Đề tài nghiên cứu khoa học cấp khoa: Hoạt động ngoại khóa cho sinh viên ở Phân hiệu Đại học Nội vụ Hà Nội tại Thành phố Hồ Chí Minh - Thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: Hao999 Hao999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

132
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là làm rõ thực trạng hoạt động ngoại khóa của SV, phân tích những thuận lợi khó khăn và các nhân tố ảnh hưởng tới việc tổ chức, triển khai các HĐNK của SV, từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng HĐNK của SV Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài nghiên cứu khoa học cấp khoa: Hoạt động ngoại khóa cho sinh viên ở Phân hiệu Đại học Nội vụ Hà Nội tại Thành phố Hồ Chí Minh - Thực trạng và giải pháp

BỘ NỘI VỤ TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP KHOA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CỦA SINH VIÊN PHÂN HIỆU TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI TẠI TP. HỒ CHÍ MINH - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Mã số: ĐTCK.2020.01 Chủ nhiệm đề tài : Phạm Hồng Đạc Khoa : KHCB và CTH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, THÁNG 7 NĂM 2020
BỘ NỘI VỤ TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP KHOA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CỦA SINH VIÊN PHÂN HIỆU TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI TẠI TP. HỒ CHÍ MINH - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chủ nhiệm đề tài : ThS. Phạm Hồng Đạc Khoa : KHCB và CTH Thành viên tham gia: ThS. Vũ Thị Thu Hƣờng - Khoa: QT VP và LT ThS. Trần Lệ Hƣờng - Khoa: QT VP và LT TP. HỒ CHÍ MINH, THÁNG 7 NĂM 2020
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài này, nhóm nghiên cứu xin trân trọng gửi lời cảm ơn sâu sắc tới: - Ban Giám hiệu, Hội đồng khoa học, Phòng Quản lý đào tạo Sau đại học Trường Đại học Nội vụ Hà Nội đã ủng hộ, đóng góp ý kiến để nhóm nghiên cứu hoàn thiện từ khâu ý tưởng ban đầu và tạo mọi điều kiện về vật chất cho nghiên cứu này được triển khai thực hiện; - Lãnh đạo Phân hiệu và lãnh đạo các đơn vị trong Phân hiệu đã ủng hộ, tạo mọi điều kiện cần thiết, cung cấp các số liệu thứ cấp để giúp nhóm nghiên cứu có được dữ liệu cần thiết phục vụ cho việc xây dựng báo cáo; - Các giảng viên, viên chức của Phân hiệu chia sẻ các quan điểm cá nhân và đóng góp ý kiến cho quá trình hoàn thành báo cáo; - Các em sinh viên khóa 2017-2021, 2018-2022, 2019-2023 đã tham gia trả lời phỏng vấn phiếu, phỏng vấn sâu để nhóm nghiên cứu có đủ dữ liệu thực hiện đề tài; - Sự tận tâm, nhiệt huyết của các thành viên nhóm nghiên cứu trong suốt quá trình triển khai đề tài. Đây là công trình đầu tay của nhóm nghiên cứu nên chắc chắn có nhiều sai sót, nhóm nghiên cứu hy vọng tiếp tục nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, bạn bè đồng nghiệp gần xa để nhóm có thể hoàn thiện bản báo cáo này ở mức độ cao nhất. Xin chân thành cám ơn!
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................................... 3 3. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài ................................................................................... 5 4. Đối tượng, phạm vi, khách thể nghiên cứu ............................................................... 5 5. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ............................................................... 5 6. Kết cấu báo cáo nghiên cứu ...................................................................................... 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO SINH VIÊN .............................................................................................. 7 1.1. Khái niệm, mục tiêu, nội dung, hình thức hoạt động ngoại khóa .......................... 7 1.2 Vai trò, ý nghĩa của các hoạt động ngoại khóa cho sinh viên trong môi trường giáo dục đại học .......................................................................................................... 14 1.3. HĐNK cho sinh viên của một số Trường Đại học hiện nay ................................ 20 Tiểu kết Chƣơng 1 ........................................................................................................ 38 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG VÀ VAI TRÕ CỦA CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO SINH VIÊN PHÂN HIỆU TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHI MINH............................................................................ 39 2.1. Khái quát về Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. HCM ............... 39 2.2 Thực trạng việc tổ chức HĐNK cho sinh viên tại Phân hiệu ............................... 42 2.3. Tác động của HĐNK tới sự phát triển của sinh viên tại Phân hiệu ..................... 54 2.4. Phân tích nhu cầu của sinh viên trong việc tham gia các hoạt động ngoại khóa tại Phân hiệu ..................................................................................................................... 57 CHƢƠNG 3. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP TỔ CHỨC TRIỂN KHAI THỰC HIỆN CÁC MÔ HÌNH HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO SINH VIÊN PHÂN HIỆU TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ....... 63 3.1. Cơ sở đề xuất ....................................................................................................... 63 3.2. Hệ thống giải pháp ............................................................................................... 68 PHỤ LỤC: PHIẾU ĐIỀU TRA XÃ HỘI HỌC ......................................................... 80
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ gốc Từ viết tắt Hoạt động ngoại khóa HĐNK Cơ sở khoa học CSKH Giảng viên GV Sinh viên SV Đại học ĐH Câu lạc bộ CLB Ban Chấp hành BCH Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại Phân hiệu Thành phố Hồ Chí Minh
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 2.1 Các hoạt động ngoại khóa cho sinh viên tại phân hiệu năm 2018 .. 43 Bảng 2.2 Các hoạt động ngoại khóa cho sinh viên tại phân hiệu năm 2019 .. 44 Bảng 2.3 Những hạn chế của hoạt động ngoại khóa tại Phân hiệu ................. 47 Bảng 2.4 Lý do không tham gia các hoạt động ngoại khóa của sinh viên ..... 50 Bảng 2.5 Các yếu tố thuận lợi và khó khăn .......................................................... 51 Bảng 2.6 Điểm trung bình về mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố với hoạt động ngoại khóa của sinh viên ................................................................................. 52 Bảng 2.7 Điểm trung bình trong đánh giá về mức độ quan trọng của các hoạt động ngoại khóa của sinh viên Phân hiệu. ............................................................ 58 Bảng 2.8 Số lƣợng và tỉ lệ sinh viên muốn tham gia các hoạt động ngoại khóa tổ chức tại Phân hiệu ................................................................................................. 60 Bảng 2.9 Mục đích quan trọng nhất của sinh viên khi tham gia hoạt động ngoại khóa .................................................................................................................... 61
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tại bất cứ quốc gia nào và trong bất cứ thời đại nào thì giáo dục cũng có vị trí đặc biệt quan trọng trong sự phát triển bền vững của xã hội, chính vì vậy giáo dục luôn là một tiêu chí để đánh giá trình độ phát triển của một quốc gia. Định hướng giáo dục tại các quốc gia cũng thay đổi theo từng thời kỳ cho phù hợp với từng giai đoạn phát triển. Tại Việt Nam, quan điểm chỉ đạo của Đảng về giáo dục cho giai đoạn hiện nay đã nêu rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội.” [12, quan điểm chỉ đạo mục 3]. Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương ngày 4/11/2013 cũng chỉ rõ: “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục - đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học”. Thực trạng công tác quản lý hoạt động ngoại khóa của các trường Cao đẳng, Đại học hiện nay nói chung và của Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng đòi hỏi công tác quản lý cần được tăng cường. Trong quy định về tổ chức hoạt động thể thao ngoại khóa cho học sinh sinh viên Ban hành kèm theo Quyết định số 72 /2008/QĐ-BGDĐT ngày 23 tháng 12 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng nêu rõ mục tiêu của hoạt động ngoại khóa: “Tổ chức các hoạt động thể thao ngoại khoá trong nhà trường nhằm động viên, khuyến khích học sinh, sinh viên tự giác tham gia tập luyện thể 1
thao; hình thành thói quen rèn luyện thân thể thường xuyên cho học sinh, sinh viên”. Hoạt động ngoại khoá của sinh viên là một trong những hình thức hoạt động ngoài giờ lên lớp, có tác dụng góp phần nâng cao chất lượng học tập và giáo dục cho sinh viên. Hoạt động ngoại khoá bao gồm một số các hình thức tổ chức như: câu lạc bộ nghiên cứu khoa học, hoạt động tình nguyện, hay văn hóa - thể thao… Đây là những hình thức tổ chức hoạt động dựa trên sự hứng thú và tự nguyện của sinh viên, như những trò chơi mà trong đó các em được trổ tài, được giao lưu và được bộc lộ mình. Hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá là một phần quan trọng trong chương trình giáo dục ở hầu hết tất cả các nước trên thế giới. Hoạt động này được chú trọng nghiên cứu và thực hiện như là một công cụ hữu ích để giúp sinh viên học tập có kết quả hơn và phát triển toàn diện hơn nhân cách của các em. Đối các trường đại học, các hoạt động ngoại khóa giúp nâng cao chất lượng đào tạo vì sinh viên khi tham gia các hoạt động ngoại khóa sẽ tăng thêm tính chuyên nghiệp, khám phá cơ hội và mở rộng tầm nhìn ngoài những kiến thức được học trong chương trình chính khóa. Thêm vào đó, kỹ năng giao tiếp, ứng xử và giải quyết tình huống sinh viên được cải thiện rõ rệt thông qua các hoạt động ngoại khóa. Phân hiệu trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay có khoảng 700 sinh viên theo học tại các Khoa chuyên ngành khác nhau. Tuy nhiên, hoạt động ngoại khóa của Phân hiệu hiện nay rất thụ động, chưa có sự kết nối giữa nhà trường và các em sinh viên, cơ sở vật chất phục vụ cho các hoạt động ngoại khóa còn hạn chế, việc tổ chức triển khai chưa mang lại hiệu quả cao…Căn cứ trên thực trạng đó, nhóm nghiên cứu thực hiện đề tài “Hoạt động ngoại khóa cho sinh viên ở Phân hiệu Đại học Nội vụ Hà Nội tại Thành phố Hồ Chí Minh - Thực trạng và giải pháp” nhằm góp phần cung cấp cơ sở lý luận cho việc xây dựng, tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khoá hiện nay tại Phân 2
hiệu, giúp nhà quản lý có cơ sở điều hành công tác chuyên môn của nhà trường nói chung, hoạt động ngoại khoá nói riêng đạt kết quả tốt hơn. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Ở Việt Nam, từ những năm 60, khi xây dựng chương trình giáo dục, Bộ Giáo dục và đào tạo đã xác định rõ trong cuốn “Giải thích chương trình quốc văn, năm 1961– 1962”, nêu rõ: “Muốn thực hiện giáo dục và giáo dưỡng trong các môn học đạt kết quả đầy đủ thì nhà trường cần tổ chức hoạt động ngoại khoá”. Hoàn cảnh kháng chiến trước đây chưa cho phép chúng ta thực hiện đầy đủ công tác này cho nên trong chương trình cũng chưa ghi phần ngoại khoá. Từ lúc hoà bình được lập lại, vấn đề này được nêu ra và được các địa phương thực hiện lẻ tẻ. Trong chương trình mới công tác ngoại khoá trở thành một phần quan trọng, khăng khít với nội khoá. Theo đó, có một số tác giả đã có các công trình nghiên cứu về hoạt động này. Trên cơ sở phân tích việc tổ chức hoạt động ngoại khóa cho sinh viên ngành đa phương tiện, tác giả Bùi Thị Thu Huế, trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã làm rõ hiện trạng hoạt động ngoại khóa của các trường đại học hiện nay và tập trung phân tích tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa trong đào tạo ngành Công nghệ Đa phương tiện, cũng như đề xuất cách xây dựng hoạt động ngoại khóa hiệu quả [1]. Dưới góc độ nghiên cứu về hoạt động ngoại khóa của học sinh trung học phổ thông, tác giả Đoàn Thị Bảo Châu, trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh đã phân tích vấn đề hoạt động ngoại khóa hiện nay là một vấn đề cần thiết trong việc đổi mới dạy học theo hướng tích cực. Đề tài nghiên cứu hoạt động ngoại khóa góp phần vào việc giảng dạy các môn học tại trường phổ thông hiện nay, đồng thời có tác động đến hiệu quả học tập môn học của học sinh [2]. Cũng trong một đề tài nghiên cứu về hoạt động ngoại khóa của học sinh trung học phổ thông, tác giả Nguyễn Thị Thảo, trường Đại học Quốc gia Hà Nội đã phân tích rất rõ các tác động tích cực đến kết quả học tập của học sinh, bên 3
cạnh đó cũng nêu ra một số mặt hạn chế trong hoạt động ngoại khóa trong trường THPT qua đó tác giả đã nêu ra được một số giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng học tập thông qua hoạt động ngoại khóa [3]. Tác giả Đặng Thị Diệp Linh (2011), Đại học Quốc gia Hà Nội trong luận văn thạc sỹ của mình đã phân tích về hoạt động ngoại khóa trong trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội, phân tích các cách thức quản lý hoạt động ngoại khóa một cách hiệu quả. Từ đó tác giả đã nêu ra các giải pháp để nâng cao các hoạt động quản lý ngoại khóa nhằm nâng cao chất lượng các hoạt động ngoại khóa [4]. - J.A.Cô men xki, ông tổ của nền sư phạm cận đại trong thời gian làm cố vấn giáo dục tại Hung ga ri đã rất coi trọng hoạt động ngoại khoá. Ông cho sinh viên tham gia biểu diễn sân khấu để giúp các em ghi nhớ sâu sắc những nội dung cần thiết. Cô menxki ở thời đó đã áp dụng phương pháp dạy học mới, đặc biệt là việc mở rộng các hình thức học tập ngoài lớp, nhằm khơi dậy và phát huy những khả năng tiềm ẩn, nhằm rèn luyện cá tính cho sinh viên, đã chứng minh cho quan điểm giáo dục mới đầy tính thuyết phục [18]. Như vậy, các công trình nghiên cứu này đã làm nổi rõ tầm quan trọng của các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khoá và chỉ ra một số biện pháp cần thiết cho nhà quản lý phải làm gì để tổ chức và quản lí tốt các hoạt động này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Nhìn chung, các tác giả trên thế giới và trong nước đều đề cao vai trò và tác dụng của hoạt động ngoại khoá trong quá trình giáo dục sinh viên, xem hoạt động ngoại khoá là một trong những hình thức tổ chức dạy học quan trọng, không thể thiếu trong quá trình dạy học và giáo dục sinh viên. Tuy nhiên bên cạnh việc khẳng định tính cần thiết của việc tổ chức hoạt động ngoại khoá, những công trình nghiên cứu này đều có phạm vi, đối tượng và mục tiêu nghiên cứu khác nhau cũng như môi trường khác nhau. Vì vậy, khó có thể áp dụng những mô hình hoạt động ngoại khóa đó vào Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, đây là những tư liệu tham khảo quý báu mà nhóm nghiên cứu tham khảo, học hỏi để thực hiện đề tài của mình. 4
3. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 3.1. Mục tiêu nghiên cứu: Làm rõ thực trạng hoạt động ngoại khóa của SV, phân tích những thuận lợi khó khăn và các nhân tố ảnh hưởng tới việc tổ chức, triển khai các HĐNK của SV, từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng HĐNK của SV Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: 1) Nghiên cứu CSKH về hoạt động ngoại khóa trong các Trường Đại học; 2) Nghiên cứu thực trạng; thuận lợi, khó khăn và các nhân tố ảnh hưởng đến HĐNK cho SV Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh 3) Xác định nhu cầu tham gia HĐNK của SV Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại thành phố Hồ Chí Minh 4) Đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng HĐNK của Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh 4. Đối tƣợng, phạm vi, khách thể nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động ngoại khóa cho sinh viên 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu về HĐNK cho sinh viên Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh từ năm 2017 đến nay. 4.3. Khách thể nghiên cứu: Khách thể nghiên cứu của đề tài bao gồm SV Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh. 5. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu Cách tiếp cận: Đề tài sử dụng phương pháp tiếp cận liên ngành như: tâm lý học, giáo dục học, xã hội học… để nghiên cứu các vấn đề liên quan đến lý luận và thực tiễn của đề tài. Phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật sử dụng: Để có được các thông tin khoa học và thực tiễn phục vụ cho việc giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu, đề tài đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật cụ thể như sau: 5
- Phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu: Nhóm nghiên cứu đã thu thập và phân tích các văn bản chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước liên quan đến hoạt động ngoại khóa trong các trường đại học; các công trình nghiên cứu và các bài viết về hoạt động ngoại khóa trong các trường đại học… để làm rõ cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp chuyên gia: Trong suốt quá trình thực hiện đề tài nhóm nghiên cứu đã xin ý kiến của một số chuyên gia để tham khảo kinh nghiệm và đề xuất của các nhà quản lý, các GV có kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu. - Phương pháp phỏng vấn bảng hỏi: Phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi được nhóm nghiên cứu sử dụng để tìm hiểu thực trạng và nhu cầu tham gia hoạt động ngoại khóa của SV tại Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh. Đề tài đã tiến hành phỏng vấn bảng hỏi với 150 SV của Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh để đánh giá về thực trạng và nhu cầu tham gia các hoạt động ngoại khóa của SV. Các thông tin định lượng thu thập được từ kết quả phỏng vấn bảng hỏi đã được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS. 6. Kết cấu báo cáo nghiên cứu Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung báo cáo được kết cấu thành ba chương, cụ thể như sau: Chương 1. CSKH về việc tổ chức hoạt động ngoại khóa cho sinh viên Chương 2. Thực trạng và vai trò của các hoạt động ngoại khóa cho sinh viên Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh Chương 3. Đề xuất giải pháp tổ chức, triển khai thực hiện các mô hình hoạt động ngoại khóa cho sinh viên của Phân hiệu Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại TP. Hồ Chí Minh 6
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA CHO SINH VIÊN 1.1. Khái niệm, mục tiêu, nội dung, hình thức hoạt động ngoại khóa 1.1.1. Khái niệm hoạt động ngoại khóa - Khái niệm hoạt động: Theo Từ điển tiếng Việt: “Hoạt động là tiến hành những việc làm có quan hệ chặt chẽ với nhau nhằm một mục đích chung, trong một lĩnh vực nhất định” [5]. - Khái niệm ngoại khóa: Theo Từ điển tiếng Việt: “Ngoại khóa là môn học hoặc hoạt động giáo dục ngoài giờ, ngoài chương trình chính thức; phân biệt với nội khóa” [5]. Khái niệm hoạt động ngoại khóa: Hiện nay chưa có một định nghĩa mang tính chính thống về hoạt động ngoại khóa. Mỗi trường, theo khuôn khổ khả năng và điều kiện của mình đều tổ chức những hoạt động ngoại khóa khác nhau, nhưng nhìn chung các hoạt động ngoại khóa chủ yếu là những hoạt động được thực hiện ngoài giờ học không bắt buộc, tuỳ thuộc vào hứng thú, sở thích, nguyện vọng của mỗi người Trong nghiên cứu của mình, tác giả Đoàn Thị Bảo Châu cho rằng: “Hoạt động ngoại khóa là những hoạt động nằm ngoài chương trình học chính khóa, bao gồm các hoạt động thực hiện bên ngoài giờ học liên quan đến các hoạt động văn hóa - xã hội - thể thao - giải trí” [2]. Trong đề tài này nhóm nghiên cứu sử dụng khái niệm Hoạt động Ngoại khóa là những hoạt động được thực hiện ngoài giờ học chính khóa, có liên quan đến các hoạt động văn hóa - xã hội - thể thao - giải trí – khoa học, được xây dựng và tổ chức tùy theo điều kiện và tình hình thực tế của mỗi cơ sở giáo dục, nhằm mục đích gắn việc giảng dạy, học tập trong nhà trường với thực tế xã hội. 7
1.1.2. Mục tiêu của hoạt động ngoại khóa Điều 2, Luật Giáo dục 2019 quy định: “Mục tiêu giáo dục nhằm phát triển toàn diện con người Việt Nam có đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp; có phẩm chất, năng lực và ý thức công dân; có lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; phát huy tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế” [7]. Hoạt động ngoại khóa là hoạt động nằm ngoài chương trình chính khóa. Nó có hai mục tiêu và định hướng chính đó là hoàn thiện tính cách của người học và giáo dục nghề nghiệp nhằm củng cố kiến thức cho sinh viên, tạo môi trường học tập hiệu quả, nâng cao chất lượng đào tạo nhằm góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục mà Luật giáo dục đã quy định. Với phương châm đào tạo đạo đức nghề nghiệp, nghiệp vụ chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp, các cơ sở giáo dục nói chung, các trường đại học nói riêng hiện nay đều hướng tới việc đào tạo các sinh viên có ý thức chấp hành nội quy, kỷ luật và tinh thần say mê làm việc, kết hợp giữa lý thuyết và nâng cao năng lực thực hành cho các sinh viên, trên cơ sở đó, đào tạo kỹ năng nghề nghiệp để các sinh viên hoàn toàn có thể tự tin và chủ động với những kiến thức đã được trang bị, sẵn sàng cho các vị trí công việc phù hợp trong tương lai. Chính vì vậy, việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa giúp cho các sinh viên có điều kiện phát triển nhanh về tư duy, đồng thời, tạo cho sinh viên khả năng ứng xử tốt, biết vận dụng kiến thức tổng hợp linh hoạt, biết cách củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức, làm cho sinh viên hứng thú, yêu thích hơn các môn học chính khóa. Mặt khác, hoạt động ngoại khóa còn huy động được nhiều sinh viên cùng tham gia, là điều kiện thuận lợi cho sinh viên được rèn luyện một số kỹ năng mềm như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng quản lý thời gian…; được phát huy khả năng và thể hiện năng khiếu của bản thân; được cung cấp thêm các kiến thức, kỹ năng mà chương trình chính khóa không có; sinh viên 8
có thái độ tích cực trong học tập, có hành vi, lối sống tốt hơn, nâng cao sự hiểu biết, từ đó, hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng giao tiếp tốt, tạo hứng thú nghề nghiệp cho sinh viên. 1.1.3. Nội dung của hoạt động ngoại khóa Tùy vào điều kiện và tình hình thực tế, sở thích và nhu cầu của sinh viên, các cơ sở giáo dục nói chung, các trường đại học nói riêng có thể tổ chức nội dung các hoạt động ngoại khóa phù hợp. Hoạt động ngoại khóa có nhiều dạng như hoạt động thể thao, hoạt động văn hóa văn nghệ, hoạt động tình nguyện và từ thiện, hoạt động sinh hoạt chuyên đề khoa học với các Khoa chuyên môn. Hoạt động văn hóa - thể thao: Hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao là một trong những phong trào có vai trò quan trọng trong hoạt động giáo dục của các nhà trường. Đây được coi là hoạt động có ý nghĩa trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện , sinh viên. Các hoạt động thể thao ngoại khoá trong nhà trường được tổ chức nhằm động viên, khuyến khích sinh viên tự giác tham gia tập luyện thể dục thể thao, từ đó, hình thành thói quen rèn luyện thân thể, nâng cao thể chất cho sinh viên. Các hoạt động thể thao ngoài giờ tổ chức tại các cơ sở giáo dục nói chung, các trường đại học nói riêng được xây dựng và tổ chức tùy thuộc vào tình hình và điều kiện thực tế, sở trường và năng lực của sinh viên. Các trường có thể tổ chức các đội tuyển bóng đá, bóng rổ, bóng bàn, cầu lông, cờ vua…Tùy điều kiện và tình hình, các trường có thể tổ chức các câu lạc bộ thể hình, câu lạc bộ aerobic, bơi… Khi tham gia các câu lạc bộ, các hoạt động thể dục thể thao, sinh viên có cơ hội được giao lưu học hỏi, đồng thời có cơ hội để rèn luyện sức khoẻ và thể chất. Ngoài các hoạt động thể thao ngoại khóa, các hoạt động văn hóa văn nghệ cũng trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của sinh viên các trường đại học. 9
Hoạt động văn hóa văn nghệ ngoại khóa của các trường đại học thường rất phong phú và đa dạng về nội dung. Tùy thuộc vào điều kiện và tình hình thực tế, năng khiếu và nhu cầu tham gia của các bạn sinh viên, các trường có thể tổ chức các câu lạc bộ văn nghệ, trong đó bao gồm cả ca hát, chơi các loại nhạc cụ, nhảy cổ điển, nhảy hiện đại; câu lạc bộ nói tiếng Anh, … Ngoài ra, các trường có thể xây dựng và tổ chức các cuộc thi học thuật, các cuộc thi này thường được tổ chức với quy mô lớn, thu hút sự tham gia của đông đảo sinh viên. Qua đó, giúp các bạn sinh viên hòa đồng hơn, học được các kỹ năng hòa nhập, làm việc nhóm và tư duy sáng tạo cho tới việc thuyết trình, lãnh đạo. Đó là những kỹ năng cần thiết để một người có thể thành công hơn trong cuộc sống sau này. Như vậy, có thể thấy, các hoạt động văn hóa - thể thao ngoại khóa nếu được tổ chức tốt tại các cơ sở giáo dục, các trường đại học nói riêng sẽ góp phần tạo niềm vui, sự giải trí cho các bạn sinh viên, giúp các bạn phát triển bản thân một cách toàn diện, suy nghĩ tích cực, có sức khỏe và thể chất tốt. Thông qua các hoạt động văn hóa - thể thao, các bạn sinh viên có cơ hội mở rộng các mối quan hệ, giao lưu kết bạn nhiều hơn, xây dựng tinh thần đoàn kết tập thể, giúp các bạn gần gũi, biết chia sẻ, động viên nhau cùng tiến bộ. Đây là một trong những yếu tố quan trọng giúp các bạn cải thiện về đời sống tinh thần, từ đó, biến việc học tập thành niềm vui và sự thích thú, cải thiện tốt chất lượng học tập cũng như việc tham gia các hoạt động phong trào khác. Bên cạnh đó, hoạt động văn hóa - thể thao ngoại khóa còn mang lại lợi ích rất lớn trong việc giúp , sinh viên phát triển kỹ năng. Việc tham gia các phong trào thể thao, văn hóa, tham gia các hoạt động của các câu lạc bộ trong trường là một trong những cơ hội giúp các bạn tự tin khám phá bản thân, phát triển những kỹ năng mới và củng cố những gì vốn có của các bạn. Hoạt động tình nguyện, từ thiện: Hoạt động tình nguyện, hoạt động từ thiện cũng là các hoạt động ngoại khóa được tổ chức tại các trường đại học ngoài giờ học chính khóa. 10
Các chiến dịch tình nguyện do Đoàn, Hội sinh viên tại các trường đại học tổ chức phát động có thể kể đến như: Chiến dịch tình nguyện mùa hè xanh, Mùa xuân tình nguyện, Hiến máu nhân đạo… nhiều năm qua đã được đông đảo sinh viên hưởng ứng tích cực. Bên cạnh đó, nhiều trường đẩy mạnh các hoạt động tình nguyện tại chỗ, gắn hoạt động tình nguyện với đặc thù chuyên môn của các đơn vị, nhằm thu hút và phát huy tối đa năng lực của các bạn đoàn viên sinh viên. Bên cạnh các hoạt động tình nguyện, các trường đại học cũng xây dựng và tổ chức các hoạt động từ thiện có ý nghĩa lớn như: Chương trình thăm và tặng quà cho trẻ em nghèo, chương trình thăm các trẻ em bị nhiễm chất độc màu da cam, chương trình thăm và tặng quà các bà mẹ Việt Nam Anh hùng, vận động quyên góp tiền để ủng hộ từ thiện... với mong muốn nâng cao nhận thức và trách nhiệm đối với cộng đồng và xã hội của các bạn sinh viên. Ngoài ra, nhiều trường đại học trong quá trình tổ chức các sự kiện lớn như các ngày lễ kỉ niệm, ngày hội tư vấn tuyển sinh, lễ khai giảng… cũng thu hút đông đảo sự tham gia của các bạn đoàn viên thanh niên. Trên cơ sở nội dung hoạt động tình nguyện, từ thiện, nếu được tham gia, các bạn sinh viên sẽ có cơ hội được tiếp cận và lan tỏa những giá trị tốt đẹp trong cộng đồng. Tình nguyện, từ thiện sẽ cho các bạn sinh viên nhận thức về giá trị bản thân, để thấy rằng, bản thân các bạn còn rất may mắn so với nhiều người khác. Từ đó, tạo cho các bạn sinh viên sống có trách nhiệm đối với chính bản thân và xã hội, tạo cho các bạn thói quen sống lành mạnh, thái độ tích cực, lạc quan, không ngại khó, ngại khổ. Hoạt động tham quan, khảo sát thực tế: Nội dung chủ yếu của hoạt động này là các trường, các khoa chuyên môn sẽ thường xuyên tổ chức cho sinh viên những chuyến tham quan, khảo sát thực tế tại các cơ quan, doanh nghiệp, các đơn vị sản xuất, kinh doanh trên địa bàn. Nội dung tham quan, khảo sát phải phù hợp, thiết thực, gắn với chuyên môn, ngành nghề đang đào tạo. 11
Những chuyến học tập ngoại khóa này nếu được tổ chức tốt sẽ góp phần đem lại nhiều lợi ích thiết thực. Qua các chuyến học tập, khảo sát, bản thân sinh viên sẽ gặt hái được nhiều kiến thức về cơ quan, doanh nghiệp, cơ cấu tổ chức, cách sắp xếp bố trí nhân sự, quy trình sản xuất, cách thức quản lý, tác phong làm việc… Bên cạnh đó, nhiều kỹ năng quan trọng cũng được các bạn tích lũy sau chuyến đi như: Kỹ năng giao tiếp nơi công sở, kỹ năng làm việc nhóm… Đặc biệt, sinh viên còn được chia sẻ bí quyết lãnh đạo và con đường dẫn đến thành công thông qua các buổi tọa đàm với lãnh đạo các cơ quan, doanh nghiệp. Như vậy, qua các buổi tham quan, khảo sát thực tế, các bạn sinh viên có cơ hội khám phá bản thân mình, xác định được sở trường, sở đoản của bản thân, ưu điểm và hạn chế của bản thân. Từ đó, các bạn sẽ tập trung vào việc trau dồi, phát triển năng lực cá nhân và theo đuổi niềm đam mê của bản thân. Hoạt động sinh hoạt chuyên đề khoa học với các Khoa: Nội dung chủ yếu của hoạt động sinh hoạt chuyên đề khoa học do các Khoa thiết kế và tổ chức, dưới dạng các buổi nói chuyện chuyên đề, tọa đàm. Nội dung các buổi sinh hoạt chuyên đề này phải phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của từng Khoa, liên quan đến chuyên môn ngành nghề đào tạo, liên quan đến các môn học do Khoa quản lý. Khi tham gia hoạt động sinh hoạt chuyên đề khoa học, các nhà khoa học, các giảng viên và sinh viên có cơ hội được giao lưu học tập, chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm liên quan đến các môn học, liên quan đến ngành nghề các bạn sinh viên đã chọn lựa, qua đó, giúp các giảng viên phát huy vai trò tự chủ trong chuyên môn, đồng thời, giúp các bạn sinh viên tăng cường quá trình tự học, tự bồi dưỡng, qua đó, nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc tự học, tự nghiên cứu trong môi trường giáo dục đại học.. Ngoài ra, nếu làm tốt, các buổi sinh hoạt chuyên đề còn đảm bảo cho tất cả sinh viên có cơ hội tham gia thực sự vào quá trình học tập, giảng viên có cơ hội nâng cao năng lực chuyên môn, phương pháp nghiên cứu khoa học, kỹ năng sư 12
phạm và phát huy khả năng sáng tạo trong việc áp dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học hiện đại. Bên cạnh đó, các buổi sinh hoạt chuyên đề còn có khả năng làm thay đổi văn hóa ứng xử trong nhà trường, cải thiện mối quan hệ giữa thầy và trò, tạo môi trường làm việc dân chủ, thân thiện cho tất cả mọi người. Câu lạc bộ học thuật: Việc hình thành và phát triển các CLB học thuật ngoài mục tiêu phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu cho sinh viên, tạo không gian để sinh viên thể hiện mình, giao thoa cảm xúc và tìm về các giá trị nhân văn, thì việc hình thành các CLB học thuật cũng giúp các trường tạo nên các sân chơi đa dạng cho sinh viên. Ý nghĩa và tác dụng của các CLB học thuật mang lại là rất rõ. Vì vậy, việc xây dựng và phát triển các câu lạc bộ học thuật là một hoạt động ngoại khóa quan trọng của các trường đại học. Trao đổi sinh viên: Trao đổi sinh viên là hoạt động trao đổi sinh viên giữa các nước. Hoạt động này nhằm mục đích trao đổi văn hóa với sinh viên nước ngoài. Ngày nay, chương trình trao đổi sinh viên đã trở nên phổ biến và thu hút lượng tham gia đông đảo vì đem đến nhiều lợi ích bất ngờ. Có thể nói, đây là bước đệm quan trọng để giúp các em sinh viên phát triển toàn diện trong tương lai. 1.1.4. Hình thức của các hoạt động ngoại khoá Hoạt động ngoại khóa có nhiều hình thức: - Hoạt động văn hóa, văn nghệ – thể thao - Hoạt động tình nguyện, từ thiện - Hoạt động tham quan thực tế - Hoạt động sinh hoạt chuyên đề khoa học với các khoa Hoạt động ngoại khóa có thể được tổ chức dưới nhiều dạng: + Dạng tập thể, dạng nhóm theo năng khiếu + Dạng thường kỳ hay đột xuất (nhân dịp kỉ niệm những ngày lễ lớn…) - Hoạt động ngoại khóa có thể được tổ chức theo những hình thức như: + Câu lạc bộ; 13
+ Diễn đàn; + Hội thi; + Trò chơi ... - Hoạt động ngoại khóa có thể do Khoa, tổ bộ môn, cố vấn học tập (giáo viên chủ nhiệm), Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, sinh viên của một lớp, một ngành hay kế hoạch theo cùng 1 năm học và đã được phê duyệt. 1.2 Vai trò, ý nghĩa của các hoạt động ngoại khóa cho sinh viên trong môi trƣờng giáo dục đại học 1.2.1. Vai trò của các hoạt động ngoại khóa cho sinh viên Hoạt động ngoại khóa cho sinh viên trong môi trường giáo dục đại học là một trong những mảng hoạt động giáo dục quan trọng ở nhà trường giúp giáo dục sinh viên phát triển toàn diện. Hoạt động này có ý nghĩa hỗ trợ cho giáo dục chính khóa, góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng sáng tạo của sinh viên, kích thích năng khiếu của sinh viên về một mặt hoạt động nào đó. Hoạt động ngoại khóa của sinh viên liên quan đến tất cả các hoạt động văn hóa - thể thao - giải trí - xã hội ngoài giờ học trên lớp. Đây là một trong những sân chơi để sinh viên tự nguyện tham gia theo nhu cầu, khả năng của bản thân. Đối với sinh viên, hoạt động ngoại khóa đóng vai trò rất lớn không chỉ trong quá trình tham gia học tập tại giảng đường đại học mà còn sau khi ra trường. Trước hết, tham gia các hoạt động ngoại khóa giúp sinh viên giải tỏa căng thẳng trong việc học với khối lượng kiến thức lớn ở giảng đường đại học. Ngoài giờ học, sinh viên có thể tham gia các hoạt động thể thao như bóng đá, bóng chuyền, cầu lông…Các hoạt động ngoại khóa mang lại nhiều ích lợi về sức khỏe, giúp , sinh viên năng động hơn cả về thể chất lẫn tinh thần. Đây là một trong những yếu tố quan trọng giúp các sinh viên cải thiện tốt chất lượng học tập cũng như thái độ tích cực trong các hoạt động khác. 14