Đề tài nghiên cứu khoa học: Nghiên cứu kết quả hồi sức tích cực một số biến chứng sản khoa tại Bệnh viện Bạch Mai từ 1/2008 – 6/2012

1<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Mang thai và sinh con là thiên chức tự nhiên, là niềm vui và hạnh phúc<br /> của mỗi phụ nữ. Nhưng bên cạnh đó là nỗi lo tiềm ẩn về các biến chứng sản<br /> khoa có thể xảy ra. Biến chứng sản khoa là những biến chứng gặp trong các<br /> giai đoạn mang thai, chuyển dạ và trong thời kì hậu sản. Các biến chứng sản<br /> khoa thường gặp là chảy máu sau sinh, nhiễm khuẩn, nhiễm độc thai nghén…<br /> Các biến chứng sản khoa không những gây nguy hiểm cho thai nhi mà<br /> còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng của người mẹ.<br /> Trong biến chứng sản khoa, một chỉ số quan trọng phản ánh mức độ<br /> nghiêm trọng là tỉ lệ tử vong mẹ. Tỷ lệ tử vong mẹ trên thế giới năm 2000 là<br /> 400/100.000 trẻ sinh ra sống [31]. Hiện nay trên thế giới mỗi năm có khoảng<br /> 500.000 bà mẹ tử vong do các nguyên nhân có liên quan đến thai sản, trong đó<br /> 99% xảy ra ở các nước đang phát triển [11]. Nguyên nhân hàng đầu của tử<br /> vong mẹ là hậu quả và biến chứng do thai nghén hoặc do sinh đẻ.<br /> Việt Nam là một nước đang phát triển có số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ<br /> cao. Theo số liệu thống kê của Bộ Y tế năm 1995, tỷ lệ tử vong mẹ ở Việt<br /> Nam là 137/100.000 trẻ sinh ra sống [11], còn theo ước tính của Quỹ Nhi đồng<br /> Liên hiệp quốc (UNICEF) năm 2000, tỷ lệ tử vong mẹ ở Việt Nam là<br /> 130/100.000 trẻ sinh ra sống [28]. Nguyên nhân chính gây ra tử vong mẹ ở<br /> Việt Nam là do các tai biến sản khoa.<br /> Tình hình mắc và tử vong do tai biến sản khoa ở nước ta trong những năm<br /> qua giảm không đáng kể. Do vậy, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe sinh<br /> sản là một trong những mục tiêu được ngành y tế và toàn xã hội quan tâm. Trong<br /> đó hệ thống y tế có vai trò quyết định trong việc quản lý, theo dõi, phòng bệnh<br /> cũng như chẩn đoán và điều trị các khi các tai biến sản khoa xảy ra.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Khoa hồi sức tích cực bệnh viện Bạch Mai là nơi tiếp nhận rất nhiều các<br /> cấp cứu từ hầu như tất cả các chuyên khoa. Trong đó cấp cứu các tai biến sản<br /> khoa chiếm phần không nhỏ. Hầu hết các cấp cứu sản khoa tại đây đều rất nặng<br /> và đa dạng về mặt bệnh. Mặc dù có vai trò quan trọng trong mô hình bệnh tật<br /> của khoa hồi sức tích cực nhưng từ trước đến nay chưa có một nghiên cứu nào<br /> được thực hiện để đưa ra một cái nhìn đầy đủ về tình hình cấp cứu sản khoa<br /> thường gặp tại khoa này.<br /> Xuất phát từ thực tế đó, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Nghiên cứu<br /> kết quả hồi sức tích cực một số biến chứng sản khoa tại bệnh viện Bạch<br /> Mai từ 1/2008 – 6/2012”<br /> Với mục tiêu:<br /> 1. Mô tả các hình thái biến chứng sản khoa thường gặp tại khoa hồi sức<br /> tích cực.<br /> 2. Nhận xét kết quả điều trị các biến chứng thường gặp trên .<br /> <br /> 3<br /> <br /> Chương 1<br /> TỔNG QUAN<br /> 1.1. Tử vong mẹ và biến chứng sản khoa trên thế giới và tại Việt Nam<br /> 1.1.1. Tình hình tử vong mẹ và biến chứng sản khoa trên thế giới<br /> Hiện nay trên thế giới mỗi năm có khoảng 500.000 phụ nữ tử vong có liên<br /> quan đến thai sản. Phần lớn do hậu quả hoặc những biến chứng liên quan đến<br /> thai nghén và nạo phá thai không an toàn [11], [29]. Không những thế, theo<br /> ước tính cứ một bà mẹ tử vong do thai sản thì có khoảng 30 bà mẹ khác bị đau<br /> yếu, mất sức lao động hoặc bị những tổn thương sinh lý do hậu quả của các<br /> biến chứng thai sản [29].<br /> Theo số liệu thống kê về số tử vong mẹ năm 2000 của tổ chức y tế thế<br /> giới, quĩ nhi đồng liên hợp quốc, quĩ dân số liên hợp quốc thì số tử vong bà mẹ<br /> trên toàn thế giới là 529.000 bà mẹ. Tuy nhiên số tử vong mẹ khác nhau giữa<br /> các châu lục và có tới 99% là những người đang sống ở các nước đang và kém<br /> phát triển, đặc biệt là ở châu Phi (251.000 bà mẹ), châu Á (253.000 bà mẹ). Ấn<br /> Độ là nước có số bà mẹ tử vong cao nhất (136.000 bà mẹ), tiếp theo đó là<br /> Nigeria (37.000 bà mẹ), Paskistan (26.000 bà mẹ), Cộng hòa Côngô và<br /> Ethiopia (24.000 bà mẹ), Cộng hòa Tanzania (21.000 bà mẹ), Afghanistan<br /> (20.000 bà mẹ), Bangladesh (16.000 bà mẹ), Angola (11.000 bà mẹ), Trung<br /> Quốc (11.000 bà mẹ), Kenya (11.000 bà mẹ), Indonesia (10.000 bà mẹ) và<br /> Uganda (10.000 bà mẹ). Tổng số bà mẹ tử vong ở 13 nước này đã chiếm tới<br /> 67% tổng số bà mẹ tử vong trên toàn thế giới năm 2000 [36].<br /> Tỷ lệ tử vong mẹ trên 100.000 trẻ sinh ra sống (Maternal Mortality Rate)<br /> của thế giới là 400 và tỷ lệ này cũng có sự khác nhau giữa các quốc gia và các<br /> châu lục trên thế giới [28], đặc biệt là tỷ lệ này có sự khác biệt rất lớn giữa các<br /> <br /> 4<br /> <br /> nước phát triển và đang phát triển. Theo số liệu của UNICEF năm 2000, tỷ lệ<br /> tử vong mẹ trên 100.000 trẻ sinh ra sống của các nước công nghiệp phát triển<br /> là 13, của các nước đang phát triển là 440 còn của các nước kém phát triển là<br /> 890 [28].<br /> Nguyên nhân tử vong mẹ có liên quan chặt chẽ với các BCSK và nguy cơ<br /> tử vong mẹ do BCSK có sự khác biệt rất lớn giữa các khu vực có điều kiện<br /> kinh tế – xã hội – y tế khác nhau.<br /> Tử vong mẹ phần lớn xảy ra trong tuần đầu sau khi sinh (60%), đặc biệt<br /> là 24 giờ đầu sau khi sinh [11]. Có 2 nhóm nguyên nhân chính dẫn đến tử vong<br /> mẹ là nguyên nhân sản khoa trực tiếp và các nguyên nhân gián tiếp khác trong<br /> đó nhóm nguyên nhân sản khoa trực tiếp chiếm tới 80% số ca tử vong mẹ trên<br /> thế giới [25], [34].<br /> Các nguyên nhân sản khoa trực tiếp gây tử vong mẹ là các BCSK (trong<br /> các giai đoạn mang thai, chuyển dạ đẻ và sau đẻ). Có năm nguyên nhân sản khoa<br /> hay gặp nhất gây tử vong mẹ là: băng huyết (thường trong giai đoạn sau đẻ),<br /> nhiễm khuẩn, sản giật, đẻ khó và tai biến do nạo phá thai [25], [29],[30], [34].<br /> Các nguyên nhân gián tiếp gây tử vong mẹ thường liên quan đến tình<br /> trạng bệnh tật trước khi mang thai hoặc các bệnh tật trong khi quá trình thai<br /> nghén, thường gặp nhất là sốt rét, thiếu máu, HIV/AIDS (virus suy giảm<br /> miễn dịch ở người / hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải), bệnh tim<br /> mạch… [30], [34].<br /> Điều đáng quan tâm là hầu hết các trường hợp tử vong mẹ do các nguyên<br /> nhân sản khoa cũng như các nguyên nhân gián tiếp khác, đặc biệt là các BCSK<br /> đều có thể phòng tránh được nếu như có biện pháp xử trí kịp thời khi có dấu<br /> hiệu sớm cũng như có sự chăm sóc đối với người phụ nữ trong suốt quá trình<br /> mang thai, đẻ con và thời kì hậu sản.<br /> <br /> 5<br /> <br /> BCSK vẫn luôn là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu để<br /> giảm tỷ lệ tử vong mẹ. Theo tài liệu của WHO thì tỷ lệ BCSK có thể lên tới<br /> 15%, đặc biệt là ở các nước đang phát triển [26]. Trong các BCSK thì chảy<br /> máu sau đẻ (băng huyết sau sinh) là hình thái BCSK thường gặp nhất. Tổ chức<br /> y tế thế giới ước tính hàng năm có khoảng 20 triệu trường hợp bệnh lý do băng<br /> huyết sau đẻ . Hội nghị sản phụ khoa quốc tế diễn ra ở Hà Nội tháng 5 năm<br /> 2007 cho biết, băng huyết sau sinh chiếm khoảng hơn 10% trong đó 1% trường<br /> hợp nguy kịch, và 25% trường hợp tử vong do băng huyết nặng gây ra. Tiền<br /> sản giật/sản giật cũng là một hình thái BCSK ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức<br /> khỏe bà mẹ và trẻ. Tiền sản giật là bệnh nhiễm độc thai ghén thường gặp,<br /> chiếm tỷ lệ 6% - 8% số phụ nữ mang thai và 85% trường hợp xảy ra trong thời<br /> kì mang thai đầu tiên. Nhiễm khuẩn hậu sản cũng là một trong những hình thái<br /> BCSK thường gặp, nhiễm khuẩn hậu sản có thể chiếm 3-4% trong số những<br /> phụ nữ có thai và đẻ . BCSK do nạo phá thai không an toàn cũng là một trong<br /> những vấn đề hàng đầu trong chăm sóc sức khỏe sinh sản và là một trong<br /> những vấn đề được quan tâm trên toàn thế giới. Theo tài liệu của WHO thì mỗi<br /> năm trên thế giới có khoảng 19 triệu ca phá thai không an toàn và có khoảng<br /> 40% các ca nạo phá thai không an toàn trong lứa tuổi vị thành niên từ 15-24<br /> tuổi [35]. Mỗi năm có khoảng 68.000 phụ nữ tử vong do nạo phá thai không an<br /> toàn, chiếm khoảng 13% phụ nữ tử vong do các nguyên nhân [33], [35]. Theo<br /> thống kê năm 2004 của Hiệp hội Kế hoạch hóa gia đình khu vực Đông Á Châu<br /> Đại Dương cứ một phút trên thế giới có 10 phụ nữ tử vong do nạo phá thai<br /> không an toàn [7]. Hầu hết các trường hợp nạo phá thai không an toàn được<br /> thực hiện ở các nước đang phát triển, chiếm khoảng 95% tổng số trường hợp<br /> nạo phá thai không an toàn [33].<br /> Tử vong mẹ liên quan đến thai nghén và sinh đẻ không chỉ là một vấn đề<br /> sức khỏe mà còn là một vấn đề mất công bằng xã hội và là một trong những chỉ<br /> <br />