intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Đề tài: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

Chia sẻ: Phan Thi Ngoc Giau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST
Báo xấu
116
lượt xem 13
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'đề tài: sự hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường ở việt nam', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

  1. Luận Văn Đề Tài: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Lêi më ®Çu Mçi mét con ng­êi ViÖt Nam ®Òu cã mét lßng tù hµo vÒ d©n téc rÊt m¹nh mÏ. §iÒu ®ã ®­îc xuÊt ph¸t tõ tinh thÇn ®oµn kÕt d©n téc, yªu n­íc, s½n sµng hi sinh ®Ó b¶o vÖ Tæ Quèc. Tõ thêi c¸c vua Hïng dùng n­íc cho tíi nay, ®Êt n­íc ViÖt Nam ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu cuéc chiÕn tranh b¶o vÖ ®Êt n­íc. Tõ cuéc chiÕn chèng qu©n Nguyªn M«ng tíi cuéc kh¸ng chiÕn tr­êng kú chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü. Ngµy nay, kÕt qu¶ cña sù hi sinh Êy lµ mét ®Êt n­íc hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, chóng ta ®· chÞu mét c¸i gi¸ kh«ng ph¶i lµ nhá: ngoµi nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng thÓ tÝnh ®­îc vÒ ng­êi, chóng ta cßn ph¶i g¸nh chÞu sù tæn thÊt to lín vÒ kinh tÕ. §ã lµ: vÒ n«ng nghiÖp 1/7 ruéng ®Êt bÞ bá hoang, 1/3 ruéng ®Êt kh«ng cã n­íc t­íi ®Ó cµy cÊy, vÒ c«ng nghiÖp s¶n l­îng n¨m 1954 so víi n¨m 1939 tõ 10% xuèng 1,5%...Trong thêi gian sau chiÕn tranh, chóng ta x©y dùng mét nÒn kinh tÐ tËp trung theo kiÓu mÉu Liªn X« vµ ®· thu ®­îc mét sè thµnh c«ng kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n tr­íc m¾t. Nh÷ng t­ëng ®ã lµ con ®­êng ®óng ®¨n, phï hîp víi n­íc ta nh­ng mét lÇn n÷a nÒn kinh tÕ l¹i r¬i vµo khñng ho¶ng. N¨m 1986 lµ mét mèc quan träng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. T¹i cuéc häp lÇn thø VI cña §¶ng, quèc héi quyÕt ®Þnh chuyÓn h­íng nÒn kinh tÕ tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. VËy t¹i sao chóng ta ph¶i chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ? T¹i sao l¹i ph¶i chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa? NÒn kinh tÕ nµy nh­ thÕ nµo? Tõ khi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ chóng ta ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu g×? Trong t­¬ng lai chóng ta sÏ ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµo? Trong khu«n khæ cña ®Ò ¸n nµy t«i xin cè g¾ng lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò trªn vµ cïng x¸c ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc mµ tuæi trÎ cÇn lµm ®Ó ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn s¸nh vai cïng c¸c c­êng quèc trªn thÕ giíi. 1
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. I.Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng 1. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ g×? - NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét m« h×nh kinh tÕ mµ trong ®ã hÇu hÕt c¸c quan hÖ kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh th¸i hµng ho¸ vµ dÞch vô, víi nhiÒu thµnh phÇn tham gia, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. - Nh­ vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét m« h×nh kinh tÕ mµ c¸c thµnh phÇn cña thÞ tr­êng cã mèi quan hÖ th«ng qua hµng ho¸, dÞch vô vµ th«ng qua c¸c ho¹t ®éng trao ®æi. TÊt c¶ c¸c quan hÖ ®ã ®­îc ®iÒu tiÕt b»ng mét c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng do sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt vèn cã cña nã. Nãi mét c¸ch cô thÓ h¬n vÒ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng ®ã lµ mét hÖ thèng h÷u c¬ cña sù thÝch ­ngs víi nhau, tù ®iÒu tiÕt lÉn nhau cña c¸c yÕu tè gi¸ c¶, cung-cÇu, c¹nh tranh...trùc tiÕp ph¸t huy trªn thÞ tr­êng ®Ó ®iÒu tiÕt. Thùc khã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ nh÷ng ­u ®iÓm & khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, c¬ chÕ thÞ tr­êng cã nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt sau: - C¬ chÕ thÞ tr­êng kÝch thÝch ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ & t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña hä. Do ®ã lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng, huy ®éng ®­îc c¸c nguån lùc cña x· héi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. -Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­a ®Õn sù thÝch øng tù ph¸t gi÷a khèi l­îng & c¬ cÊu nhu cÇu cña x· héi, nhê ®ã cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cho c¸ nh©n & cho s¶n xuÊt. - C¬ chÕ thÞ tr­êng mÒm dÎo & cã kh¶ n¨ng thÝch nghi cao h¬n khi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ thay ®æi. ChÝnh v× vËy, c¬ chÕ thÞ tr­êng gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ. Song c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ hiÖn th©n cña sù hoµn h¶o. Nã cßn cã c¶ nh÷ng nh÷ng khuyÕt tËt, ®Æc biÖt vÒ mÆt x· héi. Cã thÓ chØ ra mét sè khuyÕt tËt d­íi ®©y cña c¬ chÕ thÞ tr­êng: - HiÖu lùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng phô thuéc vµo møc ®é hoµn h¶o cña c¹nh tranh. Mét nÒn kinh tÕ ®­îc thóc ®Èy bëi c¹nh tranh hoµn h¶o sÏ dÉn tíi ph©n bè & sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Çu vµo & ®Çu ra cña s¶n xuÊt. C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o th× hiÖu lùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng cµng gi¶m. -Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, môc ®Ých ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn tèi ®a. V× vËy, hä cã thÓ l¹m dông tµi nguyªn cña x· héi, g©y « nhiÔm m«i tr­êng sèng cña con ng­êi mµ x· héi ph¶i g¸nh chÞu. - Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­a ®Õn sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, t¸c ®éng xÊu ®Õn ®¹o ®øc & t×nh ng­êi. 2
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Mét nÒn kinh tÕ do c¬ chÕ thÞ tr­êng ®iÒu tiÕt khã tr¸nh khái nh÷ng th¨ng trÇm, khñng ho¶ng kinh tÕ cã tÝnh chu kú. 2. TÝnh quy luËt cña sù h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: - Ph¸t triÓn lµ mét sù thay ®æi vÒ chÊt, nh­ vËy tr­íc ®ã chóng ta ph¶i cã sù tÝch luü vÒ l­îng. Hay nãi c¸ch kh¸c, chóng ta ph¶i héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn th× míi cã sù thay ®æi ®ã ®­îc. Nh­ vËy, muèn h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , chóng ta còng ph¶i héi ®ñ c¸c quy luËt h×nh thµnh cña nã. §ã lµ: + Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi: tr­íc ®©y trong nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp, mçi mét thµnh viªn cña nÒn kinh tÕ ®Òu tù s¶n xuÊt ra c¸c mÆt hµng theo nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña m×nh. Tøc lµ, mét ng­êi n«ng d©n muèn cã g¹o ¨n, ¸o mÆc...th× anh ta ph¶i tù s¶n xuÊt ra c¸c thø ®ã, kh«ng ai cung cÊp cho anh ta. Tuy nhiªn, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c thµnh viªn cña nÒn kinh tÕ quan hÖ víi nhau th«ng qua hµng ho¸. Tøc lµ s¶n phÈm cña ng­êi nµy cÇn thiÕt cho ng­êi kia vµ cã thÓ trao ®æi ®­îc. Nh­ vËy tøc lµ ph¶i cã ng­êi s¶n xuÊt s¶n phÈm nµy vµ cã ng­êi s¶n xuÊt d¶n phÈm kia. §ã chÝnh lµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. NÕu nÒn kinh tÕ kh«ng cã sù ph©n c«ng lao ®éng râ rµng th× sÏ kh«ng cã hµng ho¸ vµ kh«ng h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. + Quy luËt h×nh thµnh thø hai cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ sù tån t¹i ®éc lËp vµ kh«ng phô thuéc vµo nhau gi÷a nh÷ng doanh nghiÖp , nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. Cã nghÜa lµ trong nÒn linh tÕ thÞ tr­ßng, viÖc s¶n xuÊt c¸i g×, nh­ thÕ nµo, cho ai lµ viÖc riªng cña mçi ng­êi, mçi doanh nghiÖp. Hä lµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ®éc lËp. Nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ cã thÓ lµ thuéc quyÒn së h÷u t­ nh©n, hay thuéc quyÒn së h÷u tËp thÓ hoÆc thuéc quyÒn së h÷u cña nhµ n­íc... nh­ng chóng vÉn lµ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp. §èi víi x· héi th× lao ®éng cña mçi doanh nghiÖp (dï lµ thuéc h×nh thøc së h÷u nµo) vÉn lµ lao ®éng t­ nh©n, vµ chØ khi nµo b¸n ®­îc hµng ho¸ th× lao ®éng t­ nh©n ®ã míi ®­îc x· héi thõa nhËn vµ trë thµnh mét bé phËn thùc sù cña lao ®éng x· héi. Víi ph©n c«ng lao ®éng x· héi, lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ mang tÝnh chÊt lao ®éng x· héi, mét bé phËn cña toµn bé lao ®éng xÉ héi. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi t¹o nªn sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt, hä lµm viÖc víi nhau th«ng qua trao ®æi hµng hãa. Cßn víi t­ c¸ch lµ doanh nghiÖp th× lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ cña hä l¹i m¹ng tÝnh chÊt t­ nh©n. Sù m©u thuÉn gi÷a lao ®éng t­ nh©n vµ lao ®éng x· héi ®­îc gi¶i quyÕt khi s¶n phÈm ®­îc trao ®æi d­íi h×nh thøc hµng ho¸. Kinh tÕ hµng ho¸ tån t¹i trong nhiÒu chÕ ®é x· héi kh¸c nhau, dùa trªn nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau, chø kh«ng chØ dùa 3
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. trªn chª ®é së h÷u t­ nh©n, miÔn lµ nh÷ng ng­êi, doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ®éc lËp vµ kh«ng phô thuéc vµo nhau. + Thø ba ®ã lµ sù tån t¹i cña quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. NÕu nh­ chóng ta cã ®­îc hai ®iÒu trªn nh­ng quan hÖ tiÒn tÖ kh«ng ®­îc thõa nhËn th× sÏ kh«ng xuÊt hiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ta cã thÓ thÊy râ trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tËp trung ë n­íc ta, chóng ta cã ®­îc sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, chóng ta cã sù tån t¹i ®éc lËp cña c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸, nh­ng lóc nµy quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ kh«ng ®­îc chÊp nhËn. S¶n phÈm lóc nµy ®­îc ®em ra ph©n phèi, kÕt qu¶ lµ kh«ng xuÊt hiÖn thÞ tr­êng. Mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ kh«ng xuÊt hiÖn thÞ tr­êng th× sÏ nh­ thÕ nµo? 3. C¸c nh©n tè cña thÞ tr­êng: a) Hµng ho¸: - Hµng ho¸ lµ s¶n phÈm cña lao ®éng, nã cã thÓ tho¶ m·n mét nhu cÇu nhÊt ®Þnh nµo ®ã cña con ng­êi, ®ång thêi nã ®­îc s¶n xuÊt ra nh¾m ®em b¸n (hay trao ®æ trªn thÞ tr­êng). Hµng ho¸ lµ mét ph¹m trï lÞch sö, s¶n phÈm cña lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ khi nã trë thµnh ®èi t­îng mua-b¸n trªn thÞ tr­êng. - Trong x· héi hiÖn ®¹i, hµng ho¸ cã thÓ lµ vËt thÓ (h÷u h×nh), hay lµ phi vËt thÓ( hay hµng ho¸ dÞch vô). §èi víi bÊt kú mét hµng ho¸ nµo, chóng ®Òu cã h¹i thuéc tÝnh sau: + Gi¸ trÞ sö dông: - Gi¸ trÞ sö dông lµ c«ng dông cña vËt phÈm( tÝnh h÷u Ých) co¸ thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nhÊt ®Þnh nµo ®ã cña con ng­êi. Mçi hµng ho¸ ®Òu cã mét hay mét sè c«ng dông nhÊt ®Þnh ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña con ng­êi. Gi¸ trÞ sñ dông ®­îc ph¸t hiÖn dÇn dÇn nhê sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt. VD: Than ®¸, lóc ®Çu loµi ng­êi chØ biÕt víi c«ng dông lµm chÊt ®èt, nh­ng sau nµy nã ®­îc dïng vµo ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ chÊt...X· héi ngµy cµng tiÕn bé, khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn th× sè l­îng gi¸ trÞ sö dông ngµy cµng phong phó, ®a d¹ng chÊt l­îng cao. - Gi¸ trÞ sö dông cña vËt phÈm do thuéc tÝnh tù nhiªn cña vËt quy ®Þnh vµ lµ néi dung vËt chÊt cña cña c¶i. Do ®ã, gi¸ trÞ sö dông lµ ph¹m trï vÜnh viÔn. - Gi¸ trÞ sö dông lµ thuéc tÝnh cña hµng ho¸, nh­ng nã khong ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông cho b¶n th©n ng­êi s¶n xu©t, mµ lµ cho ng­êi kh¸c, tøc lµ cho x· héi. Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, gi¸ trÞ sñ dông ®ång thêi lµ vËt mang gi¸ trÞ trao ®æi. + Gi¸ trÞ: 4
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Gi¸ trÞ tr­íc hÕt biÓu hiÖn ra bªn ngoµi lµ quan hÖ tû lÖ vÒ sè l­îng gi÷a c¸c gi¸ trÞ sñ dông kh¸c nhau hay cßn gäi lµ gi¸ trÞ trao ®æi. VD: 1 m v¶i=5kg thãc. Së dÜ, v¶i vµ thãc lµ hai hµng ho¸ kh¸c nhau, mµ vÉn cã thÓ trao ®æi cho nhau lµ v× gi÷a chóng cã mét c¬ së chung. §ã lµ hao phÝ lao ®éng x· héi ®Ó t¹o ra 2 s¶n phÈm ®ã. - VËy hao phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ kÕt tinh trong hµng ho¸ lµ c¬ së ®Ó trao ®æi hµng ho¸, t¹o ra gi¸ trÞ cña hµng ho¸. Hao phÝ lao ®éng x· héi ®Ó t¹o ra s¶n phÈm ®­îc l­îng ho¸ b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã. Tøc lµ, thêi gian cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt mét hµng ho¸ trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th­êng, tr×nh ®é kü thuËt b×nh th­êng. - Gi¸ trÞ trao ®æi lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ: gi¸ trÞ lµ c¬ së, néi dung cña gi¸ trÞ trao ®æi. Gi¸ trÞ lµ ph¹m trï lÞch sö, lµ ph¹m trï riªng cã cña s¶n xuÊt hµng ho¸. + Mèi quan hÖ gi÷a h¹i thuéc tÝnh: - Gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông lµ 2 thuéc tÝnh cïng tån t¹i vµ thèng nhÊt víi nh¶utong cïng mét hµng ho¸. Ng­êi s¶n xuÊt lµm ra ®Ó b¸n, môc ®Ých cña hä lµ gi¸ trÞ. Nh­ng c¸i mµ hä cã lµ gi¸ trÞ sö dông, hä chó ý tíi gi¸ trÞ sñ dông còng lµ v× môc ®Ých lµ gi¸ trÞ mµ th«i. Ng­êi mua, hä quan t©m tíi gi¸ trÞ sö dông, nh­ng nÕu muèn cã gi¸ trÞ sö dông ®ã, hä ph¶i tr¶ gi¸ trÞ cho ng­êi s¶n xuÊt. Tøc lµ hä ph¶i thùc hiÖn gi¸ trÞ thÞ tr­êng th× míi chi phèi gi¸ trÞ sö dông. b) TiÒn tÖ: - TiÒn tÖ vÒ b¶n chÊt lµ mét hµng ho¸ ®­îc t¸ch ra lµm vËt ngang gÝa chung cho c¸c hµng ho¸ kh¸c. TiÒn tÖ thÓ hiÖn lao ®éng x· héi vµ biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. Cho tíi ngµy nay vµng vÉn ®­îc coi lµ hµng ho¸ ngang gi¸ chung, nh­ng nã Ýt ®­îc l­u th«ng mµ ®­îc thay b»ng c¸c lo¹i tiÒn giÊy, kim lo¹i kh¸c rÎ h¬n ®¹i diÖn cho nh÷ng l­îng vµng nhÊt ®Þnh. - VËy t¹i sao l¹i xuÊt hiÖn tiÒn tÖ? Chóng ta nh×n l¹i thêi kú mµ nÒn kinh tÕ ë giai ®o¹n tù cung tù cÊp. §©y lµ mét thêi kú nÒn kinh tÕ cùc kú kÐm ph¸t triÓn, c¸c nhu cÇu cña con ng­êi lu«n kh«ng ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ do sù h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña con ng­êi. Ng­êi n«ng d©n muèn cã v¶i may quÇn ¸o nh­ng l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt v¶i, nh­ng l¹i thõa g¹o. Trong khi ®ã ng­êi cã v¶i l¹i thiÕu g¹o vµ thõa v¶i. Vµ hä trao ®æi cho nhau. DÇn dÇn, c¸c mÆt hµng trao ®æi trë nªn phong phó h¬n, nh­ng còng xuÊt hiÖn khã kh¨n. Nh÷ng khã kh¨n ®ã lµ: ng­êi n«ng d©n muèn ®æi g¹o 5
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. lÊy v¶i nh­ng ng­êi cã v¶i l¹i kh«ng muèn cã g¹o. Tõ ®ã hä h×nh thµnh nªn mét vËt ngang gi¸ chung. Tøc lµ, trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh, mét vËt ®­îc mäi ng­êi c«ng nhËn vµ cã thÓ dïng ®Ó trao ®æi mäi thø hµng ho¸. Tuy nhiªn, khi kinh tÕ ph¸t triÓn th× sù h¹n hÑp vÒ ph¹m vi ®Þa lý cña vËt ngang gi¸ chung b¾t ®Çu g©y khã kh¨n vµ tiÒn tÖ ra ®êi. Nh×n vµo lÞch sö ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ, ta thÊy sù ra ®êi cña nã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó ®¸p øng ®­îc sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Víi nhiÒu ®Æc tÝnh phï hîp ®­îc c¶ thÕ giíi c«ng nhËn, vµng lµ kim lo¹i ®­îc lùa chän. - Tõ khi xuÊt hiÖn, tiÒn tÖ ®· gãp phÇn rÊt lín vµo sù ph¸t triÓn c¶ kinh tÕ, nã thÓ hiÖn th«ng qua 5 chøc n¨ng cña tiÒn tÖ: + TiÒn tÖ lµ th­íc ®o gi¸ trÞ: ngµy nay muèn tiªu dïng bÊt cø hµng ho¸ nµo chØ cÇn chóng ta cã tiÒn ®Òu cã thÓ mua ®­îc dÔ dµng. §©y chÝnh lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiÒn. Nh­ vËy tiÒn còng ph¶i cã gi¸ trÞ cña nã. Gi¸ trÞ cña tiÒn lµ do l­îng lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµng quyÕt ®Þnh. Trªn thÞ tr­êng, gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®­îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn gäi lµ gi¸ c¶. Gi¸ c¶ lªn xuèng xung quanh gi¸ trÞ vµ do quan hÖ cung cÇu chi phèi vµ tiªu chuÈn gi¸ c¶ kh«ng phô thuéc vµo gi¸ trÞ cña vµng. + Chøc n¨ng lµ ph­¬ng tiÖn l­u th«ng - Trong chøc n¨ng nµy th× tiÒn lµm m«i giíi trong qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸. Chøc n¨ng nµy gióp t¸ch rêi hµnh vi mua vµ b¸n. Tøc lµ ng­êi ta cã thÓ mua ë mét n¬i vµo mét thêi ®iÓm nµo ®ã vµ b¸n ë mét n¬i kh¸c vµo mét thêi ®iÓm kh¸c. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy ph¶i cã tiÒn thùc tÕ. Trong thêi kú ®Çu ng­êi ta dïng nÐn vµng b¹c, nh­ng dÇn dÇn ®­îc thay thÕ b»ng tiÒn ®óc råi ®Õn tiÒn giÊy. Trong qu¸ tr×nh l­u th«ng tiÒn ®óc, giÊy bÞ hao mßn nh­ng gi¸ trÞ mµ nã ®¹i diÖn lµ kh«ng thay ®æi. Tr­íc ®©y, lîi dông tÝnh ®¹i diÖn cña tiÒn ®óc vµ giÊy, nhµ n­íc kh«ng ng­ng s¶n xuÊt nhiÒu tiÒn lo¹i nµy lµm gi¶m gi¸ trÞ ®ång tiÒn, g©y ra khñng ho¶ng kinh tÕ. V× vËy, ngµy nay, nhµ n­íc lu«n kiÓm so¸t gi¸ trÞ cña tiÒn ®Ó b×nh æn nÒn kinh tÕ. + Chøc n¨ng lµ ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷: - TiÒn lµ vËt ngang gi¸ chung, nã cã thÓ dïng ®Ó trao ®æi mäi thø. V× vËy cã thÓ nãi r»ng tiÒn lµ ®¹i biÓu cho cña c¶i x· héi, nªn nã cã thÓ ®­îc cÊt tr÷. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lµ tiÒn nµo còng cã thÓ cÊt tr÷ mµ chØ cã tiÒn ®Çy ®ñ gi¸ trÞ nh­ vµng míi thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng nµy. NÕu hµng ho¸ nhiÒu th× tiÒn ®· cÊt tr÷ sÏ ®­îc tung ra thÞ tr­êng, nÕu hµng ho¸ khan hiÕm th× tiÒn l¹i ®­îc cÊt tr÷. + Chøc n¨ng lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n: 6
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Víi chøc n¨ng thanh to¸n tiÒn dïng ®Ó tr¶ l­¬ng, nép thuÕ, mua b¸n hµng ho¸. Do ®Ó thuËn lîi trong kinh doanh, viÖc mua vµ b¸n ®­îc t¸ch rêi vµ chøc n¨ng thanh to¸n cña tiÒn ë ®©y cµng thÓ hiÖn râ tÇm quan träng. Tõ chøc n¨ng thanh to¸n cña tiÒn vµ nhu cÇu thanh to¸n lµm xuÊt hiÖn mét lo¹i tiÒn míi lµ tÝn dông d­íi c¸c hinh thøc nh­ giÊy b¹c ng©n hµng, sÐc, tr¸i phiÕu... + Chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi: - Do ®­îc toµn bé thÕ giíi c«ng nhËn vÒ gi¸ trÞ cña tiÒn, nªn thÕ giíi trë thµnh mét thÞ tr­êng chung. Nh÷ng n­íc kh¸c nhau cã thÓ mua b¸n nh÷ng s¶n phÈm mµ ®Êt n­íc m×nh cÇn. Trong chøc n¨ng nµy vµng lµ phu¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ. C¸c chøc n¨ng cña tiÒn tÖ liªn quan mËt thiÕt víi nhau. Sù ph¸t triÓn cña c¸c chøc n¨ng nµy ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ nh÷ng m©u thuÉn cña nã. c) Gi¸ c¶: - Gi¸ c¶ thÞ tr­êng lµ sù biÓu hiÖn b»ng triÒn cña gi¸ trÞ thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Gi¸ c¶ thÞ tr­êng ®­îc h×nh thµnh th«ng qua sù c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ kinh doanh, s¶n xuÊt trong cïng mét nghµnh, cïng mét lo¹i hµng ho¸, nh»m giµnh ®­îc ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ cã lîi nhÊt ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn tèi ®a. Song trªn thÞ tr­êng, mçi lo¹i hµng ho¸ ®Òu ph¶i b¸n theo mét gi¸ thèng nhÊt. Bëi v×, gi¸ c¶ thÞ tr­êng dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña hµng ho¸. Gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña nh÷ng hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra trong mét khu vùc nµo ®ã hay lµ gi¸ trÞ c¸ biÖt cña nh÷ng hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn trung b×nh cña khu vùc ®ã vµ chiÕm mét khèi l­îng lín trong tæng sè s¶n phÈm cña khu vùc nµy. NghÜa lµ, nÕu ®¹i bé phËn l­îng hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi trung b×nh, cßn mét bé phËn nhá ®­îc s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn kÐm vµ mét l­îng nhá kh¸c trong ®iÒu kiÖn tèt, th× gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña l­îng hµng ho¸ ë khu vùc ®iÒu kiÖn trung b×nh quyÕt ®Þnh. Hay nÒu ®¹i bé phËn hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn kÐm (hoÆc ®iÒu kiÖn tèt) th× gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña hµng hãa l¹i do hµng ho¸ ë khu vùc ®iÒu kiÖn kÐm (hoÆc ®iÒu kiÖn tèt) quyÕt ®Þnh. - Dï lµ h×nh thøc biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ thÞ tr­êng, nh­ng kh«ng cã nghÜa lµ hai ®¹i l­îng ®ã ph¶i b»ng nhau. Gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña hµng ho¸ lu«n xoay quanh gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña nã. Bëi v× gi¸ c¶ thÞ tr­êng cßn phô thuéc vµo quan hÖ cung-cÇu cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng: 7
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Cung lµ sè l­îng hµng ho¸ mµ ng­êi cung s½n sµngvµ cã kh¶ n¨ng ®­a ra thÞ tr­êng ë mçi mét møc gi¸ kh¸c nhau, t¹i mçi mét thêi gian kh¸c nhau. Cung ®­îc quyÕt ®Þnh bëi khèi l­îng s¶n phÈm x· héi ®· vµ sÏ s¶n xuÊt ra, tû suÊt hµng ho¸ vµ khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. CÇu lµ khèi l­îng hµng ho¸ mµ ng­êi tiªu dïng s½n sµng vµ cã kh¶ n¨ng mua trªn thÞ tr­êng ë mçi møc gi¸ kh¸c nhau, trong mçi mét thêi gian kh¸c nhau. Khi sè l­îng cung cña mét hµng ho¸ phï hîp víi nhu cÇu x· héi th× tæng sè gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸ b»ng tæng sè gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña nã. Cßn nÕu sè l­îng hµng ho¸ cung mµ lín h¬n nhu cÇu cña x· héi th× tæng sè gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸ lín h¬n tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña nã. Ng­îc l¹i khi mµ sè l­îng cung nhá h¬n cÇu th× tæng sè gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸ sÏ nhá h¬n tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng d) Lîi nhuËn: Gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc quan niÖm lµ con ®Î cña toµn bé t­ b¶n øng tr­íc, ®­îc so s¸nh víi toµn bé t­ b¶n øng tr­íc mang hßnh th¸i chuyÓn ho¸ lµ lîi nhuËn. VËy lîi nhuËn cã nguån gèc tõ gi¸ trÞ thÆng d­. VËy gi¸ trÞ thÆng d­ tõ ®©u sinh ra? - Lîi nhuËn lµ gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc so víi toµn bé t­ b¶n øng tr­íc ®­îc quan niÖm lµ con ®Î cña toµn bé t­ b¶n øng tr­íc sÏ mang h×nh thøc chuyÓn ho¸ lµ lîi nhuËn. - Lîi nhuËn ®­îc ®o b»ng (g1) sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa nªn sau khi b¸n hµng ho¸ t­ b¶n kh«ng bï ®¾p ®­îc sè t­ b¶n øng tr­íc mµ cßn thu ®­îc lîi nhuËn. - Lîi nhuËn lµ môc tiªu quan träng ®Ó phÊn ®Êu cña mçi doanh nghiÖp, lµ ®éng lùc ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ®æi míi khoa häc c«ng nghÖ, thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 4. C¸c quy luËt kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng a) Quy luËt gi¸ trÞ: Quy luËt gi¸ trÞ lµ mét quy luËt kinh tÕ rÊt quan träng cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. Quy luËt gi¸ trÞ quy ®Þnh mÆt chÊt vµ sù vËn ®éng vÒ mÆt l­¬ng cña gi¸ trÞ hµng ho¸. Theo quy luËt nµy, s¶n xuÊt vµ trao ®ái ph¶i dùa trªn c¬ së l­îng gi¸ trÞ hµng ho¸ hay thêi gian lao ®éng x· häi cÇn thiÕt. NghÜa lµ: ®èi víi s¶n xuÊt, nã yªu cÇu hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng hoa ph¶i phï hîp víi hao phi lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, tøc lµ ph¶i phï hîp víi møc hao phi mµ x· héi cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Cßn trong trao ®æi hµng ho¸, nã yªu cÇu lµ trao ®æi ph¶i theo nguyªn t¾c ngang gi¸. 8
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Quy luËt gi¸ rÞ biÓu hiÖn sù v©n ®éng cña nã th«ng qua sù biÕn ®æi cña gi¸ c¶ hµng ho¸. Gi¸ c¶ lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ tri, v× gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶. Nh­ng do t¸c ®éng cña quan hÖ cung-cÇu, t×nh tr¹ng ®éc quyÒn, vµ mét sè t¸c ®éng kh¸c, gi¸ c¶ thÞ tr­êng cã thÓ t¸ch rêi gi¸ trÞ, lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ. Nh­ng cuèi cïng, tæng gi¸ c¶ phï víi tæng gi¸ trÞ cña chóng. Quy luËt gi¸ trÞ cã nh÷ng t¸c dông sau: + §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸: Ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ s¶n xu©t c¸i g×, nh­ thÕ nµo, cho ai, lµ do hä quyÕt ®Þnh. Môc ®Ých duy nhÊt cña hä lµ thu ®­îc nhiÒu l·i nhÊt. Dùa vµo sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng, ng­êi s¶n xuÊt biÕt ®­îc mÆt hµng nµo ®ang b¸n ch¹y vµ mÆt hµng nµo ®ang thõa. Ng­êi s¶n xuÊt sÏ më réng s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng ®ang thiÕu, b¸n ch¹y, gi¸ cao vµ thu hÑp l¹i nh÷ng mÆt hµng nµo Õ thõa, gi¸ thÊp. Mét sè ng­êi sÏ chuyÓn sang s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng ®ang thiÕu vÇ gi¸ cao, bá nh÷ng mÆt hµng mang l¹i lîi nhuËn thÊp. Kªt qu¶ lµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh­ søc lao ®éng, t­ liÖu s¶n xuÊt, tiÒn vèn chuyÓn dÞch tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. §©y chÝnh lµ sù ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt cña quy luËt gi¸ trÞ. Trong l­u th«ng hµng ho¸, quy luËt gi¸ trÞ còng tham gia vµo qu¸ tr×nh vËn ®éng cña hµng hãa tõ n¬i gi¸ thÊp ®Õn n¬i gi¸ cao. Tõ ®ã ph©n phèi c¸c nguån hµng ho¸ mét c¸ch hîp lý h¬n gi÷a c¸c vïng, gi÷a cung vµ cÇu ®èi víi c¸c lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. + Thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.: V× hµng ho¸ b¸n theo gi¸ trÞ x· héi do hao phÝ lao ®éng x· héi c¸c thiÕt quyÕt ®Þnh, nªn ng­ßi s¶n xuÊt cã Ýt hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt h¬n lao ®éng x· héi cÇn thiÕt th× sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi h¬n. ChÝnh v× vËy muèn thu nhiÒu lîi h¬n, chiÕn th¾ng vµ ®øng v÷ng trong thÞ tr­êng c¹nh tranh, mçi nhµ s¶n xuÊt ®Òu ph¶i kh«ng ngõng t×m c¸ch rót xuèng ®Õn møc tèi thiÓu hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt. Muèn vËy, hä ph¶i kh«ng ngõng tim c¸ch c¶i tiÕn lùc l­îng s¶n xuÊt. + Ph©n ho¸ ng­êi s¶n xuÊt thµnh kÎ giµu ng­êi nghÌo, vµ lµm n¶y sinh quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa: trong cuéc ch¹y ®ua theo lîi nhuËn, nh÷ng nhµ s¶n xuÊt nµo lµm tèt sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn trë nªn giµu cã. Ng­îc l¹i, nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kh¸c lµm kÐm h¬n sÏ ph¶i chÞu sù thua lç vµ trë thµnh nghÌo h¬n. Tõ ®©y, ph¸t sinh ra quan hÖ s¶n xuÊt TBCN, nh÷ng ng­ßi giµu trë thµnh «ng chñ, nh÷ng ng­êi nghÌo trë thµnh nh÷ng ng­êi lµm thuª. §©y lµ quan hÖ t­ s¶n vµ v« s¶n, quan hÖ gi÷a chñ vµ tí, quan hÖ ®èi kh¸ng vÒ lîi Ých kinh tÕ. 9
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. b) Quy luËt cung cÇu: + Quy luËt nµy thÓ hiªn mèi quan hÖ kh¸ch quan gi÷a cung cÇu trªn thÞ tr­êng. Cung vµ cÇu lµ sù kh¸i qu¸t hai lùc l­îng c¬ b¶n cña thÞ tr­êng lµ: ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. VËy cung vµ cÇu lµ g×? - Cung lµ khèi l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ c¸c doanh nghiÖp tung ra thÞ tr­êng víi gi¸ c¶ nhÊt ®Þnh,trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Cung chÞu ¶nh h­ëng cña hai nh©n tè lµ gi¸ c¶ vµ thu nhËp. Víi gi¸ c¶, cung chÞu ¶nh h­ëng: khi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®· ®­îc tËn dông th× gi¸ c¶ kh«ng ¶nh h­ëng tíi cung lµ mÊy. Nh­ng trong tr­êng hîp ch­a tËn dông hÕt th× t¨ng gi¸ cã thÓ dÉn tíi t¨ng cung.Víi thu nhËp, ¶nh h­ëng tíi tr­êng vèn hay ®o¶n vèn cña doanh nghiÖp, ®iÒu nµy chi ph«i c¸ch øng xña cña doanh nghiÖp khi tung hµng ra tiªu thô. - CÇu lµ khèi l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ ng­ßi tiªu dïng, muèn mua trong mét thêi kú víi mçi mét møc gi¸ nhÊt ®Þnh. CÇu phô thuéc vµo c¸c nh©n tè: nhu cÇu mua s¾m cña x· héi, kh¶ n¨ng mua s¨m cña d©n c­(kh¶ n¨ng nµy l¹i phô thuéc vµo thu nhËp cña mçi ng­ßi vµ gi¸ c¶ hµng ho¸). + C©n b»ng cung cÇu trªn thÞ tr­êng: cung vµ cÇu lu«n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Cung x¸c ®Þnh cÇu vµ ng­îc l¹i cÇu còng x¸c ®Þnh cung. Mèi liªn hÖ m¹t thiÕt nµy t¹o ra quy luËt cung cÇu. Trªn thÞ tr­êng, ng­êi mua muèn gi¸ cña hµng ho¸ lµ thÊp , trong khi ®ã ng­êi b¸n l¹i muèn gi¸ c¶ cao. Tíi mét lóc nµo ®ã th× gi¸ gi÷a hä lµ b»ng nhau, ®ã lµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng hay gi¸ c¶ trung b×nh. Gi¸ c¶ thùc tÕ trªn thÞ tr­¬ng xoay quanh ®iÓm c©n b»ng nµy, tuú thuéc vµo t­¬ng quan gi÷a cung vµ cÇu. Ë ®iÓm c©n b»ng nµy, l­îng hµng ho¸ mµ ng­êi b¸n s½n sµng b¸n b»ng víi l­îng hµng ho¸ ma ng­êi mua s½n sµng mua.Quy luËt cung cÇu biÓu hiÖn th«ng qua sù thay ®æi cña gi¸ c¶. Víi sè l­îng cung cè ®Þnh, cÇu t¨ng sÏ lµm t¨ng gi¸, nÕu víi mét søc cÇu cè ®Þnh th× cung t¨ng sÏ lµm gi¶m gi¸. c) Quy luËt c¹nh tranh: C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tÈnh vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt víi nhau, gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt víi ng­êi tiªu dïng, nh»m giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt, kinh doanh, tiªu thô s¶n phÈm ®Ó thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn nhËt cho m×nh. Néi dung c¹nh tranh bao gåm viÖc canh tranh chiÕm lÜnh nh÷ng nguån nguyª liÖu, gianh giËt nh÷ng nguån lùc s¶n xuÊt; c¹nh tranh vÒ khao häc c«ng nghÖ. C¹nh tranh chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, giµnh giËt n¬i ®Çu t­, c¸c hîp ®ång, c¸c ®¬n ®Æt hµng. C¹nh tranh cã thÓ b»ng gi¸ cÈ, b»ng chÊt l­îng, c¸c dÞch vô kÌm theo, ph­¬ng thøc thanh to¸n....C¹nh tranh cã nhiÒu lo¹i: c¹nh 10
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. tranh gi÷a nh­ng ng­êi mua, gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt, c¹nh tranh trong néi bé ngµnh, vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh. C¹nh tranh cã vai trß tÝch cùc trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Nã buéc ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i kh«ng ngõng c¶i tiÕn kü thuËt s¶n xuÊt, lùc l­îng lao ®éng, n©ng cao n¨ng suÊt, tiÕt kiÖm nhiªn liÖu....H¬n n÷a,®Ó b¸n ®­îc nhiÒu hµng ho¸ h¬n th× nhµ s¶n xuÊt ph¶i kh«ng ngõng nghiªn cøu thÞ truêng, thÞ hiÕu, së thÝch cña ng­êi tiªu dïng, tõ ®ã kÝch thÝch sù ®a d¹ng cña mÉu m· s¶n phÈm Nh­ vËy cã thÓ nãi, quy luËt c¹nh tranh cã t¸c dông ®µo th¶i nh÷ng c¸i cò, l¹c hËu, kh«ng phï hîp, binh ftuyÓn nh÷ng c¸i míi, tiÕn bé thuc ®Èu s¶n xuÊt hµng hã ph¸t triÓn. Tuy nhiªn cïng víi nh÷ng t¸c dông cña nã, c¹nh tranh cß g©y ra nh÷ng hËu qu¶: ®Çu c¬, lõa ®¶o, « nhiÔm m«i tr­êng, khai th¸c c¹n kiÖt tµi nguyªn ... d) Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ: Khi tiÒn tÖ xuÊt hiÖn, sù troa ®ái hµng ho¸ trùc tiÕp chuyÓn sang trao ®æi mét c¸ch gi¸n tiÕp- trao ®æi hµng ho¸ lÊy tiÒn tÖ lµm m«i giíi. Sù vËn ®éng cña tiªn tÖ lÊy sù trao ®æi hang ho¸ lµm tiÒn ®Ò gäi lµ l­u th«ng tiÒn tÖ. Sù v©n ®éng cña hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ lµ sù th«ng nhÊt gi÷a l­u th«ng tiÒn tÖ vµ l­u th«ng hµng ho¸. Tuy nhiªn sè tiÒn ®­a vµo l­u th«ng kh«ng ph¶i lµ v« tËn. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn l­u th«ng ë mçi thêi kú cÇn cã mét sè l­îng tiÒn nhÊt ®Þnh. Sè l­îng tiÒn nµy ®­îc x¸c ®Þnh b»ng quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ. Quy luËt nµy ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Tæng sè gi¸ Tæng sè Tæng sè Tæng sè gi¸ Sè l­îng c¶ hµng ho¸ gi¸ c¶ gi¸ c¶ hµng - c¶ hµng ho¸ + + tiÒn cÇn khÊu trõ cho hµng ho¸ ho¸ b¸n chÞu nhau thiÕt trong b¸n chÞu = l­u th«ng ®Õn kú Sè lÇn lu©n chuyÓn trung b×nh cña tiÒn tÖ thanh to¸n Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ nãi trªn lµ qui luËt tiÒn vµng. II. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam 1.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa: 1.1. Sù tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ë n­íc ta: Tr­íc ®©y, khi cßn quan niÖm kh«ng ®óng: ®èi lËp chñ nghÜa x· héi víi s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng (v× cho r»ng kinh 11
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng g¾n víi chñ nghÜa t­ b¶n), th× nhiÒu ng­êi nhËn thøc, vµ hiÓu r»ng d­íi chñ nghÜa x· héi kh«ng cßn s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng, mµ nÕu cã tån t¹i th× chØ lµ mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®Æc biÖt (chØ cã t­ liÖu tiªu dïng lµ hµng ho¸, cßn t­ liÖu s¶n xuÊt, søc lao ®éng, vèn … kh«ng ph¶i lµ hµng hãa). Nh­ng sù tån t¹i cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ë n­íc ta lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. VÒ ®iÒu kiÖn thø nhÊt cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ®ã lµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi; ch¼ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i, mµ tr¸i l¹i cßn ph¸t triÓn c¶ vÒ bÒ réng vµ chiÒu s©u. Ph©n c«ng lao ®éng trong tõng khu vùc, tõng ®Þa ph­¬ng ngµy cµng ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng ®­îc thÓ hiÖn ë tÝnh phong phó, ®a d¹ng vµ chÊt l­îng ngµy cµng cao cña s¶n phÈm ®­a ra trao ®æi trªn thÞ tr­êng. VÒ ®iÒu kiÖn thø hai, trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u, ®ã lµ së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t­ nh©n (gåm së h÷u c¸ thÓ, së h÷u tiÓu chñ, së h÷u t­ b¶n t­ nh©n), së h÷u hçn hîp. Do ®ã tån t¹i nhiÒu chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp, cã lîi Ých riªng, nªn quan hÖ kinh tÕ gi÷a hä chØ cã thÓ thùc hiÖn b»ng quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ. H¬n n÷a, nÕu cho r»ng, sù ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng hãa lµ chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt th× sÏ kh«ng gi¶i thÝch ®­îc sù tån t¹i cña s¶n xuÊt, l­u th«ng hµng hãa trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Bëi v× nÒn s¶n xuÊt dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt hµng ngµy, hµng giê ®Î ra chñ nghÜa t­ b¶n. VËy th× muèn tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ph¶i xo¸ bá chÕ ®é t­ h÷u, thiÕt lËp chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, cã nghÜa lµ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi vµ trong chñ nghÜa x· héi kh«ng cßn ®iÒu kiÖn thø hai cña s¶n xuÊt hµng ho¸. Nh­ vËy th× m©u thuÉn víi thùc tÕ kh¸ch quan: trong chñ nghÜa x· héi sÏ vÉn cßn kinh tÕ hµng ho¸, ngay c¶ khi nÒn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Cßn trong chñ nghÜa x· héi th× kinh tÕ hµng ho¸ l¹i cã thÓ tån t¹i c¶ trong ®iÒu kiÖn hoµn toµn kh«ng cã chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt.Khi nghiªn cøu nÒn n«ng nghiÖp t­ b¶n chñ nghÜa, Lªnin viÕt: “VÒ mÆt lý luËn, nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa cã thÓ hoµn toµn ®i ®«i víi viÖc kh«ng cã chÕ ®é t­ h÷u vÒ ruéng ®Êt, víi viÖc quèc h÷u ho¸ ruéng ®Êt…”. HiÖn nay, tuy thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ, tuy cïng dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, nh­ng c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh, cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh, cã lîi Ých riªng. MÆt kh¸c, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é kü thuËt - 12
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. c«ng nghÖ, vÒ tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý, nªn chi phÝ s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt còng kh¸c nhau. Trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ lµ chñ yÕu, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng s©u s¾c, v× mçi n­íc lµ mét quèc gia riªng biÖt, lµ ng­êi chñ së h÷u ®èi víi c¸c hµng ho¸ ®­a ra trao ®æi trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Sù trao ®æi ë ®©y lµ theo nguyªn t¾c ngang gi¸. Nh­ vËy, chóng ta kh«ng thÓ dïng ý chÝ chñ quan cña m×nh ®Ó xo¸ bá sù hiÖn h÷u cña kinh tÕ hµng ho¸, nhÊt lµ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tån t¹i tÊt yÕu, kh¸ch quan ë n­íc ta. 1.2. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN cã t¸c dông to lín ®­a n­íc ta ra khái khñng ho¶ng, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n vµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho CNXH: NÒn kinh tÕ n­íc ta b­íc vµo thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét ®iÓm xuÊt ph¸t rÊt thÊp. §Êt n­íc võa tho¸t khái chiÕn tranh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ, dù tr÷ quèc gia gÇn nh­ kh«ng cã. H¬n n÷a, nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn mang nÆng tÝnh chÊt tù cÊp tù tóc, lùc l­îng s¶n xuÊt ch­a ph¸t triÓn, quan hÖ s¶n xuÊt tµn d­ cßn nÆng nÒ, trong khi quan hÖ s¶n xuÊt míi ch­a thùc sù h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn. Do vËy, khi chóng ta theo ®uæi mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, quan liªu tõ trung ­¬ng vµ c¬ cÊu h­íng néi lµ chñ yÕu, ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, khiÕn cho nÒn kinh tÕ ®· cã lóc l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng trÇm träng. Ngän giã “®æi míi” víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë n­íc ta ®· t¹o ®éng lùc thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Do c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸, buéc mçi chñ thÓ s¶n xuÊt ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®Ó gi¶m chi phÝ ®Õn møc tèi thiÓu nhê ®ã cã thÓ c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, ®øng v÷ng trong c¹nh tranh. Nhê vËy mµ khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng x· héi t¨ng lªn, thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh. Kinh tÕ hµng hãa còng thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. Nã sÏ ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng, lîi thÕ cña tõng vïng, còng nh­ lîi thÕ cña ®Êt n­íc, cã t¸c dông më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ngoµi ra, ®Ó c¹nh tranh ®­îc trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, ng­êi s¶n xuÊt ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng, cña thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt s¶n phÈm g×, víi khèi l­îng bao nhiªu, chÊt l­îng, mÉu m· 13
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. nh­ thÕ nµo. V× vËy, nã kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña chñ thÓ kinh tÕ, kÝch thÝch viÖc n©ng cao chÊt l­îng, c¶i tiÕn mÉu m· còng nh­ t¨ng khèi l­îng hµng hãa, dÞch vô. Nhê ®ã mµ ng­êi tiªu dïng sÏ cã ®iÒu kiÖn ®­îc tiÕp cËn víi nhiÒu lo¹i hµng ho¸ h¬n, gi¸ rÎ h¬n vµ chÊt l­îng cao h¬n. §êi sèng nh©n d©n sÏ ®­îc n©ng cao lªn mét b­íc, nÒn kinh tÕ sÏ cã søc c¹nh tranh cao h¬n. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt, do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt lín cã x· héi ho¸ cao; ®ång thêi chän läc nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh giái, h×nh thµnh ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é, lao ®éng lµnh nghÒ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Tãm l¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét nhiÖm vô kinh tÕ cÊp b¸ch ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ l¹c hËu cña n­íc ta thµnh nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, héi nhËp vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §ã lµ con ®­êng ®óng ®¾n ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, khai th¸c hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta: Sau khi giµnh ®éc lËp, häc tËp theo nh­ng n­íc §«ng ¢u vµ Liªn X« cò, ViÖt Nam ®· x©y dùng mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Trong thêi gian nµy, m« h×nh nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· cung cÊp ph­¬ng tiÖn vËt chÊt phôc vô cuéc kh¸ng chiÕn cøu n­íc ®ång thêi kh«i phôc l¹i s¶n xuÊt sau chiÕn tranh. Tuy nhiªn, sau mét thêi gian ph¸t huy t¸c dông th× m« h×nh kinh tÕ nay ®· n¶y sinh nh÷ng h¹n chÕ to lín. §iÒu nµy thÓ hiÖn qua t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi kú tr­¬c nh­ng n¨m ®æi míi: n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m, phóc lîi x· héi gi¶m, l¹m ph¸t t¨ng, c¬ chÕ ®iÒu hµnh quan liªu bao cÊp g©y c¶n trë cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. T¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø VI (1986), §¶ng ta ®· rót ra nh÷ng bµi häc vµ quyÕt ®Þnh x©y dùng mét nªn kinh tÐ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tõ ®ã ®Õn nay, chóng ta ®· tr¶i qua ba giai ®o¹n víi nh÷ng ®Æc tr­ng kh¸c nhau cña tõng giai ®o¹n. Giai ®o¹n 1986-1990: C¬ chÕ thÞ tr­êng b¾t ®Çu ®­îc thùc hiÖn, mét sè lo¹i thÞ tr­êng ®­îc h×nh thµnh, ®· t¹o ra ®éng lùc míi, nhÊt lµ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ mét sè xÝ nghiÖp quèc doanh. Do ®ã thÞ tr­êng hµng tiªu dïng ®· dåi dµo h¬n, ®a d¹ng h¬n, thÞ tr­êng t­ liÖu s¶n xuÊt còng nhuc nhÝch lªn chót Ýt, l­u th«ng b¾t ®Çu t­¬ng ®èi thuËn lîi, thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu b¾t ®Çu ®­îc mæ réng vµ ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ. Tuy nhiªn, tinh h×nh kinh tÕ n­íc ta cßn trong khñng ho¶ng, ph¸t triÓn chËm, ph©n phèi vµ l­u 14
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. th«ng cßn rèi ren, ng©n s¸ch nhµ n­íc cßn htiÕu hôt lín, nguån vèn thiÕu nghiªm träng, tiÒn mÆt thiÕu th­êng xuyªn, l¹m ph¸t t¨ng cao. Tèc ®é t¨ng gi¸ n¨m1986 lµ 87,2%, gi¸ c¶ biÕn ®éng, gi¸ l­¬ng thùc, thùc phÈm cã lóc t¨ng ®ét biÕn, nî n­íc ngoµi t¨ng thªm. Nh×n mét c¸ch tæng thÓ, th× ë giai ®o¹n nµy, nÒn kinh tÕ cã sù mÊt c©n ®èi lín, tæng cÇu qu¸ lín so víi tæng cung. Nguyªn nh©n lµ do c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ c¸c nh©n tã cña nã lµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng, canh tranh thÞ tr­êng vµ cung-cÇu h×nh thµnh tõ sù vËn hµnh cña thÞ tr­êng ch­a ®­îc ph¸t huy thuËn lîi. Giai ®o¹n 1991-1995: C¸c chÝnh sachs vÒ c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch m¹nh mÏ, ®· lay ®éng c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ-x· héi. HÖ thèng chñ thÓ thÞ tr­êng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®· thay thÕ c¸c c¬ së kinh tÕ ho¹t ®éng d­íi thêi bao cÊp. C¸c nh©n tè thÞ tr­êng h×nh thµnh vµ ph¸t huy t¸c dông thùc sù thay thÕ cho c¸c quyÕt ®inh hµnh chÝnh. Do ®ã, c¸c lo¹i h×nh thÞ tr­êng ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng, tõ thÞ tr­êng hµng ho¸ tiªu dïng th«ng th­êng, cho ®Õn thÞ tr­êng vÊt t­, nguyªn liÖu, thÞ tr­êng c¸c dÞch vô vµ thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu. ThÞ truêng lao ®éng, thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n còng b¾t ®Çu ho¹t ®éng. HÖ thèng c¬ cÊu thÞ tr­êng ®· ®­îc x¸c lËp. Trªn thùc tÕ thj tr­êng ®· cã sù biÕn ®æi vÒ chÊt. T×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸ trong giai ®o¹n chiÕn tranh vµ bao cÊp ®· chÊm døt. KÕt qu¶ lµ thÞ tr­êng n­íc ta lÇn ®Çu tiªn cã ®­îc sù c© ®èi gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu x· héi. Trong suèt 5 n¨m, l­îng hµng ho¸ l­u th«ng t¨ng liªn tôc víi tèc ®é cao, mÆt hµng ngµy cµng phong phó, chÊt l­îng t¨ng cao, thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn m¹nh. Tuy nhiªn, nh×n chung thÞ tr­êng cßn th« s¬, nhá hÑp, ph©n t¸n, manh món, chÊt l­îng ch­a cao, chñng lo¹i hµng ho¸ cßn nghÌo nµn, dÞch vô th­¬ng m¹i yÕu kÐm, tÝnh tù ph¸t cßn nghiªm träng. ThÞ tr­êng n«ng th«n, thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xu¸t cßn ch­a ph¸t triÓn, thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a cã, tÖ n¹n bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i cßn nhiÒu. KÕt qu¶ cña giai ®o¹n nµy lµ nÒn kinh tÐ n­íc ta ®· ra khái khñng ho¶ng, thÞ tr­êng ph¸t triÓn æn ®Þnh, ®¶m b¶o ®­îc c©n b»ng cung-cÇu Giai ®o¹n 1996-nay: T×nh h×nh thÞ tr­êng n­íc ta cã nh÷ng ®Æc tr­ng míi. §Æc trung tæng qu¸t cña thÞ tr­êng lóc nµy lµ tæng cung v­ît xa tæng cÇu trong t×nh h×nh tæng cung vµ tæng cÇu ®Òu gi¶m m¹nh. Trªn thÞ tr­¬ng xuÊt hiÖn nh÷ng c¬n “sèt” l¹nh trªn diÖn réng, kÐo dµi, nhiÒu mÆt hµng c«ng nghiÖp cã sè l­îng tån kho lín nh­ giÊy 16000 tÊn, thÐp 400000tÊn.... Thùc tr¹ng nµy cßn nÆng nÒ h¬n nhiÒu vµo n¨m 1999: l­îng than tån kho vµo th¸ng 6/1999 lªn tíi gµn 5 triÖu, tÝnh tíi th¸ng 10/1999 l­îng giÊy tån kho lµ 15186 tÊn, thÐp chØ khai th¸c ®­îc 50-60% c«ng suÊt thiÕt kÕ, Tæng c«ng ty 15
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ph©n ®¹m vµ ho¸ chÊt Hµ B¾c s¶n xuÊ c¶ n¨m chØ ®¹t 20-40% c«ng suÊt, c¸c dÞch vô vÒ du lÞch vµ kh¸ch s¹n còng cung thõa.MÆc dï cho tíi nh÷ng n¨m sau chÝnh phñ ®· cã chñ tr­¬ng kÝch cÇu nh­gn mäi chuyÖn vÉn kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt. Tuy thÞ tr­êng trong n­íc gÆp nhiÒu khã kh¨n nh­ng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu l¹i ho¹t ®éng rÊt s«i ®éng, trong ®ã xuÊt khÈu th× t¨ng m¹nh, nhËp khÈu th× gi¶m. Trªn thÞ tr­êng ®Çu t­, sù tiÕn triÓn rÊt chËm ch¹p, nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ®Çu t­ n­íc ngoµi liªn tôc gi¶m sót. NÕu trong nh÷ng n¨m 1994-1997 FDI d¹t b×nh qu©n 2 tû USD/n¨m, th× n¨m 1998 chØ cßn 800 triÖu vµ n¨m 1999 lµ vµo kho¶ng 600 triÖu. ThÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c nh­ thÞ tr­êng cèn cßn s¬ khai, thÞ tr­êng lao ®éng míi ®ang h×nh thµnh, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n ch­a ®uîc khai th«ng, thÞ tr­êng chøng kho¸n míi ®­îc thµnh lËp, thÞ tr­êng dÞch vô gi¶m sót. Trªn tõng ®Þa bµn, thÞ tr­êng còng ch­a thùc sù th«ng suèt do vÉn cßn c¸c tr¹m kiÓm so¸t thu phÝ bÊt hîp lý, thËm chÝ ë mét sè n¬i cßn bÞ chÝnh quyÒn së t¹i dïng biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®Ó b¶o hé c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®Þa ph­¬ng. Mét ®Æc tr­ng thø hai cña thÞ tr­êng n­íc ta trong thêi gian nµy lµ l¹m ph¸t gi¶m m¹nh, h¬n n÷a cßn cã hiÖn t­îng gi¶m ph¸t. ChØ sè l¹m ph¸t n¨m 1996 lµ 4,5%, n¨m 1997 lµ 3,6%, tÝnh cung n¨m 1999 chØ sè l¹m ph¸t lµ 1%, nh­ng trong suèt 8 th¸ng tõ th¸ng 3 ®Ð th¸ng 10/1999 chØ cã chØ sè gi¸ ©m. Trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i th× ®ång tiÒn ViÖt Nam lªn gi¸ trong thêi gian næ ra cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ. 3. Môc tiªu vµ ®Æc tr­ng b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®inh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta: Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN thùc chÊt lµ kiÓu tæ chøc nÒn kinh tÕ võa dùa trªn nh÷ng nguyÓn t¾c vµ quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng, võa dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi. Do ®ã, kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN cã hai nhãm nh©n tè c¬ b¶n tån t¹i trong nhau, kÕt hîp víi nhau vµ bæ sung cho nhau. §ã lµ nhãm nh©n tè cña kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nhãm nh©n tè cña x· héi ®ang ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong ®ã, nhãm thø nhÊt ®ãng vai trß nh­ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn nhanh, nhãm thø hai ®ãng vai trß h­íng dÉn, chÕ ®Þnh sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ theo nh÷ng môc tiªu ®· ®­îc x¸c ®Þnh. Nh­ vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta cã nh÷ng môc tiªu, dÆc tr­ng b¶n chÊt kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ nguyªn t¾c so víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: 3.1. Môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta: 16
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Môc tiªu hµng ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®­îc x¸c ®Þnh lµ: Gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, ®éng viªn mäi nguån lùc trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña CNXH, t¹o ra sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng, hiÖu qu¶ cao cña nÒn kinh tÕ; trªn c¬ së ®ã, c¶i thiÖn tõng b­íc ®êi sèng cña nh©n d©n, tõng b­íc thùc hiÖn sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng vµ lµnh m¹nh c¸c quan hÖ x· héi. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng tù tóc tù cÊp cña nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn, më réng ngµnh nghÒ, t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng; ¸p dông khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt nh»m t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, t¨ng sè l­îng, chÊt l­îng vµ chñng lo¹i hµng ho¸ dÞch vô; thóc ®Èy tÝch tô, tËp trung s¶n xuÊt, më réng giao l­u kinh tÕ gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c vïng l·nh thæ, víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®éng viªn mäi nguån lùc trong n­íc vµ tranh thñ c¸c nguån lùc bªn ngoµi; thóc ®Èy viÖc ph¸t huy tinh thÇn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña mçi ng­êi lao ®éng, mçi ®¬n vÞ kinh tÕ, t¹o ra tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, ®­a n­íc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng mét n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, thùc hiÖn ®­îc môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh theo con ®­êng XHCN. Sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN kh«ng chØ dõng l¹i ë tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, ®¶m b¶o tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ c«ng b»ng, b×nh ®¼ng trong x· héi. §¶ng ta ®· chñ tr­¬ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi ®¶m b¶o tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn. Tãm l¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ ph­¬ng tiÖn kh¸ch quan ®Ó x· héi ho¸ XHCN nÒn s¶n xuÊt, ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho CNXH. 3.2. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng gåm nhiÒu thµnh phÇn cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh­ng kinh tÕ Nhµ n­íc ph¶i lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o: NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ c¬ së c¬ cÊu ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u, trong ®ã së h÷u Nhµ n­íc lµm chñ ®¹o. Do ®ã nÒn kinh tÕ gåm nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã nÒn kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷u vai trß chñ ®¹o. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta, tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t­ nh©n. Tõ ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ã lµ kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc, 17
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t­ nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi n­íc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ tr­êng víi t­ c¸ch chñ thÓ thÞ tr­êng b×nh ®¼ng. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta, kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. ViÖc x¸c ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh chÊt b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta víi kinh tÕ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc kh¸c.TÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· quy ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Bëi lÏ, mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã mét c¬ së kinh tÕ t­¬ng øng víi nã, kinh tÕ nhµ n­íc, nãi ®óng ra kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u bao gåm kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c, t¹o c¬ së kinh tÕ cho chÕ ®é x· héi míi - x· héi chñ nghÜa. ViÖc vin vµo t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ cña kinh tÕ nhµ n­íc trong thêi gian qua ®Ó phñ ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sai lÇm vÒ lý luËn. VÊn ®Ò chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ phñ ®Þnh vai trß cña kinh tÕ nhµ n­íc, mµ lµ c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ ®æi míi c¬ b¶n c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó chóng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. 3.3. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp, trong ®ã lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ yÕu. Mçi chÕ ®é x· héi cã chÕ ®é ph©n phèi t­¬ng øng víi nã. ChÕ ®é ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ, tr­íc hÕt lµ quan hÖ së h÷u quyÕt ®Þnh. Ph©n phèi cã liªn quan ®Õn chÕ ®é x· héi, ®Õn chÝnh trÞ. D­íi chñ nghÜa t­ b¶n, ph©n phèi theo nguyªn t¾c gi¸ trÞ: ®èi víi ng­êi lao ®éng theo gi¸ trÞ søc lao ®éng, cßn ®èi víi nhµ t­ b¶n theo gi¸ trÞ t­ b¶n. Nh­ vËy, thu nhËp ng­êi lao ®éng chØ giíi h¹n ë søc lao ®éng mµ th«i. Chñ nghÜa x· héi cã ®Æc tr­ng riªng vÒ së h÷u, do ®ã chÕ ®é ph©n phèi còng cã ®Æc tr­ng riªng; ph©n phèi theo lao ®éng lµ ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa x· héi. Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng kh«ng chØ giíi h¹n ë gi¸ trÞ søc lao ®éng, mµ nã ph¶i v­ît qua ®¹i l­îng ®ã, nã phô thuéc chñ yÕu vµo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Tuy nhiªn viÖc ®o l­êng trùc tiÕp lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ khã kh¨n, nh­ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cã thÓ th«ng qua thÞ tr­êng ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng, sù cèng hiÕn thùc tÕ vµ dùa vµo ®ã ®Ó ph©n phèi. 18
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. V× vËy cÇn thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp: ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt kinh doanh, vµ ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi, trong ®ã ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng gi÷ vai trß nßng cèt, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý. Chóng ta kh«ng coi bÊt b×nh ®¼ng x· héi nh­ lµ mét trËt tù tù nhiªn, lµ ®iÒu kiÖn cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, mµ thùc hiÖn mçi b­íc t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. ChØ cã nh­ vËy míi khai th¸c ®­îc kh¶ n¨ng cña c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, huy ®éng ®­îc mäi nguån lùc cña ®Êt n­íc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o gi÷ v÷ng con ®­êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. 3.4. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN: NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN còng vËn ®éng theo yªu cÇu cña nh÷ng quy luËt vèn cã cña kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung-cÇu, c¹nh tranh,…; gi¸ c¶ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, thÞ tr­êng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa ®· ®­a ®Õn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng vÒ mÆt x· héi. Ngay tõ n¨m 1848, trong “Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n”, C.M¸c vµ F.¡ng-ghen ®· chØ ra r»ng: x· héi t­ b¶n “kh«ng ®Ó l¹i gi÷a ng­êi víi ng­êi mét mèi quan hÖ nµo kh¸c, ngoµi mèi lîi l¹nh lïng vµ lèi “tr¶ tiÒn ngay” kh«ng t×nh nghÜa”. Ngµy nay, chÝnh mét nhµ nghiªn cøu ph­¬ng T©y £-g¸t Mo-ring ®· ®­a ra nhËn xÐt chua ch¸t: “Trong nÒn v¨n minh ®­îc gäi lµ ph¸t triÓn cña chóng ta, tån t¹i mét t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn th¶m h¹i vÒ v¨n ho¸, trÝ n·o, ®¹o ®øc vµ t×nh ng­êi”. V× vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ thÞ tr­êng tù do, th¶ næi mµ lµ nÒn kinh tÕ cã ®Þnh h­íng môc tiªu x· héi - x· héi chñ nghÜa. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc xem lµ ph­¬ng thøc, con ®­êng thùc hiÖn môc tiªu chñ nghÜa x· héi: d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay, hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc ®Ó söa ch÷a mét møc ®é nµo ®ã “nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng”. Tøc lµ c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c n­íc ®Òu lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Nh­ng ®iÒu kh¸c biÖt trong c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ cña n­íc ta lµ ë chç Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ nhµ n­íc t­ s¶n, mµ lµ nhµ n­íc x· héi chñ 19
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2428 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1