intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Đề tài: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

Chia sẻ: Phan Thi Ngoc Giau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST
Báo xấu
117
lượt xem 13
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'đề tài: sự hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường ở việt nam', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

  1. Luận Văn Đề Tài: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Lêi më ®Çu Mçi mét con ng­êi ViÖt Nam ®Òu cã mét lßng tù hµo vÒ d©n téc rÊt m¹nh mÏ. §iÒu ®ã ®­îc xuÊt ph¸t tõ tinh thÇn ®oµn kÕt d©n téc, yªu n­íc, s½n sµng hi sinh ®Ó b¶o vÖ Tæ Quèc. Tõ thêi c¸c vua Hïng dùng n­íc cho tíi nay, ®Êt n­íc ViÖt Nam ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu cuéc chiÕn tranh b¶o vÖ ®Êt n­íc. Tõ cuéc chiÕn chèng qu©n Nguyªn M«ng tíi cuéc kh¸ng chiÕn tr­êng kú chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü. Ngµy nay, kÕt qu¶ cña sù hi sinh Êy lµ mét ®Êt n­íc hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, chóng ta ®· chÞu mét c¸i gi¸ kh«ng ph¶i lµ nhá: ngoµi nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng thÓ tÝnh ®­îc vÒ ng­êi, chóng ta cßn ph¶i g¸nh chÞu sù tæn thÊt to lín vÒ kinh tÕ. §ã lµ: vÒ n«ng nghiÖp 1/7 ruéng ®Êt bÞ bá hoang, 1/3 ruéng ®Êt kh«ng cã n­íc t­íi ®Ó cµy cÊy, vÒ c«ng nghiÖp s¶n l­îng n¨m 1954 so víi n¨m 1939 tõ 10% xuèng 1,5%...Trong thêi gian sau chiÕn tranh, chóng ta x©y dùng mét nÒn kinh tÐ tËp trung theo kiÓu mÉu Liªn X« vµ ®· thu ®­îc mét sè thµnh c«ng kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n tr­íc m¾t. Nh÷ng t­ëng ®ã lµ con ®­êng ®óng ®¨n, phï hîp víi n­íc ta nh­ng mét lÇn n÷a nÒn kinh tÕ l¹i r¬i vµo khñng ho¶ng. N¨m 1986 lµ mét mèc quan träng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. T¹i cuéc häp lÇn thø VI cña §¶ng, quèc héi quyÕt ®Þnh chuyÓn h­íng nÒn kinh tÕ tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. VËy t¹i sao chóng ta ph¶i chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ? T¹i sao l¹i ph¶i chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa? NÒn kinh tÕ nµy nh­ thÕ nµo? Tõ khi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ chóng ta ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu g×? Trong t­¬ng lai chóng ta sÏ ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµo? Trong khu«n khæ cña ®Ò ¸n nµy t«i xin cè g¾ng lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò trªn vµ cïng x¸c ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc mµ tuæi trÎ cÇn lµm ®Ó ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn s¸nh vai cïng c¸c c­êng quèc trªn thÕ giíi. 1
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. I.Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng 1. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ g×? - NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét m« h×nh kinh tÕ mµ trong ®ã hÇu hÕt c¸c quan hÖ kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh th¸i hµng ho¸ vµ dÞch vô, víi nhiÒu thµnh phÇn tham gia, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. - Nh­ vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét m« h×nh kinh tÕ mµ c¸c thµnh phÇn cña thÞ tr­êng cã mèi quan hÖ th«ng qua hµng ho¸, dÞch vô vµ th«ng qua c¸c ho¹t ®éng trao ®æi. TÊt c¶ c¸c quan hÖ ®ã ®­îc ®iÒu tiÕt b»ng mét c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng do sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt vèn cã cña nã. Nãi mét c¸ch cô thÓ h¬n vÒ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng ®ã lµ mét hÖ thèng h÷u c¬ cña sù thÝch ­ngs víi nhau, tù ®iÒu tiÕt lÉn nhau cña c¸c yÕu tè gi¸ c¶, cung-cÇu, c¹nh tranh...trùc tiÕp ph¸t huy trªn thÞ tr­êng ®Ó ®iÒu tiÕt. Thùc khã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ nh÷ng ­u ®iÓm & khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, c¬ chÕ thÞ tr­êng cã nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt sau: - C¬ chÕ thÞ tr­êng kÝch thÝch ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ & t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña hä. Do ®ã lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng, huy ®éng ®­îc c¸c nguån lùc cña x· héi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. -Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­a ®Õn sù thÝch øng tù ph¸t gi÷a khèi l­îng & c¬ cÊu nhu cÇu cña x· héi, nhê ®ã cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cho c¸ nh©n & cho s¶n xuÊt. - C¬ chÕ thÞ tr­êng mÒm dÎo & cã kh¶ n¨ng thÝch nghi cao h¬n khi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ thay ®æi. ChÝnh v× vËy, c¬ chÕ thÞ tr­êng gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ. Song c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ hiÖn th©n cña sù hoµn h¶o. Nã cßn cã c¶ nh÷ng nh÷ng khuyÕt tËt, ®Æc biÖt vÒ mÆt x· héi. Cã thÓ chØ ra mét sè khuyÕt tËt d­íi ®©y cña c¬ chÕ thÞ tr­êng: - HiÖu lùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng phô thuéc vµo møc ®é hoµn h¶o cña c¹nh tranh. Mét nÒn kinh tÕ ®­îc thóc ®Èy bëi c¹nh tranh hoµn h¶o sÏ dÉn tíi ph©n bè & sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Çu vµo & ®Çu ra cña s¶n xuÊt. C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o th× hiÖu lùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng cµng gi¶m. -Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, môc ®Ých ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn tèi ®a. V× vËy, hä cã thÓ l¹m dông tµi nguyªn cña x· héi, g©y « nhiÔm m«i tr­êng sèng cña con ng­êi mµ x· héi ph¶i g¸nh chÞu. - Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­a ®Õn sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, t¸c ®éng xÊu ®Õn ®¹o ®øc & t×nh ng­êi. 2
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Mét nÒn kinh tÕ do c¬ chÕ thÞ tr­êng ®iÒu tiÕt khã tr¸nh khái nh÷ng th¨ng trÇm, khñng ho¶ng kinh tÕ cã tÝnh chu kú. 2. TÝnh quy luËt cña sù h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: - Ph¸t triÓn lµ mét sù thay ®æi vÒ chÊt, nh­ vËy tr­íc ®ã chóng ta ph¶i cã sù tÝch luü vÒ l­îng. Hay nãi c¸ch kh¸c, chóng ta ph¶i héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn th× míi cã sù thay ®æi ®ã ®­îc. Nh­ vËy, muèn h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , chóng ta còng ph¶i héi ®ñ c¸c quy luËt h×nh thµnh cña nã. §ã lµ: + Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi: tr­íc ®©y trong nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp, mçi mét thµnh viªn cña nÒn kinh tÕ ®Òu tù s¶n xuÊt ra c¸c mÆt hµng theo nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña m×nh. Tøc lµ, mét ng­êi n«ng d©n muèn cã g¹o ¨n, ¸o mÆc...th× anh ta ph¶i tù s¶n xuÊt ra c¸c thø ®ã, kh«ng ai cung cÊp cho anh ta. Tuy nhiªn, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c thµnh viªn cña nÒn kinh tÕ quan hÖ víi nhau th«ng qua hµng ho¸. Tøc lµ s¶n phÈm cña ng­êi nµy cÇn thiÕt cho ng­êi kia vµ cã thÓ trao ®æi ®­îc. Nh­ vËy tøc lµ ph¶i cã ng­êi s¶n xuÊt s¶n phÈm nµy vµ cã ng­êi s¶n xuÊt d¶n phÈm kia. §ã chÝnh lµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. NÕu nÒn kinh tÕ kh«ng cã sù ph©n c«ng lao ®éng râ rµng th× sÏ kh«ng cã hµng ho¸ vµ kh«ng h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. + Quy luËt h×nh thµnh thø hai cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ sù tån t¹i ®éc lËp vµ kh«ng phô thuéc vµo nhau gi÷a nh÷ng doanh nghiÖp , nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. Cã nghÜa lµ trong nÒn linh tÕ thÞ tr­ßng, viÖc s¶n xuÊt c¸i g×, nh­ thÕ nµo, cho ai lµ viÖc riªng cña mçi ng­êi, mçi doanh nghiÖp. Hä lµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ®éc lËp. Nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ cã thÓ lµ thuéc quyÒn së h÷u t­ nh©n, hay thuéc quyÒn së h÷u tËp thÓ hoÆc thuéc quyÒn së h÷u cña nhµ n­íc... nh­ng chóng vÉn lµ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp. §èi víi x· héi th× lao ®éng cña mçi doanh nghiÖp (dï lµ thuéc h×nh thøc së h÷u nµo) vÉn lµ lao ®éng t­ nh©n, vµ chØ khi nµo b¸n ®­îc hµng ho¸ th× lao ®éng t­ nh©n ®ã míi ®­îc x· héi thõa nhËn vµ trë thµnh mét bé phËn thùc sù cña lao ®éng x· héi. Víi ph©n c«ng lao ®éng x· héi, lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ mang tÝnh chÊt lao ®éng x· héi, mét bé phËn cña toµn bé lao ®éng xÉ héi. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi t¹o nªn sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt, hä lµm viÖc víi nhau th«ng qua trao ®æi hµng hãa. Cßn víi t­ c¸ch lµ doanh nghiÖp th× lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ cña hä l¹i m¹ng tÝnh chÊt t­ nh©n. Sù m©u thuÉn gi÷a lao ®éng t­ nh©n vµ lao ®éng x· héi ®­îc gi¶i quyÕt khi s¶n phÈm ®­îc trao ®æi d­íi h×nh thøc hµng ho¸. Kinh tÕ hµng ho¸ tån t¹i trong nhiÒu chÕ ®é x· héi kh¸c nhau, dùa trªn nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau, chø kh«ng chØ dùa 3
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. trªn chª ®é së h÷u t­ nh©n, miÔn lµ nh÷ng ng­êi, doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ®éc lËp vµ kh«ng phô thuéc vµo nhau. + Thø ba ®ã lµ sù tån t¹i cña quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. NÕu nh­ chóng ta cã ®­îc hai ®iÒu trªn nh­ng quan hÖ tiÒn tÖ kh«ng ®­îc thõa nhËn th× sÏ kh«ng xuÊt hiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ta cã thÓ thÊy râ trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tËp trung ë n­íc ta, chóng ta cã ®­îc sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, chóng ta cã sù tån t¹i ®éc lËp cña c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng ho¸, nh­ng lóc nµy quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ kh«ng ®­îc chÊp nhËn. S¶n phÈm lóc nµy ®­îc ®em ra ph©n phèi, kÕt qu¶ lµ kh«ng xuÊt hiÖn thÞ tr­êng. Mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ kh«ng xuÊt hiÖn thÞ tr­êng th× sÏ nh­ thÕ nµo? 3. C¸c nh©n tè cña thÞ tr­êng: a) Hµng ho¸: - Hµng ho¸ lµ s¶n phÈm cña lao ®éng, nã cã thÓ tho¶ m·n mét nhu cÇu nhÊt ®Þnh nµo ®ã cña con ng­êi, ®ång thêi nã ®­îc s¶n xuÊt ra nh¾m ®em b¸n (hay trao ®æ trªn thÞ tr­êng). Hµng ho¸ lµ mét ph¹m trï lÞch sö, s¶n phÈm cña lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ khi nã trë thµnh ®èi t­îng mua-b¸n trªn thÞ tr­êng. - Trong x· héi hiÖn ®¹i, hµng ho¸ cã thÓ lµ vËt thÓ (h÷u h×nh), hay lµ phi vËt thÓ( hay hµng ho¸ dÞch vô). §èi víi bÊt kú mét hµng ho¸ nµo, chóng ®Òu cã h¹i thuéc tÝnh sau: + Gi¸ trÞ sö dông: - Gi¸ trÞ sö dông lµ c«ng dông cña vËt phÈm( tÝnh h÷u Ých) co¸ thÓ tho¶ m·n nhu cÇu nhÊt ®Þnh nµo ®ã cña con ng­êi. Mçi hµng ho¸ ®Òu cã mét hay mét sè c«ng dông nhÊt ®Þnh ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña con ng­êi. Gi¸ trÞ sñ dông ®­îc ph¸t hiÖn dÇn dÇn nhê sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt. VD: Than ®¸, lóc ®Çu loµi ng­êi chØ biÕt víi c«ng dông lµm chÊt ®èt, nh­ng sau nµy nã ®­îc dïng vµo ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ chÊt...X· héi ngµy cµng tiÕn bé, khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn th× sè l­îng gi¸ trÞ sö dông ngµy cµng phong phó, ®a d¹ng chÊt l­îng cao. - Gi¸ trÞ sö dông cña vËt phÈm do thuéc tÝnh tù nhiªn cña vËt quy ®Þnh vµ lµ néi dung vËt chÊt cña cña c¶i. Do ®ã, gi¸ trÞ sö dông lµ ph¹m trï vÜnh viÔn. - Gi¸ trÞ sö dông lµ thuéc tÝnh cña hµng ho¸, nh­ng nã khong ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông cho b¶n th©n ng­êi s¶n xu©t, mµ lµ cho ng­êi kh¸c, tøc lµ cho x· héi. Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, gi¸ trÞ sñ dông ®ång thêi lµ vËt mang gi¸ trÞ trao ®æi. + Gi¸ trÞ: 4
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Gi¸ trÞ tr­íc hÕt biÓu hiÖn ra bªn ngoµi lµ quan hÖ tû lÖ vÒ sè l­îng gi÷a c¸c gi¸ trÞ sñ dông kh¸c nhau hay cßn gäi lµ gi¸ trÞ trao ®æi. VD: 1 m v¶i=5kg thãc. Së dÜ, v¶i vµ thãc lµ hai hµng ho¸ kh¸c nhau, mµ vÉn cã thÓ trao ®æi cho nhau lµ v× gi÷a chóng cã mét c¬ së chung. §ã lµ hao phÝ lao ®éng x· héi ®Ó t¹o ra 2 s¶n phÈm ®ã. - VËy hao phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ kÕt tinh trong hµng ho¸ lµ c¬ së ®Ó trao ®æi hµng ho¸, t¹o ra gi¸ trÞ cña hµng ho¸. Hao phÝ lao ®éng x· héi ®Ó t¹o ra s¶n phÈm ®­îc l­îng ho¸ b»ng thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã. Tøc lµ, thêi gian cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt mét hµng ho¸ trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th­êng, tr×nh ®é kü thuËt b×nh th­êng. - Gi¸ trÞ trao ®æi lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ: gi¸ trÞ lµ c¬ së, néi dung cña gi¸ trÞ trao ®æi. Gi¸ trÞ lµ ph¹m trï lÞch sö, lµ ph¹m trï riªng cã cña s¶n xuÊt hµng ho¸. + Mèi quan hÖ gi÷a h¹i thuéc tÝnh: - Gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông lµ 2 thuéc tÝnh cïng tån t¹i vµ thèng nhÊt víi nh¶utong cïng mét hµng ho¸. Ng­êi s¶n xuÊt lµm ra ®Ó b¸n, môc ®Ých cña hä lµ gi¸ trÞ. Nh­ng c¸i mµ hä cã lµ gi¸ trÞ sö dông, hä chó ý tíi gi¸ trÞ sñ dông còng lµ v× môc ®Ých lµ gi¸ trÞ mµ th«i. Ng­êi mua, hä quan t©m tíi gi¸ trÞ sö dông, nh­ng nÕu muèn cã gi¸ trÞ sö dông ®ã, hä ph¶i tr¶ gi¸ trÞ cho ng­êi s¶n xuÊt. Tøc lµ hä ph¶i thùc hiÖn gi¸ trÞ thÞ tr­êng th× míi chi phèi gi¸ trÞ sö dông. b) TiÒn tÖ: - TiÒn tÖ vÒ b¶n chÊt lµ mét hµng ho¸ ®­îc t¸ch ra lµm vËt ngang gÝa chung cho c¸c hµng ho¸ kh¸c. TiÒn tÖ thÓ hiÖn lao ®éng x· héi vµ biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. Cho tíi ngµy nay vµng vÉn ®­îc coi lµ hµng ho¸ ngang gi¸ chung, nh­ng nã Ýt ®­îc l­u th«ng mµ ®­îc thay b»ng c¸c lo¹i tiÒn giÊy, kim lo¹i kh¸c rÎ h¬n ®¹i diÖn cho nh÷ng l­îng vµng nhÊt ®Þnh. - VËy t¹i sao l¹i xuÊt hiÖn tiÒn tÖ? Chóng ta nh×n l¹i thêi kú mµ nÒn kinh tÕ ë giai ®o¹n tù cung tù cÊp. §©y lµ mét thêi kú nÒn kinh tÕ cùc kú kÐm ph¸t triÓn, c¸c nhu cÇu cña con ng­êi lu«n kh«ng ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ do sù h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña con ng­êi. Ng­êi n«ng d©n muèn cã v¶i may quÇn ¸o nh­ng l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt v¶i, nh­ng l¹i thõa g¹o. Trong khi ®ã ng­êi cã v¶i l¹i thiÕu g¹o vµ thõa v¶i. Vµ hä trao ®æi cho nhau. DÇn dÇn, c¸c mÆt hµng trao ®æi trë nªn phong phó h¬n, nh­ng còng xuÊt hiÖn khã kh¨n. Nh÷ng khã kh¨n ®ã lµ: ng­êi n«ng d©n muèn ®æi g¹o 5
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. lÊy v¶i nh­ng ng­êi cã v¶i l¹i kh«ng muèn cã g¹o. Tõ ®ã hä h×nh thµnh nªn mét vËt ngang gi¸ chung. Tøc lµ, trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh, mét vËt ®­îc mäi ng­êi c«ng nhËn vµ cã thÓ dïng ®Ó trao ®æi mäi thø hµng ho¸. Tuy nhiªn, khi kinh tÕ ph¸t triÓn th× sù h¹n hÑp vÒ ph¹m vi ®Þa lý cña vËt ngang gi¸ chung b¾t ®Çu g©y khã kh¨n vµ tiÒn tÖ ra ®êi. Nh×n vµo lÞch sö ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ, ta thÊy sù ra ®êi cña nã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó ®¸p øng ®­îc sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Víi nhiÒu ®Æc tÝnh phï hîp ®­îc c¶ thÕ giíi c«ng nhËn, vµng lµ kim lo¹i ®­îc lùa chän. - Tõ khi xuÊt hiÖn, tiÒn tÖ ®· gãp phÇn rÊt lín vµo sù ph¸t triÓn c¶ kinh tÕ, nã thÓ hiÖn th«ng qua 5 chøc n¨ng cña tiÒn tÖ: + TiÒn tÖ lµ th­íc ®o gi¸ trÞ: ngµy nay muèn tiªu dïng bÊt cø hµng ho¸ nµo chØ cÇn chóng ta cã tiÒn ®Òu cã thÓ mua ®­îc dÔ dµng. §©y chÝnh lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiÒn. Nh­ vËy tiÒn còng ph¶i cã gi¸ trÞ cña nã. Gi¸ trÞ cña tiÒn lµ do l­îng lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµng quyÕt ®Þnh. Trªn thÞ tr­êng, gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®­îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn gäi lµ gi¸ c¶. Gi¸ c¶ lªn xuèng xung quanh gi¸ trÞ vµ do quan hÖ cung cÇu chi phèi vµ tiªu chuÈn gi¸ c¶ kh«ng phô thuéc vµo gi¸ trÞ cña vµng. + Chøc n¨ng lµ ph­¬ng tiÖn l­u th«ng - Trong chøc n¨ng nµy th× tiÒn lµm m«i giíi trong qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸. Chøc n¨ng nµy gióp t¸ch rêi hµnh vi mua vµ b¸n. Tøc lµ ng­êi ta cã thÓ mua ë mét n¬i vµo mét thêi ®iÓm nµo ®ã vµ b¸n ë mét n¬i kh¸c vµo mét thêi ®iÓm kh¸c. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy ph¶i cã tiÒn thùc tÕ. Trong thêi kú ®Çu ng­êi ta dïng nÐn vµng b¹c, nh­ng dÇn dÇn ®­îc thay thÕ b»ng tiÒn ®óc råi ®Õn tiÒn giÊy. Trong qu¸ tr×nh l­u th«ng tiÒn ®óc, giÊy bÞ hao mßn nh­ng gi¸ trÞ mµ nã ®¹i diÖn lµ kh«ng thay ®æi. Tr­íc ®©y, lîi dông tÝnh ®¹i diÖn cña tiÒn ®óc vµ giÊy, nhµ n­íc kh«ng ng­ng s¶n xuÊt nhiÒu tiÒn lo¹i nµy lµm gi¶m gi¸ trÞ ®ång tiÒn, g©y ra khñng ho¶ng kinh tÕ. V× vËy, ngµy nay, nhµ n­íc lu«n kiÓm so¸t gi¸ trÞ cña tiÒn ®Ó b×nh æn nÒn kinh tÕ. + Chøc n¨ng lµ ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷: - TiÒn lµ vËt ngang gi¸ chung, nã cã thÓ dïng ®Ó trao ®æi mäi thø. V× vËy cã thÓ nãi r»ng tiÒn lµ ®¹i biÓu cho cña c¶i x· héi, nªn nã cã thÓ ®­îc cÊt tr÷. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lµ tiÒn nµo còng cã thÓ cÊt tr÷ mµ chØ cã tiÒn ®Çy ®ñ gi¸ trÞ nh­ vµng míi thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng nµy. NÕu hµng ho¸ nhiÒu th× tiÒn ®· cÊt tr÷ sÏ ®­îc tung ra thÞ tr­êng, nÕu hµng ho¸ khan hiÕm th× tiÒn l¹i ®­îc cÊt tr÷. + Chøc n¨ng lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n: 6
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. - Víi chøc n¨ng thanh to¸n tiÒn dïng ®Ó tr¶ l­¬ng, nép thuÕ, mua b¸n hµng ho¸. Do ®Ó thuËn lîi trong kinh doanh, viÖc mua vµ b¸n ®­îc t¸ch rêi vµ chøc n¨ng thanh to¸n cña tiÒn ë ®©y cµng thÓ hiÖn râ tÇm quan träng. Tõ chøc n¨ng thanh to¸n cña tiÒn vµ nhu cÇu thanh to¸n lµm xuÊt hiÖn mét lo¹i tiÒn míi lµ tÝn dông d­íi c¸c hinh thøc nh­ giÊy b¹c ng©n hµng, sÐc, tr¸i phiÕu... + Chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi: - Do ®­îc toµn bé thÕ giíi c«ng nhËn vÒ gi¸ trÞ cña tiÒn, nªn thÕ giíi trë thµnh mét thÞ tr­êng chung. Nh÷ng n­íc kh¸c nhau cã thÓ mua b¸n nh÷ng s¶n phÈm mµ ®Êt n­íc m×nh cÇn. Trong chøc n¨ng nµy vµng lµ phu¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ. C¸c chøc n¨ng cña tiÒn tÖ liªn quan mËt thiÕt víi nhau. Sù ph¸t triÓn cña c¸c chøc n¨ng nµy ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ nh÷ng m©u thuÉn cña nã. c) Gi¸ c¶: - Gi¸ c¶ thÞ tr­êng lµ sù biÓu hiÖn b»ng triÒn cña gi¸ trÞ thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt. Gi¸ c¶ thÞ tr­êng ®­îc h×nh thµnh th«ng qua sù c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ kinh doanh, s¶n xuÊt trong cïng mét nghµnh, cïng mét lo¹i hµng ho¸, nh»m giµnh ®­îc ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ cã lîi nhÊt ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn tèi ®a. Song trªn thÞ tr­êng, mçi lo¹i hµng ho¸ ®Òu ph¶i b¸n theo mét gi¸ thèng nhÊt. Bëi v×, gi¸ c¶ thÞ tr­êng dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña hµng ho¸. Gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña nh÷ng hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra trong mét khu vùc nµo ®ã hay lµ gi¸ trÞ c¸ biÖt cña nh÷ng hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn trung b×nh cña khu vùc ®ã vµ chiÕm mét khèi l­îng lín trong tæng sè s¶n phÈm cña khu vùc nµy. NghÜa lµ, nÕu ®¹i bé phËn l­îng hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi trung b×nh, cßn mét bé phËn nhá ®­îc s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn kÐm vµ mét l­îng nhá kh¸c trong ®iÒu kiÖn tèt, th× gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña l­îng hµng ho¸ ë khu vùc ®iÒu kiÖn trung b×nh quyÕt ®Þnh. Hay nÒu ®¹i bé phËn hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn kÐm (hoÆc ®iÒu kiÖn tèt) th× gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña hµng hãa l¹i do hµng ho¸ ë khu vùc ®iÒu kiÖn kÐm (hoÆc ®iÒu kiÖn tèt) quyÕt ®Þnh. - Dï lµ h×nh thøc biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ thÞ tr­êng, nh­ng kh«ng cã nghÜa lµ hai ®¹i l­îng ®ã ph¶i b»ng nhau. Gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña hµng ho¸ lu«n xoay quanh gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña nã. Bëi v× gi¸ c¶ thÞ tr­êng cßn phô thuéc vµo quan hÖ cung-cÇu cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng: 7
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Cung lµ sè l­îng hµng ho¸ mµ ng­êi cung s½n sµngvµ cã kh¶ n¨ng ®­a ra thÞ tr­êng ë mçi mét møc gi¸ kh¸c nhau, t¹i mçi mét thêi gian kh¸c nhau. Cung ®­îc quyÕt ®Þnh bëi khèi l­îng s¶n phÈm x· héi ®· vµ sÏ s¶n xuÊt ra, tû suÊt hµng ho¸ vµ khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. CÇu lµ khèi l­îng hµng ho¸ mµ ng­êi tiªu dïng s½n sµng vµ cã kh¶ n¨ng mua trªn thÞ tr­êng ë mçi møc gi¸ kh¸c nhau, trong mçi mét thêi gian kh¸c nhau. Khi sè l­îng cung cña mét hµng ho¸ phï hîp víi nhu cÇu x· héi th× tæng sè gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸ b»ng tæng sè gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña nã. Cßn nÕu sè l­îng hµng ho¸ cung mµ lín h¬n nhu cÇu cña x· héi th× tæng sè gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸ lín h¬n tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña nã. Ng­îc l¹i khi mµ sè l­îng cung nhá h¬n cÇu th× tæng sè gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸ sÏ nhá h¬n tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng d) Lîi nhuËn: Gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc quan niÖm lµ con ®Î cña toµn bé t­ b¶n øng tr­íc, ®­îc so s¸nh víi toµn bé t­ b¶n øng tr­íc mang hßnh th¸i chuyÓn ho¸ lµ lîi nhuËn. VËy lîi nhuËn cã nguån gèc tõ gi¸ trÞ thÆng d­. VËy gi¸ trÞ thÆng d­ tõ ®©u sinh ra? - Lîi nhuËn lµ gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc so víi toµn bé t­ b¶n øng tr­íc ®­îc quan niÖm lµ con ®Î cña toµn bé t­ b¶n øng tr­íc sÏ mang h×nh thøc chuyÓn ho¸ lµ lîi nhuËn. - Lîi nhuËn ®­îc ®o b»ng (g1) sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa nªn sau khi b¸n hµng ho¸ t­ b¶n kh«ng bï ®¾p ®­îc sè t­ b¶n øng tr­íc mµ cßn thu ®­îc lîi nhuËn. - Lîi nhuËn lµ môc tiªu quan träng ®Ó phÊn ®Êu cña mçi doanh nghiÖp, lµ ®éng lùc ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ®æi míi khoa häc c«ng nghÖ, thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 4. C¸c quy luËt kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng a) Quy luËt gi¸ trÞ: Quy luËt gi¸ trÞ lµ mét quy luËt kinh tÕ rÊt quan träng cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. Quy luËt gi¸ trÞ quy ®Þnh mÆt chÊt vµ sù vËn ®éng vÒ mÆt l­¬ng cña gi¸ trÞ hµng ho¸. Theo quy luËt nµy, s¶n xuÊt vµ trao ®ái ph¶i dùa trªn c¬ së l­îng gi¸ trÞ hµng ho¸ hay thêi gian lao ®éng x· häi cÇn thiÕt. NghÜa lµ: ®èi víi s¶n xuÊt, nã yªu cÇu hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng hoa ph¶i phï hîp víi hao phi lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, tøc lµ ph¶i phï hîp víi møc hao phi mµ x· héi cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Cßn trong trao ®æi hµng ho¸, nã yªu cÇu lµ trao ®æi ph¶i theo nguyªn t¾c ngang gi¸. 8
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Quy luËt gi¸ rÞ biÓu hiÖn sù v©n ®éng cña nã th«ng qua sù biÕn ®æi cña gi¸ c¶ hµng ho¸. Gi¸ c¶ lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ tri, v× gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶. Nh­ng do t¸c ®éng cña quan hÖ cung-cÇu, t×nh tr¹ng ®éc quyÒn, vµ mét sè t¸c ®éng kh¸c, gi¸ c¶ thÞ tr­êng cã thÓ t¸ch rêi gi¸ trÞ, lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ. Nh­ng cuèi cïng, tæng gi¸ c¶ phï víi tæng gi¸ trÞ cña chóng. Quy luËt gi¸ trÞ cã nh÷ng t¸c dông sau: + §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸: Ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ s¶n xu©t c¸i g×, nh­ thÕ nµo, cho ai, lµ do hä quyÕt ®Þnh. Môc ®Ých duy nhÊt cña hä lµ thu ®­îc nhiÒu l·i nhÊt. Dùa vµo sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng, ng­êi s¶n xuÊt biÕt ®­îc mÆt hµng nµo ®ang b¸n ch¹y vµ mÆt hµng nµo ®ang thõa. Ng­êi s¶n xuÊt sÏ më réng s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng ®ang thiÕu, b¸n ch¹y, gi¸ cao vµ thu hÑp l¹i nh÷ng mÆt hµng nµo Õ thõa, gi¸ thÊp. Mét sè ng­êi sÏ chuyÓn sang s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng ®ang thiÕu vÇ gi¸ cao, bá nh÷ng mÆt hµng mang l¹i lîi nhuËn thÊp. Kªt qu¶ lµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh­ søc lao ®éng, t­ liÖu s¶n xuÊt, tiÒn vèn chuyÓn dÞch tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. §©y chÝnh lµ sù ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt cña quy luËt gi¸ trÞ. Trong l­u th«ng hµng ho¸, quy luËt gi¸ trÞ còng tham gia vµo qu¸ tr×nh vËn ®éng cña hµng hãa tõ n¬i gi¸ thÊp ®Õn n¬i gi¸ cao. Tõ ®ã ph©n phèi c¸c nguån hµng ho¸ mét c¸ch hîp lý h¬n gi÷a c¸c vïng, gi÷a cung vµ cÇu ®èi víi c¸c lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. + Thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.: V× hµng ho¸ b¸n theo gi¸ trÞ x· héi do hao phÝ lao ®éng x· héi c¸c thiÕt quyÕt ®Þnh, nªn ng­ßi s¶n xuÊt cã Ýt hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt h¬n lao ®éng x· héi cÇn thiÕt th× sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi h¬n. ChÝnh v× vËy muèn thu nhiÒu lîi h¬n, chiÕn th¾ng vµ ®øng v÷ng trong thÞ tr­êng c¹nh tranh, mçi nhµ s¶n xuÊt ®Òu ph¶i kh«ng ngõng t×m c¸ch rót xuèng ®Õn møc tèi thiÓu hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt. Muèn vËy, hä ph¶i kh«ng ngõng tim c¸ch c¶i tiÕn lùc l­îng s¶n xuÊt. + Ph©n ho¸ ng­êi s¶n xuÊt thµnh kÎ giµu ng­êi nghÌo, vµ lµm n¶y sinh quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa: trong cuéc ch¹y ®ua theo lîi nhuËn, nh÷ng nhµ s¶n xuÊt nµo lµm tèt sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn trë nªn giµu cã. Ng­îc l¹i, nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kh¸c lµm kÐm h¬n sÏ ph¶i chÞu sù thua lç vµ trë thµnh nghÌo h¬n. Tõ ®©y, ph¸t sinh ra quan hÖ s¶n xuÊt TBCN, nh÷ng ng­ßi giµu trë thµnh «ng chñ, nh÷ng ng­êi nghÌo trë thµnh nh÷ng ng­êi lµm thuª. §©y lµ quan hÖ t­ s¶n vµ v« s¶n, quan hÖ gi÷a chñ vµ tí, quan hÖ ®èi kh¸ng vÒ lîi Ých kinh tÕ. 9
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. b) Quy luËt cung cÇu: + Quy luËt nµy thÓ hiªn mèi quan hÖ kh¸ch quan gi÷a cung cÇu trªn thÞ tr­êng. Cung vµ cÇu lµ sù kh¸i qu¸t hai lùc l­îng c¬ b¶n cña thÞ tr­êng lµ: ng­êi mua vµ ng­êi b¸n. VËy cung vµ cÇu lµ g×? - Cung lµ khèi l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ c¸c doanh nghiÖp tung ra thÞ tr­êng víi gi¸ c¶ nhÊt ®Þnh,trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Cung chÞu ¶nh h­ëng cña hai nh©n tè lµ gi¸ c¶ vµ thu nhËp. Víi gi¸ c¶, cung chÞu ¶nh h­ëng: khi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®· ®­îc tËn dông th× gi¸ c¶ kh«ng ¶nh h­ëng tíi cung lµ mÊy. Nh­ng trong tr­êng hîp ch­a tËn dông hÕt th× t¨ng gi¸ cã thÓ dÉn tíi t¨ng cung.Víi thu nhËp, ¶nh h­ëng tíi tr­êng vèn hay ®o¶n vèn cña doanh nghiÖp, ®iÒu nµy chi ph«i c¸ch øng xña cña doanh nghiÖp khi tung hµng ra tiªu thô. - CÇu lµ khèi l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ ng­ßi tiªu dïng, muèn mua trong mét thêi kú víi mçi mét møc gi¸ nhÊt ®Þnh. CÇu phô thuéc vµo c¸c nh©n tè: nhu cÇu mua s¾m cña x· héi, kh¶ n¨ng mua s¨m cña d©n c­(kh¶ n¨ng nµy l¹i phô thuéc vµo thu nhËp cña mçi ng­ßi vµ gi¸ c¶ hµng ho¸). + C©n b»ng cung cÇu trªn thÞ tr­êng: cung vµ cÇu lu«n t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Cung x¸c ®Þnh cÇu vµ ng­îc l¹i cÇu còng x¸c ®Þnh cung. Mèi liªn hÖ m¹t thiÕt nµy t¹o ra quy luËt cung cÇu. Trªn thÞ tr­êng, ng­êi mua muèn gi¸ cña hµng ho¸ lµ thÊp , trong khi ®ã ng­êi b¸n l¹i muèn gi¸ c¶ cao. Tíi mét lóc nµo ®ã th× gi¸ gi÷a hä lµ b»ng nhau, ®ã lµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng hay gi¸ c¶ trung b×nh. Gi¸ c¶ thùc tÕ trªn thÞ tr­¬ng xoay quanh ®iÓm c©n b»ng nµy, tuú thuéc vµo t­¬ng quan gi÷a cung vµ cÇu. Ë ®iÓm c©n b»ng nµy, l­îng hµng ho¸ mµ ng­êi b¸n s½n sµng b¸n b»ng víi l­îng hµng ho¸ ma ng­êi mua s½n sµng mua.Quy luËt cung cÇu biÓu hiÖn th«ng qua sù thay ®æi cña gi¸ c¶. Víi sè l­îng cung cè ®Þnh, cÇu t¨ng sÏ lµm t¨ng gi¸, nÕu víi mét søc cÇu cè ®Þnh th× cung t¨ng sÏ lµm gi¶m gi¸. c) Quy luËt c¹nh tranh: C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tÈnh vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt víi nhau, gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt víi ng­êi tiªu dïng, nh»m giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt, kinh doanh, tiªu thô s¶n phÈm ®Ó thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn nhËt cho m×nh. Néi dung c¹nh tranh bao gåm viÖc canh tranh chiÕm lÜnh nh÷ng nguån nguyª liÖu, gianh giËt nh÷ng nguån lùc s¶n xuÊt; c¹nh tranh vÒ khao häc c«ng nghÖ. C¹nh tranh chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, giµnh giËt n¬i ®Çu t­, c¸c hîp ®ång, c¸c ®¬n ®Æt hµng. C¹nh tranh cã thÓ b»ng gi¸ cÈ, b»ng chÊt l­îng, c¸c dÞch vô kÌm theo, ph­¬ng thøc thanh to¸n....C¹nh tranh cã nhiÒu lo¹i: c¹nh 10
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. tranh gi÷a nh­ng ng­êi mua, gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt, c¹nh tranh trong néi bé ngµnh, vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh. C¹nh tranh cã vai trß tÝch cùc trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Nã buéc ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i kh«ng ngõng c¶i tiÕn kü thuËt s¶n xuÊt, lùc l­îng lao ®éng, n©ng cao n¨ng suÊt, tiÕt kiÖm nhiªn liÖu....H¬n n÷a,®Ó b¸n ®­îc nhiÒu hµng ho¸ h¬n th× nhµ s¶n xuÊt ph¶i kh«ng ngõng nghiªn cøu thÞ truêng, thÞ hiÕu, së thÝch cña ng­êi tiªu dïng, tõ ®ã kÝch thÝch sù ®a d¹ng cña mÉu m· s¶n phÈm Nh­ vËy cã thÓ nãi, quy luËt c¹nh tranh cã t¸c dông ®µo th¶i nh÷ng c¸i cò, l¹c hËu, kh«ng phï hîp, binh ftuyÓn nh÷ng c¸i míi, tiÕn bé thuc ®Èu s¶n xuÊt hµng hã ph¸t triÓn. Tuy nhiªn cïng víi nh÷ng t¸c dông cña nã, c¹nh tranh cß g©y ra nh÷ng hËu qu¶: ®Çu c¬, lõa ®¶o, « nhiÔm m«i tr­êng, khai th¸c c¹n kiÖt tµi nguyªn ... d) Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ: Khi tiÒn tÖ xuÊt hiÖn, sù troa ®ái hµng ho¸ trùc tiÕp chuyÓn sang trao ®æi mét c¸ch gi¸n tiÕp- trao ®æi hµng ho¸ lÊy tiÒn tÖ lµm m«i giíi. Sù vËn ®éng cña tiªn tÖ lÊy sù trao ®æi hang ho¸ lµm tiÒn ®Ò gäi lµ l­u th«ng tiÒn tÖ. Sù v©n ®éng cña hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ lµ sù th«ng nhÊt gi÷a l­u th«ng tiÒn tÖ vµ l­u th«ng hµng ho¸. Tuy nhiªn sè tiÒn ®­a vµo l­u th«ng kh«ng ph¶i lµ v« tËn. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn l­u th«ng ë mçi thêi kú cÇn cã mét sè l­îng tiÒn nhÊt ®Þnh. Sè l­îng tiÒn nµy ®­îc x¸c ®Þnh b»ng quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ. Quy luËt nµy ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Tæng sè gi¸ Tæng sè Tæng sè Tæng sè gi¸ Sè l­îng c¶ hµng ho¸ gi¸ c¶ gi¸ c¶ hµng - c¶ hµng ho¸ + + tiÒn cÇn khÊu trõ cho hµng ho¸ ho¸ b¸n chÞu nhau thiÕt trong b¸n chÞu = l­u th«ng ®Õn kú Sè lÇn lu©n chuyÓn trung b×nh cña tiÒn tÖ thanh to¸n Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ nãi trªn lµ qui luËt tiÒn vµng. II. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam 1.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa: 1.1. Sù tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ë n­íc ta: Tr­íc ®©y, khi cßn quan niÖm kh«ng ®óng: ®èi lËp chñ nghÜa x· héi víi s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng (v× cho r»ng kinh 11
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng g¾n víi chñ nghÜa t­ b¶n), th× nhiÒu ng­êi nhËn thøc, vµ hiÓu r»ng d­íi chñ nghÜa x· héi kh«ng cßn s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng, mµ nÕu cã tån t¹i th× chØ lµ mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®Æc biÖt (chØ cã t­ liÖu tiªu dïng lµ hµng ho¸, cßn t­ liÖu s¶n xuÊt, søc lao ®éng, vèn … kh«ng ph¶i lµ hµng hãa). Nh­ng sù tån t¹i cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ë n­íc ta lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. VÒ ®iÒu kiÖn thø nhÊt cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ®ã lµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi; ch¼ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i, mµ tr¸i l¹i cßn ph¸t triÓn c¶ vÒ bÒ réng vµ chiÒu s©u. Ph©n c«ng lao ®éng trong tõng khu vùc, tõng ®Þa ph­¬ng ngµy cµng ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng ®­îc thÓ hiÖn ë tÝnh phong phó, ®a d¹ng vµ chÊt l­îng ngµy cµng cao cña s¶n phÈm ®­a ra trao ®æi trªn thÞ tr­êng. VÒ ®iÒu kiÖn thø hai, trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u, ®ã lµ së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t­ nh©n (gåm së h÷u c¸ thÓ, së h÷u tiÓu chñ, së h÷u t­ b¶n t­ nh©n), së h÷u hçn hîp. Do ®ã tån t¹i nhiÒu chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp, cã lîi Ých riªng, nªn quan hÖ kinh tÕ gi÷a hä chØ cã thÓ thùc hiÖn b»ng quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ. H¬n n÷a, nÕu cho r»ng, sù ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng hãa lµ chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt th× sÏ kh«ng gi¶i thÝch ®­îc sù tån t¹i cña s¶n xuÊt, l­u th«ng hµng hãa trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Bëi v× nÒn s¶n xuÊt dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt hµng ngµy, hµng giê ®Î ra chñ nghÜa t­ b¶n. VËy th× muèn tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ph¶i xo¸ bá chÕ ®é t­ h÷u, thiÕt lËp chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, cã nghÜa lµ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi vµ trong chñ nghÜa x· héi kh«ng cßn ®iÒu kiÖn thø hai cña s¶n xuÊt hµng ho¸. Nh­ vËy th× m©u thuÉn víi thùc tÕ kh¸ch quan: trong chñ nghÜa x· héi sÏ vÉn cßn kinh tÕ hµng ho¸, ngay c¶ khi nÒn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Cßn trong chñ nghÜa x· héi th× kinh tÕ hµng ho¸ l¹i cã thÓ tån t¹i c¶ trong ®iÒu kiÖn hoµn toµn kh«ng cã chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt.Khi nghiªn cøu nÒn n«ng nghiÖp t­ b¶n chñ nghÜa, Lªnin viÕt: “VÒ mÆt lý luËn, nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa cã thÓ hoµn toµn ®i ®«i víi viÖc kh«ng cã chÕ ®é t­ h÷u vÒ ruéng ®Êt, víi viÖc quèc h÷u ho¸ ruéng ®Êt…”. HiÖn nay, tuy thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ, tuy cïng dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, nh­ng c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh, cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh, cã lîi Ých riªng. MÆt kh¸c, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é kü thuËt - 12
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. c«ng nghÖ, vÒ tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý, nªn chi phÝ s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt còng kh¸c nhau. Trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ lµ chñ yÕu, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng s©u s¾c, v× mçi n­íc lµ mét quèc gia riªng biÖt, lµ ng­êi chñ së h÷u ®èi víi c¸c hµng ho¸ ®­a ra trao ®æi trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Sù trao ®æi ë ®©y lµ theo nguyªn t¾c ngang gi¸. Nh­ vËy, chóng ta kh«ng thÓ dïng ý chÝ chñ quan cña m×nh ®Ó xo¸ bá sù hiÖn h÷u cña kinh tÕ hµng ho¸, nhÊt lµ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tån t¹i tÊt yÕu, kh¸ch quan ë n­íc ta. 1.2. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN cã t¸c dông to lín ®­a n­íc ta ra khái khñng ho¶ng, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n vµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho CNXH: NÒn kinh tÕ n­íc ta b­íc vµo thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét ®iÓm xuÊt ph¸t rÊt thÊp. §Êt n­íc võa tho¸t khái chiÕn tranh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ, dù tr÷ quèc gia gÇn nh­ kh«ng cã. H¬n n÷a, nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn mang nÆng tÝnh chÊt tù cÊp tù tóc, lùc l­îng s¶n xuÊt ch­a ph¸t triÓn, quan hÖ s¶n xuÊt tµn d­ cßn nÆng nÒ, trong khi quan hÖ s¶n xuÊt míi ch­a thùc sù h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn. Do vËy, khi chóng ta theo ®uæi mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, quan liªu tõ trung ­¬ng vµ c¬ cÊu h­íng néi lµ chñ yÕu, ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, khiÕn cho nÒn kinh tÕ ®· cã lóc l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng trÇm träng. Ngän giã “®æi míi” víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ë n­íc ta ®· t¹o ®éng lùc thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Do c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸, buéc mçi chñ thÓ s¶n xuÊt ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®Ó gi¶m chi phÝ ®Õn møc tèi thiÓu nhê ®ã cã thÓ c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, ®øng v÷ng trong c¹nh tranh. Nhê vËy mµ khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng x· héi t¨ng lªn, thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh. Kinh tÕ hµng hãa còng thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. Nã sÏ ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng, lîi thÕ cña tõng vïng, còng nh­ lîi thÕ cña ®Êt n­íc, cã t¸c dông më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ngoµi ra, ®Ó c¹nh tranh ®­îc trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, ng­êi s¶n xuÊt ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng, cña thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt s¶n phÈm g×, víi khèi l­îng bao nhiªu, chÊt l­îng, mÉu m· 13
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. nh­ thÕ nµo. V× vËy, nã kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña chñ thÓ kinh tÕ, kÝch thÝch viÖc n©ng cao chÊt l­îng, c¶i tiÕn mÉu m· còng nh­ t¨ng khèi l­îng hµng hãa, dÞch vô. Nhê ®ã mµ ng­êi tiªu dïng sÏ cã ®iÒu kiÖn ®­îc tiÕp cËn víi nhiÒu lo¹i hµng ho¸ h¬n, gi¸ rÎ h¬n vµ chÊt l­îng cao h¬n. §êi sèng nh©n d©n sÏ ®­îc n©ng cao lªn mét b­íc, nÒn kinh tÕ sÏ cã søc c¹nh tranh cao h¬n. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt, do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt lín cã x· héi ho¸ cao; ®ång thêi chän läc nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh giái, h×nh thµnh ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é, lao ®éng lµnh nghÒ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Tãm l¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét nhiÖm vô kinh tÕ cÊp b¸ch ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ l¹c hËu cña n­íc ta thµnh nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, héi nhËp vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §ã lµ con ®­êng ®óng ®¾n ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, khai th¸c hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta: Sau khi giµnh ®éc lËp, häc tËp theo nh­ng n­íc §«ng ¢u vµ Liªn X« cò, ViÖt Nam ®· x©y dùng mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Trong thêi gian nµy, m« h×nh nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· cung cÊp ph­¬ng tiÖn vËt chÊt phôc vô cuéc kh¸ng chiÕn cøu n­íc ®ång thêi kh«i phôc l¹i s¶n xuÊt sau chiÕn tranh. Tuy nhiªn, sau mét thêi gian ph¸t huy t¸c dông th× m« h×nh kinh tÕ nay ®· n¶y sinh nh÷ng h¹n chÕ to lín. §iÒu nµy thÓ hiÖn qua t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi kú tr­¬c nh­ng n¨m ®æi míi: n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m, phóc lîi x· héi gi¶m, l¹m ph¸t t¨ng, c¬ chÕ ®iÒu hµnh quan liªu bao cÊp g©y c¶n trë cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. T¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø VI (1986), §¶ng ta ®· rót ra nh÷ng bµi häc vµ quyÕt ®Þnh x©y dùng mét nªn kinh tÐ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tõ ®ã ®Õn nay, chóng ta ®· tr¶i qua ba giai ®o¹n víi nh÷ng ®Æc tr­ng kh¸c nhau cña tõng giai ®o¹n. Giai ®o¹n 1986-1990: C¬ chÕ thÞ tr­êng b¾t ®Çu ®­îc thùc hiÖn, mét sè lo¹i thÞ tr­êng ®­îc h×nh thµnh, ®· t¹o ra ®éng lùc míi, nhÊt lµ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ mét sè xÝ nghiÖp quèc doanh. Do ®ã thÞ tr­êng hµng tiªu dïng ®· dåi dµo h¬n, ®a d¹ng h¬n, thÞ tr­êng t­ liÖu s¶n xuÊt còng nhuc nhÝch lªn chót Ýt, l­u th«ng b¾t ®Çu t­¬ng ®èi thuËn lîi, thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu b¾t ®Çu ®­îc mæ réng vµ ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ. Tuy nhiªn, tinh h×nh kinh tÕ n­íc ta cßn trong khñng ho¶ng, ph¸t triÓn chËm, ph©n phèi vµ l­u 14
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. th«ng cßn rèi ren, ng©n s¸ch nhµ n­íc cßn htiÕu hôt lín, nguån vèn thiÕu nghiªm träng, tiÒn mÆt thiÕu th­êng xuyªn, l¹m ph¸t t¨ng cao. Tèc ®é t¨ng gi¸ n¨m1986 lµ 87,2%, gi¸ c¶ biÕn ®éng, gi¸ l­¬ng thùc, thùc phÈm cã lóc t¨ng ®ét biÕn, nî n­íc ngoµi t¨ng thªm. Nh×n mét c¸ch tæng thÓ, th× ë giai ®o¹n nµy, nÒn kinh tÕ cã sù mÊt c©n ®èi lín, tæng cÇu qu¸ lín so víi tæng cung. Nguyªn nh©n lµ do c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ c¸c nh©n tã cña nã lµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng, canh tranh thÞ tr­êng vµ cung-cÇu h×nh thµnh tõ sù vËn hµnh cña thÞ tr­êng ch­a ®­îc ph¸t huy thuËn lîi. Giai ®o¹n 1991-1995: C¸c chÝnh sachs vÒ c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch m¹nh mÏ, ®· lay ®éng c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ-x· héi. HÖ thèng chñ thÓ thÞ tr­êng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®· thay thÕ c¸c c¬ së kinh tÕ ho¹t ®éng d­íi thêi bao cÊp. C¸c nh©n tè thÞ tr­êng h×nh thµnh vµ ph¸t huy t¸c dông thùc sù thay thÕ cho c¸c quyÕt ®inh hµnh chÝnh. Do ®ã, c¸c lo¹i h×nh thÞ tr­êng ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng, tõ thÞ tr­êng hµng ho¸ tiªu dïng th«ng th­êng, cho ®Õn thÞ tr­êng vÊt t­, nguyªn liÖu, thÞ tr­êng c¸c dÞch vô vµ thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu. ThÞ truêng lao ®éng, thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n còng b¾t ®Çu ho¹t ®éng. HÖ thèng c¬ cÊu thÞ tr­êng ®· ®­îc x¸c lËp. Trªn thùc tÕ thj tr­êng ®· cã sù biÕn ®æi vÒ chÊt. T×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸ trong giai ®o¹n chiÕn tranh vµ bao cÊp ®· chÊm døt. KÕt qu¶ lµ thÞ tr­êng n­íc ta lÇn ®Çu tiªn cã ®­îc sù c© ®èi gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu x· héi. Trong suèt 5 n¨m, l­îng hµng ho¸ l­u th«ng t¨ng liªn tôc víi tèc ®é cao, mÆt hµng ngµy cµng phong phó, chÊt l­îng t¨ng cao, thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn m¹nh. Tuy nhiªn, nh×n chung thÞ tr­êng cßn th« s¬, nhá hÑp, ph©n t¸n, manh món, chÊt l­îng ch­a cao, chñng lo¹i hµng ho¸ cßn nghÌo nµn, dÞch vô th­¬ng m¹i yÕu kÐm, tÝnh tù ph¸t cßn nghiªm träng. ThÞ tr­êng n«ng th«n, thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xu¸t cßn ch­a ph¸t triÓn, thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a cã, tÖ n¹n bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i cßn nhiÒu. KÕt qu¶ cña giai ®o¹n nµy lµ nÒn kinh tÐ n­íc ta ®· ra khái khñng ho¶ng, thÞ tr­êng ph¸t triÓn æn ®Þnh, ®¶m b¶o ®­îc c©n b»ng cung-cÇu Giai ®o¹n 1996-nay: T×nh h×nh thÞ tr­êng n­íc ta cã nh÷ng ®Æc tr­ng míi. §Æc trung tæng qu¸t cña thÞ tr­êng lóc nµy lµ tæng cung v­ît xa tæng cÇu trong t×nh h×nh tæng cung vµ tæng cÇu ®Òu gi¶m m¹nh. Trªn thÞ tr­¬ng xuÊt hiÖn nh÷ng c¬n “sèt” l¹nh trªn diÖn réng, kÐo dµi, nhiÒu mÆt hµng c«ng nghiÖp cã sè l­îng tån kho lín nh­ giÊy 16000 tÊn, thÐp 400000tÊn.... Thùc tr¹ng nµy cßn nÆng nÒ h¬n nhiÒu vµo n¨m 1999: l­îng than tån kho vµo th¸ng 6/1999 lªn tíi gµn 5 triÖu, tÝnh tíi th¸ng 10/1999 l­îng giÊy tån kho lµ 15186 tÊn, thÐp chØ khai th¸c ®­îc 50-60% c«ng suÊt thiÕt kÕ, Tæng c«ng ty 15
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ph©n ®¹m vµ ho¸ chÊt Hµ B¾c s¶n xuÊ c¶ n¨m chØ ®¹t 20-40% c«ng suÊt, c¸c dÞch vô vÒ du lÞch vµ kh¸ch s¹n còng cung thõa.MÆc dï cho tíi nh÷ng n¨m sau chÝnh phñ ®· cã chñ tr­¬ng kÝch cÇu nh­gn mäi chuyÖn vÉn kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt. Tuy thÞ tr­êng trong n­íc gÆp nhiÒu khã kh¨n nh­ng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu l¹i ho¹t ®éng rÊt s«i ®éng, trong ®ã xuÊt khÈu th× t¨ng m¹nh, nhËp khÈu th× gi¶m. Trªn thÞ tr­êng ®Çu t­, sù tiÕn triÓn rÊt chËm ch¹p, nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ®Çu t­ n­íc ngoµi liªn tôc gi¶m sót. NÕu trong nh÷ng n¨m 1994-1997 FDI d¹t b×nh qu©n 2 tû USD/n¨m, th× n¨m 1998 chØ cßn 800 triÖu vµ n¨m 1999 lµ vµo kho¶ng 600 triÖu. ThÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c nh­ thÞ tr­êng cèn cßn s¬ khai, thÞ tr­êng lao ®éng míi ®ang h×nh thµnh, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n ch­a ®uîc khai th«ng, thÞ tr­êng chøng kho¸n míi ®­îc thµnh lËp, thÞ tr­êng dÞch vô gi¶m sót. Trªn tõng ®Þa bµn, thÞ tr­êng còng ch­a thùc sù th«ng suèt do vÉn cßn c¸c tr¹m kiÓm so¸t thu phÝ bÊt hîp lý, thËm chÝ ë mét sè n¬i cßn bÞ chÝnh quyÒn së t¹i dïng biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®Ó b¶o hé c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®Þa ph­¬ng. Mét ®Æc tr­ng thø hai cña thÞ tr­êng n­íc ta trong thêi gian nµy lµ l¹m ph¸t gi¶m m¹nh, h¬n n÷a cßn cã hiÖn t­îng gi¶m ph¸t. ChØ sè l¹m ph¸t n¨m 1996 lµ 4,5%, n¨m 1997 lµ 3,6%, tÝnh cung n¨m 1999 chØ sè l¹m ph¸t lµ 1%, nh­ng trong suèt 8 th¸ng tõ th¸ng 3 ®Ð th¸ng 10/1999 chØ cã chØ sè gi¸ ©m. Trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i th× ®ång tiÒn ViÖt Nam lªn gi¸ trong thêi gian næ ra cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ. 3. Môc tiªu vµ ®Æc tr­ng b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®inh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta: Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN thùc chÊt lµ kiÓu tæ chøc nÒn kinh tÕ võa dùa trªn nh÷ng nguyÓn t¾c vµ quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng, võa dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi. Do ®ã, kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN cã hai nhãm nh©n tè c¬ b¶n tån t¹i trong nhau, kÕt hîp víi nhau vµ bæ sung cho nhau. §ã lµ nhãm nh©n tè cña kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nhãm nh©n tè cña x· héi ®ang ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong ®ã, nhãm thø nhÊt ®ãng vai trß nh­ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn nhanh, nhãm thø hai ®ãng vai trß h­íng dÉn, chÕ ®Þnh sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ theo nh÷ng môc tiªu ®· ®­îc x¸c ®Þnh. Nh­ vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta cã nh÷ng môc tiªu, dÆc tr­ng b¶n chÊt kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ nguyªn t¾c so víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: 3.1. Môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta: 16
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Môc tiªu hµng ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®­îc x¸c ®Þnh lµ: Gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, ®éng viªn mäi nguån lùc trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña CNXH, t¹o ra sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng, hiÖu qu¶ cao cña nÒn kinh tÕ; trªn c¬ së ®ã, c¶i thiÖn tõng b­íc ®êi sèng cña nh©n d©n, tõng b­íc thùc hiÖn sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng vµ lµnh m¹nh c¸c quan hÖ x· héi. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng tù tóc tù cÊp cña nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn, më réng ngµnh nghÒ, t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng; ¸p dông khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt nh»m t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, t¨ng sè l­îng, chÊt l­îng vµ chñng lo¹i hµng ho¸ dÞch vô; thóc ®Èy tÝch tô, tËp trung s¶n xuÊt, më réng giao l­u kinh tÕ gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c vïng l·nh thæ, víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®éng viªn mäi nguån lùc trong n­íc vµ tranh thñ c¸c nguån lùc bªn ngoµi; thóc ®Èy viÖc ph¸t huy tinh thÇn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña mçi ng­êi lao ®éng, mçi ®¬n vÞ kinh tÕ, t¹o ra tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, ®­a n­íc ta tho¸t khái t×nh tr¹ng mét n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, thùc hiÖn ®­îc môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh theo con ®­êng XHCN. Sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN kh«ng chØ dõng l¹i ë tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, ®¶m b¶o tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ c«ng b»ng, b×nh ®¼ng trong x· héi. §¶ng ta ®· chñ tr­¬ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi ®¶m b¶o tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn. Tãm l¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ ph­¬ng tiÖn kh¸ch quan ®Ó x· héi ho¸ XHCN nÒn s¶n xuÊt, ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho CNXH. 3.2. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng gåm nhiÒu thµnh phÇn cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh­ng kinh tÕ Nhµ n­íc ph¶i lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o: NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ c¬ së c¬ cÊu ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u, trong ®ã së h÷u Nhµ n­íc lµm chñ ®¹o. Do ®ã nÒn kinh tÕ gåm nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã nÒn kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷u vai trß chñ ®¹o. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta, tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t­ nh©n. Tõ ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ã lµ kinh tÕ nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc, 17
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t­ nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi n­íc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ tr­êng víi t­ c¸ch chñ thÓ thÞ tr­êng b×nh ®¼ng. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta, kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. ViÖc x¸c ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh chÊt b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta víi kinh tÕ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc kh¸c.TÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· quy ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Bëi lÏ, mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã mét c¬ së kinh tÕ t­¬ng øng víi nã, kinh tÕ nhµ n­íc, nãi ®óng ra kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u bao gåm kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c, t¹o c¬ së kinh tÕ cho chÕ ®é x· héi míi - x· héi chñ nghÜa. ViÖc vin vµo t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ cña kinh tÕ nhµ n­íc trong thêi gian qua ®Ó phñ ®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sai lÇm vÒ lý luËn. VÊn ®Ò chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ phñ ®Þnh vai trß cña kinh tÕ nhµ n­íc, mµ lµ c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ ®æi míi c¬ b¶n c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó chóng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. 3.3. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp, trong ®ã lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ yÕu. Mçi chÕ ®é x· héi cã chÕ ®é ph©n phèi t­¬ng øng víi nã. ChÕ ®é ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ, tr­íc hÕt lµ quan hÖ së h÷u quyÕt ®Þnh. Ph©n phèi cã liªn quan ®Õn chÕ ®é x· héi, ®Õn chÝnh trÞ. D­íi chñ nghÜa t­ b¶n, ph©n phèi theo nguyªn t¾c gi¸ trÞ: ®èi víi ng­êi lao ®éng theo gi¸ trÞ søc lao ®éng, cßn ®èi víi nhµ t­ b¶n theo gi¸ trÞ t­ b¶n. Nh­ vËy, thu nhËp ng­êi lao ®éng chØ giíi h¹n ë søc lao ®éng mµ th«i. Chñ nghÜa x· héi cã ®Æc tr­ng riªng vÒ së h÷u, do ®ã chÕ ®é ph©n phèi còng cã ®Æc tr­ng riªng; ph©n phèi theo lao ®éng lµ ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa x· héi. Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng kh«ng chØ giíi h¹n ë gi¸ trÞ søc lao ®éng, mµ nã ph¶i v­ît qua ®¹i l­îng ®ã, nã phô thuéc chñ yÕu vµo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Tuy nhiªn viÖc ®o l­êng trùc tiÕp lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ khã kh¨n, nh­ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cã thÓ th«ng qua thÞ tr­êng ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng, sù cèng hiÕn thùc tÕ vµ dùa vµo ®ã ®Ó ph©n phèi. 18
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. V× vËy cÇn thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp: ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt kinh doanh, vµ ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi, trong ®ã ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng gi÷ vai trß nßng cèt, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý. Chóng ta kh«ng coi bÊt b×nh ®¼ng x· héi nh­ lµ mét trËt tù tù nhiªn, lµ ®iÒu kiÖn cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, mµ thùc hiÖn mçi b­íc t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. ChØ cã nh­ vËy míi khai th¸c ®­îc kh¶ n¨ng cña c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, huy ®éng ®­îc mäi nguån lùc cña ®Êt n­íc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o gi÷ v÷ng con ®­êng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. 3.4. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN: NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN còng vËn ®éng theo yªu cÇu cña nh÷ng quy luËt vèn cã cña kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung-cÇu, c¹nh tranh,…; gi¸ c¶ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, thÞ tr­êng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph©n phèi c¸c nguån lùc kinh tÕ vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa ®· ®­a ®Õn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng vÒ mÆt x· héi. Ngay tõ n¨m 1848, trong “Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n”, C.M¸c vµ F.¡ng-ghen ®· chØ ra r»ng: x· héi t­ b¶n “kh«ng ®Ó l¹i gi÷a ng­êi víi ng­êi mét mèi quan hÖ nµo kh¸c, ngoµi mèi lîi l¹nh lïng vµ lèi “tr¶ tiÒn ngay” kh«ng t×nh nghÜa”. Ngµy nay, chÝnh mét nhµ nghiªn cøu ph­¬ng T©y £-g¸t Mo-ring ®· ®­a ra nhËn xÐt chua ch¸t: “Trong nÒn v¨n minh ®­îc gäi lµ ph¸t triÓn cña chóng ta, tån t¹i mét t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn th¶m h¹i vÒ v¨n ho¸, trÝ n·o, ®¹o ®øc vµ t×nh ng­êi”. V× vËy, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ thÞ tr­êng tù do, th¶ næi mµ lµ nÒn kinh tÕ cã ®Þnh h­íng môc tiªu x· héi - x· héi chñ nghÜa. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc xem lµ ph­¬ng thøc, con ®­êng thùc hiÖn môc tiªu chñ nghÜa x· héi: d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay, hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc ®Ó söa ch÷a mét møc ®é nµo ®ã “nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng”. Tøc lµ c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ cña tÊt c¶ c¸c n­íc ®Òu lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Nh­ng ®iÒu kh¸c biÖt trong c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ cña n­íc ta lµ ë chç Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ nhµ n­íc t­ s¶n, mµ lµ nhµ n­íc x· héi chñ 19
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.11: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Tài Chính Ngân Hàng
172 tài liệu
842 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
15=>0