intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Đề tài: Xác định đối tượng kiểm toán và hình thành phương pháp kiểm toán

Chia sẻ: Phan Thi Ngoc Giau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST
Báo xấu
117
lượt xem 17
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'đề tài: xác định đối tượng kiểm toán và hình thành phương pháp kiểm toán', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: Xác định đối tượng kiểm toán và hình thành phương pháp kiểm toán

  1. Đề tài: Xác định đối tượng kiểm toán và hình thành phương pháp kiểm toán
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n PhÇn I. Lêi më ®Çu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sù vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· béc lé mÆt tr¸i cña nã, ®ßi hái chóng ta ph¶i cã nh÷ng nguyªn t¾c, h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý thÝch hîp. Thùc tiÔn, sau gÇn 10 n¨m ®æi míi, mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cµng béc lé s©u s¾c, næi cém vµ nhøc nhèi nhÊt lµ n¹n tham nhòng: viÖc l·ng phÝ tµi s¶n quèc gia cã xu h­íng ngµy mét gia t¨ng; t×nh tr¹ng trèn lËu thuÕ, nî ®äng vµ chiÕm dông thuÕ cßn phæ biÕn; nhiÒu ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cßn n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña nhµ n­íc; viÖc chi tiªu l·ng phÝ, chi sai môc ®Ých, sai chÕ ®é vÉn kh«ng gi¶m bít… §Ó ®¸p øng yªu cÇu ®ßi hái cña thùc tiÔn, nh»m t¨ng c­êng sù kiÓm so¸t cña nhµ n­íc trong viÖc qu¶n lý, sö dông ng©n s¸ch vµ tµi s¶n quèc gia, ChÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 70/CP ngµy 11 th¸ng 7 n¨m 1994 t¹o lËp c¬ së ph¸p lý cho kiÓm to¸n nhµ n­íc ra ®êi. ViÖc ra ®êi cña kiÓm to¸n nhµ n­íc lµ tÊt yÕu, lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ®æi míi, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ViÖt Nam hiÖn nay, vµ kiÓm to¸n ngµy cµng tù kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß cña m×nh trong viÖc x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn vÒ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cÇn ®­îc kiÓm to¸n b»ng hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kü thuËt cña kiÓm to¸n chøng tõ vµ kiÓm to¸n ngoµi chøng tõ do c¸c kiÓm to¸n viªn cã tr×nh ®é nghiÖp vô t­¬ng xøng thùc hiÖn trªn c¬ së hÖ thèng ph¸p lý cã hiÖu lùc. Lµ sinh viªn kiÓm to¸n th× viÖc trang bÞ cho m×nh mét kiÕn thøc, mét sù hiÓu biÕt vÒ lÜnh vùc kiÓm to¸n, x¸c ®Þnh ®èi t­îng kiÓm to¸n vµ h×nh thµnh ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n trong c¸c nghµnh nghÒ hiÖn nay lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ v« cïng quan träng, chÝnh v× lý do ®ã mµ em ®· chän ®Ò tµi nµy. 1
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n PhÇn II. Néi dung 1. §èi t­îng kiÓm to¸n. 1.1. §èi t­îng kiÓm to¸n vµ kh¸ch thÓ kiÓm to¸n. Phï hîp víi tÝnh tÊt yÕu cña lÞch sö vµ logic biÖn chøng, kiÓm to¸n ph¶i ®­îc h×nh thµnh mét khoa häc ®éc lËp, kiÓm to¸n cÇn ph¶i cã ®èi t­îng riªng vµ hÖ thèng nh÷ng th«ng tin ph¶n ¸nh thùc chÊt ho¹t ®éng vµ ph­¬ng ph¸p riªng. §èi t­îng kiÓm to¸n lµ thùc tr¹ng tµi chÝnh cïng hiÖu qu¶ hiÖu n¨ng cña c¸c nghiÖp vô hay dù ¸n cô thÓ. C¶ thùc tr¹ng ho¹t ®éng tµi chÝnh còng nh­ hiÖu n¨ng, hiÖu qu¶ ph¶i ®­îc thÓ hiÖn trong mét ®¬n vi cô thÓ ( doanh nghiÖp, xÝ nghiÖp c«ng céng, ®¬n vÞ sù nghiÖp, c¬ quan kinh tÕ vµ hµnh chÝnh) hoÆc mét dù ¸n mét c«ng tr×nh cô thÓ. Trong quan hÖ chñ së h÷u, c¸c ®¬n vÞ ®ã thuéc së h÷u nhµ n­íc, së h÷u t­ nh©n hoÆc hçn hîp. Trong quan hÖ ph¹m vi mét quèc gia, c¸c ®¬n vÞ nµy cã thÓ h×nh thµnh tõ nguån ®Çu t­ trong n­íc, ®Çu t­ n­íc ngoµi hoÆc liªn doanh trong vµ ngoµi n­íc… Tæng hîp c¸c tiªu thøc trªn cã thÓ ph©n chia c¸c ®¬n vÞ thµnh c¸c kh¸ch thÓ kiÓm to¸n trong quan hÖ víi chñ thÓ kiÓm to¸n. Th«ng th­êng, kh¸ch thÓ kiÓm to¸n ®­îc ph©n chia trong quan hÖ víi chñ thÓ kiÓm to¸n nh­ sau: +) Kh¸ch thÓ kiÓm to¸n nhµ n­íc th­êng bao gåm tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n cã sö dông nguån ng©n s¸ch nhµ n­íc nh­: - C¸c dù ¸n, c«ng tr×nh do ng©n s¸ch ®Çu t­. - C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã 100% vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc. - C¸c xÝ nghiÖp c«ng céng thuéc së h÷u nhµ n­íc( 100% vèn NSNN). - C¸c c¬ quan kinh tÕ, qu¶n lý cña nhµ n­íc vµ c¸c ®oµn thÓ x· héi. - C¸c c¸ nh©n (tµi kho¶n c¸ nh©n) cã nguån tõ NSNN… +) Kh¸ch thÓ cña kiÓm to¸n ®éc lËp th­êng bao gåm: - C¸c doanh nghiÖp vµ xÝ nghiÖp t­ (kÓ c¶ c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n). - C¸c doanh nghiÖp cã 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - C¸c liªn doanh c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc. - C¸c hîp t¸c x· vµ doanh nghiÖp cæ phÇn. - C¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n cã nguån kinh phÝ tõ bªn ngoµi ng©n s¸ch nhµ n­íc… +) Kh¸ch thÓ cña kiÓm to¸n néi bé cã thÓ bao gåm: - C¸c bé phËn cÊu thµnh ®¬n vÞ. 2
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n - C¸c ho¹t ®éng, c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n cô thÓ trong ®¬n vÞ. - C¸c c¸ nh©n trong ®¬n vÞ. Nh­ vËy, kh¸ch thÓ cña kiÓm to¸n cã thÓ lµ ®¬n vÞ kÕ to¸n nh­ c¸c xÝ nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp hoÆc qu¶n lý hay c¸ nh©n… Song kh¸ch thÓ cña kiÓm to¸n còng cã thÓ lµ mét c«ng tr×nh hay dù ¸n… víi sù tham gia cña nhiÒu ®¬n vÞ kÕ to¸n hoÆc mét bé phËn cña mét ®¬n vÞ nµo ®ã. TÊt nhiªn, viÖc ph©n chia c¸c kh¸ch thÓ trong quan hÖ víi chñ thÓ kiÓm to¸n chØ lµ nh÷ng nguyªn t¾c vµ nghÖ thuËt tæ chøc kiÓm to¸n. Trong khi ®ã, ®èi t­îng kiÓm to¸n l¹i kh«ng thÓ ph©n cho tõng kh¸ch thÓ riªng biÖt. §ã lµ ®èi t­îng chung cña kiÓm to¸n. Tuú thuéc môc tiªu ®Æt ra cho tõng cuéc kiÓm to¸n cña tõng kh¸ch thÓ ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t­îng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cho cuéc kiÓm to¸n ®ã. MÆt kh¸c, do tÝnh nghÖ thuËt cña tæ chøc kiÓm to¸n nªn trong thùc tÕ, c¸c chñ thÓ kiÓm to¸n kh«ng nhÊt thiÕt b¾t buéc kiÓm to¸n tÊt c¶ c¸c kh¸ch thÓ cña m×nh: tuú nhu cÇu qu¶n lý, kh¶ n¨ng kiÓm to¸n vµ c¸c quan hÖ x· héi kh¸c, luËt ph¸p cã quy ®Þnh cô thÓ kh¸ch thÓ ph¶i ®­îc kiÓm to¸n. Ch¼ng h¹n, kh¸ch thÓ cña kiÓm to¸n nhµ n­íc cßn tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng thùc hiÖn kiÓm to¸n hµng n¨m (thÒ hiÖn qua kÕ ho¹ch kiÓm to¸n), tuú thuéc vµo hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý vµ bé m¸y kiÓm to¸n… Theo ®ã ng©n s¸ch c¸c ®Þa ph­¬ng cã thÓ thuéc c¸c kh¸ch thÓ cô thÓ kh¸c nhau theo quy ®Þnh cña luËt ph¸p vµ theo ®ã cã thÓ mét sè tµi kho¶n cña c¸ nh©n hoÆc tæ chøc ®Æc biÖt kh«ng ®­îc kiÓm to¸n…, Kh¸ch thÓ cña kiÓm to¸n ®éc lËp th­êng ®­îc quy ®Þnh cô thÓ g¾n víi møc doanh sè hoÆc lîi tøc ®¹t ®­îc cña tõng kh¸ch thÓ. Ngoµi ra kh¸ch thÓ ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh thuéc chñ thÓ kiÓm to¸n nµy còng cã thÓ tù nguyÖn mêi chñ thÓ kiÓm to¸n kh¸c song kh«ng thay thÕ cho kiÓm to¸n ®· ®­îc luËt ph¸p quy ®Þnh. ë n­íc ta, kh¸ch thÓ kiÓm to¸n nhµ n­íc ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong ®iÒu 2 cña “ §iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ n­íc” (Ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh 61/TTG ngµy 24/1/1995 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ). Trong quy ®Þnh nµy, gi÷a kh¸ch thÓ vµ ®èi t­îng cô thÓ cña kiÓm to¸n ®· ®­îc g¾n chÆt víi nhau ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ cña v¨n b¶n quy ®Þnh. Kh¸ch thÓ b¾t buéc cña kiÓm to¸n ®éc lËp ë n­íc ta x¸c ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt bao gåm: c¸c ®¬n vÞ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ( LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 18 th¸ng 12 n¨m 1997 cña ChÝnh phñ ); c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®­îc kiÓm to¸n 3 n¨m liªn tôc (NghÞ ®Þnh 3
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n sè 44/1998/N§-CP ngµy 29 th¸ng 6 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn); c¸c c«ng ty cæ phÇn ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n (NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ngµy 11/7/ 1998 cña chÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng ch­ng kho¸n); c¸c tæ chøc tÝn dông (QuyÕt ®Þnh sè 322/1998/Q§- NHNN ngµy 14/09/99 cña thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ thùc hiÖn kiÓm to¸n ®éc lËp ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông)... Nh­ vËy kh¸ch thÓ b¾t buéc cña kiÓm to¸n ®éc lËp ë ViÖt nam cßn kh¸ h¹n hÑp so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi do kh¶ n¨ng cña kiÓm to¸n ®éc lËp cßn cã nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc kh¸ch thÓ nµy míi ®­îc h×nh thµnh vµ nãi chung cßn ë quy m« nhá. Víi ®µ ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n nh­ hiÖn nay, ®èi t­îng nµy sÏ ®­îc më réng trong nh÷ng n¨m tíi. Trong mçi lÇn kiÓm to¸n, mét chñ thÓ kiÓm to¸n ®­îc g¾n víi mét kh¸ch thÓ kiÓm to¸n ®Ó thùc hiÖn mét nhiÖm vô x¸c ®Þnh ®­îc gäi lµ mét cuéc kiÓm to¸n. Nh­ vËy, kh¸i niÖm “Cuéc kiÓm to¸n” trong thùc tÕ ®· bao gåm c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh: - §èi t­îng kiÓm to¸n cô thÓ. - Chñ thÓ kiÓm to¸n x¸c ®Þnh. - Kh¸ch thÓ kiÓm to¸n t­¬ng øng. - Thêi h¹n kiÓm to¸n cô thÓ. - C¬ së ph¸p lý thùc hiÖn kiÓm to¸n. 1.2. C¸c yÕu tè cÊu thµnh ®èi t­îng kiÓm to¸n. 1.2.1. Tµi liÖu kÕ to¸n. a. Kh¸i niÖm. Tµi liÖu kÕ to¸n lµ toµn bé c¸c chøng tõ sæ s¸ch kÕ to¸n, b¸o c¸o kÕ to¸n, b¶ng biÓu kÕ to¸n. Tµi liÖu kÕ to¸n, tr­íc hÕt lµ b¸o c¸o tµi chÝnh lµ ®èi t­îng trùc tiÕp ®­îc mäi ng­êi quan t©m , nªn tµi liÖu nµy lµ ®èi t­îng trùc tiÕp vµ th­êng xuyªn cña mäi cuéc kiÓm to¸n. §iÒu ®ã ®­îc lý gi¶i tr­íc hÕt ë tµi liÖu kÕ to¸n, ®Æc biÖt lµ b¸o c¸o tµi chÝnh v× trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã nhiÒu ng­êi quan t©m ®Õn th«ng tin tæng hîp vµ thùc tr¹ng tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. Trong c¬ chÕ nµy, tµi liÖu kÕ to¸n kh«ng chØ lµ c¬ së ®Ó tæng hîp c¸c chØ tiªu ë ph¹m vi réng h¬n, còng kh«ng chØ ®Ó kiÓm tra, l­u tr÷ tµi liÖu vµ b¶o qu¶n tµi s¶n mµ lµ c¬ së cho mäi ng­êi quan t©m ra quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lý, vÒ ®Çu t­, vÒ thanh to¸n, vÒ ph©n phèi,... MÆt kh¸c, trong c¬ chÕ thÞ tr­êng víi tù do c¹nh tranh, rñi ro trong kinh doanh, trong ®Çu t­ lín. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, sè l­îng ng­êi quan t©m ®Õn tµi liÖu kÕ to¸n còng t¨ng lªn, song quan träng lµ hä quan t©m ®Õn chÊt l­îng cña 4
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n tµi liÖu kÕ to¸n còng cao h¬n... Ngoµi ra còng ph¶i kÓ ®Õn tÝnh phøc t¹p cña qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin kÕ to¸n còng nh­ kÕt cÊu cña c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. HËu qu¶ cña t×nh tr¹ng nµy kh«ng ph¶i mäi ng­êi quan t©m ®Òu am hiÓu ®­îc tµi liÖu ®ã mµ ®«i khi chÝnh kÕ to¸n viªn còng gÆp khã kh¨n trong viÖc ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ phøc t¹p, ®Æc biÖt lµ nh÷ng quan hÖ míi ph¸t sinh. Ngay c¶ néi dung vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh mét kho¶n môc trªn c¸c b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n còng cã thÓ rÊt nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vµ mang l¹i kÕt qu¶ kh¸c nhau. TÝnh phøc t¹p nµy ngµy cµng t¨ng lªn do quy m« cña c¸c kh¸ch thÓ kiÓm tãan kh«ng ngõng më réng vµ do tÝnh phøc t¹p cña ®èi t­îng kÕ to¸n, c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh ngµy cµng t¨ng lªn, nhiÒu bªn tham gia víi c¸c ph­¬ng thøc kh¸c nhau, nhiÒu quan hÖ kinh tÕ míi ph¸t sinh th©m nhËp vµo ho¹t ®éng tµi chÝnh. Ngoµi ra còng ph¶i kÓ ®Õn sù c¸ch biÖt vÒ chuÈn mùc kÕ to¸n vµ c¸c ®iÒu kiÖn thùc hiÖn nã gi÷a c¸c n­íc, c¸c thêi kú... dÉn tíi sù nhËn thøc kh¸c nhau vµ tæ chøc kh¸c nhau, nhÊt lµ sù thay ®æi cña chÕ ®é kÕ to¸n... TÊt c¶ nh÷ng thùc tÕ ®ã ®ßi hái kiÓm to¸n ®Ó t¹o niÒm tin cho mäi ng­êi quan t©m vµ th­êng xuyªn h­íng dÉn nghiÖp vô, cñng cè nÒ nÕp vµ c¶i tiÕn tæ chøc... ®Ó n©ng cao chÊt l­îng cña tµi liÖu kÕ to¸n. b. C¸c nguyªn t¾c khi tiÕn hµnh tµi liÖu kÕ to¸n, kiÓm to¸n viªn cÇn lµm: - TÝnh hiÖn thùc cña c¸c con sè c¸c th«ng tin trªn b¸o c¸o tµi chÝnh: . TÝnh hiÖu lùc cña c¸c nghiÖp vô c¸c tµi s¶n ®· ®­îc ghi chÐp trªn sæ s¸ch ph¶i thùc tÕ cã x¶y ra. . TÝnh trän vÑn c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ph¶i ®­îc ghi chÐp ®Çy ®ñ. - TÝnh hîp ph¸p cña c¸c biÓu mÉu cña tr×nh tù lËp vµ lu©n chuyÓn c¸c tµi liÖu kÕ to¸n. - TÝnh hîp lý cña c¸c ®èi t­îng kÕ to¸n phï hîp víi néi dung cña c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. - TÝnh ph¸p lý trong viÖc thùc hiÖn luËt ph¸p chÕ ®é chuÈn mùc tµi chÝnh kÕ to¸n. Trong tr­êng hîp kÕ to¸n chØ giíi h¹n ®èi t­îng lµ tµi liÖu kÕ to¸n th× kiÓm to¸n ®­îc gäi lµ kiÓm to¸n chøng tõ. Tuy nhiªn trong thùc tÕ, ®Ó kiÓm to¸n c¸c ®èi t­îng trªn th­êng ph¶i ®iÒu tra, thö nghiÖm hoÆc lµ kiÓm kª thùc tÕ, lÊy thùc tÕ lµm tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ tÝnh trung thùc cña tµi liÖu vµ tÝnh hîp ph¸p trong viÖc thùc hiÖn c¸c luËt ph¸p, chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n. 1.2.2. Thùc tr¹ng tµi s¶n vµ nghiÖp vô tµi chÝnh. a. Kh¸i niÖm: Thùc tr¹ng tµi s¶n trong mçi ®¬n vÞ kinh doanh hay hµnh chÝnh sù nghiÖp ®Òu ®­îc biÓu hiÖn d­íi nhiÒu h×nh th¸i vËt chÊt kh¸c nhau, víi yªu cÇu vÒ quy c¸ch, phÈm 5
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n chÊt, b¶o qu¶n, b¶o d­ìng... kh¸c nhau, vµ ®­îc l­u gi÷ trªn nhiÒu kho, nhiÒu b·i kh¸c nhau vµ nh÷ng ng­êi qu¶n lý kh¸c nhau. b. Néi dung: Gi÷a nh÷ng ng­êi qu¶n lý, còng nh­ gi÷a ng­êi qu¶n lý vµ ng­êi së h÷u tµi s¶n, hä thùc hiÖn theo ph­¬ng h­íng vµ xu h­íng kh¸c nhau, nh­ng ®Òu cã xu h­íng t¨ng dÇn sù c¸ch biÖt gi÷a ng­êi së h÷u víi ng­êi b¶o qu¶n vµ sö dông tµi s¶n. MÆt kh¸c khi s¶n xuÊt ph¸t triÓn, quy m« kinh doanh më réng, c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ ngµy cµng ®a d¹ng phøc t¹p, thªm vµo ®ã, sù phong phó thªm cña kh¸i niÖm truyÒn thèng vÒ tµi s¶n ®Æc biÖt lµ sù xuÊt hiÖn cña c¸c tµi s¶n v« h×nh, c¸c quan hÖ vay- mua, thuª - mua, c¸c hËu qu¶ cña rñi ro dÉn ®Õn thu nhËp hoÆc tæn thÊt (chi phÝ) bÊt th­êng vÒ tµi s¶n, sù th©m nhËp cña c¸c quan hÖ thÞ tr­êng, gi¸ c¶m tû gi¸ më ra trong ph¹m vi quèc tÕ... TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy dÉn ®Õn kh¶ n¨ng th«ng tin kÕ to¸n... TÊt c¶ nh÷ng thùc tÕ ®ã ®· thóc ®Èy sù ra ®êi cña kiÓm to¸n cïng tÝnh tÊt yÕu ph¶i ®Æt tµi s¶n vµo ®èi t­îng cña kiÓm to¸n. Tµi s¶n cña Nhµ n­íc, cña c¸c doanh nghiÖp trong kinh doanh còng nh­ trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c th­êng xuyªn vËn ®éng. Qu¸ tr×nh vËn ®éng nµy ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c nghiÖp vô cô thÓ. C¸c nghiÖp vô cô thÓ nµy cã thÓ quy vÒ c¸c nghiÖp vô c¬ b¶n nh­: cÊp vèn – nhËn vèn, vay – cho vay, cÊp ph¸t – thô h­ëng, xuÊt – nhËp – tån kho hoÆc mua – b¸n – s¶n xuÊt (hoÆc dÞch vô). Tuy nhiªn, do ®Æc tÝnh cña tõng lo¹i tµi s¶n còng nh­ mèi quan hÖ kinh tÕ cña mçi lo¹i tµi s¶n còng khac nhau, sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i nghiÖp vô còng nh­ ®Æc tÝnh cña tµi s¶n chøa ®ùng trong nghiÖp vô ®ßi hái ph¶i chia c«ng t¸c kiÓm to¸n c¸c nghiÖp vô nµy thµnh nh÷ng phÇn hµnh kiÓm to¸n kh¸c nhau. Kh¸c víi c¸c phÇn hµnh kÕ to¸n, phÇn hµnh kiÓm to¸n tr­íc hÕt ®­îc ph©n chia trªn c¬ së ®Çu mèi quan hÖ tµi chÝnh vµ sau n÷a lµ vÞ trÝ vµ ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i nghiÖp vô. Trªn c¬ së ®ã, c¸c phÇn hµnh kiÓm to¸n c¬ b¶n cã thÓ gåm: - C¸c nghiÖp vô vÒ tiÒn mÆt (thu – chi – tån quü). - C¸c nghiÖp vô vÒ thanh to¸n (kh«ng ph©n biÖt vay, nî, ph¶i thu, ph¶i tr¶). - C¸c nghiÖp vô vÒ tµi s¶n cè ®Þnh (®Çu t­, x©y dùng, mua s¾m, sö dông, khÊu hao, t¨ng gi¶m tµi s¶n cè ®Þnh). - C¸c nghiÖp vô vÒ hµng ho¸ (b¶o qu¶n, sö dông). - C¸c nghiÖp vô vÒ kinh doanh (mua, b¸n, s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô) hoÆc c¸c nghiÖp vô sù nghiÖp, x· héi... ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh doanh. - C¸c nghiÖp vô tµi chÝnh (t¹o vèn, liªn doanh, liªn kÕt, kÕt qu¶ tµi chÝnh). 6
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n Tuú theo ®Æc ®iÓm cña mçi ®¬n vÞ vÒ quy m«, vÒ ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng, vÒ tæ chøc kinh doanh vµ tæ chøc qu¶n lý, vµ tuú thuéc lo¹i h×nh còng nh­ yªu cÇu kiÓm to¸n cô thÓ, cã thÓ l­îc bá, t¸ch riªng hay s¸t nhËp, c¸c lo¹i nghiÖp vô c¬ b¶n trªn ®Ó cã nh÷ng phÇn hµnh kiÓm to¸n phï hîp víi ®¬n vÞ cô thÓ vµ môc tiªu kiÓm to¸n cô thÓ. Tuy nhiªn trong bÊt kú ®iÒu kiÖn nµo, c¸c nghiÖp vô tµi chÝnh vÉn lµ ®èi t­îng kiÓm to¸n. 1.2.3. Thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng tµi chÝnh. a. Kh¸i niÖm ho¹t ®éng tµi chÝnh. Ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ ho¹t ®éng dïng tiÒn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trong ®Çu t­, trong thanh to¸n trong s¶n xuÊt, trong kinh doanh vµ trong ph©n phèi nh»m ®¹t ®­îc mét lîi Ých nhÊt ®Þnh. TiÒn lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi cña ho¹t ®éng tµo chÝnh cßn néi dung bªn trong lµ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ. b. C¸c nguyªn t¾c khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng tµi chÝnh. - Ho¹t ®éng tµi chÝnh ph¶i cã môc tiªu ph­¬ng ¸n kÕ ho¹ch cô thÓ. Trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ cã liªn quan ®Õn nhiÒu chñ thÓ kh¸c nhau, mçi c©n ®èi cô thÓ gi÷a c¸c kh©u, c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña ho¹t ®éng nµy ®Òu cã nh÷ng hiÖu qu¶ kh¸c nhau vÒ kinh tÕ vµ vÒ x· héi. Do ®ã, trong ho¹t ®éng tµi chÝnh ph¶i cã ®Þnh h­íng vµ cô thÓ ho¸ b»ng c¸c môc tiªu cho tõng thêi kú cô thÓ, ë tõng c«ng viÖc cô thÓ. H¬n n÷a nh÷ng ®Þnh h­íng nµy cÇn ®­îc l­îng ho¸ thµnh nh÷ng c©n ®èi kh¸c nhau thµnh nh÷ng ph­¬ng ¸n cô thÓ kh¸c nhau vµ lùa chän ph­¬ng ¸n tèt nhÊt. Trong ®ã ®Æc biÖt l­u ý c¸c t­¬ng quan gi÷a tiÒn – hiÖn vËt, gi÷a môc tiªu vµ chi phÝ cho viÖc thùc hiÖn, gi÷a ®Çu vµo vµ ®Çu ra ... - Ho¹t ®éng tµi chÝnh ph¶i ®¶m b¶o cã lîi vµ trªn c¬ së tiÕt kiÖm. Lîi Ých lµ môc tiªu cña ho¹t ®éng tµi chÝnh. Trong kinh doanh, lîi Ých nµy lµ lîi nhuËn thùc hiÖn. Trong lÜnh vùc x· héi, lîi Ých nµy lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi, lµ kÕt qu¶ thùc hiÖn môc tiªu cña ch­¬ng tr×nh, dù ¸n cô thÓ. Tronh mäi tr­êng hîp ph¶i ®¶m b¶o viÖc tiÕt kiÖm trªn tõng c«ng viÖc, tõng kho¶n chi, lµ nh»m h­íng tíi lîi Ých cuèi cïng, lîi Ých toµn côc. - Ho¹t ®éng tµi chÝnh ph¶i ®¶m b¶o tu©n thñ ph¸p luËt thÓ lÖ chÕ ®é tµi chÝnh. Gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ cã liªn quan ®Õn nhiÒu kh¸ch thÓ kh¸c nhau lµ néi dung cña ho¹t ®éng tµi chÝnh. MÆt kh¸c, c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn cã liªn quan ®· ®­îc x¸c ®Þnh trong ph¸p luËt vµ ®· ®­îc cô thÓ ho¸ trong c¸c chÕ ®é tµi chÝnh cô 7
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n thÓ. §Ó gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, nhÊt thiÕt ph¶i tu©n thñ c¸c chuÈn mùc ®· ®­îc x¸c ®Þnh trong hÖ thèng ph¸p lý trong tõng thêi kú cô thÓ. Ho¹t ®éng tµi chÝnh víi néi dung nªu trªn lµ ®èi t­îng cña nhiÒu m«n häc. KiÓm to¸n chØ quan t©m tíi thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng nµy, tøc lµ xÐt trªn b×nh diÖn hiÖn thùc viÖc xö lý c¸c quan hÖ tµi chÝnh, viÖc bè trÝ, sö dông vµ qu¶n lý c¸c nguån lùc, lµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng tµi chÝnh, lµ viÖc tu©n thñ c¸c chÕ ®Þnh vÒ tµi chÝnh. c. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng tµi chÝnh: Ho¹t ®éng tµi chÝnh cã 2 ®Æc ®iÓm: - Mét lµ: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tµi chÝnh mét phÇn ®­îc ph¶n ¸nh trªn c¸c tµi liÖu kÕ to¸n vµ mét phÇn ch­a ®­îc ph¶n ¸nh trªn c¸c tµi liÖu kÕ to¸n, dùa vµo phÇn ®­îc ph¶n ¸nh trªn tµi liÖu kÕ to¸n kiÓm to¸n x©y dùng ra ph©n hÖ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chøng tõ ®Ó thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n, cßn phÇn ch­a ®­îc ph¶n ¸nh kiÓm to¸n ph¶i x©y dùng ra mét ph©n hÖ (hÖ thèng) ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ®Ó thu thËp c¸c chøng tõ, ®ã lµ hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ngoµi chøng tõ. - Hai lµ: Do trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i tµi s¶n diÔn ra nhiÒu nghiÖp vô kinh tÕ kh¸c nhau biÕn ®æi liªn tôc c¸c tµi s¶n ®­îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån vèn kh¸c nhau, do ®ã trong kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ tiÕn hµnh kiÓm to¸n toµn bé tÊt c¶ c¸c tµi s¶n c¸c nghiÖp vô, h¬n n÷a kiÓm to¸n viªn còng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i kiÓm to¸n toµn bé v× vËy kiÓm to¸n ®· x©y dùng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chän ®iÓm hay träng ®iÓm hay chän mÉu. 1.2.4. HiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng. a. Néi dung. Tµi liÖu kÕ to¸n, thùc tr¹ng tµi s¶n vµ nghiÖp vô tµi chÝnh lµ nh÷ng ®èi t­îng g¾n liÒn víi sù ph¸t sinh ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n. Song theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i ®èi t­îng kiÓm to¸n cßn bao gåm hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng qu¶n lý. ViÖc më réng ®èi t­îng kiÓm to¸n nh­ vËy xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®ßi hái thùc tÕ cuÈ ho¹t ®éng qu¶n lý trong ®iÒu kiÖn quy m« kinh doanh ngµy cµng më réng trong khi nguån lùc x· héi ngµy cµng khan hiÕm, ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh ngµy cµng ®­îc thÓ hiÖn tiÕt kiÖm vµ dµnh ®­îc lîi thÕ trong c¹nh tranh th× vÊn ®Ò hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng cÇn ®­îc ®Æt ra ®èi víi tõng nhiÖm vô cô thÓ. b. §Æc ®iÓm: - §©y lµ ®èi t­îng míi cña kiÓm to¸n vµ nã b¾t ®Çu ph¸t triÓn m¹nh mÏ tõ thËp kû 80 cña thÕ kû 20. 8
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n - HiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng lµ mét bé phËn cña kiÓm to¸n nghiÖp vô g¾n liÒn víi mét nghiÖp vô, mét dù ¸n, mét ho¹t ®éng cô thÓ. - Tr­íc khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n hiÖu qu¶ vµ kiÓm to¸n hiÖu n¨ng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¸c tiªu chÝ c¸c chuÈn mùc cô thÓ vµ râ rµng lµm c¬ së cho qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. - §èi víi viÖc ®Æt ra c¸c chuÈn mùc cho tÝnh hiÖu qu¶ th­êng ®­îc x¸c ®Þnh bëi mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ ®Çu vµo vµ kÕt qu¶ ®Çu ra, cßn ®èi víi hiÖu n¨ng th× lu«n bao gåm c¸c môc tiªu cô thÓ cña tõng nghiÖp vô, tõng ho¹t ®éng. Tãm l¹i: Tõ nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ vÒ ®èi t­îng kiÓm to¸n cã thÓ thÊy, ®èi t­îng kiÓm to¸n lµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng, ch­¬ng tr×nh hay dù ¸n. Cã thÓ ph©n chia ®èi t­îng ®ã thµnh c¸c ®èi t­îng cô thÓ hoµn toµn kh¸c nhau nh­ tµi liÖu kÕ to¸n, thùc tr¹ng tµi s¶n vµ nghiÖp vô tµi chÝnh, cïng hiÖu qu¶, hiÖu n¨ng cña c¸c nghiÖp vô, c¸c ch­¬ng tr×nh, c¸c dù ¸n... Tuú theo tÝnh trän vÑn cña sù thÓ hiÖn ®èi t­îng ®ã trong mét hay nhiÒu ®¬n vÞ kÕ to¸n ®Ó x¸c ®Þnh kh¸ch thÓ kiÓm to¸n lµ mét xÝ nghiÖp, mét ®¬n vÞ sù nghiÖp hay mét c«ng tr×nh, mét dù ¸n cô thÓ. Tõ ®ã, cã thÓ thÊy ®èi t­îng kiÓm to¸n rÊt réng l¹i ®­îc thÓ hiÖn trªn rÊt nhiÒu kh¸ch thÓ. §Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng kiÓm to¸n râ rµng ph¶i cã nghÖ thuËt trong tæ chøc kiÓm to¸n: Lý luËn kiÓm to¸n còng kh«ng thÓ nÐ tr¸nh nh÷ng vÉn ®Ò c¬ b¶n n¶y sinh tõ ®èi t­îng kiÓm to¸n vµ liªn quan ®Õn thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña kiÓm to¸n nh­ gian lËn vµ sai sãt, träng yÕu vµ rñi ro, c¬ së dÉn liÖu vµ b»ng chøng kiÓm to¸n. 2. HÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n. 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n. KiÓm to¸n lµ mét ho¹t ®éng ®éc lËp víi chøc n¨ng c¬ b¶n lµ x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn thuyÕt phôc ®Ó t¹o niÒm tin, ®¸p øng mong ®îi cña nh÷ng ng­êi quan t©m th«ng qua kÕt luËn kiÓm to¸n ®èi víi thùc tr¹ng tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. Trong khi ®ã ho¹t ®éng tµi chÝnh l¹i chøa ®ùng l¹i chøa ®ùng nhiÒu mèi quan hÖ hÕt søc phøc t¹p víi møc ®é vµ ph¹m vi biÓu hiÖn kh¸c nhau.... V× vËy ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh, ®ßi hái kiÓm to¸n ph¶i h×nh thµnh mét hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n khoa häc vµ hoµn chØnh sao cho ph¸t huy ®­îc tèi ®a tÝnh thÝch øng ling ®éng, më ®­êng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi cuéc kiÓm to¸n ®i tíi kÕt qu¶ mong ®îi. Song nh­ chóng ta ®· biÕt, ë ViÖt Nam kiÓm to¸n lµ mét lÜnh vùc khoa häc cßn nhiÒu míi mÎ, qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nã qu¶ thùc ch­a ®ñ c¬ së thùc tiÔn ®Ó chóng ta cã thÓ ®óc kÕt, h×nh thµnh nªn nh÷ng kü thuËt vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n khoa häc hoµn chØnh ®­îc chuÈn ho¸ thËt ®Çy ®ñ b»ng nh÷ng m« h×nh vµ ch­¬ng tr×nh cô thÓ. §iÒu nµy còng nãi lªn 9
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n r»ng, kh«ng thÓ cã mét hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n mang tÝnh chÊt chuÈn mùc chung ¸p dông ®­îc cho mäi néi dung vµ mäi ®èi t­îng kiÓm to¸n cô thÓ mµ trong mçi cuéc kiÓm to¸n cô thÓ ®ßi hái kiÓm to¸n viªn ph¶i hÕt søc linh ®éng lùa chän nh÷ng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n thÝch hîp trªn tinh thÇn kÕ thõa kinh nghiÖm vµ ph¸t huy n¨ng lùc s¸ng t¹o thÝch øng víi tõng hoµn c¶nh cô thÓ. Song dÉu kinh nghiÖm ch­a nhiÒu, nh­ng còng ®· ®ñ ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n ë viÖt nam c¶ lý luËn vµ thùc tiÔn. Nh­ vËy, ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiªmr to¸n khoa häc hoµn chØnh mang ®Ëm mÇu s¾c thùc tiÔn th× trong ho¹t ®éng lý luËn cña khoa häc kiÓm to¸n tr­íc hÕt cÇn lµm râ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chung , c¬ së lý luËn còng nh­ c¬ së ph­¬ng ph¸p kü thuËt nghiÖp vô cña kiÓm to¸n . Ph­¬ng ph¸p nãi chung ®­îc hiÓu lµ c¸c biÖn ph¸p , c¸ch thøc,thñ ph¸p sö dông ®Ó theo ®uæi vµ ®¹t môc tiªu ®Ì ra. Ph­¬ng ph¸p khoa häc chung cña c¸c nhµ khoa häc sö dông trong nghiªn cøu cã thÓ kh¸i qu¸t thµnh c¸c b­íc sau: - Lùa chän ®Ò tµi. - LÆp gi¶ thuyÕt ®Ó kiÓm tra. - Ph©n tÝch vµ kiÓm tra gi¶ thuyÕt th«ng qua c¸c chøng cø thu thËp ®­îc. - Ra quyÕt ®Þnh vÒ viÖc chÊp thuËn gi¶ thuyÕt . - LËp vµ kiÓm tra thªm c¸c gi¶ thuyÕt ®Ó x©y dùng vµ ®i tíi kÕt luËn khoa häc tæng qu¸t. Liªn hÖ víi mét cuéc kiÓm to¸n cô thÓ , ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n – mét tr­êng hîp vËn dông ®Æc biÖt cña ph­¬ng ph¸p khoa häc lµ nh÷ng biÖn ph¸p , c¸ch thøc ®­îc sö dông trong c«ng t¸c kiÓm to¸n nh»m thùc hiÖn môc ®Ých kiÓm to¸n ®· ®Æt ra. Qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, nh×n chung còng ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: - KiÓm to¸n viªn nhËn c«ng viÖc cô thÓ: kiÓm tra mét b¸o c¸o tµi chÝnh, quyÕt to¸n cuèi niªn ®é...vµ quyÕt ®Þnh cÇn xem xÐt néi dung nµo. - KiÓm to¸n viªn nªn ®­a ra c¸c gi¶ thuyÕt ®Ó kiÓm tra (c¸c gi¶ ®Þnh vÒ träng yÕu, vÒ rñi ro…). - KiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t, thö nghiÖm kiÓm chøng, thu thËp vµ xö lý c¸c th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó t×m kiÕm b»ng chøng vµ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ c¸c gi¶ thuyÕt. 10
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n - KiÓm to¸n viªn ®­a ra quyÕt ®Þnh vÒ viÖc chÊp nhËn gi¶ thuyÕt (cã hay kh«ng), tøc lµ lµm cho kÕt luËn x¸c nhËn, ®¸nh gi¸, nhËn xÐt vÒ nh÷ng gi¶i quyÕt liªn quan ®Õn néi dung kiÓm to¸n. - KiÓm to¸n viªn ®­a ra ý kiÕn ph©n tÝch tæng thÓ vµ kiÕn nghÞ cÇn thiÕt (thÓ hiÖn trªn kÕt luËn kiÓm to¸n). Th­êng khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n, ý kiÕn cña c¸c kiÓm to¸n viªn ®· cã sù kh¸c nhau tõ b­íc hai : ®ã lµ lùa chän gi¶ thuyÕt nµo vµ v× sao lùa chän gi¶ thuyÕt ®ã (®iÒu nµy cßn phô thuéc vµo kinh nghiÖm, tr×nh ®é kiÓm to¸n viªn). Cã thÓ nãi ®©y còng lµ giai ®o¹n phøc t¹p vµ khã kh¨n nhÊt bëi lÏ kiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i ®¶m b¶o r»ng hä nhËn biÕt ®­îc tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu cÇn kh¼ng ®Þnh n»m bªn trong vµ phÝa sau c¸c gi¶ thuyÕt ®­a ra vµ chøa ®ùng trong kho c¸c d÷ liÖu ®· cã mµ c¸c th«ng tin kiÓm to¸n viªn thu thËp qua c¸c th«ng tin kiÓm to¸n. §©y còng lµ nguyªn nh©n lµm xuÊt hiÖn nh÷ng quan ®iÓm vµ ý kiÕn kh¸c nhau vÒ tõng phÇn hµnh kiÓm to¸n cô thÓ (ch¼ng h¹n ®èi víi c¸c kho¶n môc cña b¸o c¸o tµi chÝnh) vµ cã thÓ dÉn tíi sù kh«ng nhÊt qu¸n cña kÕt luËn kiÓm to¸n. 2.1.1. C¬ së h×nh thµnh ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n. a. C¬ së ph­¬ng ph¸p luËn. C¬ së ph­¬ng ph¸p luËn cña hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n lµ phÐp duy vËt biÖn chøng lµ kh¶ n¨ng nh×n nhËn c¸c ho¹t ®éng phøc t¹p th«ng qua quy luËt biÖn chøng. PhÐp duy vËt biÖn chøng chØ ra tÝnh logic cña qu¸ tr×nh nhËn thøc ®i tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t­ duy trõu t­îng ®èi víi mçi sù vËt mçi hiÖn t­îng vµ ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c cÆp ph¹m trï cô thÓ. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n cÇn qu¸n triÖt c¸c quan hÖ vµ c¸c quy luËt kh¸ch quan sau: + Mäi sù vËt vµ hiÖn t­îng còng nh­ gi÷a c¸c mÆt cña sù vËt hiÖn t­îng ®ã cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau v× vËy khi x¸c minh vµ hoµn ®Þnh vÒ mét sù vËt hiÖn t­îng hay mét mÆt cña sù vËt hiÖn t­îng ®ã cÇn ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ víi c¸c sù vËt hiÖn t­îng vµ c¸c mÆt cña sù vËt hiÖn t­îng kh¸c. + Mäi sù vËt hiÖn t­îng ®Òu vËn ®éng. VËn ®éng lµ tuyÖt ®èi, ®øng im lµ t­¬ng ®èi v× vËy khi nghiªn cøu vµ xem xÐt vÒ mét sù vËt hiÖn t­îng t¹i mét thêi ®iÓm kiÓm to¸n ph¶i cã ph­¬ng ph­¬ng ph¸p nghin cøu tr¹ng th¸i ®éng cña nã. + Néi t¹i mçi sù vËt hiÖn t­îng ®Òu cã tÝnh thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, thèng nhÊt lµ t­¬ng ®èi, m©u thuÉn lµ tuyÖt ®èi vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi 11
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n lËp ph¸ vì sù thèng nhÊt t¹m thêi vµ t¹o ra mét sù thèng nhÊt míi, ®©y lµ mét c¬ së ®Ó kiÓm to¸n h×nh thµnh ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n c©n ®èi. + Mçi sù vËt, hiÖn t­îng ®Òu cã b¶n chÊt riªng vµ ®­îc biÓu hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc cô thÓ. §iÒu nµy ®ßi hái viÖc nghin cøu vµ kÕt luËn vÒ b¶n chÊt sù vËt vµ hiÖn t­îng ph¶i thÊy ®­îc tÝnh phæ biÕn vµ sù ®a d¹ng trong h×nh thøc biÓu hiÖn cña chóng. Theo tinh thÇn ®ã, c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n còng kh«ng thÓ t¸ch rêi nh÷ng quy luËt vµ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng, gi÷a c¸i phæ biÕn, c¸i ®Ëc thï vµ c¸i ®¬n gi¶n nhÊt, gi÷a vËn ®éng v« cïng v« tËn trong kh«ng gian vµ thêi gian vµ tÝnh kh«ng mÊt ®i cña vËt chÊt trong qu¸ tr×nh vËn ®éng. §iÒu minh chøng cho nguyªn lý nµy rÊt nhiÒu, chØ dÉn ra tr­êng hîp khi ta tÝnh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, gi¸ trÞ hao mßn ®· chuyÓn nhËp vµo chi phÝ s¶n xuÊt, vµ vÒ phÝa nguån vèn, mét bé phËn cè ®Þnh ®· chuyÓn ho¸ thµnh nguån vèn l­u ®éng. Nh­ vËy nhËn xÐt vÒ ph­¬ng ph¸p luËn cña kiÓm to¸n ®ßi hái chóng ta ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng khi ph©n tÝch, lý gi¶i c¸c ®èi t­îng kiÓm to¸n. §iÒu nµy lµ c¬ së ®¶m b¶o tõ ban ®Çu tÝnh ®éc lËp vµ kh¸ch quan cña ho¹t ®éng kiÓm to¸n, ®¶m b¶o tÝnh chuÈn x¸c cña c¸c xÐt ®o¸n mµ kiÓm to¸n viªn nªu ra. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ ph©n tÝch diÔn gi¶i vÊn ®Ò vµ tiÕn tíi lùa chän, sö dông mét ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n thÝch hîp vµ hiÖu qu¶ nhÊt cho mçi phÇn hµnh kiÓm to¸n th× viÖc n¾m b¾t mét c¸ch khoa häc vµ hÖ thèng nh÷ng ph­¬ng ph¸p chung vµ c¬ së ph­¬ng ph¸p luËn lµ ch­a ®ñ mµ kiÓm to¸n viªn cßn ph¶i biÕt v©n dông nhuÇn nhuyÔn c¸c ph­¬ng ph¸p, kü thuËt chuyªn nghµnh liªn quan cña khoa häc thèng kª, to¸n häc ph©n tÝch kinh tÕ. b. C¬ së ph­¬ng ph¸p kü thuËt. KiÓm to¸n sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p kü thuËt cña mét sè m«n khoa häc ®Ó x©y dùng ra hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kü thuËt cô thÓ trong kiÓm to¸n: + KiÓm to¸n sö dông ph­¬ng ph¸p kü thuËt cña m«n: to¸n häc, nh­ sè häc ­íc l­îng, dù b¸o, chän mÉu… + KiÓm to¸n sö dông ph­¬ng ph¸p kü thuËt cña m«n: kÕ to¸n nh­ ph­¬ng ph¸p chøng tõ, ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸, ph­¬ng ph¸p ®èi øng tµi kho¶n, ph­¬ng ph¸p tæng hîp c©n ®èi. + KiÓm to¸n sö dông ph­¬ng ph¸p kü thuËt cña m«n: ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh nh­ ph©n tÝch xu h­íng, ph©n tÝch tû suÊt, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch… 12
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n Qua ph©n tÝch trªn, chóng ta thÊy ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n lµ sù vËn dông ph­¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng vµ c¸c bé m«n khoa häc tù nhiªn vµ kinh tÕ vµo qu¸ tr×nh thu thËp b»ng chøng, x¸c minh, ®¸nh gi¸, nhËn xÐt nh÷ng néi dung kiÓm to¸n ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c th«ng tin do ®èi t­îng kiÓm to¸n cung cÊp vµ c¸c tµi liÖu kh¸c cã liªn quan, nh»m ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp, kh¸ch quan cho kÕt luËn kiÓm to¸n. Chóng ta cã thÓ m« t¶ kh¸i qu¸t vÒ hÖ thèng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n trªn s¬ ®å1. 2.1.2. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p. (s¬ ®å 1). Ph­¬ng ph¸p kü HÖ thèng ph­¬ng ph¸p Ph­¬ng ph¸p thuËt kiÓm to¸n luËn KiÓm to¸n chøng KiÓm to¸n ngoµi tõ chøng tõ KiÓm §èi §èi KiÓm Thùc §iÒu kª tra to¸n chiÕu chiÕu nghiÖ logic m c©n trùc ®èi tiÕp 2.2. Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chøng tõ. Kh¸i niÖm: Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chøng tõ lµ ph­¬ng ph¸p trong ®ã kiÓm to¸n viªn dùa trªn phÇn th«ng tin tµi chÝnh ®­îc ph¶n ¸nh ë trªn c¸c tµi liÖu kÕ to¸n ®Ó thu thËp b»ng chøng. Thùc ra cã thÓ coi ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chøng tõ nh­ mét ph©n hÖ bao gåm nh÷ng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n sau ®©y: 2.2.1. Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n c©n ®èi. a. Kh¸i niÖm: KiÓm to¸n c©n ®èi lµ ph­¬ng ph¸p dùa trªn c¸c c©n ®èi cô thÓ c¸c ph­¬ng tr×nh kÕ to¸n ®Ó kiÓm tra c¸c quan hÖ néi t¹i cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh quan hÖ c©n ®èi ®ã. b. Néi dung ph­¬ng ph¸p: + C©n ®èi tæng qu¸t: 13
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n C©n ®èi tæng qu¸t lµ ®­îc xem xÐt nghin cøu mèi t­¬ng quan trong mét ph­¬ng tr×nh kÕ to¸n c¬ b¶n. C¸c c©n ®èi nµy trong mét sè tr­êng hîp th­êng xuyªn kh«ng ®­îc duy tr× hoÆc bÞ ph¸ vì do vËy kiÓm to¸n viªn ph¶i xem xÐt nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù mÊt c©n ®èi ®ã. Tæng tµi s¶n = Tæng nguån vèn. Tæng tµi s¶n = Tµi s¶n l­u ®éng + Tµi s¶n cè ®Þnh. Tæng nguån vèn = Nî ph¶i tr¶ + Vèn chñ së h÷u. Tæng tµi s¶n = Nî ph¶i tr¶ + Vèn chñ së h÷u. Tæng ph¸t sinh bªn nî = Tæng ph¸t sinh bªn cã. Sè d­ cuèi kú = Sè d­ ®Çu kú + Ph¸t sinh t¨ng – Ph¸t sinh gi¶m. C¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù mÊt c©n ®èi. . Do b¶n th©n c¸c quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh kÕ to¸n vÒ c¸c chÕ ®é nãi chung lµm cho c¸c mèi quan hÖ kh«ng c©n b»ng vÒ l­îng. . Do lçi xö lý trong kÕ to¸n. + C©n ®èi cô thÓ. C©n ®èi cô thÓ lµ biÓu hiÖn th«ng qua c¸c ®Þnh kho¶n kÕ to¸n thÓ hiÖn trong c¸c sæ s¸ch kh¸c nhau nh­ sæ nhËt ký, b¶ng kª sæ c¸i… Khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn cÇn xem xÐt c¸c ®èi øng cã hîp lý hay kh«ng qui m« tiÒn tÖ cã phï hîp hay kh«ng vµ ph¶i chó ý vµo c¸c kho¶n vay thªm. c. §iÒu kiÖn ¸p dông. . N¾m b¾t ®­îc mét c¸ch chÝnh x¸c vµ b¶n chÊt cña c¸c quan hÖ, c©n ®èi tµi chÝnh kÕ to¸n, v× nã cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi viÖc thiÕt lËp vµ sö dông ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n c©n ®èi. . Xem xÐt c¸c c©n ®èi tæng qu¸t cã lu«n ®­îc duy tr× mét c¸ch hîp lý kh«ng. . Xem l¹i b¶n chÊt riªng cña tõng mèi liªn hÖ cô thÓ ®Ó t×m kiÕm nguån gèc ph¸t sinh ra sù kh«ng c©n ®èi ®ã. . Khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n, c¸c kiÓm to¸n viªn tr­íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh xem c¸c c©n ®èi tæng qu¸t cã c©n b»ng kh«ng vµ nÕu kh«ng c©n b»ng th× do nguyªn nh©n nµo. 2.2.2. Ph­¬ng ph¸p ®èi chiÕu trùc tiÕp. a. Kh¸i niÖm: §èi chiÕu trùc tiÕp lµ so s¸nh xem xÐt ®èi chiÕu vÒ mÆt trÞ sè cña cïng mét chØ tiªu trªn c¸c tµi liÖu kh¸c nhau. b. C¸c lo¹i ®èi chiÕu trùc tiÕp. 14
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n - Lo¹i1: §èi chiÕu gi÷a sè cuèi kú vµ sè ®Çu n¨m hoÆc gi÷a vµi kú kÕ to¸n ®Ó xem xÐt xu h­íng biÕn ®éng cña c¸c mÆt ho¹t ®éng t­¬ng øng víi chØ tiªu ®ã trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n (®èi chiÕu ngang). - Lo¹i2: §èi chiÕu trÞ sè gi÷a c¸c bé phËn cña tæng thÓ ®Ó xem xÐt c¬ cÊu ph©n bæ nhê c¸c tû suÊt ( ®èi chiÕu däc). Tæng tµi s¶n cè ®Þnh Tµi s¶n cè ®Þnh = . 100% Tæng tµi s¶n. - Lo¹i3: §èi chiÕu gi÷a sè dù ®o¸n ®Þnh møc kÕ ho¹ch víi sè thùc tÕ ®Ó xem xÐt ®¸nh gi¸ møc ®é phÊn ®Êu thùc hiÖn c¸c môc tiªu thÓ hiÖn trªn c¸c chØ tiªu t­¬ng øng. - Lo¹i4: §èi chiÕu chØ sè cña cïng mét chØ tiªu trong cïng mét kú kÕ to¸n trªn c¸c tµi liÖu kh¸c nhau. - Lo¹i5: §èi chiÕu trÞ sè cña c¸c bé phËn víi trÞ sè cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh chØ tiªu ®ã. - Lo¹i6: §èi chiÕu trÞ sè cña c¸c chØ tiªu trong c«ng ty víi c¸c chØ tiªu cña c¸c c«ng ty kh¸c cïng nghµnh, cïng quy m«. c. §iÒu kiÖn ¸p dông: . X¸c ®Þnh nh÷ng tÝnh chÊt hay nh÷ng sai lÖch kh«ng b×nh th­êng trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hay trong b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. . ChØ tiªu quan t©m ®­îc h¹ch to¸n theo cïng mét chuÈn mùc (vÒ néi dung, vÒ ph­¬ng ph¸p vµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n, vÒ ph¹m vi biÓu hiÖn) vµ ph¶i trong cïng mét thêi gian vµ ®iÒu kiÖn t­¬ng tù nhau tøc lµ chØ tiªu so s¸nh ph¶i ®ång nhÊt vµ cïng mét ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n. 2.2.3. §èi chiÕu logic. a. Kh¸i niÖm: §èi chiÕu logic lµ ®èi chiÕu c¸c trÞ sè cña c¸c chØ tiªu cã quan hÖ víi nhau theo xu h­íng nhÊt ®Þnh hay theo tû lÖ nhÊt ®Þnh. b. C¸c lo¹i ph©n tÝch logic: Ph©n tÝch xu h­íng cña c¸c nghiÖp vô c¸c kho¶n môc, ®©y lµ qu¸ tr×nh ph©n tÝch nh÷ng thay ®æi cña mét sè d­ tµi kho¶n nhÊt ®Þnh cña mét lo¹i nghiÖp vô gi÷a kú hiÖn t¹i vµ nh÷ng kú tr­íc hoÆc trong suèt mét vµi kú kÕ to¸n dùa trªn sù hiÓu biÕt vÒ c¸c yÕu tè t¹o ra xu h­íng cña sè d­ tµi kho¶n, lo¹i h×nh nghiÖp vô kiÓm to¸n viªn cã thÓ x¸c ®Þnh sè dù to¸n cña n¨m hiÖn t¹i ®Ó so s¸nh xem xÐt víi sè thùc tÕ. Nh»m ®¸nh gi¸ 15
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n sù t­¬ng quan gi÷a c¸c tµi s¶n gi÷a c¸c lo¹i h×nh nghiÖp vô víi nhau ®Ó xem xÐt tÝnh hîp lý, c¸c mèi quan hÖ c¸c yÕu tè. + Tû suÊt gi÷a lo¹i h×nh nghiÖp vô vµ sè d­ tµi s¶n. + Tû suÊt gi÷a lo¹i h×nh nghiÖp vô nµy víi lo¹i h×nh nghiÖp vô kh¸c. VÝ dô: ChiÕt khÊu th­¬ng m¹i < 10% Tæng doanh thu. + Tû suÊt gi÷a sè d­ tµi kho¶n nµy víi sè d­ tµi kho¶n kh¸c. VÝ dô: Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho Hµng tån kho. + Tû suÊt gi÷a d÷ liÖu tµi chÝnh víi d÷ liÖu ho¹t ®éng. VÝ dô: Chi phÝ tiÒn l­¬ng c«ng nh©n viªn. Tæng sè lao ®éng. + C¸c tµi s¶n tµi chÝnh nh­ tµi s¶n lîi nhuËn. . Nhãm tµi s¶n cÊu tróc tµi chÝnh: Tæng tµi s¶n cè ®Þnh Tû suÊt ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh = Tæng nguån vèn. 70% - 80% lµ hîp lý ®èi víi nghµnh c«ng nghiÖp nÆng. Kho¶ng 50%: ®èi víi nghµnh c«ng nghiÖp nhÑ. Kho¶ng 20% - 30%: ®èi víi nghµnh th­¬ng m¹i dÞch vô. Nguån vèn chñ së h÷u. Tû suÊt tù tµi trî = Tæng tµi s¶n. Nhãm tû suÊt thanh to¸n. Tæng tµi s¶n l­u ®éng. Tû suÊt thanh to¸n hiÖn hµnh = Nî ng¾n h¹n. 16
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n Tû suÊt nµy kho¶ng: 200% lµ tèt. TiÒn + §Çu t­ ng¾n h¹n. Tû suÊt thanh to¸n tøc thêi = Nî ng¾n h¹n. Tû suÊt nµy b»ng 0,5 lµ tèt nhÊt. c. §iÒu kiÖn ¸p dông: . KiÓm to¸n viªn ph¶i ph¸t hiÖn ®­îc nh÷ng ®iÓm kh«ng hîp lý cña c¸c mèi quan hÖ mang tÝnh tÊt yÕu, hiÓn nhiªn ®Ó cã thö nghiÖm, thñ tôc kiÓm to¸n kÞp thêi vµ cÇn thiÕt ®èi víi c¸c ®èi t­îng cô thÓ nh»m l­îng ho¸ cho nh÷ng chªnh lÖch cïng nguyªn nh©n cña chóng, phôc vô cho viÖc t¹o lËp b»ng chøng kiÓm to¸n. VÝ dô nh­: Khi tµi kho¶n tiÒn gi¶m ®i ®¸ng kÓ th× c¸c kho¶n môc t­¬ng øng còng ph¶i cã biÕn ®éng víi møc ®é phï hîp. Cã thÓ x¶y ra c¸c tr­êng hîp sau: + C«ng ty xuÊt tiÒn ®Ó mua nguyªn vËt liÖu (®èi víi ®¬n vÞ s¶n xuÊt) hoÆc ®Ó mua hµng ho¸ (®èi víi ®¬n vÞ kinh doang th­¬ng m¹i) th× c¸c tµi kho¶n vËt t­ hµng ho¸ ph¶i t¨ng thªm. + NÕu sè tiÒn mÆt ®­îc xuÊt ra ®­îc dïng ®Ó chi tr¶ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ (cho ng­êi b¸n, cho c«ng nh©n viªn, nép lÖ phÝ cÊp trªn…) th× c¸c kho¶n ph¶i tr¶ sÏ gi¶m ®i. + NÕu tµi kho¶n tiÒn göi ng©n hµng ®­îc chuyÓn kho¶n ®Ó mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n… th× c¸c kho¶n gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh hoÆc chi phÝ ®Çu t­ x©y dùng dë dang ph¶i t¨ng lªn. T­¬ng tù nh­ vËy khi thµnh phÈm hoÆc hµng tån kho gi¶m th× còng cã nghÜa tiÒn mÆt, tiÒn göi hoÆc c¸c kho¶n ph¶i thu ph¶i t¨ng lªn. KiÓm to¸n viªn ph¶i l­u ý h­íng biÕn ®éng cña hµng tån kho vµ c¸c kho¶n môc liªn quan lµ ng­îc nhau, nghÜa lµ nÕu khèi l­îng hµng tån kho t¨ng (hoÆc gi¶m) th× c¸c kho¶n môc liªn quan nh­ tiÒn, chi phÝ s¶n xuÊt… ph¶i gi¶m (hoÆc t¨ng lªn). h¬n n÷a møc biÕn ®éng còng cã thÓ kh«ng ®ång nhÊt trªn tõng kho¶n môc, bëi lÏ ë ®©y sè l­îng vµ ®¬n vÞ tham gia vµo tÝnh to¸n lµ kh¸c nhau song tÊt nhiªn ph¶i ë mét xu h­íng biÕn ®éng cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Nh­ vËy, ph­¬ng ph¸p ®èi chiÕu logic sÏ rÊt h÷u Ých trong viÖc gióp kiÓm to¸n viªn ph¸t hiÖn mét c¸ch nhanh nhÊt c¸c gian lËn, sai sãt khi tiÕn hµnh xem xÐt kh¸i qu¸t c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, tµi chÝnh thuéc ®èi t­îng kiÓm to¸n vµ trªn c¬ së ®ã sÏ ®Þnh h­íng cho viÖc kiÓm to¸n tõng kho¶n môc, nghiÖp vô cô thÓ khi ph¸t hiÖn thÊy nh÷ng 17
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n m©u thuÉn (chªnh lÖch qu¸ lín) hay xu h­íng biÕn ®éng cña c¸c chØ tiªu cã liªn quan tr¸i víi xu h­íng b×nh th­êng. Nh­ vËy, khi sö dông hai ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ®èi chiÕu trùc tiÕp vµ ®èi chiÕu logic, mét c«ng viÖc chung vµ mang tÝnh b¾t buéc mµ kiÓm to¸n viªn ph¶i thùc hiÖn lµ ®èi chiÕu, so¸t xÐt tµi liÖu, tÊt nhiªn lµ trªn c¸c ph­¬ng tiÖn kh¸c nhau do ®Æc thï vµ ®ßi hái cña tõng ph­¬ng ph¸p. ChÝnh v× vËy trong kiÓm to¸n, sù kÕt hîp cña hai ph­¬ng ph¸p trªn cßn ®­îc gäi lµ “ Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n rµ so¸t tµi liÖu”. Song còng cÇn l­u ý r»ng khi viÖc rµ so¸t tµi liÖu ®­îc sö dông mét c¸ch réng r·i h¬n nh­ nh÷ng c¸ch t­ duy, suy lý cho mçi quan hÖ. Vµ theo ®ã kiÓm to¸n tµi chÝnh ®· h×nh thµnh 3 lo¹i tr¾c nghiÖm lµ: Tr¾c nghiÖm c«ng viÖc, tr¾c nghiÖm trùc tiÕp sè d­, tr¾c nghiÖm ph©n tÝch. 2.3. Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ngoµi chøng tõ: Kh¸i niÖm: KiÓm to¸n ngoµi chøng tõ lµ ph­¬ng ph¸p mµ trong ®ã kiÓm to¸n viªn ch­a cã c¬ së d÷ liÖu vµ ph¶i dïng c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch hîp ®Ó thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n. Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ngoµi chøng tõ bao gåm 3 ph­¬ng ph¸p: kiÓm kª, ®iÒu tra vµ thùc nghiÖm. 2.3.1. Ph­¬ng ph¸p kiÓm kª: a. Kh¸i niÖm: KiÓm kª lµ mét ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng cña kÕ to¸n, lµ ph­¬ng thøc kiÓm ®Õm t¹i chç sè vËt t­, tµi s¶n, tiÒn vèn, hoÆc cã ®Ó nh»m ®èi chiÕu víi c¸c ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch ®Ó lµm cho sù ghi chÐp cña kÕ to¸n ®óng víi sè thùc cã cña tµi s¶n. b. C¸c b­íc tiÒn hµnh kiÓm kª: - B­íc1: ChuÈn bÞ kiÓm kª ®©y lµ kh©u ®Çu tiªn vµ cã ¶nh h­ëng tíi kÕt qu¶ kiÓm kª, trong kh©u nµy cÇn ph¶i x¸c ®Þnh môc tiªu kiÓm kª, c¸c trang thiÕt bÞ kiÓm kª. - B­íc2: Thùc hiÖn kiÓm kª, kiÓm kª ph¶i tiÕn hµnh theo tr×nh tù ®· x¸c ®Þnh vµ th­êng xuyªn ghi chÐp trªn c¸c phiÕu kiÓm kª ®Ó t¹o lËp b»ng chøng kiÓm to¸n. - B­íc3: KÕt thóc kiÓm kª, ph¶i lËp biªn b¶n kiÓm kª, ghi râ môc tiªu kiÓm kª, néi dung tr×nh tù tiÕn hµnh c¸c chªnh lÖch ®· ®­îc ph¸t hiÖn vµ ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ xö lý c¸c chªnh lÖch ®ã. c. §iÒu kiÖn tiÕn hµnh kiÓm kª: . TiÕn hµnh kiÓm kª vµo thêi ®iÓm nµo ®Ó cã thÓ lo¹i trõ mäi ¶nh h­ëng xÊu ®Õn kÕt qu¶ kiÓm kª. Tr­êng hîp nµy th× kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n cña kiÓm to¸n viªn cã ý nghÜa rÊt quan träng. KiÓm to¸n viªn c¨n cø vµo ®Æc thï 18
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Tr­êng §¹i Häc Kinh TÐ Quèc D©n cña tõng cuéc kiÓm to¸n cô thÓ h¬n n÷a chøc n¨ng cña kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn víi nhiÒu ®èi t­îng kh¸c nhau, trong nhiÒu kh¸ch thÓ víi nh÷ng chñ thÓ kh¸c nhau ®Ó tõ ®ã ®Ò ra mét ph­¬ng ph¸p kiÓm kª thÝch øng vÒ thêi ®iÓm. . VÒ kh«ng gian: kiÓm to¸n viªn ph¶i x¸c ®Þnh mét ph¹m vi kiÓm kª phï hîp. . KiÓm to¸n viªn cÇn c¨n cø vµo tÝnh chÊt cña c¸c lo¹i vËt t­, tµi s¶n cÇn kiÓm kª vÓ sè l­îng, gi¸ trÞ còng nh­ ®Æc tÝnh kinh tÕ, kü thuËt cña chóng… ®Ó chän mét lo¹i h×nh kiÓm kª tèi ­u nhÊt. Tæng kiÓm kª hay kiÓm kª toµn diÖn. KiÓm kª ®iÓn h×nh. KiÓm kª chän mÉu. . LËp mét kÕ ho¹ch kiÓm kª hay quy tr×nh kiÓm kª theo h­íng ®¬n gi¶n, kinh tÕ nh­ng hiÖu qu¶. . C¨n cø vµo môc tiªu, hay qui m« vµ thêi h¹n kiÓm kª ®Ó tiÕn hµnh bè trÝ lùc l­îng, c¬ cÊu nh©n viªn kÓ c¶ nh÷ng chuyªn gia vÒ kü thuËt (nh­ kü s­ ho¸ chÊt, kü s­ ®iÖn, c¸c chuyªn viªn vÒ vËt t­…) vµ còng nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt ®o l­êng cÇn thiÕt, bëi lÏ ®©y lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh chÊt l­îng cña kiÓm kª nãi riªng vµ cña kiÓm to¸n nãi chung. . TiÕn hµnh kiÓm kª ph¶i theo ®óng yªu cÇu vµ môc ®Ých ®Ò ra. Nh­ vËy, kiÓm kª lµ mét ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n ngoµi chøng tõ víi kü n¨ng kiÓm tra ®¬n gi¶n, rÊt cã c¬ së thùc tÕ vµ h¬n n÷a l¹i rÊt phï hîp víi chøc n¨ng cña kiÓm to¸n (th«ng qua thùc tÕ ®Ó kh¼ng ®Þnh sè liÖu trªn sæ s¸ch). Do ®ã trong kiÓm to¸n ph¶i lu«n lu«n g¾n chÆt kتm kª vµo quy tr×nh chung cña kiÓm to¸n, nhÊt lµ ngo¹i kiÓm. VÊn ®Ò mÊu chèt cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ kiÓm to¸n viªn ph¶i chøng kiÕn mét c¸ch trùc tiÕp viÖc kiÓm kª vµ ®Õm tµi s¶n ®Ó chøng mÞnh sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng vµ t×nh tr¹ng cña tµi s¶n lµ ®óng víi b¶ng kª khai vµ x¸c nhËn t×nh tr¹ng tµi s¶n ®ã. Do tÝnh ­u viÖt vµ lîi thÕ nh­ trªn, ph­¬ng ph¸p kiÓm kª th­êng ®­îc ¸p dông víi viÖc kiÓm kª tiÒn mÆt, tÝn phiÕu, tµi s¶n thÕ chÊp, hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu vµ tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh. 2.3.2. Thùc nghiÖm (cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm). a. Kh¸i niÖm: Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm lµ ph­¬ng ph¸p t¸i diÔn c¸c ho¹t ®éng hay nghiÖp vô ®Ó x¸c minh l¹i kÕt qu¶ mét qu¸ tr×nh, mét sù viÖc ®· qua, hoÆc sö dông c¸c thñ ph¸p kü thuËt nghiÖp vô ®Ó tiÕn hµnh c¸c phÐp thö nh»m x¸c ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan chÊt l­îng c«ng viÖc, møc ®é chi phÝ phï hîp. 19
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

TL.01: Bộ Tiểu Luận Triết Học
207 tài liệu
1474 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2