Đề thi chọn học sinh giỏi quốc gia môn Sinh học lớp 12 năm học 2007-2008 – Bộ Giáo dục và Đào tạo (Có đáp án)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:37

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề thi chọn học sinh giỏi quốc gia môn Sinh học lớp 12 năm học 2007-2008 – Bộ Giáo dục và Đào tạo (Có đáp án) với 20 bài tập giúp các em học sinh nâng cao kỹ năng giải đề thi, chuẩn bị sẵn sàng kiến thức cho kì thi chọn học sinh giỏi sắp diễn ra.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề thi chọn học sinh giỏi quốc gia môn Sinh học lớp 12 năm học 2007-2008 – Bộ Giáo dục và Đào tạo (Có đáp án)

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o k× thi chän häc sinh giái quèc gia líp 12 THPT n¨m 2007 ®Ò thi chÝnh thøc M«n : Sinh häc Thêi gian: 180 phót (kh«ng kÓ thêi gian giao ®Ò) Ngµy thi : 08/02/2007 (§Ò thi gåm 2 trang, cã 20 c©u, mçi c©u 1 ®iÓm) C©u 1 a) Bµo quan chøa enzim thùc hiÖn qu¸ tr×nh tiªu ho¸ néi bµo ë tÕ bµo nh©n chuÈn (eucaryote) cã cÊu t¹o nh− thÕ nµo? b) TÕ bµo cña c¬ thÓ ®a bµo cã ®Æc tÝnh c¬ b¶n nµo mµ ng−êi ta cã thÓ lîi dông ®Ó t¹o ra mét c¬ thÓ hoµn chØnh? Gi¶i thÝch. C©u 2 Nªu cÊu t¹o chung cña c¸c enzim trong c¬ thÓ sèng vµ c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t tÝnh cña chóng. C©u 3 Khi ng©m m« l¸ cßn t−¬i vµ dÔ ph©n gi¶i vµo mét cèc n−íc, sau mét thêi gian cã c¸c hiÖn t−îng g× x¶y ra? Gi¶i thÝch. C©u 4 Vi khuÈn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nµo mµ ng−êi ta ®· dïng chóng trong c¸c nghiªn cøu di truyÒn häc hiÖn ®¹i? C©u 5 Gi¶ sö mét tÕ bµo nh©n t¹o cã mµng thÊm chän läc chøa 0,06M saccar«z¬ vµ 0,04M gluc«z¬ ®−îc ®Æt trong mét b×nh ®ùng dung dÞch 0,03M saccar«z¬, 0,02M gluc«z¬ vµ 0,01M fruct«z¬. a) KÝch th−íc tÕ bµo nh©n t¹o cã thay ®æi hay kh«ng? Gi¶i thÝch. b) C¸c chÊt tan ®· cho ë trªn khuÕch t¸n nh− thÕ nµo? C©u 6 a) Nguyªn nh©n chñ yÕu nµo lµm cho nhiÒu loµi c©y trång kh«ng sèng ®−îc ë ®Êt cã nång ®é muèi cao? b) Ho¹t ®éng cña coenzim NADH trong h« hÊp tÕ bµo vµ qu¸ tr×nh lªn men cã g× kh¸c nhau? C©u 7 a) Oxi ®−îc sinh ra tõ pha nµo cña qu¸ tr×nh quang hîp? H·y biÓu thÞ ®−êng ®i cña oxi qua c¸c líp mµng ®Ó ra khái tÕ bµo kÓ tõ n¬i nã ®−îc sinh ra. b) Trong nu«i cÊy m« thùc vËt, ng−êi ta th−êng dïng chñ yÕu hai nhãm hoocm«n nµo? T¸c dông sinh häc chÝnh cña chóng trong nu«i cÊy m« thùc vËt lµ g×? C©u 8 a) Qu¸ tr×nh h×nh thµnh loµi míi b»ng con ®−êng lai xa nh−ng kh«ng kÌm theo ®a béi ho¸ cã thÓ ®−îc hay kh«ng? Gi¶i thÝch. b) V× sao c¸c d¹ng thùc vËt ®a béi th−êng gÆp ë nh÷ng vïng khÝ hËu l¹nh kh¾c nghiÖt? C©u 9 Trong mét quÇn thÓ sinh vËt ngÉu phèi, tÇn sè alen lÆn (cã h¹i) cµng thÊp th× t−¬ng quan vÒ tÇn sè gi÷a c¸c kiÓu gen dÞ hîp vµ ®ång hîp lÆn ph¶n ¸nh ®iÒu g×? C©u 10 Nªu nh÷ng d¹ng ®ét biÕn cÊu tróc nhiÔm s¾c thÓ kh«ng lµm thay ®æi hµm l−îng ADN cña mét nhiÔm s¾c thÓ. HËu qu¶ vµ c¸ch ph¸t hiÖn c¸c d¹ng ®ét biÕn nµy. C©u 11 ë mét quÇn thÓ sinh vËt ngÉu phèi, xÐt 3 locus trªn nhiÔm s¾c thÓ th−êng, mçi locus ®Òu cã 2 alen kh¸c nhau. H·y x¸c ®Þnh sè kiÓu gen kh¸c nhau cã thÓ cã trong quÇn thÓ ë hai tr−êng hîp: a) TÊt c¶ c¸c locus ®Òu ph©n ly ®éc lËp. b) TÊt c¶ c¸c locus ®Òu liªn kÕt víi nhau (kh«ng xÐt ®Õn thø tù c¸c gen). 1
C©u 12 Cho lai hai c¬ thÓ thùc vËt cïng loµi, kh¸c nhau vÒ ba cÆp tÝnh tr¹ng t−¬ng ph¶n thuÇn chñng, F1 thu ®−îc 100% c©y th©n cao, qu¶ ®á, h¹t trßn. Sau ®ã, cho c©y F1 lai víi c©y kh¸c cïng loµi thu ®−îc thÕ hÖ lai gåm: 802 c©y th©n cao, qu¶ vµng, h¹t dµi; 199 c©y th©n cao, qu¶ vµng, h¹t trßn; 798 c©y th©n thÊp, qu¶ ®á, h¹t trßn; 201 c©y th©n thÊp, qu¶ ®á, h¹t dµi; (BiÕt r»ng mçi tÝnh tr¹ng trªn ®Òu do mét gen qui ®Þnh). a) H·y x¸c ®Þnh qui luËt di truyÒn chi phèi ®ång thêi ba tÝnh tr¹ng trªn. b) ViÕt c¸c kiÓu gen cã thÓ cã cña P vµ F1 (kh«ng cÇn viÕt s¬ ®å lai). C©u 13 Trong kü thuËt di truyÒn, viÖc lùa chän vect¬ plasmit cÇn quan t©m ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo? C©u 14 ë ng−êi, bÖnh hãa x¬ nang (cystic fibrosis) vµ alcapton niÖu (alkaptonuria) ®Òu do mét alen lÆn trªn c¸c nhiÔm s¾c thÓ th−êng kh¸c nhau qui ®Þnh. Mét cÆp vî chång kh«ng m¾c c¸c bÖnh trªn ®· sinh ra mét ng−êi con m¾c c¶ hai bÖnh ®ã. a) NÕu hä sinh con thø hai, th× x¸c suÊt ®øa trÎ nµy m¾c c¶ hai bÖnh trªn lµ bao nhiªu? b) NÕu hä muèn sinh con thø hai ch¾c ch¾n kh«ng m¾c c¸c bÖnh trªn th× theo di truyÒn häc t− vÊn cã ph−¬ng ph¸p nµo? C©u 15 M¹ch ®Ëp ë cæ tay hoÆc th¸i d−¬ng cã ph¶i do m¸u ch¶y trong m¹ch g©y nªn hay kh«ng? Gi¶i thÝch. C©u 16 H·y nªu thµnh phÇn cña dÞch tôy ®−îc tiÕt ra tõ phÇn ngo¹i tiÕt cña tuyÕn tôy. V× sao tripxin ®−îc xem lµ enzim quan träng nhÊt trong sù ph©n gi¶i protein? C©u 17 HiÖn t−îng vµng da th−êng gÆp ë trÎ s¬ sinh trong th¸ng ®Çu tiªn cã ph¶i lµ hiÖn t−îng bÖnh lý kh«ng? T¹i sao? C©u 18 Nªu ý nghÜa sinh häc vµ thùc tiÔn cña hiÖn t−îng khèng chÕ sinh häc. Cho vÝ dô vÒ øng dông hiÖn t−îng khèng chÕ sinh häc trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C©u 19 T¹i sao chuçi thøc ¨n trong c¸c hÖ sinh th¸i trªn c¹n th−êng ng¾n h¬n so víi chuçi thøc ¨n trong c¸c hÖ sinh th¸i d−íi n−íc? C©u 20 DiÖn tÝch rõng trªn Tr¸i §Êt ngµy mét gi¶m g©y ra hËu qu¶ g×? ---------------------------------- hÕt ------------------------------------- • ThÝ sinh kh«ng ®−îc sö dông tµi liÖu. • Gi¸m thÞ kh«ng gi¶i thÝch g× thªm. 2
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o k× thi chän häc sinh giái quèc gia líp 12 THPT n¨m 2007 §¸p ¸n ®Ò chÝnh thøc M«n: Sinh häc (gåm 3 trang) Ngµy thi: 08/02/2007 C©u 1 a) - §©y lµ bµo quan liz«x«m. (0,25®) - CÊu t¹o: d¹ng tói, kÝch th−íc trung b×nh tõ 0,25 ®Õn 0,60 micromet, cã mét líp mµng bao bäc. (0,25®) b) - TÕ bµo cã ®Æc tÝnh c¬ b¶n mµ tõ ®ã ng−êi ta lîi dông ®Ó t¹o ra c¬ thÓ hoµn chØnh lµ: tÝnh toµn n¨ng. (0,25®) - V× mçi tÕ bµo chøa mét bé gen hoµn chØnh vµ ®Æc tr−ng cho loµi. (0,25®) C©u 2 - CÊu t¹o chung cña mét enzim: + Enzim cã thÓ ®−îc cÊu t¹o hoµn toµn tõ protein hoÆc protein kÕt hîp víi c¸c chÊt kh¸c kh«ng ph¶i protein. (0,25®) + Trong mçi enzim cã vïng cÊu tróc kh«ng gian ®Æc biÖt chuyªn liªn kÕt víi c¸c c¬ chÊt ®−îc gäi lµ trung t©m ho¹t ®éng. (0,5®) - C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t tÝnh cña enzim gåm cã: NhiÖt ®é, ®é pH, nång ®é c¬ chÊt, nång ®é enzim, chÊt øc chÕ enzim.(0,25®) C©u 3 a) HiÖn t−îng (0,25®) - N−íc ®ôc → sinh vËt hiÕu khÝ chÕt → cã mïi thèi. b) Gi¶i thÝch (0,75®) - ChÊt h÷u c¬ vµo n−íc → vi sinh vËt hiÕu khÝ ph©n gi¶i → gi¶m oxi hoµ tan trong n−íc, t¨ng l−îng CO2 → g©y ®ôc n−íc. - Oxi hoµ tan gi¶m → sinh vËt hiÕu khÝ chÕt hµng lo¹t. - Vi sinh vËt kþ khÝ ho¹t ®éng m¹nh → th¶i H2S, NH3... → cã mïi thèi. C©u 4 - Bé gen ®¬n gi¶n, th−êng gåm mét NST vµ ë tr¹ng th¸i ®¬n béi. (0,25®) - Sinh s¶n nhanh v× vËy cã thÓ nghiªn cøu trªn mét sè l−îng c¸ thÓ lín trong thêi gian ng¾n. Cã thÓ nu«i cÊy trong phßng thÝ nghiÖm mét c¸ch dÔ dµng(0,25®) - DÔ t¹o ra nhiÒu dßng biÕn dÞ. (0,25®) - Lµ vËt liÖu sinh häc nghiªn cøu c¸c qu¸ tr×nh biÕn n¹p, t¶i n¹p, tiÕp hîp ... (0,25®) C©u 5 a) - Dung dÞch trong b×nh lµ nh−îc tr−¬ng so víi dung dÞch trong tÕ bµo nh©n t¹o. (0,25®) - KÝch th−íc tÕ bµo nh©n t¹o sÏ to ra do n−íc di chuyÓn tõ ngoµi b×nh vµo trong tÕ bµo nh©n t¹o. (0,25®) b) Saccar«z¬ lµ lo¹i ®−êng kÐp hoµn toµn kh«ng thÊm qua mµng thÊm chän läc. Gluc«z¬ trong tÕ bµo khuÕch t¸n ra ngoµi b×nh. Fruct«z¬ trong b×nh khuÕch t¸n vµo trong tÕ bµo nh©n t¹o. (0,50®) C©u 6 a) Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do dÞch bµo cña c¸c m« sèng lµ nh−îc tr−¬ng so víi m«i tr−êng ®Êt. (0,25®) b) - Trong h« hÊp tÕ bµo, NADH ®i vµo chuçi truyÒn e ®Ó tæng hîp ATP; chÊt nhËn H+ vµ e- cuèi cïng lµ oxi kh«ng khÝ. (0,25®) - Trong qu¸ tr×nh lªn men, NADH kh«ng ®i vµo chuçi truyÒn e mµ nh−êng H+ vµ e- ®Ó h×nh thµnh axit lactic hoÆc r−îu; chÊt nhËn H+ vµ e- cuèi cïng lµ axit lactic hoÆc r−îu v× kh«ng cã oxi kh«ng khÝ. (0,50®) 1
C©u 7 a) - Oxi ®−îc sinh ra trong quang hîp nhê qu¸ tr×nh quang ph©n ly n−íc. (0,25®) - Tõ n¬i ®−îc sinh ra, oxi ph¶i qua mµng tilacoit → mµng trong vµ mµng ngoµi cña lôc l¹p → mµng sinh chÊt → ra khái tÕ bµo. (0,25®) b) C¸c hoocm«n: - Auxin: kÝch thÝch ra rÔ. (0,25®) - Cytokinin (hoÆc cã thÓ viÕt Kinªtin): kÝch thÝch mäc chåi. (0,25®) C©u 8 a) Lai xa nh−ng kh«ng kÌm theo sù ®a béi ho¸ vÉn cã thÓ h×nh thµnh loµi míi nÕu c¬ thÓ lai xa cã kh¶ n¨ng sinh s¶n v« tÝnh ®Ó h×nh thµnh quÇn thÓ thÝch nghi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh− mét m¾t xÝch trong hÖ sinh th¸i, ®øng v÷ng qua thêi gian dµi d−íi t¸c dông cña chän läc tù nhiªn (0,50®). b) C¸c d¹ng thùc vËt ®a béi th−êng gÆp ë nh÷ng vïng khÝ hËu l¹nh kh¾c nghiÖt, v×: - TÇn sè xuÊt hiÖn c¸c d¹ng ®a béi ë c¸c vïng l¹nh th−êng cao h¬n. (0,25®) - Chóng cã c¸c ®Æc ®iÓm thÝch nghi ®Æc biÖt (bé gen cña tÕ bµo cã hµm l−îng ADN t¨ng gÊp béi → trao ®æi chÊt diÔn ra m¹nh mÏ → sinh tr−ëng nhanh, ph¸t triÓn m¹nh, chèng chÞu tèt h¬n c¸c d¹ng l−ìng béi) víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh¾c nghiÖt nªn ®· ®−îc chän läc tù nhiªn gi÷ l¹i. (0,25®) C©u 9 -Trong mét quÇn thÓ ngÉu phèi, t−¬ng quan vÒ tÇn sè gi÷a c¸c kiÓu gen dÞ hîp vµ ®ång hîp lÆn khi ë tr¹ng th¸i c©n b»ng lµ 2pq/q2. (0,5®) - Khi tÇn sè alen lÆn (cã h¹i) cµng thÊp th× tû lÖ kiÓu gen dÞ hîp cµng cao. (0,5®) C©u 10 a) Lo¹i ®ét biÕn: §¶o ®o¹n vµ chuyÓn ®o¹n giíi h¹n trªn mét NST. (0,25®) b) - HËu qu¶: Lµm thay ®æi tr×nh tr×nh tù ph©n bè c¸c gen trªn NST, ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh gi¶m ph©n vµ do ®ã ¶nh h−ëng tíi søc sèng cña giao tö vµ c¬ thÓ ®−îc t¹o ra. (0,25®) - C¸ch ph¸t hiÖn: Dùa vµo sù xuÊt hiÖn cÊu tróc d¹ng vßng (nót) khi x¶y ra sù tiÕp hîp gi÷a hai NST (1 NST bÞ ®ét biÕn vµ 1 NST b×nh th−êng) cña cÆp t−¬ng ®ång ë kú ®Çu cña gi¶m ph©n I. (0,50®) C©u 11 a) Sè kiÓu gen kh¸c nhau cã thÓ cã trong tr−êng hîp ph©n ly ®éc lËp lµ: 33 = 27 (0,25®). b) Sè kiÓu gen kh¸c nhau cã thÓ cã trong tr−êng hîp liªn kÕt lµ: + Tr−êng hîp dÞ hîp vÒ c¶ ba cÆp gen → 4 kiÓu gen liªn kÕt + Tr−êng hîp dÞ hîp vÒ hai cÆp gen → 12 kiÓu gen liªn kÕt + Tr−êng hîp dÞ hîp chØ mét cÆp → 20 kiÓu gen liªn kÕt VËy tæng sè kiÓu gen lµ: 36 (0,75®) C©u 12 a) Qui luËt di truyÒn: - C¸c tÝnh tr¹ng tréi lµ: th©n cao, qu¶ ®á vµ trßn; ®−îc quy ®Þnh bëi c¸c gen tréi t−¬ng øng lµ A, B vµ D. - F1 lai ph©n tÝch, tõ tû lÖ kiÓu h×nh ë thÕ hÖ lai suy ra 3 cÆp gen liªn kÕt trªn 1 cÆp NST vµ cã x¶y ra ho¸n vÞ gen. (0,50®) b) KiÓu gen cã thÓ cã cña P vµ F1: - Tr−êng hîp 1: F1: Abd/aBD → P: Abd/Abd x aBD/aBD. (0,25®) - Tr−êng hîp 2: F1: bAd/BaD → P: bAd/bAd x BaD/BaD. (0,25®) - Tr−êng hîp 3: F1: bdA/BDa → P: bdA/bdA x BDa/BDa (Häc sinh cã thÓ lµm tr−êng hîp nµy nh−ng kh«ng cho ®iÓm). C©u 13 ViÖc lùa chän vect¬ plasmit cÇn quan t©m ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: - Th−êng cã kÝch th−íc ng¾n. (0,25®) - Cã mang mét sè “gen” (dÊu chuÈn) gióp nhËn biÕt dßng t¸i tæ hîp ®Æc hiÖu. (0,25®) - Cã ®iÓm khëi ®Çu t¸i b¶n cho phÐp plasmit t¸i b¶n trong thÓ nhËn. (0,25®) 2
- ThÓ nhËn ph¶i cã bé m¸y di truyÒn phï hîp víi vect¬. (0,25®) C©u 14 a) CÆp vî chång nµy ®Òu cã hai cÆp gen dÞ hîp (AaBb) - X¸c suÊt m¾c ®ång thêi c¶ hai bÖnh trªn lµ 1/4 (aa--) x 1/4 (--bb) = 1/16 (aabb) (0,50®) b) Cã. §ã lµ ph−¬ng ph¸p: kiÓm tra sù cã mÆt cña c¸c alen lÆn g©y bÖnh ë giai ®o¹n tiÒn ph«i (8 tÕ bµo). LÊy mét tÕ bµo ®Ó kiÓm tra, nÕu kiÓu gen lµ d¹ng ®ång hîp tö tréi hoÆc dÞ hîp tö ë c¶ hai locus, th× ®em cÊy trë l¹i tö cung ng−êi mÑ vµ cho sinh s¶n b×nh th−êng. (NÕu häc sinh nªu: b»ng c¸ch chÝch lÊy mÉu xÐt nghiÖm khi bµo thai ®ang trong bông mÑ cã thÓ chÈn ®o¸n ®−îc bÖnh trªn trong mÊy tuÇn ®Çu sau khi thô thai, ... vÉn cho ®iÓm nh− ®¸p ¸n) (0,50®). C©u 15 M¹ch ®Ëp ë cæ tay hoÆc th¸i d−¬ng kh«ng ph¶i do m¸u ch¶y trong m¹ch g©y nªn (0,25®), mµ do c¶ tÝnh ®µn håi cña thµnh ®éng m¹ch vµ nhÞp co bãp cña tim g©y ra (0,75®). C©u 16 - C¸c thµnh phÇn cña dÞch tuþ: C¸c enzim amilaza, maltaza, lipaza, cacb«xipeptidaza, tripxinogen, chymotripxinogen; c¸c ion Na+, K+, Ca2+, Cl-, ... quan träng nhÊt lµ NaHCO3. (0,25®) - Tripxin ®−îc xem lµ enzim quan träng nhÊt trong sù ph©n gi¶i protein, v×: + Tripxinogen ®−îc ho¹t ho¸ bëi enterokinaza trë thµnh tripxin; nã cã t¸c dông c¾t c¸c liªn kÕt peptit, biÕn ®æi protein thµnh c¸c ®o¹n peptit. (0,25®) + Tripxin ho¹t ho¸ chymotripxinogen thµnh chymotripxin. (0,25®) + Tripxin ho¹t ho¸ procacboxipeptidaza thµnh cacboxipeptidaza (d¹ng ho¹t ®éng tiªu ho¸ protein). (0,25®) C©u 17 - HiÖn t−îng vµng da th−êng gÆp ë trÎ s¬ sinh trong th¸ng ®Çu tiªn kh«ng ph¶i lµ hiÖn t−îng bÖnh lý mµ lµ vµng da sinh lý. (0,25®) - V×: + ë giai ®o¹n bµo thai, sù trao ®æi chÊt gi÷a mÑ vµ con ®−îc hiÖn qua nhau thai, mµ Hb cña hång cÇu thai nhi cã ¸i lùc cao víi oxi h¬n so víi Hb ng−êi lín. (0,25®) + Khi sinh ra, mét sè lín hång cÇu bÞ tiªu huû vµ sù trao ®æi khÝ ë trÎ ®−îc thay thÕ bëi Hb ng−êi lín, g©y vµng da do t¨ng l−îng bilirubin trong m¸u. (0,50®) C©u 18 - ý nghÜa sinh häc: + Ph¶n ¸nh mèi quan hÖ ®èi ®Þch trong quÇn x· (0,25®). + Lµm cho sè l−îng c¸ thÓ cña mçi quÇn thÓ dao ®éng trong thÕ c©n b»ng, tõ ®ã t¹o nªn tr¹ng th¸i c©n b»ng sinh häc trong quÇn x· (0,25®). - ý nghÜa thùc tiÔn: + Lµ c¬ së khoa häc cho biÖn ph¸p ®Êu tranh sinh häc nh»m chñ ®éng kiÓm so¸t sè l−îng c¸ thÓ cña mçi loµi theo h−íng cã lîi cho con ng−êi (0,25®). + Nªu ®−îc vÝ dô (0,25®). C©u 19 - PhÇn lín nguån thøc ¨n s¬ cÊp kh«ng ®−îc ®éng vËt ¨n cá sö dông (th©n gç lín, rÔ ... chøa nhiÒu linhin, xenlul«) cã thêi gian ph©n huû rÊt dµi; cßn c¸c loµi ®éng vËt l¹i cã bé x−¬ng ®¸ v«i rÊt cøng, chi phÝ n¨ng l−îng cho s¨n måi nãi chung cao. Do ®ã hiÖu suÊt sö dông thøc ¨n cña c¸c loµi ®éng vËt trªn c¹n thÊp. (0,5®) - Trong khi ®ã, c¸c loµi t¶o d−íi n−íc cã mµng chñ yÕu lµ protein-lipit, cßn ®éng vËt ¨n t¶o chñ yÕu lµ gi¸p x¸c cã vá kitin rÊt dÔ ph©n huû, chi phÝ n¨ng l−îng cho s¨n måi nãi chung lµ thÊp. Do ®ã hiÖu suÊt sö dông thøc ¨n cña c¸c loµi thuû sinh cao h¬n. (0,5®) C©u 20 HËu qu¶: - §Êt bÞ kh« c¹n, xãi mßn vµ lò lôt. (0,25®) - Gi¶m ®é ph× cña ®Êt. (0,25®) - Thay ®æi khÝ hËu. (0,25®) - Gi¶m ®a d¹ng sinh häc. (0,25®) 3
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o k× thi chän häc sinh giái quèc gia líp 12 THPT n¨m 2008 ®Ò thi chÝnh thøc M«n : Sinh häc Thêi gian: 180 phót (kh«ng kÓ thêi gian giao ®Ò) Ngµy thi : 29/01/2008 (§Ò thi gåm 2 trang, cã 20 c©u, mçi c©u 1 ®iÓm) C©u 1. Cho c¸c h×nh vÏ vÒ cÊu tróc mµng sinh chÊt (A, B, C, D vµ E) d−íi ®©y (1) (4) (3) (3) (3) (2) (3) (3) (a) (b) ATP A B C D E a) Gäi tªn c¸c thµnh phÇn t−¬ng øng ®−îc kÝ hiÖu (1), (2), (3) vµ (4) ë c¸c h×nh trªn. b) Tõ mçi h×nh trªn, h·y nªu chøc n¨ng cña pr«tªin trong mµng sinh chÊt. C©u 2. TÕ bµo b¹ch cÇu cã kh¶ n¨ng b¾t vµ tiªu hãa (ph©n gi¶i) vi khuÈn. Chøc n¨ng nµy ®−îc thùc hiÖn b»ng ph−¬ng thøc nµo? M« t¶ hoÆc vÏ h×nh minh häa. C©u 3. a) ViÕt s¬ ®å tãm t¾t qu¸ tr×nh nitrat hãa trong ®Êt tõ am«ni thµnh nitrit do vi khuÈn Nitrosomonas vµ tõ nitrit thµnh nitrat do vi khuÈn Nitrobacter. b) KiÓu dinh d−ìng vµ kiÓu h« hÊp cña hai lo¹i vi khuÈn trªn nh− thÕ nµo? C©u 4. Sinh tr−ëng cña vi khuÈn trong ®iÒu kiÖn nu«i cÊy kh«ng liªn tôc gåm nh÷ng pha nµo? §Æc ®iÓm cña mçi pha. Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy kh«ng liªn tôc trong c«ng nghÖ vi sinh lµ g×? C©u 5. Nªu vai trß cña chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng thuéc nhãm auxin trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn ë thùc vËt. øng dông cña auxin trong nu«i cÊy m« thùc vËt. C©u 6. Sù ®ång ho¸ cacbon trong quang hîp ë c¸c loµi thùc vËt CAM thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm thÝch nghi víi m«i tr−êng sèng nh− thÕ nµo? C©u 7. Dùa trªn ®Æc ®iÓm h« hÊp ë thùc vËt, h·y nªu c¬ së khoa häc cña c¸c ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n n«ng s¶n: b¶o qu¶n l¹nh, b¶o qu¶n kh« vµ b¶o qu¶n ë nång ®é CO2 cao. C©u 8. Khi ph©n tÝch sù tiÕn hãa ë cÊp ph©n tö, Kimura (1968) nhËn ®Þnh r»ng “phÇn lín c¸c ®ét biÕn gen lµ trung tÝnh”. NhiÒu ®ét biÕn nh− vËy sau nµy ®−îc x¸c ®Þnh lµ c¸c ®ét biÕn “c©m”. Trªn c¬ së cÊu tróc gen vµ qu¸ tr×nh biÓu hiÖn gen ë sinh vËt nh©n thùc (eucaryote), h·y cho biÕt c¸c ®ét biÕn "trung tÝnh" cã thÓ h×nh thµnh do nh÷ng nguyªn nh©n nµo? C©u 9. Nªu nh÷ng b»ng chøng sinh häc chøng minh sinh giíi tuy ®a d¹ng nh−ng cã chung nguån gèc. Trong nh÷ng b»ng chøng ®ã, b»ng chøng nµo cã tÝnh thuyÕt phôc nhÊt? V× sao? C©u 10. H·y gi¶i thÝch v× sao c¸c c©y tù thô phÊn th−êng kh«ng x¶y ra sù tho¸i hãa gièng, trong khi hiÖn t−îng nµy th−êng x¶y ra khi tiÕn hµnh tù thô phÊn b¾t buéc ë c¸c c©y giao phÊn? 1
C©u 11. §Ó tæng hîp mét lo¹i pr«tªin ®¬n gi¶n cña ng−êi nhê vi khuÈn qua sö dông kü thuËt ADN t¸i tæ hîp, ng−êi ta cã hai c¸ch: 1) C¸ch thø nhÊt: T¸ch gen m· hãa pr«tªin trùc tiÕp tõ hÖ gen trong nh©n tÕ bµo, råi cµi ®o¹n gen ®ã vµo plasmit cña vi khuÈn nhê enzim ligaza; 2) C¸ch thø hai: T¸ch mARN tr−ëng thµnh cña gen m· hãa pr«tªin ®ã, sau ®ã dïng enzim phiªn m· ng−îc tæng hîp l¹i gen (cADN), råi cµi ®o¹n cADN nµy vµo plasmit nhê enzim ligaza. Trong thùc tÕ, ng−êi ta th−êng chän c¸ch nµo? T¹i sao? C©u 12. ë thùc vËt, cã hai phÐp lai gi÷a c¸c c¸ thÓ (F1) dÞ hîp tö vÒ hai cÆp gen (kÝ hiÖu hai cÆp gen nµy lµ A,a vµ B,b), mçi cÆp gen qui ®Þnh mét cÆp tÝnh tr¹ng, tÝnh tr¹ng tréi lµ tréi hoµn toµn. Trong phÐp lai 1, hai cÆp gen cïng n»m trªn mét cÆp nhiÔm s¾c thÓ t−¬ng ®ång; trong phÐp lai 2, hai cÆp gen n»m trªn hai cÆp nhiÔm s¾c thÓ t−¬ng ®ång kh¸c nhau. a) Trong tr−êng hîp nµo th× sè lo¹i giao tö vµ tØ lÖ c¸c lo¹i giao tö t¹o ra tõ c¸c c¸ thÓ F1 ë hai phÐp lai lµ gièng nhau? Khi ®ã, tØ lÖ kiÓu h×nh tréi vÒ c¶ hai tÝnh tr¹ng ë F2 lµ bao nhiªu? b) ViÕt c¸c kiÓu gen cïng cã kiÓu h×nh tréi vÒ c¶ hai tÝnh tr¹ng ë mçi phÐp lai. C©u 13. ë mét loµi c«n trïng, giíi tÝnh ®−îc x¸c ®Þnh bëi cÆp nhiÔm s¾c thÓ XX (con c¸i, ♀) vµ XY (con ®ùc, ♂). Khi cho con ®ùc c¸nh ®en thuÇn chñng giao phèi víi con c¸i c¸nh ®èm thuÇn chñng, thu ®−îc F1 toµn c¸nh ®en. Cho F1 giao phèi tù do víi nhau, F2 thu ®−îc 1598 con c¸nh ®en vµ 533 con c¸nh ®èm. BiÕt r»ng, tÊt c¶ c¸c con c¸nh ®èm ë F2 ®Òu lµ c¸i (♀) vµ mçi tÝnh tr¹ng do mét gen qui ®Þnh. H·y gi¶i thÝch kÕt qu¶ phÐp lai trªn vµ viÕt s¬ ®å lai. C©u 14. Mét loµi thùc vËt thô phÊn tù do cã gen D qui ®Þnh h¹t trßn lµ tréi hoµn toµn so víi gen d qui ®Þnh h¹t dµi; gen R qui ®Þnh h¹t ®á lµ tréi hoµn toµn so víi gen r qui ®Þnh h¹t tr¾ng. Hai cÆp gen D,d vµ R,r ph©n li ®éc lËp. Khi thu ho¹ch ë mét quÇn thÓ c©n b»ng di truyÒn, ng−êi ta thu ®−îc 14,25% h¹t trßn, ®á; 4,75% h¹t trßn, tr¾ng; 60,75% h¹t dµi, ®á; 20,25% h¹t dµi, tr¾ng. a) H·y x¸c ®Þnh tÇn sè c¸c alen (D, d, R, r) vµ tÇn sè c¸c kiÓu gen cña quÇn thÓ nªu trªn. b) NÕu vô sau mang tÊt c¶ c¸c h¹t cã kiÓu h×nh dµi, ®á ra trång th× tØ lÖ kiÓu h×nh h¹t mong ®îi khi thu ho¹ch sÏ nh− thÕ nµo? Gi¶i thÝch. C©u 15. a) T¹i sao nhiÒu ng−êi m¾c bÖnh vÒ gan ®ång thêi cã biÓu hiÖn m¸u khã ®«ng? b) Sù ®iÒu hoµ huyÕt ¸p theo c¬ chÕ thÇn kinh diÔn ra nh− thÕ nµo? C©u 16. V× sao nång ®é pr«gester«n trong m¸u thay ®æi ë chu k× kinh nguyÖt cña phô n÷. Sù t¨ng vµ gi¶m nång ®é pr«gester«n cã t¸c dông nh− thÕ nµo tíi niªm m¹c tö cung? C©u 17. T¹i sao enzim pepsin cña d¹ dµy ph©n gi¶i ®−îc pr«tªin cña thøc ¨n nh−ng l¹i kh«ng ph©n gi¶i pr«tªin cña chÝnh c¬ quan tiªu ho¸ ®ã? C©u 18. Trong mèi quan hÖ vËt ¨n thÞt - con måi, nÕu sè l−îng c¸ thÓ cña quÇn thÓ loµi ¨n thÞt vµ quÇn thÓ con måi ®Òu bÞ s¨n b¾t víi møc ®é nh− nhau, th× sè l−îng c¸ thÓ cña quÇn thÓ nµo ®−îc phôc håi nhanh h¬n? V× sao? C©u 19. H·y nªu nguyªn nh©n chñ yÕu vµ ý nghÜa cña viÖc h×nh thµnh æ sinh th¸i trong quÇn x·. Cho vÝ dô vÒ n¬i mµ c¸c sinh vËt th−êng cã æ sinh th¸i hÑp. C©u 20. T¹i sao trong hÖ sinh th¸i, n¨ng l−îng hãa häc lu«n mÊt ®i sau mçi m¾t xÝch cña chuçi thøc ¨n? ---------------------------------- hÕt ------------------------------------- • ThÝ sinh kh«ng ®−îc sö dông tµi liÖu. • Gi¸m thÞ kh«ng gi¶i thÝch g× thªm. 2
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o k× thi chän häc sinh giái quèc gia líp 12 THPT n¨m 2008 §¸p ¸n ®Ò thi chÝnh thøc M«n: Sinh häc (gåm 4 trang) Ngµy thi: 29/01/2008 H−íng dÉn chÊm §iÓm C©u 1 a) Chó thÝch h×nh: 1 = ph«pholipit, 2 = cacbohidrat (hoÆc glic«pr«tªin), 3 = pr«tªin xuyªn mµng, 4 = c¸c chÊt tan (hoÆc c¸c ph©n tö tÝn hiÖu) 0,25 ® b) Chøc n¨ng cña c¸c pr«tªin xuyªn mµng t−¬ng øng ë mçi h×nh: H×nh A vµ B: C¸c pr«tªin (xuyªn mµng) hoÆc pr«tªin - gluc« (glicopr«tªin) lµm chøc n¨ng ghÐp nèi vµ nhËn diÖn c¸c tÕ bµo. H×nh C: Pr«tªin thô quan (thô thÓ) bÒ mÆt tÕ bµo lµm nhiÖm vô tiÕp nhËn th«ng tin tõ ngoµi ®Ó truyÒn vµo bªn trong tÕ bµo (thÝ sinh còng cã thÓ nãi pr«tªin trung gian gi÷a hÖ thèng truyÒn tÝn hiÖu thø nhÊt vµ thø hai, hoÆc ngo¹i bµo vµ néi bµo). H×nh D: Pr«tªin lµm chøc n¨ng vËn chuyÓn (thÝ sinh cã thÓ nªu lµ kªnh) xuyªn mµng. H×nh E: Enzim hoÆc pr«tªin ®Þnh vÞ trªn mµng theo tr×nh tù nhÊt ®Þnh (thÝ sinh còng cã thÓ nªu c¸c pr«tªin tham gia c¸c con ®−êng truyÒn tÝn hiÖu néi bµo theo trËt tù nhÊt ®Þnh). 0,75 ® [ThÝ sinh nãi thiÕu mét trong 4 chøc n¨ng trªn, trõ 0,25®, nh−ng kh«ng qu¸ 0,75®] C©u 2 - B»ng ph−¬ng thøc thùc bµo (nhËp bµo) 0,25 ® - M« t¶ (hoÆc vÏ h×nh minh häa): + H×nh thµnh ch©n gi¶ bao lÊy vi khuÈn. + T¹o bãng thùc bµo liªn kÕt víi lizoxom. + Vi khuÈn bÞ tiªu ho¸ (ph©n gi¶i) bëi c¸c enzim cã trong lizoxom 0,75 ® C©u 3 a) S¬ ®å tãm t¾t 2 giai ®o¹n + Giai ®o¹n nitrit hãa do vi khuÈn Nitrosomonas NH4+ + 3/2 O2 → NO2- + H2O + 2H+ + n¨ng l−îng (hoÆc viÕt lµ NH3 → NH2OH → NO2-) + Giai ®o¹n nitrat hãa do vi khuÈn Nitrobacter NO2- +1/2 O2 → NO3- + n¨ng l−îng (hoÆc viÕt lµ NO2- → NO3-) 0,50 ® b) KiÓu dinh d−ìng vµ kiÓu h« hÊp + Lµ nh÷ng vi sinh vËt hãa tù d−ìng, v× nguån n¨ng l−îng thu ®−îc tõ qu¸ tr×nh oxy hãa NH3 → NO2- vµ NO2- → NO3- ; nguån C tõ CO2 ®Ó t¹o thµnh cacbon hydrat cho tÕ bµo cña m×nh. + Lµ nh÷ng vi khuÈn hiÕu khÝ b¾t buéc (cÇn oxy), v× nÕu kh«ng cã «xy th× kh«ng thÓ «xy hãa am«ni vµ sÏ kh«ng thÓ cã n¨ng l−îng cho ho¹t ®éng sèng 0,50 ® 1
C©u 4 §iÓm Bèn pha sinh tr−ëng cña vi sinh vËt lµ: + Pha tiÒm ph¸t (pha lag): sè l−îng tÕ bµo hÇu nh− kh«ng t¨ng (t¨ng Ýt); vi khuÈn tæng hîp m¹nh mÏ c¸c enzym vµ b−íc ®Çu tæng hîp ADN chuÈn bÞ cho sù ph©n bµo. + Pha lòy thõa (pha log, pha t¨ng tr−ëng hµm sè mò): vi khuÈn ph©n chia m¹nh vµ sè l−îng tÕ bµo t¨ng theo hµm sè mò. + Pha c©n b»ng (pha æn ®Þnh): tèc ®é sinh tr−ëng vµ trao ®æi chÊt cña vi khuÈn æn ®Þnh, sè tÕ bµo chÕt vµ tÕ bµo míi sinh ra c©n b»ng. + Pha tö vong (pha suy gi¶m): sè tÕ bµo chÕt v−ît sè tÕ bµo míi sinh ra, v× vËy sè l−îng tÕ bµo gi¶m. 0,50 ® Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy kh«ng liªn tôc: + M«i tr−êng kh«ng ®−îc bæ sung c¸c chÊt dinh d−ìng (dinh d−ìng bÞ c¹n kiÖt). + Sù tÝch luü ngµy cµng nhiÒu c¸c chÊt qua chuyÓn hãa, g©y øc chÕ sinh tr−ëng cña vi sinh vËt, lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm cho pha t¨ng tr−ëng (pha log) vµ pha æn ®Þnh (pha c©n b»ng) ng¾n l¹i, nªn kh«ng cã lîi cho c«ng nghÖ vi sinh. 0,50 ® C©u 5 Vai trß sinh lÝ cña auxin: + KÝch thÝch −u thÕ ngän (tÝnh h−íng s¸ng). + KÝch thÝch sù ph¸t sinh vµ sinh tr−ëng cña rÔ (tÝnh h−íng ®Êt). + Thóc ®Èy ph©n chia tÕ bµo vµ ph¸t triÓn qu¶. + T¸c ®éng vµo ATPaza, kÝch thÝch b¬m proton chuyÓn H+ vÒ phÝa tr−íc thµnh tÕ bµo t¹o m«i tr−êng axit ph¸ vì thµnh ngay gi÷a c¸c sîi xenlulo lµm gi·n thµnh tÕ bµo lµm tÕ bµo t¨ng thÓ tÝch (lín lªn). 0,75 ® [ThÝ sÝnh chØ cÇn nªu 3 trong 4 ý trªn cho 0,75®; nªu ®−îc mçi ý cho 0,25 ®] - øng dông trong nu«i cÊy m«: dïng auxin kÕt hîp víi xytokinin vµ c¸c chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng kh¸c cã t¸c dông: t¹o rÔ, t¹o chåi, nh©n gièng c©y, v.v... 0,25 ® C©u 6 - Qu¸ tr×nh ë thùc vËt CAM x¶y ra trong pha tèi cña qu¸ tr×nh quang hîp, trong ®ã cã sö dông c¸c s¶n phÈm cña pha s¸ng lµ ATP, NADPH2 ®Ó khö CO2 t¹o thµnh c¸c chÊt h÷u c¬. 0,25 ® - Thùc vËt CAM lµ nhãm mäng n−íc, sèng n¬i hoang m¹c (kh« h¹n). §Ó tiÕt kiÖm n−íc (gi¶m sù mÊt n−íc do tho¸t h¬i n−íc) vµ dinh d−ìng khÝ (quang hîp) ë nhãm thùc vËt nµy cã sù ph©n chia thêi gian cè ®Þnh CO2 nh− sau: + Giai ®o¹n cè ®Þnh CO2 ®Çu tiªn diÔn ra vµo ban ®ªm khi khÝ khæng më. + Giai ®o¹n t¸i cè ®Þnh CO2 theo chu tr×nh Calvin diÔn ra vµo ban ngµy khi khÝ khæng ®ãng. - KÕt luËn: Do ®Æc ®iÓm thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i nh− vËy, nªn ®¶m b¶o ®ñ l−îng CO2 ngay c¶ khi thiÕu n−íc vµ ban ngµy lç khÝ khæng ®ãng l¹i. 0,75 ® C©u 7 Môc ®Ých cña b¶o qu¶n n«ng s¶n lµ gi÷ n«ng s¶n Ýt thay ®æi vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng. V× vËy, ph¶i khèng chÕ h« hÊp cña n«ng s¶n ë møc tèi thiÓu 0,25 ® + C−êng ®é h« hÊp t¨ng hoÆc gi¶m t−¬ng øng víi nhiÖt ®é, ®é Èm vµ tû lÖ nghÞch víi nång ®é CO2. + Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é thÊp (b¶o qu¶n l¹nh) vµ ®iÒu kiÖn kh« (b¶o qu¶n kh«), vµ/hoÆc trong ®iÒu kiÖn nång ®é CO2 cao (b¶o qu¶n nång ®é CO2 cao), h« hÊp thùc vËt sÏ ®−îc h¹n chÕ ë møc tèi thiÓu nªn thêi gian b¶o qu¶n ®−îc kÐo dµi 0,75 ® 2
C©u 8 §iÓm - Kh«ng ph¶i mäi biÕn ®æi trong ph©n tö ADN ®Òu dÉn ®Õn sù biÕn ®æi trong ph©n tö pr«tªin (do c¸c hiÖn t−îng: sù tho¸i hãa cña m· bé ba, gen gi¶, c¸c vïng ADN kh«ng m· hãa chiÕm phÇn lín hÖ gen, sù tån t¹i nhiÒu b¶n sao cña mét gen trong hÖ gen, sù tån t¹i vµ chiÕm phÇn lín cña intron trong c¸c gen ...). - Kh«ng ph¶i mäi sù thay ®æi tr×nh tù axit amin trong ph©n tö pr«tªin ®Òu dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ ho¹t tÝnh vµ chøc n¨ng cña pr«tªin (hoÆc thÝ sinh cã thÓ nãi kh«ng lµm thay ®æi cÊu h×nh pr«tªin, hoÆc cßn phô thuéc vµo vÞ trÝ cña c¸c axit amin trong c¸c vïng chøc n¨ng cña pr«tªin) 0,50 ® - Kh«ng ph¶i mäi sù thay ®æi vÒ kiÓu h×nh vµ chøc n¨ng pr«tªin ®Òu dÉn ®Õn lµm thay ®æi sù thÝch nghi cña sinh vËt trong qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn. - Trong qu¸ tr×nh tiÕn hãa, chän läc tù nhiªn ®µo th¶i c¸c ®ét biÕn cã h¹i, cßn c¸c ®ét biÕn trung tÝnh (trong ®ã cã c¸c ®ét biÕn "c©m") kh«ng bÞ chän läc ®µo th¶i. C¸c ®ét biÕn cã lîi ®−îc gi÷ l¹i, nh−ng chóng chØ chiÕm mét tÇn sè rÊt thÊp (do c¸c gen hiÖn ®ang tån t¹i ®· ®−îc chän läc qua hµng triÖu n¨m tiÕn hãa) 0,50 ® C©u 9 - C¸c b»ng chøng: gi¶i phÉu so s¸nh, cæ sinh häc, ph«i sinh häc, ph©n tö ....; B»ng chøng thuyÕt phôc h¬n c¶ lµ b»ng chøng ph©n tö (ADN, pr«tªin) 0,50 ® - V×: + VËt chÊt di truyÒn cña c¸c ®èi t−îng vËt kh¸c nhau (procaryote, eucaryote, virut) ®Òu cã thµnh phÇn cÊu t¹o, nguyªn lý sao chÐp vµ biÓu hiÖn ... vÒ c¬ b¶n lµ gièng nhau. + PhÇn lín c¸c ®Æc tÝnh kh¸c (nh− gi¶i phÉu so s¸nh, sù ph¸t triÓn ph«i, tÕ bµo, ...) ®Òu ®−îc m· hãa trong hÖ gen. 0,50 ® C©u 10 Lý do: - NÕu tù thô phÊn b¾t buéc ë c¸c loµi giao phÊn th× tÇn sè ®ång hîp tö, trong ®ã cã ®ång hîp tö lÆn (cã h¹i) t¨ng lªn → tho¸i ho¸ gièng. 0,50 ® - §èi víi c¸c loµi tù thô phÊn, th× sù tù thô phÊn lµ ph−¬ng thøc sinh s¶n tù nhiªn, nªn c¸c c¸ thÓ ®ång hîp tréi vµ lÆn ®· ®−îc chän läc tù nhiªn gi÷ l¹i th−êng Ýt hoÆc kh«ng g©y ¶nh h−ëng ®Õn søc sèng cña c¬ thÓ sinh vËt → kh«ng biÓu hiÖn sù tho¸i ho¸ gièng. 0,50 ® C©u 11 Trong thùc tÕ, ng−êi ta chän c¸ch thø hai 0,25 ® Bëi v×: - ADN (gen) t¸ch trùc tiÕp tõ hÖ gen ng−êi th−êng mang intron, cßn cADN (®−îc tæng hîp tõ mARN trong tÕ bµo chÊt) kh«ng mang intron. - C¸c tÕ bµo vi khuÈn kh«ng cã kh¶ n¨ng c¾t bá c¸c intron cña c¸c gen eucaryote, nªn ®o¹n ADN cµi t¸ch trùc tiÕp tõ nh©n kh«ng t¹o ra ®−îc pr«tªin b×nh th−êng. - §o¹n ADN phiªn m· ng−îc (cADN) chÝnh lµ b¶n sao t−¬ng øng cña mARN dïng ®Ó dÞch m· pr«tªin, cã kÝch th−íc ng¾n h¬n nªn dÔ t¸ch dßng vµ biÓu hiÖn gen trong ®iÒu kiÖn in-vitro. 0,75 ® C©u 12 a) TØ lÖ c¸c lo¹i giao tö ë hai phÐp lai lµ gièng nhau trong tr−êng hîp ë phÐp lai 1 mçi bªn ®Òu cã ho¸n vÞ gen víi tÇn sè b»ng 50%, cßn ë phÐp lai 2 c¸c gen ph©n li hoµn toµn ®éc lËp vµ tæ hîp tù do (theo qui luËt ph©n li) Trong tr−êng hîp ®ã, cã 4 lo¹i giao tö ®−îc t¹o ra víi sè l−îng t−¬ng ®−¬ng lµ 1AB:1Ab:1aB:1ab. V× vËy, sè kiÓu h×nh A-B- sÏ chiÕm tØ lÖ 9/16 (= 56,25%). 0,50 ® b) Cã 5 kiÓu gen cho kiÓu h×nh tréi vÒ c¶ hai tÝnh tr¹ng trong tr−êng hîp liªn kÕt gen (phÐp lai 1) lµ AB/AB, AB/Ab, aB/AB, AB/ab vµ Ab/aB. - Cã 4 kiÓu gen cho kiÓu h×nh tréi vÒ c¶ hai tÝnh tr¹ng trong tr−êng hîp ph©n li ®éc lËp (phÐp lai 2) lµ AABB, AaBB, AABb vµ AaBb 0,50 ® 3
C©u 13 §iÓm - V× 1 gen qui ®Þnh 1 tÝnh tr¹ng, nªn kÕt qu¶ kiÓu h×nh ë F1 cho thÊy tÝnh tr¹ng c¸nh ®en lµ tréi, kÝ hiÖu gen A lµ c¸nh ®en vµ gen a lµ c¸nh ®èm. - V× tÝnh tr¹ng kh«ng ph©n bè ®Òu ë hai giíi → gen nµy n»m trªn NST giíi tÝnh. - ChØ khi gen n»m trªn vïng t−¬ng ®ång cña X vµ Y míi tho¶ m·n kÕt qu¶ phÐp lai. 0,75 ® - ViÕt s¬ ®å lai 0,25 ® C©u 14 a) XÐt tõng tÝnh tr¹ng trong quÇn thÓ: - D¹ng h¹t: 19% trßn : 81% dµi ⇒ tÇn sè alen d = 0,9, tÇn sè alen D = 0,1 ⇒ cÊu tróc kiÓu gen qui ®Þnh h×nh d¹ng h¹t lµ 0,01 DD : 0,18 Dd : 0,81 dd. - Mµu h¹t: 75% ®á : 25%tr¾ng ⇒ tÇn sè alen r = 0,5, tÇn sè alen R = 0,5 ⇒ cÊu tróc kiÓu gen qui ®Þnh mµu h¹t lµ 0,25 RR: 0,50 Rr : 0,25 rr. 0,50 ® b) - C¸c h¹t dµi, ®á cã tÇn sè kiÓu gen lµ 1 ddRR : 2ddRr. - NÕu ®em c¸c h¹t nµy ra trång ta sÏ cã tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh tÝnh theo lÝ thuyÕt thu ®−îc ë vô sau (viÕt c¸ch tÝnh) lµ 8 h¹t dµi, ®á (ddR-) : 1 h¹t dµi, tr¾ng (ddrr) 0,50 ® C©u 15 a) Trong sè c¸c yÕu tè tham gia qu¸ tr×nh ®«ng m¸u cã nhiÒu yÕu tè do gan tiÕt ra bao gåm: fibrinogen, prothrombin, yÕu tè VII, pr«convertin, christmas, stuart, ... V× vËy, khi gan bÞ háng hoÆc suy yÕu, viÖc s¶n sinh ra c¸c yÕu tè nµy sÏ bÞ ®×nh trÖ → m¸u khã ®«ng. 0,25 ® b) Sù t¨ng gi¶m huyÕt ¸p sÏ kÝch thÝch c¸c ¸p thô quan trªn cung chñ ®éng m¹ch vµ c¸c xoang ®éng m¹ch c¶nh lµm xuÊt hiÖn c¸c xung theo c¸c d©y h−íng t©m vÒ trung khu ®iÒu hoµ tim m¹ch ë hµnh tuû, tõ ®ã theo c¸c d©y li t©m thuéc hÖ thÇn kinh sinh d−ìng ®Õn tim vµ m¹ch lµm thay ®æi nhÞp tim vµ g©y co d·n m¹ch. - NÕu huyÕt ¸p t¨ng, xung theo d©y thÇn kinh ®èi giao c¶m (d©y X) ®Õn tim, lµm gi¶m nhÞp vµ c−êng ®é co tim ®ång thêi lµm gi·n m¹ch ngo¹i vi → huyÕt ¸p gi¶m. - NÕu huyÕt ¸p h¹, xung theo d©y giao c¶m ®Õn hÖ tim m¹ch lµm t¨ng nhÞp vµ c−êng ®é co cña tim, ®ång thêi lµm co c¸c m¹ch ngo¹i vi ®Ó n©ng huyÕt ¸p lªn møc b×nh th−êng. 0,75 ® C©u 16 - ThÓ vµng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë gi÷a chu k× kinh nguyÖt tiÕt ra pr«gester«n vµ estr«gen lµm cho nång ®é pr«gester«n trong m¸u t¨ng lªn. ThÓ vµng tho¸i ho¸ lµm cho LH gi¶m tõ ®ã g©y gi¶m nång ®é pr«gester«n trong m¸u. 0,50 ® - Nång ®é pr«gester«n t¨ng lªn lµm dµy niªm m¹c tö cung, chuÈn bÞ ®ãn hîp tö lµm tæ vµ ®ång thêi øc chÕ tuyÕn yªn tiÕt ra FSH, LH, nang trøng kh«ng chÝn vµ trøng kh«ng rông; Nång ®é pr«gester«n gi¶m g©y bong niªm m¹c tö cung xuÊt hiÖn kinh nguyÖt vµ gi¶m øc chÕ lªn tuyÕn yªn, lµm tuyÕn yªn tiÕt ra FSH vµ LH. 0,50 ® 4
C©u 17 §iÓm Pepsin d¹ dµy kh«ng ph©n huû protªin cña chÝnh nã v×: - ë ng−êi b×nh th−êng, lãt trong líp thµnh d¹ dµy cã chÊt nhµy b¶o vÖ. ChÊt nhµy nµy cã b¶n chÊt lµ glic«pr«tªin vµ muc«polysaccarit do c¸c tÕ bµo cæ tuyÕn vµ tÕ bµo niªm m¹c bÒ mÆt cña d¹ dµy tiÕt ra. 0,25 ® - Líp chÊt nhµy nªu trªn cã hai lo¹i: + Lo¹i hoµ tan: cã t¸c dông trung hoµ mét phÇn pepsin vµ HCl. + Lo¹i kh«ng hoµ tan: t¹o thµnh mét líp dµy 1-1,5 mm bao phñ toµn bé líp thµnh d¹ dµy. Líp nµy cã ®é dai, cã tÝnh kiÒm cã kh¶ n¨ng ng¨n chÆn sù khuÕch t¸n ng−îc cña H+ → t¹o thµnh "hµng rµo" ng¨n t¸c ®éng cña pepsin- HCl. + ë ng−êi b×nh th−êng, sù tiÕt chÊt nhµy c©n b»ng víi sù tiÕt pepsin-HCl, nªn protªin trong d¹ dµy kh«ng bÞ ph©n huû (d¹ dµy ®−îc b¶o vÖ). 0,75 ® C©u 18 - QuÇn thÓ con måi phôc håi sè l−îng c¸ thÓ nhanh h¬n. 0,25 ® - V×: + Mçi con vËt ¨n thÞt th−êng sö dông nhiÒu con måi lµm thøc ¨n → tiªu diÖt 1 con vËt ¨n thÞt sÏ cã nhiÒu con måi sèng sãt. + Con måi th−êng cã kÝch th−íc bÐ h¬n, tèc ®é sinh s¶n nhanh h¬n vËt ¨n thÞt, nªn quÇn thÓ con måi th−êng cã tiÒm n¨ng sinh häc lín h¬n quÇn thÓ sinh vËt ¨n thÞt. 0,75 ® C©u 19 C¹nh tranh lµ nguyªn nh©n chñ yÕu h×nh thµnh æ sinh th¸i ë sinh vËt 0,25 ® ViÖc h×nh thµnh æ sinh th¸i hÑp gióp cho c¸c sinh vËt gi¶m c¹nh tranh vµ nhê ®ã nhiÒu c¸ thÓ cã thÓ sèng chung víi nhau trong mét quÇn x·. 0,50 ® Nªu vÝ dô 0,25 ® C©u 20 + ë c¸c sinh vËt, khi c¬ thÓ chuyÓn hãa n¨ng l−îng hãa häc tõ ®−êng gluc«z¬ hay axit bÐo thµnh ATP (h« hÊp tÕ bµo) vµ sau ®ã chuyÓn vµo c¸c liªn kÕt hãa häc (trong qu¸ tr×nh tæng hîp c¸c hîp chÊt míi), hoÆc chuyÓn thµnh c¸c n¨ng l−îng vËn ®éng (vd: co c¬), vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña tÕ bµo, ... lu«n cã mét phÇn, thËm trÝ hÇu hÕt n¨ng l−îng hãa häc biÕn thµnh nhiÖt tho¸t khái c¬ thÓ vµ ph¸t t¸n vµo m«i tr−êng. 0,50 ® + V× c¸c ho¹t ®éng sèng cña sinh vËt diÔn ra liªn tôc, nªn c¸c sinh vËt kh«ng ngõng chuyÓn hãa n¨ng l−îng hãa häc thµnh nhiÖt tho¸t khái hÖ sinh th¸i, nªn n¨ng l−îng lu«n mÊt ®i mét phÇn sau mçi m¾t xÝch cña chuçi thøc ¨n 0,50 ® -------------- HÕT -------------- 5
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA LỚP 12 THPT NĂM 2009 ĐỀ THI CHÍNH THỨC Môn : SINH HỌC Thời gian: 180 phút (không kể thời gian giao đề) Ngày thi: 25/02/2009 (Đề thi gồm 2 trang, có 20 câu, mỗi câu 1 điểm) Câu 1. a) Dựa vào nhu cầu ôxi cần cho sinh trưởng thì động vật nguyên sinh, vi khuẩn uốn ván, nấm men rượu và vi khuẩn giang mai được xếp vào các nhóm vi sinh vật nào? b) Hô hấp hiếu khí, hô hấp kị khí và lên men ở vi sinh vật khác nhau như thế nào về sản phẩm và chất nhận điện tử cuối cùng? Câu 2. Nêu những điểm khác nhau cơ bản trong cấu trúc và biểu hiện chức năng của plasmit và phagơ ôn hoà ở vi khuẩn. Câu 3. Người ta dùng một màng nhân tạo chỉ có 1 lớp phôtpholipit kép để tiến hành thí nghiệm xác định tính thấm của màng này với glixêrol và ion Na+ nhằm so sánh với tính thấm của màng sinh chất. Hãy dự đoán kết quả và giải thích. Câu 4. Nêu sự khác nhau trong chuỗi chuyền điện tử xảy ra trên màng tilacoit của lục lạp và trên màng ti thể. Năng lượng của dòng vận chuyển điện tử được sử dụng như thế nào? Câu 5. Thực vật có thể hấp thụ qua hệ rễ từ đất những dạng nitơ nào? Trình bày sơ đồ tóm tắt sự hình thành các dạng nitơ đó qua các quá trình vật lí - hoá học, cố định nitơ khí quyển và phân giải bởi các vi sinh vật đất. Câu 6. Ở thực vật, hoạt động của enzim Rubisco diễn ra như thế nào trong điều kiện đầy đủ CO2 và thiếu CO2? Câu 7. Cây Thanh long ở miền Nam nước ta thường ra hoa, kết quả từ cuối tháng 3 đến tháng 9 dương lịch. Trong những năm gần đây, vào khoảng đầu tháng 10 đến cuối tháng 1 năm sau, nông dân ở một số địa phương miền Nam áp dụng biện pháp kĩ thuật “thắp đèn” nhằm kích thích cây ra hoa để thu quả trái vụ. Hãy giải thích cơ sở khoa học của việc áp dụng biện pháp trên. Câu 8. Ở người, trong chu kì tim, khi tâm thất co thì lượng máu ở hai tâm thất tống đi bằng nhau và không bằng nhau trong những trường hợp nào? Giải thích. Câu 9. a) Ở người, khi căng thẳng thần kinh thì nhịp tim và nồng độ glucôzơ trong máu thay đổi như thế nào? Giải thích. b) Ở chuột thí nghiệm bị hỏng chức năng tuyến tuỵ, mặc dù đã được tiêm hoocmôn tuyến tuỵ với liều phù hợp, nhưng con vật vẫn chết. Dựa vào chức năng tuyến tuỵ, giải thích vì sao con vật vẫn chết. Câu 10. Ở người, khi nồng độ CO2 trong máu tăng thì huyết áp, nhịp và độ sâu hô hấp thay đổi như thế nào? Tại sao? Câu 11. a) Giả sử một cây có kiểu gen AaBbDd tự thụ phấn qua nhiều thế hệ, hãy cho biết: - Hiện tượng di truyền nào xảy ra? Giải thích. - Viết kiểu gen của các dòng thuần có thể được tạo ra về cả 3 locut trên. b) Ở một loài thực vật có hai đột biến gen lặn cùng gây ra kiểu hình thân thấp. Bằng phép lai nào có thể nhận biết hai đột biến gen trên có thuộc cùng locut hay không? Câu 12. Sử dụng 5-BU để gây đột biến ở opêron Lac của E. coli thu được đột biến ở giữa vùng mã hóa của gen LacZ. Hãy nêu hậu quả của đột biến này đối với sản phẩm của các gen cấu trúc. 1
Câu 13. Trong một quần thể động vật có vú, tính trạng màu lông do một gen quy định, đang ở trạng thái cân bằng di truyền. Trong đó, tính trạng lông màu nâu do alen lặn (ký hiệu là fB) quy định được tìm thấy ở 40% con đực và 16% con cái. Hãy xác định: a) Tần số của alen fB. b) Tỉ lệ con cái có kiểu gen dị hợp tử mang alen fB so với tổng số cá thể của quần thể. c) Tỉ lệ con đực có kiểu gen dị hợp tử mang alen fB so với tổng số cá thể của quần thể. Câu 14. Cho giao phấn giữa hai cây cùng loài (P) khác nhau về 2 cặp tính trạng tương phản thuần chủng, thu được F1 gồm 100% cây thân cao, quả tròn. Cho giao phấn giữa các cây F1, thu được F2 phân li theo tỉ lệ 50,16% thân cao, quả tròn : 24,84% thân cao, quả dài : 24,84% thân thấp, quả tròn : 0,16% thân thấp, quả dài. Tiếp tục cho hai cây F2 giao phấn với nhau, thu được F3 phân li theo tỉ lệ 1 thân cao, quả tròn : 1 thân cao, quả dài : 1 thân thấp, quả tròn : 1 thân thấp, quả dài. Hãy xác định kiểu gen của P và hai cây F2 được dùng để giao phấn. Biết rằng, mỗi gen quy định một tính trạng, tính trạng trội là trội hoàn toàn. Câu 15. Cho phả hệ sau, trong đó alen gây bệnh (ký hiệu a) là lặn so với alen bình thường (A) và không có đột biến xảy ra trong phả hệ này. Thế hệ I 1 2 II 1 2 3 4 5 III 1 2 3 4 a) Viết các kiểu gen có thể có của các cá thể thuộc thế hệ I và III. b) Khi cá thể II.1 kết hôn với cá thể có kiểu gen giống với II.2 thì xác suất sinh con đầu lòng là trai có nguy cơ bị bệnh là bao nhiêu? Viết cách tính. Câu 16. Tại sao lặp gen là một cơ chế phổ biến trong quá trình tiến hoá dẫn đến sự hình thành một gen có chức năng mới? Từ một vùng không mã hoá của hệ gen, hãy chỉ ra một cách khác cũng có thể dẫn đến sự hình thành một gen mới. Câu 17. a) Theo quan điểm tiến hoá hiện đại, những nhận định sau về cơ chế tiến hoá là đúng hay sai? Giải thích. - Trong điều kiện bình thường, chọn lọc tự nhiên luôn đào thải hết một alen lặn gây chết ra khỏi quần thể giao phối. - Chọn lọc tự nhiên là nhân tố trực tiếp tạo ra những kiểu gen thích nghi với môi trường. b) Nêu mối quan hệ giữa đột biến và giao phối trong tiến hoá nhỏ. Câu 18. Trong tự nhiên, sự tăng trưởng quần thể phụ thuộc và chịu sự điều chỉnh của những nhân tố sinh thái chủ yếu nào? Nêu ảnh hưởng của những nhân tố đó. Câu 19. Tại sao kích thước quần thể động vật khi vượt quá mức tối đa hoặc giảm xuống dưới mức tối thiểu đều bất lợi đối với quần thể đó? Câu 20. Giả sử có hai quần thể A và B khác loài sống trong cùng khu vực và có các nhu cầu sống giống nhau, hãy nêu xu hướng biến động số lượng cá thể của hai quần thể sau một thời gian xảy ra cạnh tranh. -------------------------Hết------------------------ Thí sinh không được dùng tài liệu; Giám thị không giải thích gì thêm. 2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA LỚP 12 THPT NĂM 2009 HƯỚNG DẪN CHẤM Môn : SINH HỌC ĐỀ THI CHÍNH THỨC Ngày thi: 25/02/2009 (Hướng dẫn chấm gồm 6 trang) Câu 1. a) Dựa vào nhu cầu ôxi cần cho sinh trưởng thì động vật nguyên sinh, vi khuẩn uốn ván, nấm men rượu và vi khuẩn giang mai được xếp vào các nhóm vi sinh vật nào? b) Hô hấp hiếu khí, hô hấp kị khí và lên men ở vi sinh vật khác nhau như thế nào về sản phẩm và chất nhận điện tử cuối cùng? Hướng dẫn chấm: a) Dựa vào nhu cầu ôxi cần cho sinh trưởng, các vi sinh vật được xếp vào các nhóm như sau: - Hiếu khí bắt buộc: Động vật nguyên sinh - Kị khí bắt buộc: Vi khuẩn uốn ván - Kị khí không bắt buộc: Nấm men rượu - Vi hiếu khí: Vi khuẩn giang mai (Nu tr li đúng 2 ý đt 0,25 đim, nu đúng 3 ý tr lên đt 0,50 đim) b) Phân biệt: Hô hấp hiếu khí Hô hấp kị khí Lên men Điểm - Chất nhận điện tử cuối - Chất nhận điện tử cuối - Chất nhận điện tử cuối 0,25 cùng là ôxi phân tử. cùng là ôxi liên kết. cùng là phân tử hữu cơ. - Ôxi hoá hoàn toàn nguyên - Sinh ra sản phẩm trung - Sinh ra sản phẩm trung 0,25 liệu tạo ra nhiều năng lượng gian và tạo ra ít năng gian và tạo ra ít năng ATP, CO2 và H2O. lượng ATP. lượng ATP. (Nu tr li đúng t 5 ý tr lên, đt 0,50 đim) Câu 2. Nêu những điểm khác nhau cơ bản trong cấu trúc và biểu hiện chức năng của plasmit và phagơ ôn hoà ở vi khuẩn. Hướng dẫn chấm: Phagơ ôn hoà Plasmit - Có vỏ prôtêin - Không có vỏ prôtêin - Thường không mang các gen có lợi cho vi - Thường mang một số gen có lợi cho vi khuẩn khuẩn (ví dụ các gen kháng kháng sinh) - Xâm nhập vào tế bào chủ bằng cách đẩy - Xâm nhập vào tế bào qua biến nạp hoặc tiếp ADN vào tế bào chủ (tải nạp) hợp - Có thể tồn tại độc lập ngoài tế bào chủ - Không thể tồn tại độc lập ngoài tế bào chủ - Có khả năng làm tan tế bào chủ - Không làm tan tế bào chủ - Sau khi xâm nhập vào tế bào vi khuẩn - Trong tế bào vi khuẩn thường tồn tại độc lập thường kết hợp với nhiễm sắc thể vi khuẩn với nhiễm sắc thể vi khuẩn (hoặc kết hợp ở (hoặc độc lập trong chu kỳ gây tan) các chủng Hfr) (Tr li đúng m i ý đt 0,25 đim; tr li đúng t 4 ý tr lên đt 1,0 đim) Câu 3. Người ta dùng một màng nhân tạo chỉ có 1 lớp phôtpholipit kép để tiến hành thí nghiệm xác định tính thấm của màng này với glixêrol và ion Na+ nhằm so sánh với tính thấm của màng sinh chất. Hãy dự đoán kết quả và giải thích. Hướng dẫn chấm: - Glixêrol đi qua cả hai màng, vì glixêrol là chất không phân cực có thể thấm qua lớp phôtpholipit kép có cả ở hai màng. (0,50 điểm) + - Ion Na chỉ qua màng sinh chất vì nó là chất tích điện, kích thước nhỏ → được vận chuyển qua kênh + prôtein đặc hiệu. Còn màng nhân tạo do thiếu kênh prôtein nên Na không qua được. (0,50 điểm) 1
Câu 4. Nêu sự khác nhau trong chuỗi chuyền điện tử xảy ra trên màng tilacoit của lục lạp và trên màng ti thể. Năng lượng của dòng vận chuyển điện tử được sử dụng như thế nào? Hướng dẫn chấm: - Sù kh¸c biÖt Trªn mµng tilacoit Trªn mµng ti thÓ §iÓm C¸c ®iÖn tö (e) ®Õn từ diÖp lôc C¸c ®iÖn tö (e) sinh ra tõ qu¸ tr×nh dÞ ho¸ 0,25 (qu¸ tr×nh ph©n huû chÊt h÷u c¬) N¨ng l−îng cã nguån gèc tõ ¸nh s¸ng N¨ng l−îng ®−îc gi¶i phãng tõ viÖc ®øt g·y 0,25 c¸c liªn kÕt ho¸ häc trong c¸c ph©n tö h÷u c¬ ChÊt nhËn ®iÖn tö cuèi cïng lµ NADP+ ChÊt nhËn ®iÖn tö cuèi cïng lµ O2 0,25 + + - N¨ng l−îng ®−îc dïng ®Ó chuyÓn t¶i H qua mµng, khi dßng H chuyÓn ng−îc l¹i, ATP ®−îc h×nh thµnh (0,25®). Câu 5. Thực vật có thể hấp thụ qua hệ rễ từ đất những dạng nitơ nào? Trình bày sơ đồ tóm tắt sự hình thành các dạng nitơ đó qua các quá trình vật lí - hoá học, cố định nitơ khí quyển và phân giải bởi các vi sinh vật đất. Hướng dẫn chấm: - + - Các dạng nitơ được hấp thụ: NO3 và NH4 (0,25 đim) - Các quá trình + Vật lí – hoá học: + N2 + O2→ 2NO + O2 → 2NO2 + H2O → HNO3 → H + NO3 (0,25 điểm) + Cố định nitơ khí quyển: 2H 2H 2H N ≡ N -----→ NH = NH -----→ NH2 – NH2 -----→ 2NH3 (0,25 điểm) + Phân giải của các vi sinh vật đất: Prôtêin → pôlipeptit → peptit → axit amin → -NH2 → NH3 (0,25 điểm) Câu 6. Ở thực vật, hoạt động của enzim Rubisco diễn ra như thế nào trong điều kiện đầy đủ CO2 và thiếu CO2? Hướng dẫn chấm: + Khi đầy đủ CO2: Rubisco xúc tác cho RiDP kết hợp với CO2 trong chu trình Canvin tạo sản phẩm đầu tiên của pha tối là APG và tiếp tục tạo nên đường nhờ ATP và NADPH. (0,50 điểm) + Khi thiếu CO2: Rubisco xúc tác cho RiDP kết hợp với O2 trong hô hấp sáng, không tạo ra ATP và làm giảm lượng đường. (0,50 điểm) Câu 7. Cây Thanh long ở miền Nam nước ta thường ra hoa, kết quả từ cuối tháng 3 đến tháng 9 dương lịch. Trong những năm gần đây, vào khoảng đầu tháng 10 đến cuối tháng 1 năm sau, nông dân ở một số địa phương miền Nam áp dụng biện pháp kĩ thuật “thắp đèn” nhằm kích thích cây ra hoa để thu quả trái vụ. Hãy giải thích cơ sở khoa học của việc áp dụng biện pháp trên. Hướng dẫn chấm: - Cây thanh long chịu ảnh hưởng của quang chu kì, ra hoa trong điều kiện ngày dài từ cuối tháng 3 đến tháng 9 dương lịch. Trong điều kiện ngày ngắn (từ tháng 10 đến cuối tháng 1) muốn cho ra hoa thì phải xử lí kĩ thuật “thắp đèn” để tạo ngày dài nhân tạo.(0,25 điểm) - Phitôcrôm là sắc tố cảm nhận quang chu kì, tồn tại ở 2 dạng: + Dạng hấp thụ ánh sáng đỏ Pđ (P660, bước sóng 660 nm), kích thích sự ra hoa cây ngày dài (quang chu kỳ dài). + Dạng hấp thụ ánh sáng đỏ xa Pđx (P730, bước sóng 730 nm), kích thích sự ra hoa cây ngày ngắn (quang chu kỳ ngắn). Hai dạng này có thể chuyển hoá cho nhau. (0,25 điểm) Trong điều kiện ngày dài, Pđ được tạo ra đủ nên kích thích hình thành hoocmôn ra hoa ở cây ngày dài. Trong điều kiện ngày ngắn, lượng Pđ tạo ra không đủ để kích thích hình thành hoocmôn ra hoa. Kĩ thuật “thắp đèn” tạo ngày dài nhân tạo làm Pđx→ Pđ, nên lượng Pđ đủ để kích thích sự ra hoa của cây thanh long. (0,50 điểm) 2
Câu 8. Ở người, trong chu kì tim, khi tâm thất co thì lượng máu ở hai tâm thất tống đi bằng nhau và không bằng nhau trong những trường hợp nào? Giải thích. Hướng dẫn chấm: - Trong trường hợp bình thường, lượng máu hai tâm thất tống đi trong mỗi kì tâm thu bằng nhau, vì tuần hoàn máu thực hiện trong một vòng kín nên máu tống đi bao nhiêu thì nhận về bấy nhiêu. Theo quy luật Frank- Starling thì máu về tâm nhĩ nhiều sẽ chuyển đến tâm thất gây căng các cơ tim, cơ tim càng căng càng chứa nhiều máu sẽ co càng mạnh và lượng máu tống ra càng nhiều. Đây là cơ chế tự điều chỉnh của tim đảm bảo cho lượng máu qua tâm thất hai bên luôn bằng nhau. (0,50 điểm) - Có thể không bằng nhau trong trường hợp bệnh lí: giả sử mỗi kì tâm thu, máu từ tâm thất trái tống ra nhiều hơn tâm thất phải thì máu sẽ bị ứ lại trong các mô gây phù nề, hoặc nếu ngược lại vì lí do nào đó tâm thất phải bơm nhiều mà tâm thất trái chỉ bơm được ít thì sẽ gây nên phù phổi. (0,50 điểm) Câu 9. a) Ở người, khi căng thẳng thần kinh thì nhịp tim và nồng độ glucôzơ trong máu thay đổi như thế nào? Giải thích. b) Ở chuột thí nghiệm bị hỏng chức năng tuyến tuỵ, mặc dù đã được tiêm hoocmôn tuyến tuỵ với liều phù hợp, nhưng con vật vẫn chết. Dựa vào chức năng tuyến tuỵ, giải thích vì sao con vật vẫn chết. Hướng dẫn chấm: a) Khi bị căng thẳng thần kinh (stress) tuỷ tuyến trên thận tiết ra adrênalin, một mặt tác động lên tim theo đường thể dịch làm tăng nhịp tim, một mặt phối hợp với cortizôn từ vỏ tuyến trên thận tiết ra gây chuyển hoá gluxit, lipit và prôtêin thành glucôzơ đưa vào máu làm tăng đường huyết.(0,50 điểm) b) Mặc dù tiêm hoocmôn tuyến tuỵ nhưng con vật vẫn chết vì tuyến tuỵ là một tuyến pha vừa tiết hoocmôn để điều hoà lượng đường trong máu, vừa tiết dịch tiêu hoá để tiêu hoá thức ăn, nên mặc dù có tiêm hoocmôn nhưng không có dịch tiêu hoá để tiêu hoá thức ăn. (0,50 điểm) Câu 10. Ở người, khi nồng độ CO2 trong máu tăng thì huyết áp, nhịp và độ sâu hô hấp thay đổi như thế nào? Tại sao? Hướng dẫn chấm: Nồng độ CO2 trong máu tăng tác động lên trung khu điều hoà tim mạch ở hành não thông qua thụ thể ở xoang động mạch cảnh và gốc động mạch chủ, làm tăng nhịp và lực co của tim nên làm tăng huyết áp. (0,50 điểm) + Đồng thời CO2 cũng tác động lên trung khu hô hấp ở hành não dưới dạng ion H làm tăng nhịp và độ sâu hô hấp. (0,50 điểm) Câu 11. a) Giả sử một cây có kiểu gen AaBbDd tự thụ phấn qua nhiều thế hệ, hãy cho biết: - Hiện tượng di truyền nào xảy ra? Giải thích. - Viết kiểu gen của các dòng thuần có thể được tạo ra về cả 3 locut trên. b) Ở một loài thực vật có hai đột biến gen lặn cùng gây ra kiểu hình thân thấp. Bằng phép lai nào có thể nhận biết hai đột biến gen trên có thuộc cùng locut hay không? Hướng dẫn chấm: a) - Hiện tượng phân tính (có thể dẫn đến thoái hoá giống) xảy ra do sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các gen nằm trên các nhiễm sắc thể khác nhau.(0,25 điểm) - Kiểu gen của các dòng thuần: AABBDD, AABBdd, aaBBDD, AAbbDD, aabbDD, AAbbdd, aaBBdd, aabbdd.(0,25 điểm) b) - Tiến hành phép lai giữa hai thể đột biến và phân tích kiểu hình con lai (0,25 điểm) - Nếu xuất hiện kiểu hình kiểu dại (bình thường) ở thế hệ con lai → hai đột biến không cùng locut (không alen với nhau); Nếu không xuất hiện kiểu hình kiểu dại (chỉ xuất hiện kiểu hình đột biến), có thể hai đột biến cùng locut (alen với nhau). (0,25 điểm) 3
Câu 12. Sử dụng 5-BU để gây đột biến ở opêron Lac của E. coli thu được đột biến ở giữa vùng mã hóa của gen LacZ. Hãy nêu hậu quả của đột biến này đối với sản phẩm của các gen cấu trúc. Hướng dẫn chấm: - 5-BU gây đột biến thay thế nucleotit, thường từ A – T thành G – X hoặc ngược lại (0,25 điểm) - Vì đột biến ở giữa vùng mã hoá của gen LacZ nên có thể có 1 trong 3 tình huống xảy ra: + Đột biến câm: lúc này nucleotit trong gen LacZ bị thay thế, nhưng axit amin không bị thay đổi (do hiện tượng thoái hoá của mã di truyền) → sản phẩm của các gen cấu trúc (LacZ, LacY và LacA) được dịch mã (tạo ra) bình thường. (0,25 điểm) + Đột biến nhầm nghĩa (sai nghĩa): lúc này sự thay thế nucleotit dẫn đến sự thay thế axit amin trong sản phẩm của gen LacZ (tức là enzym galactozidaza), thường làm giảm hoặc mất hoạt tính của enzym này. Sản phẩm của các gen cấu trúc còn lại (LacY và LacA) vẫn được tạo ra bình thường. (0,25 điểm) + Đột biến vô nghĩa: lúc này sự thay thế nucleotit dẫn đến sự hình thành một mã bộ ba kết thúc (stop codon sớm) ở gen LacZ, làm sản phẩm của gen này (galactozidaza) được tạo không hoàn chỉnh (ngắn hơn bình thường) và thường mất chức năng. Đồng thời, sản phẩm của các gen cấu trúc còn lại – LacY (permeaza) và LacA (acetylaza), cũng không được tạo ra. (0,25 điểm) Câu 13. Trong một quần thể động vật có vú, tính trạng màu lông do một gen quy định, đang ở trạng thái cân bằng di truyền. Trong đó, tính trạng lông màu nâu do alen lặn (ký hiệu là fB) quy định được tìm thấy ở 40% con đực và 16% con cái. Hãy xác định: a) Tần số của alen fB. b) Tỉ lệ con cái có kiểu gen dị hợp tử mang alen fB so với tổng số cá thể của quần thể. c) Tỉ lệ con đực có kiểu gen dị hợp tử mang alen fB so với tổng số cá thể của quần thể. Hướng dẫn chấm: a) Do tính trạng này phân bố không đều ở hai giới tính và tần số kiểu hình ở con đực nhiều hơn ở con cái → gen quy định tính trạng màu lông nằm trên NST giới tính X (vì đây là loài động vật có vú). B Do đó tần số alen f quy định tính trạng bằng đúng tần số con đực có kiểu hình tương ứng ở đây là 40% → tần số alen này (q) = 0,4. (0,50 điểm) B b) Vì q = 0,4 → p = 0,6. Do quần thể ở trạng thái cân bằng nên tỉ lệ con cái dị hợp tử mang alen f là 2pq = 2x0,4x0,6 = 0,48. So với tổng số cá thể của quần thể, thì tỉ lệ con cái chỉ chiếm 50% → Tỉ lệ con cái dị hợp tử mang alen đó so với tổng số cá thể trong quần thể là 0,48 x 50% = 0,24. (0,25 điểm) c) Vì là gen nằm trên NST giới tính X nên con đực không có kiểu gen dị hợp tử về gen này → Tỉ lệ B con đực dị hợp tử mang alen f so với tổng số cá thể trong quần thể là 0%. (0,25 điểm) Câu 14. Cho giao phấn giữa hai cây cùng loài (P) khác nhau về 2 cặp tính trạng tương phản thuần chủng, thu được F1 gồm 100% cây thân cao, quả tròn. Cho giao phấn giữa các cây F1, thu được F2 phân li theo tỉ lệ 50,16% thân cao, quả tròn : 24,84% thân cao, quả dài : 24,84% thân thấp, quả tròn : 0,16% thân thấp, quả dài. Tiếp tục cho hai cây F2 giao phấn với nhau, thu được F3 phân li theo tỉ lệ 1 thân cao, quả tròn : 1 thân cao, quả dài : 1 thân thấp, quả tròn : 1 thân thấp, quả dài. Hãy xác định kiểu gen của P và hai cây F2 được dùng để giao phấn. Biết rằng, mỗi gen quy định một tính trạng, tính trạng trội là trội hoàn toàn. Hướng dẫn chấm: - F1 100% thân cao, quả tròn → thân cao, quả tròn là hai tính trạng trội được quy định bởi gen trội A và B; thân thấp, quả dài là hai tính trạng lặn được quy định bởi các alen a và b tương ứng; F1 dị hợp hai cặp gen, F2 có tỉ lệ 50,16% : 24,84% : 24,84% : 0,16%→kiểu gen F1 là Ab/aB và xảy ra hoán vị gen ở cả 2 bên F1 →kiểu gen P: Ab/Ab x aB/aB (0,50 điểm) - F3: + Tính trạng chiều cao cây có tỉ lệ 1 : 1→ F2 có kiểu gen Aa x aa + Tính trạng hình dạng quả có tỉ lệ 1 : 1 → F2 có kiểu gen Bb x bb + Để F3 có tỉ lệ 1 : 1 : 1 : 1 : 1 thì kiểu gen của 2 cây F2 là Ab/ab x aB/ab (0,50 điểm) (Học sinh có thể biện luận theo các cách khác nhau, nhưng xác định được kiểu gen của P là Ab/Ab x aB/aB; F2 là Ab/ab x aB/ab, thì vẫn cho đủ điểm) 4
Câu 15. Cho phả hệ sau, trong đó alen gây bệnh (ký hiệu a) là lặn so với alen bình thường (A) và không có đột biến xảy ra trong phả hệ này. Thế hệ I 1 2 II 1 2 3 4 5 III 1 2 3 4 a) Viết các kiểu gen có thể có của các cá thể thuộc thế hệ I và III. b) Khi cá thể II.1 kết hôn với cá thể có kiểu gen giống với II.2 thì xác suất sinh con đầu lòng là trai có nguy cơ bị bệnh là bao nhiêu? Viết cách tính. Hướng dẫn chấm: a) ThÝ sinh biÖn luËn vµ ®−a ra kÕt luËn gen g©y bÖnh trªn NST th−êng, vµ viÕt kiÓu gen cña c¸c c¸ thÓ nh− sau: I.1, III.2 vµ III4 cã kiÓu gen aa; I.2 cã kiÓu gen Aa; c¸c c¸ thÓ III.1 vµ III.3 cã kiÓu gen hoÆc lµ AA hoÆc lµ Aa. (0,50 ®iÓm). b) KiÓu gen cña II.1 vµ chồng c« ta ®Òu lµ Aa; v× vËy x¸c suÊt sinh con ®Çu lßng lµ trai bÞ bÖnh (kiÓu gen aa) lµ: 1/4 x 1/2 = 1/8. (0,50 ®iÓm) Câu 16. Tại sao lặp gen là một cơ chế phổ biến trong quá trình tiến hoá dẫn đến sự hình thành một gen có chức năng mới? Từ một vùng không mã hoá của hệ gen, hãy chỉ ra một cách khác cũng có thể dẫn đến sự hình thành một gen mới. Hướng dẫn chấm: - Lặp gen dẫn đến sự có mặt nhiều bản sao của cùng một gen trong hệ gen. Do gen gốc vẫn tồn tại nên không bị tác động của chọn lọc tự nhiên, nhờ vậy các bản sao của gen có thể tự do tích luỹ các đột biến. Sự tích luỹ dần các đột biến ở các bản sao của gen có thể dẫn đến sự hình thành các gen có chức năng mới. (0,75 ®iÓm) - Một cách khác là sự tích luỹ các đột biến trong vùng không mã hoá của hệ gen có thể chuyển vùng không mã hoá thành vùng mã hoá, dẫn đến sự hình thành một gen mới. (0,25 ®iÓm) Câu 17. a) Theo quan điểm tiến hoá hiện đại, những nhận định sau về cơ chế tiến hoá là đúng hay sai? Giải thích. - Trong điều kiện bình thường, chọn lọc tự nhiên luôn đào thải hết một alen lặn gây chết ra khỏi quần thể giao phối. - Chọn lọc tự nhiên là nhân tố trực tiếp tạo ra những kiểu gen thích nghi với môi trường. b) Nêu mối quan hệ giữa đột biến và giao phối trong tiến hoá nhỏ. Hướng dẫn chấm: a) - Sai, vì: Trong quần thể giao phối, alen lặn tồn tại cả ở trạng thái đồng hợp và dị hợp. Ở trạng thái dị hợp thì alen lặn thường không bị CLTN đào thải. (0,25 điểm) - Sai, vì: CLTN không trực tiếp tạo ra các kiểu gen thích nghi với môi trường mà chỉ sàng lọc và tăng dần tần số thích nghi nhất vốn đã tồn tại sẵn trong quần thể. (0,25 điểm) b) Mối quan hệ: - Quá trình đột biến tạo ra các alen mới, qua giao phối tạo ra các tổ hợp gen khác nhau, đồng thời phát tán các đột biến ra quần thể. (0,25 điểm) - Đột biến cung cấp nguyên liệu sơ cấp; giao phối cung cấp nguyên liệu thứ cấp (biến dị tổ hợp) cho CLTN. Hai nhân tố đó đều góp phần tạo ra nguồn biến dị di truyền trong quần thể. (0,25 điểm) 5
Câu 18. Trong tự nhiên, sự tăng trưởng quần thể phụ thuộc và chịu sự điều chỉnh của những nhân tố sinh thái chủ yếu nào? Nêu ảnh hưởng của những nhân tố đó. Hướng dẫn chấm: - Tăng trưởng quần thể phụ thuộc chủ yếu vào các nhân tố: + Nguồn sống của môi trường: nguồn thức ăn, nơi ở... và điều kiện gặp nhau của các cá thể đực và cái. + Tiềm năng sinh học (TNSH) của loài: Quần thể tăng trưởng nhanh ở những loài có TNSH cao, thuộc loài có khả năng tăng trưởng theo hình thức chọn lọc r. Ngược lại những loài có TNSH thấp, tăng trưởng theo hình thức chọn lọc k thường có tăng trưởng quần thể chậm. TNSH còn thể hiện mức độ sống sót của các loài. Loài có TNSH thấp thường có mức độ sống sót thấp hơn các loài khác. (0,50 đ) -Tăng trưởng quần thể chịu sự điều chỉnh chủ yếu của các nhân tố: + Mật độ cá thể: Trong các nhân tố sinh thái có nhóm các nhân tố sinh thái phụ thuộc mật độ (chủ yếu là các nhân tố sinh thái hữu sinh) và nhóm các nhân tố sinh thái không phụ thuộc mật độ (chủ yếu là các nhân tố sinh thái vô sinh). + Mức sinh sản, tử vong, nhập cư và xuất cư. Các nhân tố nhập cư và xuất cư phải tuỳ thuộc vào khả năng di chuyển hay không có khả năng di chuyển của loài. (0,50 đ) Câu 19. Tại sao kích thước quần thể động vật khi vượt quá mức tối đa hoặc giảm xuống dưới mức tối thiểu đều bất lợi đối với quần thể đó? Hướng dẫn chấm: - Khi kích thước quần thể vượt quá mức tối đa sẽ có những bất lợi sau: + Quan hệ hỗ trợ giữa những cá thể trong quần thể giảm, quan hệ cạnh tranh tăng. + Khả năng truyền dịch bệnh tăng → sự phát sinh các ổ dịch dẫn đến chết hàng loạt. + Mức ô nhiễm môi trường cao và mất cân bằng sinh học. (0,50đ) - Khi kích thước quần thể giảm xuống dưới mức tối thiểu sẽ có những bất lợi sau: + Quan hệ hỗ trợ giữa những cá thể trong quần thể giảm: tự vệ, kiếm ăn... + Mức sinh sản giảm: khả năng bắt cặp giữa đực và cái thấp, số lượng cá thể sinh ra ít, đặc biệt dễ xảy ra giao phối gần. (0,50đ) Câu 20. Giả sử có hai quần thể A và B khác loài sống trong cùng khu vực và có các nhu cầu sống giống nhau, hãy nêu xu hướng biến động số lượng cá thể của hai quần thể sau một thời gian xảy ra cạnh tranh. Hướng dẫn chấm: - NÕu hai quÇn thÓ A vµ B cïng bËc ph©n lo¹i, th× loµi nµo cã tiÒm n¨ng sinh häc cao h¬n th× lµ loµi chiÕn th¾ng, t¨ng sè l−îng c¸ thÓ. Loµi kia sÏ bÞ gi¶m dÇn sè l−îng, cã thÓ bÞ diÖt vong. - NÕu hai quÇn thÓ A vµ B kh¸c nhau vÒ bËc ph©n lo¹i, th× loµi nµo cã bËc tiÕn hãa cao h¬n sÏ lµ loµi chiÕn th¾ng, t¨ng sè l−îng c¸ thÓ. (0,50®). - Hai quÇn thÓ cã thÓ vÉn cïng tån t¹i nÕu chóng cã kh¶ n¨ng ph©n ly mét phÇn æ sinh th¸i cña m×nh vÒ thøc ¨n, n¬i ë... - NÕu hai quÇn thÓ cã tiÒm n¨ng sinh häc nh− nhau, nh−ng trong thêi ®iÓm míi x©m nhËp ®Õn khu vùc sèng th× loµi nµo cã sè l−îng nhiÒu h¬n sÏ cã xu h−íng ph¸t triÓn lÊn ¸t loµi kia. (0,50®). -------------------------Hết------------------------ 6