Điều trị dò động tĩnh mạch màng cứng vùng xoang hang bằng phương pháp xạ phẫu gamma knife

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> <br /> ĐIỀU TRỊ DÒ ĐỘNG TĨNH MẠCH MÀNG CỨNG VÙNG XOANG HANG<br /> BẰNG PHƯƠNG PHÁP XẠ PHẪU GAMMA KNIFE<br /> Nguyễn Thanh Bình*, Nguyễn Phong*, Nguyễn Đình Tùng*, Nguyễn Tường Vũ*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Mục đích của nghiên cứu này là đánh giá tính an toàn và hiệu quả của xạ phẫu Gamma knife<br /> (Gamma Knife Radiosurgery: GKRS) trong điều trị dò động tĩnh mạch màng cứng vùng xoang hang (Cavernous<br /> sinus dural arteriovenous malformation: CSDAVFs).<br /> Phương pháp: Trong số 94 trường hợp dò động tĩnh mạch màng cứng vùng xoang hang được điều trị tại<br /> Đơn vị Gamma Knife bệnh viện Chợ Rẫy từ giữa năm 2009 đến tháng 10 năm 2012, 82 trường hợp điều trị<br /> được theo dõi trên 3 tháng và được đánh giá kết quả lâm sàng. Bệnh nhân được theo dõi bằng phần mềm<br /> Microsorf Office Access và xử lý số liệu bằng phần mềm R.<br /> Kết quả: Phần lớn các bệnh nhân đều thuộc type IIa và IIa + b.Triệu chứng bệnh nhân lành bệnh trên lâm<br /> sàng được quan sát ở 1 bệnh nhân trước 6 tuần. Mức độ tắc nghẽn của các CSDAVFs là 75 bệnh nhân (91,5%)<br /> sau 1 lần điều trị. Có 7 bệnh nhân (8,5%) không hết dò, 2 bệnh nhân (2,4%) được điều trị xạ phẫu lần 2 và khỏi<br /> bệnh, 3 bệnh nhân có lỗ dò lớn phải can thiệp nội mạch, 2 (2,4%) hết triệu chứng lâm sàng nhưng chỉ có lỗ dò<br /> nhỏ trên mạch máu não xoá nền chưa đồng ý điều trị. Thời gian tắc nghẽn trung bình là 11 ± 4 (8-22) tuần.<br /> Không có xuất huyết nhẹ hoặc xuất huyết gây tử vong sau điều trị. Không có dấu thần kinh khu trú và liệt thêm<br /> các dây thần kinh sọ sau GKRS.<br /> Kết luận: GKRS là một phương pháp an toàn và hiệu quả để điều trị các dò màng cứng trong sọ với biến<br /> chứng rất thấp. Trong trường hợp bệnh nhân dò màng cứng có biểu hiện lâm sàng lành tính, Gamma Knife được<br /> xem là chọn lựa điều trị đầu tiên, trong trường hợp bệnh nhân biểu hiện kịch phát tăng áp ngược dòng tĩnh mạch<br /> dẫn lưu, cần phải kết hợp điều trị với phẫu thuật và can thiệp nội mạch.<br /> Từ khoá: màng cứng, dò động tĩnh mạch, GKRS, xạ phẫu.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> GAMMA KNIFE SURGERY FOR THE MANAGEMENT OF INTRACRANIAL DURAL<br /> ARTERIOVENOUS FISTULAS<br /> Nguyen Thanh Binh, Nguyen Phong, Nguyen Đinh Tung, Nguyen Tuong Vu<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 4 - 2012: 156 - 161<br /> Object. The purpose of this study was to assess the efficacy and safety of Gamma Knife surgery (GKS) for<br /> the treatment of cavernous sinus dural arteriovenous fistulas (CSDAVFs).<br /> Methods. Among the 94 GKS procedures performed for CSDAVFs in the authors’ institute, 82 cases were<br /> clinical followed up more than 3 months, formed the database from which the authors determined clinical outcome<br /> and the incidence of untoward events, follow up by Microsoft Office Access, R statistical analysis<br /> Results: A symptomatic cure was observed in one patient with CSDAVFs as early as 6 weeks. The<br /> cumulative cure rate based on follow-up angiography of CSDAVFs approached 90% at 6 months, A<br /> neuroimaging-based cure lagged behind that of the clinical symptoms, the mean obliterated time: 11 ± 4 (8-22)<br /> *Khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: ThS.BS Nguyễn Thanh Bình, ĐT: 0908129917, email: drbinhgk@yahoo.com<br /> <br /> 156<br /> <br /> Chuyên đề Phẫu Thuật Thần Kinh<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> weeks. Overall, there were no nonfatal intracerebral hemorrhages during the follow-up period. No neurological<br /> status without hemorrhage was noted with ODAVFs. There were no cranial nerve neuropathies.<br /> Conclusion: Gamma Knife surgery provides a safe and effective option for treatment of intracranial DAVFs<br /> with a low risk of complications. In cases of DAVFs with benign clinical presentation, GKS can serve as a<br /> primary treatment.<br /> In some cases of aggressive DAVFs in which there is extensive retrograde cortical vein drainage, combined<br /> treatment with embolization or surgery is suggested.<br /> Key words: dural, arteriovenous fistula, Gamma Knife surgery, radiosurgery<br /> Trong số này có 36 bệnh nhân (43,9%) điều trị<br /> MỞ ĐẦU<br /> nội mạch trước xạ phẫu, 46 bệnh nhân (56,1%)<br /> Dị dạng động tĩnh mạch màng cứng đươc<br /> điều trị Gamma Knife là điều trị đầu tiên. Phân<br /> mô tả đầu tiên bởi Sachs và Tonis(2,6,12,17,23), được<br /> loại bất thường mạch máu chủ yếu dựa vào hệ<br /> định nghĩa là bất thường thông nối của động<br /> thống phân loại của Cognard(10,23) đánh giá kiểu<br /> mạch và phần tĩnh mạch của hệ thống tĩnh<br /> dòng chảy của hệ thống tĩnh mạch: Type I: dẫn<br /> mạch định vị trên bề mặt màng cứng(10,18). Động<br /> lưu tĩnh mạch vào xoang màng cứng với dòng<br /> mạch nuôi gồm các nhánh động mạch màng<br /> chảy bình thường, type IIa, dẫn lưu tĩnh mạch<br /> não và dẫn lưu tĩnh mạch là xoang màng cứng<br /> ngược vào trong xoang màng cứng, type IIb,<br /> hoặc của màng não hoặc tĩnh mạch dưới màng<br /> dẫn lưu tĩnh mạch ngược vào trong tĩnh mạch<br /> nhện. Theo định nghĩa dị dạng động tĩnh mạch<br /> võ não, type IIa +IIb, dẫn lưu tĩnh mạch ngược<br /> màng cứng nằm bên trong màng cứng thường<br /> vào trong xoang màng cứng và tĩnh mạch võ<br /> trên xoang hoặc xung quanh hệ thống xoang<br /> não, type III, dẫn lưu trực tiếp vào trong tĩnh<br /> tĩnh mạch(19). Hiện nay, thuật ngữ “dị dạng”<br /> mạch võ não mà không kèm dãn tĩnh mạch võ<br /> không còn được chấp nhận vì dể nhầm lẩn đây<br /> não, type IV, dẫn lưu ngược vào trong tĩnh<br /> là một sang thương bẩm sinh, cho nên thống<br /> mạch võ não kèm dãn tĩnh mạch, type V, dẫn<br /> nhất gọi là dò động tĩnh mạch màng cứng.<br /> lưu vào hệ thống tĩnh mạch quanh tuỷ sống.<br /> Những nghiên cứu gần đây đã chứng minh<br /> GKRS là phương pháp an toàn và hiệu quả để<br /> điều trị các dò động tĩnh mạch màng cứng trong<br /> sọ ngay cả khi điều trị đơn độc hoặc kết hợp với<br /> các phương pháp điều trị khác(10,14,17,23). Mục đích<br /> của bài này là để đánh giá hiệu quả và an toàn<br /> xa hơn của GKRS của các dò động tĩnh mạch<br /> màng cứng trong sọ của 82 trường hợp điều trị<br /> bằng GKRS giữa năm 2009 đến tháng 10 năm<br /> 2012 tại Đơn vị Gamma Knife Bệnh viện Chợ<br /> rẫy. Chúng tôi phân tích mức độ lâm sàng và<br /> hình ảnh học tương quan với mức độ và thời<br /> gian tắc nghẽn sau điều trị.<br /> Hình 1: Bảng minh hoạ theo phân loại Corgnard(5)<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Trong vòng 5 năm có 2300 trường hợp được<br /> xạ phẫu ở trung tâm của chúng tôi, từ giữa năm<br /> 2009 đến tháng 10 năm 2012, chúng tôi áp dụng<br /> điều trị GKRS cho 94 trường hợp CSDAVFs,<br /> trong đó có 82 trường hợp theo dõi hơn 3 tháng.<br /> <br /> Chuyên đề Phẫu Thuật Thần Kinh<br /> <br /> Lập kế hoạch điều trị và liều điều trị<br /> Hình ảnh MRI không cản từ và mạch máu<br /> não định vị được sử dụng để vẽ sang thương.<br /> Sang thương cần điều trị được vẽ trên hình ảnh<br /> mạch máu trước sau đó chuyển sang hình ảnh<br /> <br /> 157<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> <br /> MRI định vị. Nhìn chung, mục tiêu điều trị<br /> được phác thảo chủ yếu liên quan đến thành<br /> xoang hang, ngay cả đầu xa của động mạch<br /> nuôi và các tĩnh mạch võ não dẫn lưu được<br /> quan tâm, không phải là nhân, và có thể nằm<br /> bên ngoài đích cần điều trị.<br /> Lập kế hoạch điều trị chủ yếu dựa vào kết<br /> quả hình ảnh học thu nhận được. Lập kế<br /> hoạch điều trị được thiết kế để đảm bảo đủ<br /> liều đến đích cần điều trị trong khi không làm<br /> tổn thương các cấu trúc lân cận (ví dụ như các<br /> dây thần kinh sọ và thân não). Điều trị được<br /> thực hiện với nhiều đường đồng đều khác<br /> nhau (isocenter) để đảm bảo bao phủ đích cần<br /> điều trị với kết quả tốt nhất bằng sự kết hợp 4<br /> collimator 4, 8, 14 và 18mm.<br /> <br /> Theo dõi và phân loại kết quả<br /> Sau GKRS, bệnh nhân được lên kế hoạch tái<br /> khám mỗi tháng một lần và được đánh giá trình<br /> trạng lâm sàng các dấu hiệu thần kinh và được<br /> chụp MRI mỗi 6 tháng, MRI được cắt mỏng<br /> 1,5mm trên hình ảnh mạch máu(TOF) để đánh<br /> giá thay đổi cấu trúc trong tổn thương. Nếu các<br /> triệu chứng lâm sàng bệnh nhân cải thiện sớm<br /> hơn trước 6 tháng có thể bệnh nhân được chụp<br /> hình ảnh mạch máu não xoá nền để xác định<br /> sang thương đã khỏi hoàn toàn. Trong một vài<br /> trường hợp, CSDAVFs với thuyên tắc tĩnh mạch<br /> mắt trên có thể được siêu âm Doppler mạc máu<br /> trước và sau điều trị Gamma Knife.<br /> Kết quả điều trị được phân loại bao gồm tắc<br /> nghẽn hoàn toàn, bán phần, một phần và không<br /> thay đổi sau điều trị. Nếu có bất thường, các tổn<br /> thương thần kinh và các triệu chứng mới được<br /> ghi nhận. Kết quả nghiên cứu hình ảnh học<br /> được phân loại: siêu âm Doppler mạch máu,<br /> MRI và mạch máu não cho CSDAVFs: 1: tắc<br /> nghẽn hoàn toàn (không AVF được quan sát<br /> trên hình ảnh nghiên cứu), 2: tắc nghẽn bán<br /> phần (chỉ một phần nhỏ của AVF còn lại < 1%<br /> thể tích ban đầu, 3: tắc nghẽn một phần (chỉ<br /> giảm 1 phần thể tích), 4: không thay đổi (không<br /> thay đổi có ý nghĩa của CSDAVFs sau GKRS).<br /> <br /> 158<br /> <br /> Phân tích thống kê<br /> Bệnh nhân được theo dõi bằng phần mềm<br /> Microsorf Office Access và được xử lý số liệu<br /> bằng phần mềm R, phân tích mối tương quan<br /> giữa triệu chứng lâm sàng, hình ảnh học, liều<br /> điều trị và kết quả điều trị. Đánh giá và so sánh<br /> tỷ lệ thành công của GKRS so với các phương<br /> pháp khác.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Cho đến hiện nay có 94 bệnh nhân<br /> CSDAVFs điều trị có 82 bệnh nhân được theo<br /> dõi trên 3 tháng với thời gian theo dõi trung<br /> bình là 16,373 ± 12,06 tháng (3-57). Tuổi trung<br /> bình 56,6 ± 17,4 tuổi (11-92), tỷ lệ nam và nữ là 23<br /> và 71, thể tích trung bình 2,57 ± 2,30 cm3 (0,073,9<br /> ± 14,200), liều ngoại biên trung bình là 18,55 ±<br /> 1,97 Gy (15 – 25), trung vị 18. Liều dây thị được<br /> giữ dưới 9Gy. Mức độ tắc nghẽn của các<br /> CSDAVFs là 75 bệnh nhân (91,5%) sau 1 lần<br /> điều trị. Có 7 bệnh nhân (8,5%) tắc nghẽn không<br /> hoàn toàn, 2 bệnh nhân (2,4%) được điều trị xạ<br /> phẫu lần 2 và khỏi bệnh, 3 bệnh nhân có lỗ dò<br /> lớn phải can thiệp nội mạch, trong đó 2 trường<br /> hợp khỏi bệnh và 1 trường hợp có giả phình và<br /> lỗ dò lớn thì giảm kích thước, 2 (2,4%) hết triệu<br /> chứng lâm sàng nhưng chỉ có lỗ dò nhỏ trên<br /> mạch máu não xoá nền chưa đồng ý điều trị.<br /> Triệu chứng tắc nghẽn trên hình ảnh học theo<br /> sau triệu chứng lâm sàng. Thời gian tắc nghẽn<br /> trung bình là 11 ± 4 (8-22) tuần. Không có xuất<br /> huyết nhẹ hoặc xuất huyết gây tử vong sau điều<br /> trị. Không có dấu thần kinh khu trú và liệt thêm<br /> các dây thần kinh sọ sau GKRS.<br /> Trong số này có 27 trường hợp (28,7%) dò<br /> màng cứng bên phải, 36 trường hợp (38,3%) dò<br /> bên trái, 24 trường hợp (25,5%) dò 2 bên, 2<br /> trường hợp (2,1%) dò từ bên trái sang bên phải,<br /> 5 trường hợp (5,3%) dò từ bên phải sang bên<br /> trái. Các triệu chứng lâm sàng được phân loại<br /> theo bảng 1.<br /> Bảng 1: Phân loại theo Cognard<br /> Phân loại Cognard<br /> Type I<br /> Type IIa<br /> <br /> Số ca<br /> 4<br /> 45<br /> <br /> Phần trăm(%)<br /> 4,2<br /> 47.8<br /> <br /> Chuyên đề Phẫu Thuật Thần Kinh<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> Type IIb<br /> Type IIa + IIb<br /> Type III<br /> Type IV<br /> Type V<br /> <br /> 0<br /> 42<br /> 3<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 0<br /> 44,6<br /> 3,2<br /> <br /> Bảng 2: Các triệu chứng lâm sàng trước điều trị<br /> Biểu hiện lâm sàng<br /> Cao huyêt áp<br /> Tiểu đường<br /> <br /> Có<br /> 45<br /> 24<br /> <br /> Phần trăm (%)<br /> 47,8<br /> 25,5<br /> <br /> Đỏ mắt<br /> Phù kết mạc<br /> Lồi mắt<br /> Âm thổi<br /> Nhức đầu, mắt<br /> Rối loạn thị giác<br /> Rối loạn vận nhãn<br /> TC tắc TMMT<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> 89<br /> 85<br /> 72<br /> 19<br /> 81<br /> 13<br /> 8<br /> 21<br /> <br /> 94,6<br /> 90,4<br /> 76,6<br /> 20,2<br /> 86,1<br /> 13,8<br /> 8,5<br /> 22,3<br /> <br /> Hình 2: Bệnh nhân Đồng Thi P (SNV 20111478) bị đỏ mắt, lồi mắt và sung huyết kế mạc đã được chụp DSA ở<br /> BV DHYD nhưng không can thiệp nội mạch được vì lỗ dò nhỏ, đã được điều trị xạ phẫu Gamma Knife sau 3<br /> tháng mắt bệnh nhân trở lại bình thường, hình trước và 5 tháng sau điều trị Gamma Knife bệnh nhân hết dò.<br /> Không có trường hợp nào có biến chứng do tắc<br /> Trong số 82 bệnh nhân điều trị thì có 5 bệnh<br /> động mạch, dây thần kinh II và các dây thần<br /> nhân (5%) bị giảm thị lực sau điều trị 1 tháng,<br /> kinh sọ khác trong vùng xoang hang. Không<br /> các trường hợp này dần hồi phục, có 1 bệnh<br /> bệnh nhân nào có biến chứng xuất huyết não và<br /> nhân bị mù do bị chèn ép thần kinh thị trước xạ<br /> không có trường hợp nào bị tử vong.<br /> phẫu nên không hồi phục thị lực sau điều trị.<br /> <br /> Hình 2: Cộng hưởng từ, DSA trước điều trị và DSA sau điều trị<br /> giảm triệu chứng đến khi triệu chứng khỏi hoàn<br /> BÀN LUẬN<br /> toàn trung bình khoảng 3 tháng. Mức độ tắc<br /> Trong công trình này, cũng như các công<br /> nghẽn hoàn toàn CSDAVFs sau 6 tháng của<br /> trình nghiên cứu của các tác giả khác thấy triệu<br /> chúng tôi là 91,5% cao hơn của một số các tác<br /> chứng lâm sàng của bệnh nhân thường thoái lui<br /> giả khác(2,10,11,22). Tỷ lệ tắc nghẽn sau 24 tháng của<br /> trước 2 tháng sau điều trị GKRS. Từ lúc bắt đầu<br /> Barcia- Solero điều trị 20 trường hợp CSDAVFs<br /> <br /> Chuyên đề Phẫu Thuật Thần Kinh<br /> <br /> 159<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 4 * 2012<br /> <br /> là 91%, 10 trường hợp của O,Leary là 60%, 52<br /> trường hợp của Soderman là 54%, 4 trường hợp<br /> của Onizuka là 100% tắc nghẽn. Như vậy tỷ lệ<br /> tắc nghẽn CSDAVFs của chúng tôi tương đối<br /> cao do chúng tôi chọn lọc kỹ bệnh nhân trước<br /> điều trị, những trường hợp lỗ dò có kích thước<br /> lớn chúng tôi kết hợp với can thiệp nội mạch<br /> trước sau đó mới tiến hành điều trị GKRS. Kết<br /> quả nghiên cứu của chúng tôi, không có trường<br /> hợp nào bị tổn thương dây thần kinh II hoặc các<br /> dây thần kinh sọ khác do liều điều trị ngoại biên<br /> trung bình (18,3 Gy) và liều tác dụng lên dây<br /> thần kinh II (9 Gy) của chúng tôi thấp, của tác<br /> giả O Leary là 25 Gy và Soderman là 23 Gy thì<br /> có 2 trường hợp xuất hiện liệt mới dây thần kinh<br /> VI.<br /> Hiện nay, ở nhiều trung tâm lớn trên thế giới<br /> và nhiều bài báo cáo gần đây(5,8) có sự phối hợp<br /> giữa GKRS và điều trị nội mạch, hai phương<br /> pháp này hổ trợ cho nhau, các lỗ dò có kích<br /> thước lớn thì điều trị nội mạch trước, nếu tắc<br /> nghẽn không hoàn toàn sẽ phối hợp với điều trị<br /> nội mạch, các CSDAVFs nhỏ, lưu lương thấp,<br /> triệu chứng lâm sàng không rầm rộ và không có<br /> giãn tĩnh mạch vỏ não có thể tiến hành điều trị<br /> GKRS là điều trị đầu tiên. Trong công trình của<br /> chúng tôi, có sự phối hợp tốt giữa 2 phương<br /> pháp này nên tỷ lệ tắc nghẽn cao hơn (91,5%).<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> GKRS là một phương pháp an toàn và hiệu<br /> quả để điều trị các dò động mạch màng cứng<br /> trong sọ với biến chứng rất thấp. Đối với các dò<br /> màng cứng lành tính (không có triệu chứng tắc<br /> tĩnh mạch mắt trên) là chỉ định rất tốt để điều trị<br /> Gamma Knife. Đối với các bệnh nhân có triệu<br /> chứng tắc tĩnh mạch mắt trên cần phối hợp với<br /> can thiệp nội mạch và phẫu thuật để điều trị.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 8.<br /> 9.<br /> <br /> 10.<br /> <br /> 11.<br /> 12.<br /> <br /> 13.<br /> <br /> 14.<br /> <br /> 15.<br /> <br /> 16.<br /> <br /> 17.<br /> <br /> 18.<br /> <br /> 19.<br /> <br /> 20.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> 3.<br /> <br /> 160<br /> <br /> Luciani A, Houdart E, Mounayer C et al (2001). Spontaneous<br /> closure of dural arteriovenous fistulas: report of three cases and<br /> review of literatures. AJNR, 22: 992–9.<br /> Barcia-Salorio JL, Solis OJ, Barcia JA, et al (1994). Radiosurgery of<br /> carotid-cavernous fistulae. Acta Neurochir (Wien), 62: 10–12.<br /> Brown RD, Jr, Wiebers DO, Nichols DA (1994). Intracranial dural<br /> arteriovenous fistulae: angiographic predictors of intracranial<br /> <br /> 21.<br /> <br /> 22.<br /> <br /> hemorrhage and clinical outcome in nonsurgical patients. J<br /> Neurosurg, 81: 531–538.<br /> Chiou HJ, Guo WY, Chou YH, et al (2004). Color doppler<br /> uttrasonography to verify the closure of dural AV fistulae after r =<br /> Knife radiosurgery. J Med Ultrasound, 12: 107–113.<br /> Cognard C, Gobin YP, Pierot L, et al (1995). Cerebral dural<br /> arteriovenous fistulas: clinical and angiographic correlation with a<br /> revised classification of venous drainage. Radiology, 194: 671–680.<br /> Friedman JA, Pollock BE, Nichols DA, et al (2001). Results of<br /> combined stereotactic radiosurgery and transarterial embolization<br /> for dural arteriovenous fistulas of the transverse and sigmoid<br /> sinuses. J Neurosurg, 94: 886–891.<br /> GuoWY, Pan DH,Wu HM, et al (1998). Radiosurgery as a<br /> treatment alternative for dural arteriovenous fistulas of the<br /> cavernous sinus. AJNR Am, J Neuroradiol, 19: 1081–1087.<br /> Heros RC (2006). Gamma Knife surgery for dural arteriovenous<br /> fistulas. J Neurosurg 104: 861–863.<br /> Hirai T, Korogi Y, Baba Y, et al (1998). Dural carotid cavernous<br /> fistulas: role of conventional radiation therapy–long-term results<br /> with irradiation, embolization, or both. Radiology, 207: 423–430.<br /> Hsiu MD, et al (2006). Gamma Knife surgery for the<br /> management of intracranial dural arteriovenous fistulas. J<br /> Neurosurg (Suppl), 105: 43–51.<br /> Koebbe CJ, Singhal D, Sheehan J, et al (2005). Radiosurgery for<br /> dural arteriovenous fistulas. Surg Neurol 64:392–398.<br /> Kurata A, Miyasaka Y, KuniiM, et al (1998). The value of longterm clinical follow-up for cases of spontaneous carotid cavernous<br /> fistula. Acta Neurochir (Wien), 140: 65–72.<br /> Kurata A, Miyasaka Y, Oka H, et al (1999). Spontaneous carotid<br /> cavernous fistulas with special reference to the influence of<br /> estradiol decrease. Neurol Res, 21: 631–639.<br /> Lau LI, Wu HM, Wang AG, et al: Paradoxical worsening with<br /> superior ophthalmic vein thrombosis after Gamma Knife<br /> radiosurgery for dural arteriovenous fistula of cavernous sinus: a<br /> case report suggesting the mechanism of the phenomenon.Eye<br /> doi:10.1038/sj.eye.6702287, 2006<br /> Link MJ, Coffey RJ, Nichols DA, et al (1996). The role of<br /> radiosurgery and particulate embolization in the treatment of<br /> dural arteriovenous fistulas. J Neurosurg 84: 804–809.<br /> Mironov A (1995). Classification of spontaneous dural<br /> arteriovenous fistulas with regard to their pathogenesis. Acta<br /> Radiol, 36: 582–592.<br /> Moriki A, Mori T, Makino A, Suzuki K, et al (1993). The<br /> successful treatment of two carotid cavernous fistula cases using<br /> the Gamma Knife. Acta Neurochir (Wien): 122:140.<br /> O’Leary S, Hodgson TJ, Coley SC, et al (2002): Intracranial dural<br /> arteriovenous malformations: results of stereotactic radiosurgery<br /> in 17 patients. Clin Oncol (R Coll Radiol), 14: 97–102.<br /> Onizuka M, Mori K, TakahashiN, et al (2003). Gamma Knife<br /> surgery for the treatment of spontaneous dural carotid-cavernous<br /> fistulas. Neurol Med Chir (Tokyo), 43: 477–482.<br /> Pan DH, ChungWY, GuoWY, et al (2002). Stereotactic<br /> radiosurgery for the treatment of dural arteriovenous fistulas<br /> involving the transverse-sigmoid sinus. J Neurosurg, 96: 823–829.<br /> Pan HC, Sun MH, Yang DY, et al (2005). Multidisciplinary<br /> treatment of cavernous sinus dural arteriovenous fistulae with<br /> radiosurgery and embolization. J Clin Neurosci, 12: 744–749.<br /> Pollock BE, Nichols DA, Garrity JA, et al (1999). Stereotactic<br /> radiosurgery and particulate embolization for cavernous sinus<br /> duralarteriovenous fistulae. Neurosurgery, 45: 459–466.<br /> <br /> Chuyên đề Phẫu Thuật Thần Kinh<br /> <br />