Độc đáo nghệ thuật điêu khắc của người Ê đê

Độc đáo nghệ thuật điêu khắc của người Ê đê<br /> (Cinet – DTV) - Những tác phẩm điêu khắc của người Ê đê không mượt mà, tinh xảo<br /> mà mang dáng vẻ mộc mạc, xù xì, thô ráp và toát lên sự chân thật.<br /> <br /> N ô<br /> <br /> à dà củ<br /> <br /> ườ Ê đê. Ả<br /> <br /> : I ter et<br /> <br /> Nghệ thuật điêu khắc, tạo hình của người Ê đê mang tính thống nhất, từ chủ đề đến bố<br /> cục, chất liệu, đường nét và thể hiện rõ nét sinh động trên các công trình nhà ở, nhà mồ,<br /> cột Klao. Các họa tiết trong kiến trúc của người Ê đê đều là những hình ảnh quen thuộc<br /> trong đời sống như hình mặt trời, hoa, lá, các con vật.<br /> Thể hiện đậm nét nhất nghệ thuật điêu khắc đặc trưng ở ngôi nhà dài của người Ê đê.<br /> Những hoa văn điêu khắc ở hiên nhà phía cửa chính của ngôi nhà như cầu thang ván, cột<br /> chỉ, ghế sân sàn là những ấn tượng trong ngôi nhà dài. So với các dân tộc khác ở Tây<br /> Nguyên những trang trí, điêu khắc của người Ê đê là điển hình nhất, phát triển nhất. Ở<br /> đây nằm trong truyền thống trang trí chung của người Tây Nguyên là không đi vào mô tả<br /> chi tiết, không chau chuốt tỉ mỉ mà nặng về gợi hình, gợi tả... đó là nét đặc trưng.<br /> Trên những cây cột đứng, xà ngang của ngôi nhà dài, các nghệ nhân dân gian Ê đê chạm<br /> khắc nhiều họa tiết phản ánh thế giới tự nhiên, sống động biểu tượng cho sự giao thoa<br /> giữa trời đất và vạn vật. Cho nên các biểu tượng vòng đồng, nồi đồng, cối giã gạo đến các<br /> loài vật như con rùa, chim cu đất, mảnh trăng non được người Ê đê sử dụng nhiều.<br /> Những trang trí của ngôi nhà Ê đê còn có thể thấy rất hấp dẫn, tập trung ở một số cột nhà<br /> cũng như xà ngang. Cụ thể thường xuất hiện ở đôi cột hiên, đầu nhà cũng như cuối nhà<br /> cũng như ở đôi cột ngăn ở giữa phòng khách, không gian đón khách với khu sinh hoạt nội<br /> bộ gia đình và những cái quá giang ở trên đầu, các mặt bên của các cột ấy. Ngoài biểu<br /> tượng đôi bầu sữa, vầng trăng khuyết... biểu hiện của chế độ mẫu hệ, hay như nồi đồng,<br /> biểu tượng của của cải, của sự giàu có thì còn có thể thấy nhiều những hình trang trí khác<br /> như là hình còn kỳ đà, rồng đất, con cua, con rái cá...<br /> Những hoa văn trang trí trong ngôi nhà dài phản ánh đậm nét về chế độ mẫu hệ. Hình<br /> tượng bầu ngực của người phụ nữ được tạc trên 4 cây cột của gian chính trong ngôi nhà.<br /> Những cột đó được người Ê đê gọi là cột chủ của ngôi nhà. Những bầu ngực được cách<br /> điệu biểu tượng cho sự trường tồn, sinh sôi nảy nở, thịnh vượng của gia chủ.<br /> Ngoài ra, trên các cột xà ngang, đặc biệt đối với những gia đình giàu có, người chủ nhà<br /> còn cho tạc hình những con vật như rùa, kỳ đà, rồng, cua, cá... Những họa tiết này thể<br /> <br /> hiện rõ sự giàu có, vị thế xã hội của người chủ gia đình. Những nghệ nhân người Ê đê<br /> khắc những con kỳ đà trên xà ngang với mong muốn sẽ mang đến cho gia đình nhà mình<br /> những điều may mắn và ngăn chặn, mang đi những rủi ro. Đặc biệt là con rồng có vây<br /> hình con cá, râu, sừng nhô lên. Đây là hoa văn nguyên thủy của người Ê đê không trộn<br /> lẫn với các dân tộc khác.<br /> <br /> N ô<br /> <br /> à mồ củ<br /> <br /> ườ Êđê. I ter et<br /> <br /> Nghệ thuật điêu khắc của người Ê đê còn thể hiện ở tượng nhà mồ. Chỉ bằng những<br /> chiếc rìu, cái rựa với đôi bàn tay tài khéo và trí tưởng tượng phong phú, người Êđê đã tạo<br /> ra những tác phẩm có giá trị đáp ứng các yêu cầu thẩm mỹ trong đời sống của họ, đó là<br /> hình tượng người đàn ông vỗ trống, đàn bà giã gạo, mang gùi… Những bức tượng không<br /> chau truốt, không rườm rà, nhiều khi không cân đối, ngẫu hứng nhưng ẩn chứa những<br /> mong muốn của tác giả. Mỗi hình tượng trang trí đều có ý nghĩa khác nhau về tâm linh.<br /> Theo quan niệm của người Ê đê, làm tượng nhà mồ cho người đã mất với mong muốn<br /> người chết mau siêu thoát, thanh thản. Ngôi mộ nào cũng có ít nhất 4 tượng hình người,<br /> đặt ở 4 góc mộ. Ngoài tượng tạc bằng gỗ, người Ê đê còn làm tượng bằng ngà voi, sừng<br /> trâu... Tùy vào vị trí, tuổi tác, công lao đóng góp của người đã mất với buôn làng mà<br /> tượng cũng được tạc với nhiều kích cỡ khác nhau. Xuất phát từ quan niệm người chết<br /> tiếp tục sống ở thế giới do đó người ta cũng gửi gắm nhiều vật dụng là để cho người chết<br /> mang về thế giới bên kia. Những hình trang trí ở đấy cũng như là một hình thức để trang<br /> trí cho ngôi mộ thêm đẹp.<br /> Trải qua thời gian trong sự giao lưu, phát triển, người Ê đê vẫn giữ những nét độc đáo<br /> riêng của mình hòa nhập trong nền văn hóa dân tộc Việt Nam.<br /> Nguồn: dantocviet.gov.vn<br /> <br />