Du lịch sinh thái Cù Lao Chàm - Hội An

Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6-7 (104-105) . 2013<br /> <br /> <br /> <br /> 17<br /> <br /> DU LÒCH SINH THAÙI CUØ LAO CHAØM - HOÄI AN<br /> Chu Maïnh Trinh*<br /> I. Giôùi thieäu<br /> <br /> Naèm cuoái doøng soâng Thu Boàn, thaønh phoá Hoäi An ñöôïc thöøa höôûng söï ña<br /> daïng cuûa caùc heä sinh thaùi vuøng cöûa soâng vaø ven bôø. Caùc baõi saäy, coàn caùt, röøng<br /> ngaäp maën, thaûm coû bieån, raïn san hoâ, quaàn cö rong bieån, röøng töï nhieân Cuø Lao<br /> Chaøm, cuõng nhö caûnh quan treân caïn vaø döôùi nöôùc ñaõ vaø ñang mang laïi cho Hoäi<br /> An - Cuø Lao Chaøm moät söï giaøu coù veà taøi nguyeân sinh thaùi, taïo tieàn ñeà phaùt<br /> trieån kinh teá, xaõ hoäi ñòa phöông nhaát laø hình thöùc du lòch sinh thaùi (DLST) [4].<br /> Vôùi tö caùch laø Khu Baûo toàn bieån (KBTB) ñöôïc thaønh laäp vaøo thaùng 12 naêm<br /> 2005 vaø sau ñoù laø Khu Döï tröõ sinh quyeån (KDTSQ) ñöôïc UNESCO coâng nhaän<br /> vaøo thaùng 5 naêm 2009, hoaït ñoäng DLST taïi Cuø Lao Chaøm vaø Hoäi An ñaõ phaùt<br /> trieån ngaøy moät maïnh meõ [16]. Soá du khaùch ñeán vôùi Cuø Lao Chaøm naêm 2004 laø<br /> vaøi ngaøn ngöôøi, naêm 2009 laø hôn 40 ngaøn, naêm 2012 laø 106 ngaøn vaø naêm 2013<br /> leân ñeán hôn 195 ngaøn [1].<br /> DLST phaùt trieån ñaõ taïo cô hoäi cho ngöôøi daân caûi thieän sinh keá vaø naâng<br /> cao chaát löôïng cuoäc soáng. Ñeán naêm 2013 ñaõ coù treân 485 ngöôøi daân ñòa phöông<br /> töø 169 trong toång soá 560 hoä gia ñình tham gia tröïc tieáp vaøo hoaït ñoäng DLST<br /> vôùi hôn 12 loaïi hình sinh keá môùi.<br /> Thu nhaäp ñöôïc naâng cao, chaát löôïng cuoäc soáng ñöôïc caûi thieän laø ñoäng löïc<br /> cho ngöôøi daân tham gia vaøo hoaït ñoäng baûo veä moâi tröôøng vaø taøi nguyeân vuøng<br /> ñaûo. Thu nhaäp bình quaân treân ñaàu ngöôøi khoaûng 6 trieäu ñoàng/naêm vaøo naêm<br /> 2005 [14] ñeán naêm 2012 laø 24 trieäu ñoàng [1]. Caùc moâ hình phaân loaïi raùc taïi<br /> nguoàn, noùi khoâng vôùi tuùi nylon, daùn nhaõn sinh thaùi cua ñaù ñaõ ñöôïc ngöôøi daân<br /> höôûng öùng vaø taïo tieáng vang trong caû nöôùc.<br /> Khoâng chæ mang laïi lôïi ích cho ngöôøi daân ñòa phöông, Cuø Lao Chaøm vôùi<br /> söï phaùt trieån DLST ñaõ laø ñieåm nhaán laøm giaøu cho thaønh phoá Hoäi An vaø caùc<br /> coäng ñoàng trong vuøng bôø. Tuy chæ coù 10% toång soá du khaùch töø Hoäi An ñeán vôùi<br /> Cuø Lao Chaøm haøng naêm (Hoäi An ñoùn nhaän 1,5 trieäu du khaùch, trong khi ñoù Cuø<br /> Lao Chaøm tieáp ñoùn 150 ngaøn ngöôøi), nhöng lôïi ích mang laïi cho dòch vuï du lòch<br /> trong ñaát lieàn laø raát lôùn. Thoâng thöôøng du khaùch ñeán thaêm Cuø Lao Chaøm ñeàu<br /> taêng thôøi gian löu truù taïi Hoäi An leân ít nhaát 2 ngaøy. Hieän nay ñaõ coù 32 coâng<br /> ty vaän taûi khaùch du lòch töø Hoäi An ra Cuø Lao Chaøm vôùi hôn 120 taøu, thuyeàn<br /> vaø ca noâ cao toác phuïc vuï, ñaït toång doanh thu khoaûng 100 tyû ñoàng moät naêm [7].<br /> Tuy nhieân thu nhaäp cuûa ngöôøi daân trong khu baûo toàn chæ baèng 1/3 cuûa<br /> ngöôøi ngoaøi ñaûo [10]. Vì vaäy laøm theá naøo ñeå naâng cao thu nhaäp cuûa ngöôøi daân<br /> ñaûo khi tham gia hoaït ñoäng DLST laø ñieàu raát quan troïng. Moät trong nhöõng<br /> caùch tieáp caän maø Hoäi An caàn thöïc hieän laø nhìn nhaän DLST taïi Cuø Lao Chaøm<br /> nhö laø ñieåm nhaán cho söï phaùt trieån cuûa toaøn vuøng haï löu soâng Thu Boàn.<br /> * Ban Quaûn lyù Khu Baûo toàn bieån Cuø lao Chaøm.<br /> <br /> 18 <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6-7 (104-105) . 2013<br /> <br /> Du lòch sinh thaùi Cuø Lao Chaøm-Hoäi An ñöôïc nhìn nhaän laø ñieåm nhaán<br /> cho söï phaùt trieån cuûa toaøn vuøng haï löu soâng Thu Boàn<br /> <br /> II. Phöông phaùp<br /> DLST caàn ñaûm baûo ñöôïc hai yeáu toá cô baûn laø baûo toàn vaø thu nhaäp cuûa<br /> ngöôøi daân ñòa phöông treân cô sôû baûo toàn. Nhö theá, DLST luoân gaén lieàn maät<br /> thieát vôùi ñôøi soáng kinh teá cuûa ngöôøi daân ñòa phöông. Vì vaäy, nghieân cöùu DLST<br /> cuõng gaàn troøn nghóa vôùi nghieân cöùu sinh keá ñòa phöông höôûng lôïi töø hoaït ñoäng<br /> naøy. Ñoàng thôøi, sinh keá coäng ñoàng phaûi ñöôïc nghieân cöùu chi tieát theo 5 nguoàn<br /> löïc bao goàm töï nhieân, xaõ hoäi, con ngöôøi, taøi chính, vaät chaát vaø cô sôû haï taàng<br /> [15]. Moãi nguoàn löïc laïi ñöôïc phaân tích theo moâ hình DPSIR (daãn löïc, aùp löïc,<br /> hieän traïng, taùc ñoäng, vaø ñaùp öùng) [11] ñeå coù theå tìm ñöôïc caùc giaûi phaùp thích<br /> hôïp. Beân caïnh ñoù, caùc nguyeân taéc SMART (cuï theå, löôïng hoùa, thöïc thi, hôïp lyù<br /> vaø thôøi gian), vaø SWOT (ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, cô hoäi vaø thaùch thöùc) cuõng caàn<br /> ñöôïc aùp duïng ñeå saøng loïc vaø saép xeáp thöù töï öu tieân cho caùc chieán löôïc phaùt trieån<br /> du lòch sinh thaùi taïi ñòa phöông [11].<br /> III. Keát quaû<br /> 1. Nguoàn löïc töï nhieân taïi Cuø Lao Chaøm - Hoäi An ña daïng vaø phong<br /> phuù laø cô sôû quan troïng cho phaùt trieån DLST, tuy nhieân nguoàn löïc naøy<br /> ñang gaëp aùp löïc lôùn, caàn phaûi ñöôïc taêng cöôøng baûo veä vaø baûo toàn<br /> Caùc heä sinh thaùi raïn san hoâ, thaûm coû bieån, rong bieån, röøng töï nhieân, baõi<br /> caùt… laø nguoàn löïc töï nhieân quan troïng hoã trôï cho söï phaùt trieån DLST Cuø Lao<br /> Chaøm - Hoäi An. Trong nhöõng naêm qua, caùc nguoàn löïc naøy ñaõ ñöôïc tieáp caän vôùi<br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6-7 (104-105) . 2013<br /> <br /> 19<br /> <br /> khaùi nieäm baûo toàn bieån, hay noùi caùch khaùc laø tieáp caän quaûn lyù treân cô sôû heä<br /> sinh thaùi. Vôùi treân 736 loaøi thuoäc 263 gioáng cuûa caùc nhoùm sinh vaät chuû yeáu<br /> trong heä sinh thaùi raïn san hoâ vaø thaûm coû bieån ñaõ ñöôïc ghi nhaän cho thaáy khu<br /> heä sinh vaät trong vuøng nöôùc cuûa KBTB Cuø Lao Chaøm khaù phong phuù vaø ña<br /> daïng. Coû bieån coù 5 loaøi thuoäc 3 gioáng, rong bieån kích thöôùc lôùn coù 76 loaøi thuoäc<br /> 46 gioáng, san hoâ taïo raïn coù 277 loaøi thuoäc 40 gioáng, caù raïn san hoâ coù 270 loaøi<br /> thuoäc 105 gioáng, thaân meàm coù 97 loaøi thuoäc 61 gioáng vaø da gai coù 11 loaøi thuoäc<br /> 8 gioáng [6].<br /> Cua ñaù (Gecarcoidea lalandii), trong naêm 2013 ñaõ ñöôïc coäng ñoàng quaûn lyù,<br /> baûo veä vaø khai thaùc hôïp lyù vôùi soá löôïng gaàn 7.000 con coù kích thöôùc mai cua ñaûm<br /> baûo vôùi cam keát ban ñaàu laø treân 7cm khi ñöôïc daùn nhaõn sinh thaùi. Ñoái töôïng<br /> taøi nguyeân naøy böôùc ñaàu ñöôïc baûo veä vaø quaûn lyù khai thaùc moät caùch khoa hoïc<br /> gaén lieàn vôùi heä thoáng giaùm saùt ñaûm baûo ñöôïc tính beàn vöõng trong töông lai [12].<br /> Toång saûn löôïng toâm huøm ñöôïc khai thaùc taïi Cuø Lao Chaøm laø khoaûng 15<br /> taán/naêm, trong ñoù 70% ñöôïc baét bôûi ngöôøi ñòa phöông coøn laïi 30% bôûi ngöôøi<br /> ngoaøi. Rieâng 4 loaïi oác vuù naøng thì chæ coøn oác vuù naøng con laø khai thaùc ñöôïc<br /> khoaûng 5 taán/naêm, caùc loaïi oác vuù naøng vuù vaø oác vuù naøng hang hieän ñang trong<br /> tình traïng bò taán coâng raát maõnh lieät vôùi kích thöôùc khai thaùc raát beù [8].<br /> Saûn löôïng khai thaùc haûi saûn tröôùc ñaây cuûa Cuø Lao Chaøm khoaûng hôn<br /> 1.500 taán/naêm, nhöng chæ coøn 800 taán/naêm töø khi coù KBTB vaø DLST [10]. Hieän<br /> taïi, ngöôøi daân taäp trung vaøo khai thaùc caùc saûn phaåm phuïc vuï du lòch. Moät soá<br /> vuøng ngö tröôøng ñöôïc baûo toàn, phaàn lôùn laø nôi coù heä sinh thaùi raïn san hoâ nhaïy<br /> caûm. Tuy nhieân, moät soá ñoái töôïng nguoàn lôïi ñang bò khai thaùc quaù möùc, bieåu<br /> hieän qua soá löôïng caù theå giaûm daàn, kích thöôùc caù theå beù daàn. Ñaây laø thaùch thöùc<br /> lôùn ñoái vôùi nguoàn löïc töï nhieân phuïc vuï phaùt trieån DLST laâu beàn.<br /> Nhu caàu höôûng duïng taøi nguyeân thieân nhieân nhö tieâu thuï nguoàn lôïi sinh<br /> vaät bieån, saûn phaåm röøng ngaøy caøng gia taêng vaø maõnh lieät theo soá löôïng du<br /> khaùch ñeán thaêm ñaûo. Ñieàu naøy ñöôïc phaûn aûnh qua giaù baùn saûn phaåm taïi ñòa<br /> phöông. Ñoàng thôøi thoâng qua keát quaû tuaàn tra kieåm soaùt, cuõng nhö ñoä phuû raïn<br /> san hoâ, maät ñoä caù raïn, vieäc khai thaùc moät soá ñoái töôïng taøi nguyeân nhö baøo ngö,<br /> <br /> 20 <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6-7 (104-105) . 2013<br /> <br /> ñieäp quaït, oác vuù naøng, oác noùn, sao bieån, trai tai töôïng, caù caûnh hieän ñang phöùc<br /> taïp taïi Cuø Lao Chaøm [1]. Cuøng vôùi hieän traïng khai thaùc khoù kieåm soaùt cuûa<br /> ngöôøi ngoaøi ñòa phöông, theá maïnh veà nguoàn lôïi thuûy saûn vaø ña daïng sinh hoïc<br /> taïi Cuø Lao Chaøm coù khaû naêng bò suy giaûm, neáu khoâng coù giaûi phaùp ngaên chaën,<br /> seõ daãn ñeán tình traïng ngheøo kieät nguoàn löïc töï nhieân trong töông lai khoâng xa.<br /> Caùc nguyeân nhaân giaùn tieáp lieân quan ñeán suy giaûm nguoàn lôïi laø söï phoái<br /> hôïp trong quaûn lyù nguoàn löïc taøi nguyeân thieân nhieân chöa ñuû maïnh vaø thuyeát<br /> phuïc coäng ñoàng tham gia baûo veä. Caùc löïc löôïng chöùc naêng nhö coâng an xaõ, bieân<br /> phoøng, kieåm ngö, daân quaân xaõ vaø baûo toàn bieån caàn coù söï phoái hôïp chaët cheõ vaø<br /> hoã trôï nhau trong coâng taùc tuaàn tra, kieåm soaùt, quaûn lyù vaø baûo veä.<br /> Caùc daáu hieäu veà chaát löôïng nöôùc cuûa vuøng cöûa soâng Thu Boàn - Hoäi An ñaõ<br /> aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán Cuø Lao Chaøm, ñaëc bieät trong muøa möa, baõo. Hieän töôïng<br /> nöôùc ngoït, phuø sa, raùc thaûi ñaõ coù aûnh höôûng taêng daàn taïi caùc vuøng raïn san hoâ.<br /> Hieän traïng môû ñöôøng quanh ñaûo, xaây döïng bôø keø, söûa chöõa laïi aâu thuyeàn, vaø<br /> caùc coâng trình haï taàng phaàn naøo cuõng laøm aûnh höôûng ñeán caûnh quan cuûa Cuø<br /> Lao Chaøm. Nhaèm khaéc phuïc tình traïng treân, KBTB Cuø Lao Chaøm ñaõ ñeà nghò<br /> môû roäng tieáp caän baûo toàn bieån vaøo vuøng bôø, haï löu soâng Thu Boàn, gaén baûo toàn<br /> bieån vôùi phuïc hoài röøng ngaäp maën, caùc baõi saäy, ñuïn caùt trong vuøng cöûa soâng.<br /> Ñoàng thôøi trong naêm 2013, Cuø Lao Chaøm cuõng ñaõ öùng duïng coâng ngheä phuïc<br /> hoài san hoâ vaø ñaõ nuoâi caáy taïi vuøng phuïc hoài 4.800 taäp ñoaøn, taïi vöôøn öôm 750<br /> taäp ñoaøn san hoâ. Tyû leä soáng cuûa san hoâ nuoâi caáy taïi vöôøn öôm khoaûng 87% vaø<br /> taïi vuøng phuïc hoài laø 74%. Soá taäp ñoaøn san hoâ taùch töø vöôøn öôm sang phuïc hoài<br /> laø hôn 400 taäp ñoaøn [2]. Ñoàng thôøi moät soá taäp ñoaøn san hoâ baøn, caønh môùi cuõng<br /> ñaõ ñöôïc ghi nhaän taïi caùc gheành ñaù Cuø Lao Chaøm. Ñaây laø daáu hieäu phuïc hoài töï<br /> nhieân cuûa caùc loaøi san hoâ taïo raïn taïi caùc vuøng nöôùc ñöôïc giöõ gìn saïch seõ.<br /> 2. Nguoàn löïc con ngöôøi vôùi xuaát phaùt ñieåm thaáp veà maët hoïc vaán,<br /> nhöng ñang ñöôïc lieân tuïc naâng cao naêng löïc thoâng qua ñaøo taïo ngaønh<br /> ngheà, taïo cô hoäi tham gia hoaït ñoäng DLST taïi Cuø Lao Chaøm<br /> Nguoàn löïc con ngöôøi, tröôùc heát ñöôïc phaûn aùnh qua trình ñoä hoïc vaán vaø<br /> söùc khoûe. Theo khaûo saùt naêm 2005 [14], khoaûng moät phaàn ba toång soá caùc chuû<br /> hoä gia ñình ôû Cuø Lao Chaøm coù trình ñoä vaên hoùa caáp 2 vaø khoaûng 40% khoâng<br /> ñöôïc tieáp nhaän moät söï hoïc vaán naøo. Vaø cuõng töông töï, hôn 30% laø vôï hoaëc<br /> choàng cuûa caùc chuû hoä gia ñình naøy laø muø chöõ vaø khoaûng chöøng 25% coù trình ñoä<br /> vaên hoùa caáp 2. Tuy nhieân ngoaøi hoïc vaán, caùc trình ñoä ngheà nghieäp khaùc nhö<br /> kinh nghieäm vaø kieán thöùc veà ñaùnh baét haûi saûn laø raát quan troïng ñoái vôùi sinh<br /> keá taïi Cuø Lao Chaøm. Naém baét ñöôïc nhöõng thuaän lôïi vaø haïn cheá cuûa nguoàn löïc<br /> naøy, ngay töø nhöõng ngaøy ñaàu, KBTB Cuø Lao Chaøm ñaõ taäp trung vaøo coâng taùc<br /> naâng cao nhaän thöùc vaø ñaøo taïo naâng cao naêng löïc coäng ñoàng. Trong thôøi gian<br /> töø 2003 ñeán 2006, moät chöông trình naâng cao naêng löïc quaûn lyù vaø baûo veä taøi<br /> nguyeân thieân nhieân, moâi tröôøng ñaõ ñöôïc toå chöùc roäng raõi cho ngöôøi laøm coâng<br /> taùc quaûn lyù vaø coäng ñoàng cuûa tænh, huyeän, xaõ. 19 thaønh vieân caáp thaønh phoá vaø<br /> tænh tham gia 5 chuyeán tham quan khaûo saùt caùc moâ hình vaø hoïc taäp trao ñoåi<br /> kinh nghieäm taïi caùc khu baûo toàn bieån, vöôøn quoác gia, hoäi nghò baûo toàn quoác teá<br /> ôû caùc nöôùc Thaùi Lan, Malaysia, Singapore, Anh, Trung Quoác vaø UÙc. 116 thaønh<br /> <br /> 21<br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6-7 (104-105) . 2013<br /> <br /> vieân, trong ñoù bao goàm 40 caùn boä vaø 76 ngöôøi daân ñòa phöông tham quan hoïc<br /> taäp caùc moâ hình baûo toàn trong nöôùc. Caùc ñieåm ñeán tham quan hoïc taäp trong<br /> nöôùc laø caùc khu baûo toàn Nuùi Chuùa, Phong Nha-Keû Baøng, Phuù Quoác, Coân Ñaûo,<br /> vònh Haï Long, Caàn Giôø, Hoøn Mun, Raïng Traøo… 800 ngöôøi, trong ñoù gaàn 75%<br /> thaønh vieân töø coäng ñoàng ñòa phöông tham gia ñaøo taïo, naâng cao nhaän thöùc,<br /> kyõ thuaät vaø ngaønh ngheà hoã trôï cho phaùt trieån sinh keá vôùi toång soá 29 khoùa taäp<br /> huaán taïi Haûi Phoøng, Haø Noäi, Hueá, Ñaø Naüng, Nha Trang vaø TP Hoà Chí Minh.<br /> Trong thôøi gian 3 naêm töø 2003 ñeán 2006, ñaõ coù gaàn 2/3 toång soá daân cö treân<br /> ñaûo tham gia caùc hoaït ñoäng ñaøo taïo vaø naâng cao nhaän thöùc, cuï theå laø coù hôn<br /> 1.868 ngöôøi lôùn, trong ñoù coù khoaûng 50% laø phuï nöõ, vaø 606 treû em tham gia.<br /> Taïi thaønh phoá Hoäi An ñaõ coù gaàn 334 löôït ngöôøi tham döï caùc hoaït ñoäng naâng<br /> cao nhaän thöùc veà baûo toàn [11].<br /> Töø naêm 2006 ñeán 2013, nguoàn löïc con ngöôøi cuûa coäng ñoàng Cuø Lao Chaøm<br /> ñöôïc tieáp tuïc caûi thieän vaø naâng cao thoâng qua caùc chöông trình ñaøo taïo vaø hoã<br /> trôï xaây döïng moâ hình trình dieãn sinh keá taïi ñòa phöông. Neáu nhö trong giai<br /> ñoaïn töø 2003 ñeán 2006, nguoàn löïc con ngöôøi chuû yeáu ñöôïc taäp trung vaøo söï hieåu<br /> bieát veà baûo toàn, lôïi ích kinh teá, cuõng nhö kieán thöùc veà quaûn lyù baûo toàn, thì trong<br /> giai ñoaïn 2006 ñeán 2013, phaàn lôùn ñaàu tö cuï theå vaøo hoïc taäp, chuyeån giao caùc<br /> sinh keá môùi vaø xaây döïng caùc moâ hình trình dieãn nhaèm gaén keát ngöôøi daân tham<br /> gia vaøo caùc hoaït ñoäng DLST thoâng qua baûo toàn.<br /> Caùc sinh keá môùi gaén lieàn vôùi du lòch taïi Cuø Lao Chaøm ñöôïc trình baøy<br /> trong baûng 1 [7].<br /> Baûng 1. Danh saùch caùc nhoùm ngheà du lòch vaø ngöôøi tham gia taïi Cuø<br /> Lao Chaøm.<br /> TT<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 9<br /> 10<br /> 11<br /> 12<br /> <br /> Nhoùm ngheà du lòch<br /> Nhaø haøng taïi caùc baõi bieån<br /> Xe maùy vaän chuyeån khaùc<br /> Hoä ñoùn khaùch löu truù taïi nhaø<br /> Hoä vaän chuyeån baèng thuyeàn<br /> Haøng löu nieäm<br /> Haøng thuûy saûn khoâ<br /> Baùnh ít<br /> Nöôùc giaûi khaùt<br /> Baùn thuûy saûn töôi soáng<br /> Quaàn aùo löu nieäm<br /> Maët haøng khaùc<br /> Soá lao ñoäng giaùn tieáp (tuøy muøa vuï)<br /> Toång coäng:<br /> <br /> Soá hoä<br /> <br /> Soá ngöôøi<br /> <br /> Toång<br /> <br /> 16<br /> 32<br /> 40<br /> 18<br /> 7<br /> 16<br /> 4<br /> 8<br /> 12<br /> 6<br /> 10<br /> <br /> 5<br /> 1<br /> 2<br /> 2<br /> 3<br /> 3<br /> 2<br /> 3<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 100<br /> <br /> 80<br /> 32<br /> 80<br /> 36<br /> 21<br /> 48<br /> 8<br /> 24<br /> 24<br /> 12<br /> 20<br /> 100<br /> 485<br /> <br /> 169<br /> <br /> 3. Nguoàn löïc taøi chính cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän<br /> thoâng qua söï thuaän lôïi tieáp caän nguoàn voán, ña daïng ngheà nghieäâp vaø<br /> thu nhaäp ñöôïc naâng cao töø hoaït ñoäng DLST<br /> Vaøo nhöõng naêm xaây döïng KBTB Cuø Lao Chaøm, khoaûng chöøng 67% toång<br /> soá hoä gia ñình ñaõ vay voán töø caùc chöông trình tín chaáp taïi ñòa phöông, hoäi ñoaøn<br /> <br />