intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Du lịch sinh thái- Lê Huy Bá - part 7

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Huỳnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

Thêm vào BST
Báo xấu
191
lượt xem 69
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'du lịch sinh thái- lê huy bá - part 7', khoa học xã hội, lịch sử văn hoá phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Du lịch sinh thái- Lê Huy Bá - part 7

  1. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi taäp trung haàu heát caùc yeáu toá hoã trôï cho phaùt trieån du lòch, moät ñieåm du lòch khaù noåi tieáng naèm treân ñaûo nhoû laø Hoøn ñoàng thôøi laø ñaàu moái cuûa taát caû caùc tuyeán du lòch trong tænh. Mieáu. Töø ñaây coù theå nhìn thaáy Hoøn Tre, Hoøn Taèm vaø Hoøn Mun ôû höôùng ñoâng baéc vaø ñoâng nam. Hoà caù ñöôïc xaây vaøo naêm Thöù hai, laø phaùt trieån khu DLST ñaàm Nha Phu (bao 1971 do saùng kieán ñoäc ñaùo cuûa oâng Leâ Caån – moät ngö daân goàm caùc tuyeán ñaûo Hoøn Lao, Hoøn Thò, Hoøn Heøo). yeâu caûnh ñeïp thieân nhieân, giaøu oùc thaåm myõ vaø ñaày taâm Caàn öu tieân phaùt trieån caùc ñieåm du lòch ñieån hình ôû Nha huyeát. OÂng töï mình boû tieàn tuùi ra thueâ möôùn baø con ngaên Trang ñoù laø: bieån xaây ñaäp, döïng leân moät chieác hoà daøi 160m vaø roïâng 130m, Hoøn Taèm chia laøm ba oâ: oâ caù döõ, oâ caù thòt vaø oâ caù caûnh. Ngaøy nay, du khaùch khi ñeán hoà caù Trí Nguyeân seõ coù cô hoäi khaùm phaù chieác Hoøn Taèm ñaõ ñöôïc nhieàu ngöôøi trong vaø ngoaøi nöôùc bieát taøu mang teân Titanic hay hay coøn goïi laø Con Taøu Ma, coù ñoä ñeán; nhöõng ngaøy leã, ngaøy nghæ cuoái tuaàn coù haøng ngaøn du cao 25m chia laøm ba taàng, trong ñoù taàng ba laø thuyû cung lôùn khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc ñeán ñaây tham quan, taém bieån. nhaát cuûa Vieät Nam. Ñaûo Hoøn Taèm laø moät ñieåm du lòch sinh thaùi ñaûo naèm ôû phía Nam cuûa vònh Nha Trang, nôi ñaây coøn giöõ nguyeân veïn Baõi Truû veõ hoang sô cuûa thieân nhieân, coù thaûm röøng nhieät ñôùi töôi Baõi Truû naèm treân Hoøn Tre, xoay maët veà höôùng baéc, caùch xanh rôïp maùt boán muøa, coù bôø caùt daøi uoán löôïn nhö naøng tieân caûng Caàu Ñaù khoaûng 45 phuùt ñi baèng ca noâ. Hoøn ñaûo naøy laø caù phoâ dieãn neùt mòn maøng cuûa taïo hoùa beân ngaøn truøng soùng moät baõi taém thieân nhieân ñöôïc xeáp vaøo haøng lí töôûng, ñeïp vaø voã eâm dòu suoát ngaøy ñeâm, phía döôùi nhöõng gheành ñaù nhaáp neân thô vaøo loaïi baäc nhaát cuûa tænh Khaùnh Hoøa. ÔÛ ñaây coù baõi nhoâ laø laøn nöôùc xanh nhö aùnh pha leâ vôùi haøng traêm loaøi caù caùt traéng vaø raát mòn, caùch baõi taém khoâng xa coù moät laøng chaøi tuï taäp thaønh ñoaøn, tung taêng traåy hoäi len loûi trong nhöõng aån mình döôùi boùng döøa xanh, goïi laø laøng chaøi Baõi Truû. raëng san hoâ ñeå ñua nhau khoe saéc. Taát caû ñeàu huyeàn aûo vaø Ngoaøi ra, du lòch laën bieån cuõng laø moät theá maïnh cuûa thô moäng; chính vì vaäy, Hoøn Taèm ngaøy caøng ñöôïc nhieàu du Nha Trang caàn phaûi ñöôïc daàu tö phaùt trieån hôn nöõa. Caàn khaùch choïn laøm nôi vui chôi, nghæ döôõng phuïc hoài söùc khoeû… nghieân cöùu phaùt trieån theâm caùc loaïi hình du lòch ñeå hoã trôï Hoøn taèm hieän laø ñieåm du lòch ñöôïc ñaàu tö vôùi quy moâ lôùn cho DLST nhö: nhaát, keát hôïp haøi hoøa trong phong caùch giöõa kieán truùc truyeàn thoáng vaø hieän ñaïi. − Du lòch caâu caù, loaïi hình naøy neân phaùt Hoà caù Trí Nguyeân trieån taïi khu vöïc suoái, Hoà caù Trí Nguyeân, vôùi dieän tích khoaûng 1,3 km2, noåi baät soâng. treân moät vuøng bieån coù ñoä saâu raát lôùn. Hoà caù Trí Nguyeân laø 351 352 Du lòch theå thao
  2. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi − Du lòch theå thao, gian bò boài laáp daàn hoaëc ñaõ trôû thaønh vöôøn troàng rau nhö caùc hình thöùc nhö löôùt hoà Vaïn Kieáp, Meâ Linh, Ñoäi Coù… Caùc hoà lôùn ôû Ñaø Laït ñöôïc thuyeàn buoàm, löôùt vaùn, söû duïng vaøo vieäc taïo thaéng caûnh, taïo nguoàn nöôùc töôùi nhö moâtoâ nöôùc, cano keùo duø hoà Ña Thieän, hoà Than Thôû, hoà Xuaân Höông… rieâng hoà Suoái löôïn treân khoâng, boùng Vaøng, ngoaøi chöùc naêng chính taïo naêng löôïng ñieän coøn thöïc chuyeàn treân caùt. hieän chöùc naêng du lòch. Moät trong nhöõng hoà noåi tieáng ôû Ñaø Laït veà phong caûnh ñeïp laø hoà Tuyeàn Laâm, baát keå du khaùch − Du lòch leo nuùi, neân laäp ra caùc tuyeán du lòch treân nuùi naøo khi ñeán Ñaø Laït cuõng khoâng theå khoâng gheù thaêm nôi ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa du khaùch thích caûm giaùc ôû treân cao naøy, moät trong nhöõng ñieåm du lòch troïng taâm cuûa Ñaø Laït. thaáy toaøn caûnh. Caàn phaûi coù höôùng daãn vieân ñi theo höôùng daãn. Theo quoác loä 20 leân ñeøo Prenn, qua khoûi thaùc Datanla reõ veà phía traùi gaàn 2km, caùch xa trung taâm thaønh phoá Ñaø − Du lòch hoäi nghò, hoäi thaûo, cho caùc du khaùch ñeán ñaây Laït ñoä 4km, baêng qua nhöõng röøng thoâng nguùt ngaøn, döøng vöøa ñi du lòch vöøa keát hôïp vôùi vieäc döï hoäi nghò,hoäi thaûo. chaân tröôùc moät hoà nöôùc meânh moâng, xanh bieác vaø thô moäng Nhoùm khaùch naøy thöôøng laø nhöõng nhaø nghieân cöùu khoa hoïc ñoù laø hoà Tuyeàn Laâm. Hoà ñöôïc taïo thaønh bôûi doøng suoái Tía hoaëc caùc giaûng vieân töø caùc tröôøng ñaïi hoïc hoaëc caùc coâng ty coù vaø thöôïng nguoàn soâng Ña Tam phaùt nguoàn töø nuùi Voi ñoå veà. yeâu caàu… thôøi gian löu laïi ôû ñaây thöôøng töø 3 ñeán 5 ngaøy. Teân hoà khoâng bieát coù töï bao giôø vaø do ai ñaët, song coù leõ − Du lòch maïo hieåm, coù nhieàu khaùch du lòch thích caûm cuõng do xuaát phaùt töø khung caûnh thieân nhieân huyeàn nhieäm: giaùc maïnh, muoán khaùm phaù nhöõng ñieàu môùi laï neân caàn phaùt nôi gaëp gôõ giöõa soâng suoái vaø caây röøng neân ngöôøi ta ñaõ ñaët trieån theâm loaïi hình du lòch naøy. cho noù moät caùi teân thaät phuø hôïp laø Tuyeàn Laâm. Theo caùch Ngoaøi nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån caùc loaïi hình kinh chieát töï cuûa nhieàu ngöôøi thì “Tuyeàn” laø suoái, “Laâm” laø röøng doanh du lòch thì ñònh höôùng ña daïng hoùa vaø naâng cao chaát vaø hieän nay khoâng ít ngöôøi hieåu teân hoà theo nghóa naøy. löôïng caùc saûn phaåm du lòch cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng, Naêm 1982, tröôùc nhu caàu töôùi maùt cho haøng traêm hecta chính quyeàn ñòa phöông caàn ñònh höôùng phaùt trieån sao cho ruoäng luùa cuûa caùnh ñoàng huyeän Ñöùc Troïng, Boä Thuyû lôïi ñaõ phuø hôïp vôùi nhu caàu thò tröôøng du lòch trong nöôùc vaø quoác teá. cho xaây ñaäp ngaên nöôùc taïi ñaây. Naêm 1987 coâng trình hoaøn IV. DU LÒCH SINH THAÙI HOÀ TUYEÀN LAÂM – ÑAØ LAÏT, LAÂM thaønh, maët hoà ñöôïc môû roäng leân tôùi 32km2, ñoä saâu coù nôi ÑOÀNG treân 30m. Cuoái hoà laø moät ñaäp traøn söøng söõng giöõa nuùi röøng Hoà ôû Ñaø Laït chuû yeáu laø hoà nhaân taïo, phaân boá raûi raùc. hoang vu 10 baäc ñaù vöõng chaõi nhö giöõ gìn vaø baûo veä cho veû Hieän taïi coù treân döôùi 16 ao hoà lôùn nhoû. Moät soá hoà theo thôøi neân thô cuûa moät hoà nöôùc huøng vó. 353 354
  3. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Buoåi sôùm hoà nöôùc phuû ñaày söông traéng vaø yeân tónh ñeán vaøo ñaát lieàn trong thuôû xa xöa cuûa thôøi tieàn söû, khi ruùt lui ñaõ kyø laï. Chæ coù tieáng chim ngaân quyeän thaønh voøng, thaønh chuoãi laøm neân vuøng ñaàm phaù vôùi: Tam Giang, Caàu Hai, Thuûy Tuù, nhö nhaû töøng chuøm hoa laï xuoáng maët hoà. Buoåi tröa baàu trôøi Haø Trung…. Naèm giöõa vuøng nhieät ñôùi, Hueá coù nhöõng thaéng saùng laùng, maët hoà xanh bieác nhö bieån khôi vaø laáp laùnh aùnh caûnh ñaëc tröng cho khí haäu nhieät ñôùi vôùi nhöõng caùnh röøng thuyû tinh. Ñeán chieàu thì meàm ra trong aùnh saùng maùt laïnh, baït ngaøn ôû Tröôøng Sôn vaø nhöõng baõi bieån ñaày caùt vaø naéng maët hoà daàn daàn chuyeån sang maøu xanh thaúm. Naéng vaøng nhö: Thuaän An, Caûnh Döông, Laêng Coâ…. Song ôû ñaây cuõng coù meânh moâng, soùng laên taên voã vaøo bôø thaät traàm laéng. Vaøo nhöõng ñieåm cao vôùi ñaëc tröng khí haäu cuøng vôùi phöùc heä ñoäng nhöõng ñeâm traêng, caùi laïnh thoåi ngoït ngaøo maø thaám saâu gôïi – thöïc vaät oân ñôùi maø Baïch Maõ kyø vó laø moät tieâu bieåu. nhôù tha thieát. Neáu ngoài ôû bôø hoà Tuyeàn Laâm caâu caù, uoáng röôïu Hueá ñöôïc ví nhö laø moät laøm thô hoaëc ñi daïo, ngaém nhìn caûnh trôøi xanh bao la thì du thaønh phoá cuûa nhaø vöôøn vôùi khaùch laïi caøng caûm nhaän ñöôïc hôn nöõa veû kyø aûo, thô moäng moät moâi tröôøng trong laønh, yeân huyeàn hoaëc cuûa hoà vaø thöïc söï say ñaém trong caùi thuù vieãn du… tónh. Neùt ñaëc bieät ôû Hueá laø caùi gì cuõng nhoû beù, nheï nhaøng töø V. DU LÒCH SINH THAÙI COÁ ÑOÂ HUEÁ doøng soâng Höông thô moäng Coá Ñoâ Hueá naèm ôû trung ñieåm mieàn Trung Vieät Nam, chaûy löõng lôø, nhöõng ngoïn nuùi phía baéc giaùp tænh Quaûng Trò, phía nam giaùp thaønh phoá Ñaø nhoû xeáp lieàn nhau, ñeán caûng Naüng, taây nam giaùp tænh Quaûng Nam, phía taây döïa vaøo daõy Thuaän An, saân bay Phuù Baøi Tröôøng Sôn huøng vó chính laø bieân giôùi Vieät - Laøo, phía cuõng nhoû beù, ñöôøng saù phoá ñoâng troâng ra bieån. Hueá laø thaønh phoá thuoäc tænh Thöøa Thieân phöôøng cuõng uoán quanh nho nhoû, nhaø cöûa khoâng beà theá maø Hueá caùch Haø Noäi 662 km vaø caùch thaønh phoá Hoà Chí Minh khieâm nhöôøng aån sau nhöõng maûnh vöôøn, nôi ñaây coù nhöõng 1.036 km. caûnh quan xinh ñeïp höõu tình. 1. Taøi nguyeân du lòch Caûnh saéc thieân nhieân ôû Thöøa Thieân – Hueá xinh ñeïp vaø ña daïng. Thaät hieám thaáy nôi ñaâu vôùi moät khoâng gian khoâng a. Taøi nguyeân du lòch töï nhieân roäng “laïi coù ñuû phong caûnh sôn thuûy höõu tình, caây xanh traùi Ñòa hình töï nhieân vuøng Hueá coù nhöõng neùt ñaëc thuø do söï ngoït, vöôïn hoùt chim ca, thaùc gaøo soùng voã, coù caùi laïnh cuûa ñan xen giöõa nuùi vaø bieån ñaõ taïo ra nhöõng caûnh quan kyø thuù. phöông Baéc cuøng aùnh naéng chan hoøa cuûa phöông Nam”, ñoù laø Daõy Tröôøng Sôn vöôn mình ra Thaùi Bình Döông ñaõ taïo neân chöa keå maøu saéc thieân nhieân ôû ñaây cuõng coù phaàn khaùc nhöõng Haûi Vaân, Baïch Maõ, Linh Thaùi, Phuù Gia…. Bieån tieán thöôøng,moät thöù maøu xanh trong pha chuùt tím bieác maø coù leõ 355 356
  4. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi trôøi chæ phuù rieâng cho nhöõng vuøng thieân nhieân ñoàng baèng ít Hueá khoâng chæ laø moät ñieåm du lòch bình thöôøng nhö buïi caùt”. Quaû thaät thieân nhieân Thöøa Thieân Hueá laø moät kho ngöôøi ta thöôøng goïi, noù thaät söï laø moät trung taâm du lòch, hay taøng quyù baùu khoâng nhöõng chæ cho söùc khoûe vaø nhu caàu chính xaùc hôn laø moät vuøng du lòch. Du khaùch coù theå du lòch thöôûng ngoaïn cuûa ngöôøi ñòa phöông, maø coøn laø moái lôïi kinh ñeán Hueá döôùi taát caû caùc hình thöùc: du lòch vaên hoùa, du lòch teá lôùn neáu bieát khai thaùc toát caùc ngaønh du lòch caûnh quan vaø thaùm hieåm, leo nuùi, du lòch bieån, du lòch chieán tröôøng xöa… töï moâi tröôøng sinh thaùi. thaân nhöõng ñieàu ñoù ñaõ taïo nhöõng tieàn ñeà cho “tuyeán du lòch lí töôûng” ôû Hueá. b. Taøi nguyeân du lòch nhaân vaên c. Hieän traïng taøi nguyeân du lòch Hueá Hoøa cuøng vôùi thieân nhieân höõu tình laø moät quaàn theå hôn Ngaønh du lòch tænh chuû yeáu taäp trung vaøo thaønh phoá Hueá 300 di tích lòch söû - vaên hoùa, bao goàm thaønh quaùch, cung – nôi voán moät thôøi gian daøi laø kinh ñoâ lòch söû cuûa nöôùc Vieät ñieän, laêng taåm… ñaõ ñöôïc UNESCO coâng nhaän laø di saûn vaên Nam. Nôi ñaây coù soâng Höông, nuùi Ngöï thô moäng, coù caùc di tích hoùa nhaân loaïi, khieán Hueá mang veû ñeïp coå kính nhö moät lòch söû, coù heä thoáng thaønh quaùch, laêng taåm, cung ñieän… Moãi trang coå thi. coâng trình laø moät thaønh töïu tuyeät myõ cuûa kieán truùc caân ñoái, söï Naèm giöõa loøng mieàn Trung nöôùc Vieät, Hueá ñöôïc bieát haøi hoøa raát töï nhieân ñeán noãi ñoâi luùc ngöôøi ta queân ñi ñoù laø ñeán vôùi tö caùch laø coá ñoâ cuûa trieàu Nguyeãn (1802 - 1945), trieàu nhöõng coâng trình cuûa con ngöôøi. Ñænh cao cuûa kieán truùc Hueá laø ñaïi phong kieán cuoái cuøng cuûa Vieät Nam. Hueá mang treân mình quaàn theå cung ñieän, nhaø ôû Ñaïi noäi (goàm 140 coâng trình lôùn moät quaàn theå di tích phong phuù vaø ña daïng vöøa ñöôïc coäng nhoû) vaø laêng cuûa caùc vua Nguyeãn (hieän coù 6 laêng lôùn coøn hoaøn ñoàng theá giôùi toân vinh laø di saûn vaên hoùa nhaân loaïi. Chính beà chænh, hoaønh traùng, myõ leä maø ñaày neùt ñaëc thuø). daøy lòch sö ûvaø truyeàn thoáng vaên hoùa ñöôïc keát tinh töø Hueá coøn laø trung taâm Phaät giaùo cuûa mieàn Trung, vôùi nhieàu nguoàn, nhieàu theá heä, ñöôïc chaét loïc hoäi tuï töø nhöõng voán treân 100 ngoâi chuøa coå kính. Trong ñoù coù caùc chuøa noåi tieáng quyù cuûa caùc doøng vaên hoùa Ñoâng Sôn, Ñaïi Vieät, Sa Huyønh, nhö: Töø Ñaøm, Linh Muï, Baùo Quoác, Truùc Laâm, Dieäu Ñeá, Tuùy Chaêmpa…. ñeå phaùt trieån neân moät neàn vaên hoùa Hueá ñoäc ñaùo Vaân…. Rieâng chuøa Linh Muï ñöôïc xem laø bieåu töôïng cuûa thaønh vaø ñaày söùc loâi cuoán. Söï phaùt trieån cuûa nhöõng ñaëc tröng vaên phoá Hueá. hoùa Hueá chæ rieâng ôû maët kieán truùc ñaõ taïo cho Hueá moät daïng Beân caïnh ñoù Hueá coøn laø moät thaønh phoá daøy ñaëc nhöõng ñoâ thò ñaëc bieät, quyeán ruõ döôùi danh xöng: thaønh phoá vöôøn, di tích lòch söû vaên hoùa nhö khu nghóa trang Ba Ñoàn vôùi moä moät thaønh phoá ñöôïc taïo laäp treân neàn taûng kieán truùc caûnh vaät khoång loà choân hôn 6.000 haøi coát nhaân daân Hueá töû naïn trong hoùa, laáy thieân nhieân laøm neàn cho kieán truùc söû duïng yeáu toá ngaøy kinh ñoâ thaát thuû naêm 1885. Khu vöôøn moä cuï Phan Boäi vöôøn nhö moät neùt ñaëc tröng. Chaâu, khu bia tieán só nhaø Nguyeãn ôû Vaên Thaùnh, nhaø baûo 357 358
  5. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi taøng coå vaät Hueá, Quoác Töû Giaùm…. Ñaêc bieät laø tröôøng Quoác Ñeán nay Hueá ñaõ toàn taïi ñöôïc treân 355 naêm vaø ñöôïc Hoïc ñöôïc thaønh laäp naêm 1896, laø caùi noâi saûn sinh nhieàu UNESCO xeáp vaøo 315 di saûn vaên hoùa cuûa nhaân loaïi caàn ñöôïc nhaân taøi cho ñaát nöôùc nhö Hoà Chí Minh, Phaïm Vaên Ñoàng, Voõ baûo veä vaø toân troïng. Ñoù cuõng laø moät trong nhöõng tieàm naêng Nguyeân Giaùp, Toá Höuõ, Xuaân Dieäu, Huy Caän, Teá Thanh, Toân du lòch lôùn cuûa Hueá. Thaát Tuøng (nhaø khoa hoïc), Ñaëng Vaên Ngöõ (nhaø khoa hoïc). 2. Ñònh höôùng tuyeán, ñieåm DLST Hueá Phía Ñoâng Hueá, caùch thaønh phoá chöøng 15 km laø bieån, a. Du lòch thieân nhieân xöù Hueá baõi taém Thuaän An thu huùt haøng vaïn ngöôøi trong nhöõng ngaøy Soâng Höông heø. Phía Nam Hueá töø caàu Hai ñeán ñeøo Haûi Vaân laø tam giaùc Baïch Maõ - Laêng Coâ - Tö Hieàn, moät khu vöïc lí töôûng ñeå phaùt Noùi ñeán Hueá ta khoâng theå khoâng nhaéc ñeán soâng Höông trieån coâng nghieäp du lòch bieån vôùi hai baõi taém tuyeät vôøi laø - Baét nguoàn töø daõy nuùi Tröôøng Sôn huøng vó, hai nguoàn Taû Caûnh Döông vaø Laêng Coâ cuøng nhöõng thaéng caûnh vaø di tích Traïch vaø Höõu Traïch hoäi ngoä taïi ngaõ ba Baèng Laõng, beân chaân Chaøm treân nuùi Linh Thaùi. nuùi Kim Phuïng, taïo neân doøng Soâng Höông – linh hoàn cuûa veû ñeïp xöù Hueá. Veà loaïi hình du lòch mieàn nuùi, tænh coù laâm vieân quoác gia Baïch Maõ treân ñoä cao 1.400m. Taïi ñaây chuùng ta coù theå saên Töø ngaõ ba Baèng Laõng, vôùi khoaûng 30km chieàu daøi tröôùc chim, thuù, höôûng khoâng khí maùt meõ trong laønh cuûa khí haäu khi hoøa tan vaøo bieån caû, soâng Höông duyeân daùng troâi ñi giöõa oân ñôùi. hai daõy ñoài, laëng leõ ngang qua choán yeân giaác ngaøn thu cuûa caùc vua Nguyeãn ñöôïc phong kín trong nhöõng röøng thoâng u Phía taây Hueá, con ñöôøng 12 môû leân thung luõng A Sao vaø tòch ôû ñoâi bôø. ñöôøng moøn Hoà Chí Minh. Phía baéc Hueá, chæ caùch 60 km laø ñòa baøn du lòch lieân Quaûng Trò, coù La Vang Thaùnh Ñöôøng, Nöôùc soâng Höông trôû neân xanh hôn, eâm ñeàm hôn khi thaønh coå Quaûng Trò… voøng qua chaân nuùi Ngoïc Traûng – ñieän Hoøn Cheùn – theàm ñaát baõi Nguyeät Bieàu, Löông Quaùn xanh töôi ngoâ, ñaäu, roài oâm laáy Thöøa Thieân – Hueá coù caùc loaïi hình vaên hoùa ngheä thuaät chaân ñoài Haø Kheâ – nôi toïa laïc cuûa ngoâi chuøa Thieân Muï noåi noåi tieáng nhö ca Hueá, tuoàng Hueá, ca muùa cung ñình, hoø giaõ tieáng. Baét ñaàu töø ñaây, doøng soâng Höông chaûy eâm xuoâi. Doøng gaïo vaø caùc leã hoäi truyeàn thoáng nhö leã caàu Ngö, leã hoäi laøng nöôùc haàu nhö quanh naêm trong xanh, laø chieác göông soi tuyeät reøn Hieàn Löông, leã OÂng, leã Baø taïi ñieän Hoøn Cheùn… Ngoaøi ra, vôøi cho coâng vieân ôû ñoâi bôø, caùc coâng trình kieán truùc Phu Vaên Hueá coù moät neàn vaên hoùa aåm thöïc truyeàn thoáng vôí caùc moùn Laâu, Thöông Baïc, khaùch saïn Höông Giang, khaùch saïn an noåi tieáng vaø ñoäc ñaùo maø chæ coù Hueá môùi coù. Ñoù laø caùc moùn Century… vaø caàu Traøng Tieàn nhö daûi nô treân maùi toùc ngöôøi aên cung ñình. con gaùi. 359 360
  6. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Rôøi coàn Heán, soâng Höông tieáp tuïc nheï troâi giöõa ñoâi bôø Gaén lieàn vôùi soâng Höông, nuùi Ngöï Bình laø moùn quaø voâ bieác xanh cuûa vuøng ngoaïi oâ Vó Daï, thaúng veà ngaõ ba Sình, ñeå giaù khaùc maø taïo hoùa ban taëng cho xöù Hueá. Soâng Höông vaø roài hoäi ngoä vôùi soâng Boà vaø soâng OÂ Laâu, cuøng hoøa mình vaøo nuùi Ngöï Bình trôû thaønh bieåu töôïng cuûa Hueá sôn thuûy höõu phaù Tam Giang vaø loøng bieån caû. tình, do ñoù ngöôøi ta coøn goïi Hueá baèng moät teân goïi khaùc: mieàn Höông – Ngöï. Soâng Höông nhö laø linh hoàn cuûa veû ñeïp xöù Hueá. Ngöôøi Nuùi Ngöï Bình khoâng cao laém, chæ 105m. tröôùc naêm ta töøng ví von con soâng naøy baèng nhieàu teân goïi ñöôïm chaát 1802, ngöôøi ta goïi nuùi Ngöï laø Baèng Sôn vì ñænh nuùi baèng thô: “Ñieäu slow tình caûm”, “Ngöôøi taøi töû ñaùnh ñaøn luùc ñeâm phaúng, daùng nuùi uy nghi, caân ñoái. Sau khi leân ngoâi môû ñaàu khuya”, “Coâ gaùi thaàn tieân”, “Daûi luïa meàm”, “Maùi toùc ngöôøi con trieàu ñaïi nhaø Nguyeãn (1802), vua Gia Long thaáy Baèng Sôn coù gaùi löôïn daøi, luùc naøo cuõng oùng aû ôû maõi ñoä xuaân thì”, “Daûi luïa veû ñeïp cao quyù, beøn quyeát ñònh choïn laøm tieàn aùn cuûa kinh bieác trong aùnh naéng trôøi”, “Taám thaûm nhung phaûn chieáu thaønh Hueá, maëc duø nuùi caùch xa kinh thaønh tôùi 4km. Ñoàng traêng sao”…. Ñaïi thi haøo Nguyeãn Du cuõng töøng vieát: thôøi, nhaø vua ñaët teân môùi cho ngoïn nuùi laø Ngöï Bình. Ngöï Höông Giang nhaát phieán nguyeät Bình, töø moät thöïc teá töï nhieân ñöôïc bieán thaønh moät thöïc teá (Höông Giang töïa moät vaàng traêng) kieán truùc bieåu töôïng vöông quyeàn, naèm treân truïc chính cuûa kinh thaønh – ñöôøng Trung Ñaïo. Vôùi Cao Baù Quaùt thì: “Soâng Höông nhö moä thanh kieám Ngaøy xöa cuõng nhö baây giôø, ngöôøi ta töøng coi nuùi Ngöï döïng ngang trôøi”. Hoaëc nhaø thô khaùc thì: Bình xanh rôïp boùng thoâng laø choán thöôûng ngoaïn thieân nhieân “Neáu nhö khoâng coù doøng Höông tuyeät vôøi. Vaøo buoåi ñeïp trôøi, ñöùng treân ñænh nuùi, ta coù theå thu Caâu thô xöù Hueá nöûa ñöôøng ñaùnh rôi vaøo taàm maét toaøn caûnh thaønh phoá Hueá vôùi soâng nuùi, coû caây xanh rôøn, cung ñieän nguy nga maùi chuøa vaø nhaø thôø coå kính. Xa Neáu nhö khoâng coù doøng Höông hôn laø daõy Tröôøng Sôn truøng ñieäp veà phía taây; caùt traéng vaø bieån Ngöôøi tình cho Hueá, ngöôøi thöông nôi naøo” bieác ôû phía ñoâng; ñoàng ruoäng phì nhieâu veà phía nam, ñoâng – Theá ñaáy, caùi saâu laéng tröõ tình cuûa ngöôøi daân xöù Hueá nam vaø baéc, ñoâng – baéc. Dó nhieân, cuõng khoâng theå queân baûn cuõng do Soâng Höông taïo neân. Moãi ngöôøi daân Hueá ñeàu nghó giao höôûng thieân nhieân tuyeät vôøi cuûa gioù vaø ngaøn thoâng. raèng: soâng Höông laø moùn quaø voâ giaù maø taïo hoùa ban taëng…, Moät trong nhöõng caâu thô maø ngöôøi daân xöù Hueá, keå caû vaø khoâng theå hình dung ñöôïc Hueá seõ nhö theá naøo neáu boãng nhieàu ngöôøi ñang ôû khaép caùc phöông trôøi xa xoâi, ñeàu ghi saâu döng soâng Höông bieán maát. trong loøng, ñoù laø: Nuùi Ngöï Bình “Ñi ñaâu cuõng nhôù queâ mình 361 362
  7. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Nhôù Soâng Höông gioù maùt, nhôù non Bình traêng trong” trung bình naêm khaù lôùn 3.500mm. Ñaëc bieät ôû ñoä cao 900m ñeán ñoä cao 1.450m löôïng möa bình quaân haèng naêm laø Röøng quoác gia Baïch Maõ 7.977mm. Hieän nay Vieät Nam coù 10 vöôøn quoác gia: Ba Beå, Tam Vöôøn quoác gia Baïch Maõ coù 1.286 loaøi thöïc vaät vaø 723 Ñaûo, Ba Vì, Caùt Baø, Cuùc Phöông, Beán EÙn, Baïch Maõ, Caùt loaøi ñoäng vaät ñaëc bieät nhaát laø boä gaø. Taïi röøng quoác gia Baïch Tieân, Coân Ñaûo, Yokdon. Maõ hieän nay coù khoaûng 139 ngoâi bieät thöï xinh xaén ñöôïc xaây Röøng quoác gia Baïch Maõ naèm ôû phía nam tænh, caùch caát theo loái kieán truùc ñaëc bieät nhö khaùch saïn Morin, caùc bieät thaønh phoá Hueá 5km. Naêm 1925 döôùi thôøi Phaùp thuoäc moät döï thöï cuûa caùc vieân chöùc cao caáp hoï Thaân, hoï Hoà Ñaéc… taïo cho aùn thaønh laäp vöôøn quoác gia Baïch Maõ - Haûi Vaân roäng 50.000 Baïch Maõ moät boä maët raát myõ leä treân nuùi ñoài phoùng khoaùng. ha ñeå baûo veä loaøi gaø lam maøo traéng do moät kyõ sö ngöôøi Phaùp Nhöõng thaéng caûnh noåi tieáng cuûa Baïch Maõ coù thaùc Ñoã Quyeân, teân Geùrard ñeà xuaát döï aùn khu nghæ maùt Baïch Maõ ñeán naêm suoái Hoaøng Yeán, haûi voïng ñaøi, ñöôøng moøn tró sao… 1935 thì hoaøn taát. Baïch Maõ laø moät vuøng röøng nuùi coù dieän tích b. Du lòch vaên hoùa truyeàn thoáng xöù Hueá 45km2, cao 1.444m so vôùi maët nöôùc bieån. Baïch Maõ coù khí haäu oân hoøa maùt meû nhôø aûnh höôûng cuûa nöôùc bieån vaø ñoä cao. Veà Kinh thaønh Hueá muøa heø nhieät ñoä cao nhaát chæ 19-20 ñoä. Vöôøn quoác gia Baïch Kinh thaønh Hueá nguyeân laø thuû phuû cuûa xöù Ñaøng Trong cuûa Maõ laø trung taâm cuûa daõi röøng xanh töï nhieân coøn laïi duy nhaát caùc chuùa Nguyeãn töø 1687 – 1775, cuõng laø kinh ñoâ Phuù Xuaân cuûa cuûa Vieät Nam keùo daøi töø bieân giôùi Laøo ñeán bieån Ñoâng. Laø trieàu Taây Sôn töø 1788 - 1801. Sau khi leân ngoâi Hoaøng ñeá (1802), phaàn cuoái cuûa daõy vua Gia Long laïi choïn ñòa ñieåm naøy laøm trung taâm cô quan ñaàu Tröôøng Sôn baéc, vöôøn naõo cuûa vöông trieàu môùi vôùi qui moâ to lôùn hôn. nhö moät böùc tranh Kinh thaønh Hueá ñöôïc xaây döïng roøng raõ hôn 30 naêm huøng traùng ñöôïc deät (1803 - 1837). Toång theå kieán truùc Kinh thaønh Hueá cho thaáy neân bôûi nhieàu daõy nuùi ñaây laø moät phaùo ñaøi phoøng thuû ñoà soä, kieân coá, ñoàng thôøi laïi cao chia caét vaø thaáp coù tính ngheä thuaät cao. Ngoïn nuùi Ngöï Bình caùch gaàn 4km daàn ra bieån. Ñoä doác phía tröôùc ñöôïc choïn laøm tieàn aùn, hai hoøn ñaûo nhoû treân soâng bình quaân cuûa toaøn khu Höông laø coàn Heán vaø coàn Daõ Vieân ñöôïc duøng laøm bieåu töôïng vöïc laø 25 ñoä, coù nôi Taû Thanh Long vaø Höõu Baïch Hoå. Doøng soâng Höông chaûy bieán ñoäng töø 45-60 ñoä. ngang tröôùc maët laøm yeáu toá Minh Ñöôøng. Ñaùng chuù yù laø caû Muøa möa baét ñaàu töø boán maët Kinh thaønh ñeàu ñöôïc bao boïc bôûi heä thoáng soâng ngoøi thaùng 9 vaø keát thuùc vaøo thaùng gieâng naêm sau. Löôïng möa 363 364
  8. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi töông ñoái roäng goïi laø soâng Hoä Thaønh, phía tröôùc laø moät ñoaïn Taàm linh ñieåm huyeät: höôùng nuùi ñoài bao boïc. cuûa soâng Höông, ba maët coøn laïi laø nhöõng doøng soâng ñaøo vôùi Coù baûy laêng taåm ôû coá ñoâ Hueá, trong ñoù coù boán laêng lôùn vaø toång chieàu daøi treân 7km. ñaùng chuù yù laø laêng Gia Long, Minh Maïng, Khaûi Ñònh vaø Töï Ñöùc. Söï phaân chia khu vöïc trong kinh thaønh Hueá ñöôïc xaùc Laêng Gia Long, caùch Hueá 18 km ñöôøng thuûy. ñònh bôûi boán voøng thaønh. Voøng ngoaøi cuøng lôùn nhaát coù teân laø Laêng Minh Maïng, caùch Hueá 16 km ñöôøng thuûy, 14 km Kinh thaønh duøng ñeå baûo veä khu vöïc caùc cô quan cuûa boä maùy ñöôøng boä. chính quyeàn trung öông. Hai voøng thaønh beân trong nhoû daàn mang teân Hoaøng thaønh vaø Töû Caám thaønh. Hoaøng thaønh duøng Laêng Thieäu Trò, caùch Hueá 10 km. ñeå baûo veä khu vöïc caùc cô quan leã nghi, chính trò quan troïng nhaát Laêng Töï Ñöùc caùch Hueá 7 km. cuûa trieàu ñình vaø caùc ñieän thôø. Töû Caám thaønh baûo veä nôi laøm vieäc, aên ôû vaø sinh hoaït haøng ngaøy cuûa nhaø vua vaø gia ñình. Laêng Duïc Ñöùc, do vua Thaønh Thaùi xaây döïng sau khi Voøng thaønh thöù tö coù teân laø Traán Bình Ñaøi (hay Mang Caù). oâng leân ngoâi. Heä thoáng caùc laêng taåm Laêng Ñoàng Khaùnh caùch laêng Töï Ñöùc 500 m. Ngoaøi heä thoáng kinh thaønh vaø hoaøng cung, cuõng nhö Laêng Khaûi Ñònh caùch Hueá 10 km. nhöõng di tích chuøa chieàn. Hueá coøn coù heä thoáng laêng taåm raát Moãi laêng mang moät daùng veû rieâng bieät, ñoäc ñaùo. Loái noåi tieáng (coù 7 khu laêng taåm). Bôûi coù quan nieäm “sinh kyù töû kieán truùc boäc loä roõ tính hoaønh traùng. Laêng Minh Maïng mang quy” (soáng gôûi thaùc veà), nghóa laø cuoäc soáng treân traàn gian naøy daùng veû thaâm nghieâm. Laêng Thieäu Trò coù kieán truùc thanh chæ taïm bôï, caùi cheát môùi trôû veà vôùi theá giôùi vónh haèng vaø nhö thoaùt. Laêng Töï Ñöùc thô moäng. Laêng Khaûi Ñònh tinh xaûo, chòu theá caùi nhaø ôû chæ laø taïm bôï, caùi moà môùi laø caùi muoân ñôøi. Cho aûnh höôûng cuûa kieán truùc Taây phöông. neân caùc vua Nguyeãn raát toán coâng söùc cho vieäc xaây döïng laêng taåm cuûa mình. Vua Minh Maïng laø ngöôøi tìm theá ñaát xaây laêng Quaàn theå kieán truùc vua Nguyeãn khaùc vôùi kieán truùc laêng kyõ löôõng nhaát trong soá caùc vua coù xaây laêng. Vuøng ñaát xaây taåm cuûa caùc vua nhaø Minh - Trung quoác ôû choã laêng cuûa vua laêng ñoù phaûi hoäi ñuû boán yeáu toá: Trung Quoác mang caûm giaùc laïnh luøng, u tòch. Coøn kieán truùc laêng taåm nhaø Nguyeãn laø gaïch noái giöõa thieân nhieân vaø con ngöôøi Taàm sôn ñieåm huyeät: höôùng nuùi chính söï hoøa quyeän ñoù laø moät tuyeät taùc thô trong kieán truùc. Taàm thuûy ñieåm huyeät: höôùng nöôùc Nhöõng coâng trình toân giaùo - tín ngöôõng tieâu bieåu ôû Taàm phong ñieåm huyeät: höôùng gioù Hueá 365 366
  9. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Trong lôøi noùi ñaàu cuoán nhöõng ngoâi chuøa Hueá, taùc giaû Haø coù tính chaát taâm lí chieán nhaèm taïo uy theá linh thieâng cho theá Xuaân Lieâm vieát: “Tröôùc ñaây coù thôøi gian ngöôøi ta goïi Hueá laø löïc chính trò cuûa mình; ñoù laø caâu chuyeän coù moät baø giaø maëc Thieàn Kinh, töùc laø Kinh ñoâ Phaät giaùo”. Sôû dó nhö vaäy laø vì quaàn aùo ñoû ngoài treân ñænh ñoài Haø Kheâ phaùn baûo seõ coù moät vò chaân chuùa ñeán söûa chuøa cho tuï tinh khí vaø cuûng coá long maïch Hueá coù quaù nhieàu chuøa. Maø chuøa chieàn ôû Hueá laïi coù nhieàu neùt ñeå phaùt trieån Thuaän Hoùa vaø Nam Haø. ñaëc tröng trong phong caùch kieán truùc, phong caùch toå chöùc vöôøn chuøa, phong caùch giöõ giôùi luaät trai tònh cuûa chö taêng, Töø ñoù ñeán nay, do söï taøn phaù cuûa thieân nhieân vaø chieán phong caùch cuùng leã theo Phaät giaùo… Qua tieán trình thôøi gian tranh, chuøa phaûi tu söûa nhieàu laàn. Ñaùng chuù yù laø caùc söï kieän: khoaûng hôn ba traêm naêm, chuøa chieàn xöù Hueá ñaõ maëc nhieân Naêm Canh Daàn (1710), chuùa Nguyeãn Phuùc Chu cho ñuùc ñoùng goùp nhieàu cho vaên hoùa Phuù Xuaân theâm saéc maøu röïc rôõ. moät quûa chuoâng lôùn goïi laø Ñaïi Hoàng Chung, cao 2,50m, naëng Vì vaäy, seõ laø moät thieáu soùt lôùn neáu ñeán vôùi xöù Hueá tham treân 2000kg. Quaû chuoâng laø moät taùc phaåm ngheä thuaät quùy giaù quan maø khoâng ñeán vaõn caûnh moät soá ngoâi chuøa noåi tieáng cuûa ñang ñöôïc tröng baøy taïi nhaø luïc giaùc phía taây, beân phaûi thaùp Hueá. Phöôùc Duyeân. Chuøa Thieân Muï: Chuøa Thieân Muï laø moät ngoâi chuøa noåi Naêm Giaùp Ngoï (1714), sau khi cho söûa chöõa, chuøa Thieân tieáng ôû Vieät Nam vaø laø moät ñaïi danh lam cuûa xöù Hueá. Chuøa Muï trôû thaønh moät ñaïi sôn moân, roäng vaø ñeïp hôn tröôùc raát toïa laïc treân ñoài Haø Kheâ, beân doøng Höông Giang, thuoäc ñòa nhieàu, chuùa Nguyeãn Phuùc Chu cho döïng moät taám bia caåm phaän xaõ Höông Long, caùch trung taâm thaønh phoá Hueá 5km veà thaïch raát lôùn, cao 2,60m, roäng 1,2m vaø khaéc baøi vaên bia cuûa höôùng taây. Quoác chuùa noùi veà vieäc xaây döïng chuøa. Bia ñöôïc ñaët treân löng moät con ruøa baèng ñaù ñöôïc chaïm troå raát tinh xaûo. Bia hieän ñaët Tính ñeán nay, chuøa ñaõ coù moät lòch söû daøi hôn 400 naêm. trong nhaø luïc giaùc phía ñoâng, beân traùi thaùp Phöôùc Duyeân. Töø khi Ñaïi Vieät tieáp nhaän hai chaâu OÂ, Rí, taïi vuøng ñoài Haø Kheâ ñaõ töøng coù moät nôi thôø töï cuûa ngöôøi Chaêmpa ñeå laïi. Veà Söï kieän lôùn nhaát cuûa chuøa Thieân Muï laø cuoäc ñaïi truøng tu sau, taïi pheá tích tín ngöôõng naøy ngöôøi Vieät ñaõ döïng neân moät ngoâi chuøa vaøo naêm Thieäu Trò thöù tö (1844). Nhaø vua ñaõ kieán ngoâi chuøa ñeå thôø Phaät vaø teân chuøa ñöôïc goïi theo tieáng daân thieát chuøa Thieân Muï thaønh thaéng caûnh noåi tieáng coù giaù trò veà gian laø Thieân Moã (hay Thieân Moä). Vaøo naêm Taân Söûu (1601), maët kieán truùc vaø vaên hoùa Phaät giaùo; nhaát laø vieäc xaây döïng ngoâi chuùa Nguyeãn Hoaøng trong moät chuyeán du ngoaïn, thaáy nôi ñaây baûo thaùp Phöôùc Duyeân baûy taàng, cao khoaûng 21m. Thaùp Phöôùc caûnh ñeïp, ñòa theá toát neân ñaõ cho döïng laïi chuøa Thieân Muï ñeå Duyeân khoâng chæ laø bieåu töôïng cuûa chuøa Thieân Muï maø coøn trôû laøm caûnh tuï linh khí, cuûng coá long maïch cho vuøng Thuaän Hoùa thaønh bieåu töôïng cuûa xöù Hueá xinh ñeïp, coå kính. noùi rieâng vaø môû coõi Nam Haø noùi chung. Cuøng vôùi vieäc laøm laïi chuøa Thieân Muï, Nguyeãn Hoaøng cho tung ra moät huyeàn thoaïi 367 368
  10. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Vôùi loái kieán truùc ñoäc ñaùo uy nghieâm, vôùi thieân nhieân Khu BTTN ñaát ngaäp nöôùc Traøm Chim roäng 7.612ha, höõu tình thô moäng, chuøa Thieân Muï ñöôïc xem laø moät thaéng naèm giöõa 4 xaõ: Phuù Ñöùc, Phuù Hieäp, Phuù Thoï vaø Taân Coâng Sinh thuoäc huyeän Tam Noâng, tænh Ñoàng Thaùp, naèm caùch thò caûnh ñeïp nhaát cuûa Hueá. traán huyeän lî nôi gaàn nhaát laø 800m ñöôøng chim bay. Toaøn Chuøa Truùc Laâm: Chuøa Truùc Laâm toïa laïc giöõa röøng khu Traøm Chim naèm treân moät vuøng ñaát truõng töông ñoái baèng thoâng xanh töôi döôùi chaân ñoài Döông Xuaân, xaõ Thuyû Xuaân phaúng, raûi raùc coù nhöõng coàn caùt cao töø 0,5m ñeán 2,5m so vôùi cuûa thaønh phoá Hueá. Chuøa ñöôïc xaây döïng vaøo naêm 1903 döôùi möïc nöôùc bieån, xung quanh khu baûo toàn coøn coù nhieàu keânh thôøi vua Thaønh Thaùi. raïch ngang doïc. Truùc Laâm khoâng phaûi laø ngoâi chuøa vaøo loaïi coå nhaát ôû Khu Traøm Chim naèm trong vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi “nöûa Hueá, nhöng raát coù danh tieáng. Moät cô sôû cuûa tröôøng ñaïi hoïc naêm naéng haïn, nöûa naêm nöôùc noåi” neân coù theå xem ñaây laø Phaät giaùo ñaàu tieân taïi Hueá ñaõ ra ñôøi ôû ñaây vaøo naêm 1931 ñoù moät phaàn thu nhoû cuûa heä sinh thaùi vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi. laø An Nam Phaät hoïc hoäi. Nhieàu vò hoøa thöôïng danh tieáng ñaõ Tuy nhieân, ngoaøi nhöõng ñaëc ñieåm saün coù cuûa heä sinh thaùi ñaát töøng tu haønh taïi chuøa Truùc Laâm: Hoøa thöôïng Thích Maät ngaäp nöôùc Ñoàng Thaùp Möôøi, thì nôi ñaây laø nôi taäp trung ñoâng Hieån, Hoøa thöôïng Thích Maät Nguyeän, Hoøa thöôïng Thích Maät ñaûo caùc loaøi chim, ñaëc bieät laø seáu ñaàu ñoû, moät loaøi chim quyù Theå… hieám treân theá giôùi. Taïi chuøa coøn löu giöõ moät soá coå vaät quyù, trong ñoù coù moät 1. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa khu BTTN baûn kinh Phaät baèng chöõ Haùn theâu treân vaûi. Baûn kinh naøy coù Traøm Chim gaàn 7000 chöõ. Caùc nhaø nghieân cöùu lòch söû cho raèng, coå vaät naøy ñöôïc laøm döôùi thôøi vua Quang Trung (1758-1792) - moät vò Ngaøy 2 thaùng 2 naêm 1994, thuû töôùng chính phuû ñaõ kyù vua thieân taøi cuûa Vieät Nam. Trong baûn kinh coù baøi töïa cuûa quyeát ñònh soá 47/TTg quy ñònh khu ñaát ngaäp nöôùc Traøm Chim vua Quang Trung daøi 248 chöõ. thuoäc huyeän Tam Noâng, tænh Ñoàng Thaùp laø “Khu BTTN cuûa quoác gia”. Töø ñoù trôû ñi khu baûo toàn ñaát ngaäp nöôùc chính thöùc Ngoaøi ra, ñeán Hueá khoâng queân caùc ñaëc tröng veà ngheä ñöôïc thaønh laäp, ban quaûn lí khu baûo toàn tröïc thuoäc UÛy ban thuaät vaên hoùa truyeàn thoáng nhö aâm nhaïc cung ñình Hueá, Nhaân daân tænh Ñoàng Thaùp. Voán ban ñaàu ñaàu tö cho caùc hoaït muùa daân gian,… ñoäng cuûa khu baûo toàn trong giai ñoaïn töø 1994 ñeán naêm 2000 VI. PHAÙT TRIEÅN DLST KHU BTTN ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC laø 4 tæ ñoàng. Söï kieän ñoù cuõng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå caùc TRAØM CHIM ÑOÀNG THAÙP toå chöùc quoác teá giuùp ñôõ ñaàu tö phaùt trieån khu vöïc naøy. 369 370
  11. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi a. Caùc muïc tieâu vaø chöùc naêng cô baûn cuûa khu baûo coøn laïi hieän nay laø caùc vuøng truõng thaáp töï nhieân. Sau ñoù loøng soâng coå bò boài ñaép daàn, treân vuøng hình thaønh heä thoáng raïch toàn nhoû chaèng chòt, ngaén, ngoaèn ngeøo vaø nhieàu raïch khoâng theo Theo luaän chöùng ñaõ ñöôïc duyeät (thaùng 2/1994) caùc muïc moät höôùng nhaát ñònh naøo. tieâu vaø chöùc naêng cô baûn cuûa khu baûo toàn laø: ÔÛ gaàn bôø soâng Tieàn, moät soá raïch ñöôïc keát noái laïi duøng Baûo toàn ña daïng sinh hoïc cuûa heä sinh thaùi ngaäp nöôùc taïo nhaùnh ñeå vöôït qua caùc gioàng ñaát cao ven soâng. Tuy naèm ñieån hình cuûa ÑBSCL, cuõng nhö cuûa Ñoâng Nam AÙ. trong vuøng ñoàng boài thaáp nhöng do gaàn vôùi soâng Tieàn vaø Baûo veä caûnh quan ngaäp nöôùc sinh ñoäng cuûa vuøng Ñoàng naèm treân loøng soâng coå neân ñòa hình khu Traøm Chim khoâng Thaùp Möôøi coå xöa. Baûo veä khu cö truù cuûa caùc loaøi sinh vaät thöïc söï baèng phaúng vaø ñoàng nhaát. vuøng ngaäp nöôùc, ñaëc bieät laø caùc loaøi chim nöôùc di cö quyù Traøm Chim ñöôïc bao boïc bôûi caùc keânh Phuù Thaønh ôû hieám, cuøng vôùi vieäc baûo toàn caùc loaøi thöïc vaät baûn ñòa. phía taây, Phuù Hieäp ôû phía ñoâng, keânh Ñoàng Tieán ôû phía nam Söû duïng moät caùch hôïp lí nguoàn taøi nguyeân ñaát ñai, vaø keânh An Bình ôû phía baéc. Trong caùc keânh treân, keânh ñoäng thöïc vaät vaø caûnh quan töï nhieân cuûa heä sinh thaùi ñaát Ñoàng Tieán laø lôùn hôn caû vaø laø keânh truïc noái töø soâng Tieàn ngaäp nöôùc treân cô sôû baûo veä moâi tröôøng, duy trì caân baèng sang soâng Vaøm Coû Taây. sinh thaùi ñeå phuïc vuï cho caùc nhu caàu thieát yeáu cuûa xaõ hoäi, taïo Hieän nay, ngoaøi vieäc ñöôïc bao boïc bôûi heä thoáng keânh vaø ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu khoa hoïc, bôø bao, ngay beân khu Traøm Chim coøn coù hai keânh nhoû laø vaø caùc nhu caàu tham quan, giaûi trí, ñeå mang laïi lôïi ích vaät keânh Möôøi Nheï, noái töø keânh Ñoàng Tieán sang keânh Phuù Hieäp. chaát cho nhaân daân trong vuøng. Ñieàu kieän khí haäu khu Traøm Chim Phaùt huy nhöõng tính naêng tích cöïc cuûa heä sinh thaùi Naèm trong vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi vaø cuõng laø trong vuøng ñaá ngaäp nöôùc trong vieäc baûo veä moâi tröôøng, duy trì nguoàn ñoàng baèng soâng Cöûu Long, khu Traøm Chim coù cheá ñoä nhieät nöôùc, haïn cheá luõ luït. ñôùi gioù muøa vôùi neàn nhieät ñoä cao quanh naêm, möa nhieàu vaø b. Ñaëc ñieåm töï nhieân khu vöïc Traøm Chim phaân hoùa theo muøa maïnh meõ. Nhieät ñoä trung bình haøng naêm Ñòa maïo caûnh quan treân khu khoaûng 270c, vaø löôïng nhieät khaù ñeàu trong naêm, chæ cao hôn 1 - 20C trong caùc thaùng cuoái muøa khoâ, ñaàu muøa möa Theo caùc nhaø khoa hoïc, khu vöïc Traøm Chim voán naèm (thaùng 4 – 6) vaø thaáp hôn cuõng chæ 1 - 20C trong caùc thaùng trong vuøng loøng soâng coå, thuoäc vuøng ñoàng boài treû vaø thaáp. ñaàu muøa khoâ (thaùng 12 ñeán thaùng 2 naêm sau). Nhieät ñoä toái Vuøng naøy xöa kia töøng toàn taïi moät loøng soâng coå maø daáu veát cao tuyeät ñoái giôùi haïn trong khoaûng 37 - 380C vaø nhieät ñoä toái 371 372
  12. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi thaáp tuyeät ñoái cuõng chöa bao giôø xuoáng ñeán döôùi giôùi haïn Ñaëc ñieåm ñaát ñai cuûa Traøm Chim 150C. Nhieät ñoä nhö vaäy raát thích hôïp cho caùc loaøi caây nhieät Khu BTTN Traøm Chim naèm ôû vuøng ñoàng luït kín Ñoàng ñôùi phaùt trieån. Thaùp Möôøi. Ñòa hình ôû ñaây truõng, khoù tieâu nöôùc, bò bao boïc – Ñoä aåm trung bình naêm chæ dao ñoäng trong khoaûng 82 - bôûi caùc daõy ñaát cao ôû phía Taây Baéc cuûa baäc theàm phuø sa coå, phía taây bò bao boïc bôûi caùc gioàng caùt ven soâng Tieàn, phía 83%. ñoâng vaø ñoâng nam vôùi daáu tích cuûa caùc gioàng caùt. Ñaát pheøn – Löôïng boác hôi treân beà maët nöôùc coù theå ñaït töø 1500 – ñöôïc hình thaønh treân caùc ñoàng laày nöôùc lôï roäng lôùn, chöùa 1600 mm/naêm. nhieàu xaùc höõu cô cuûa thaûm thöïc vaät nöôùc lôï trong thôøi kyø Haøng naêm khu Traøm Chim coù khoaûng 2.600 giôø naéng; ñaàm laày hoùa. trung bình coù 8,5 - 9 giôø naéng/ngaøy vaøo caùc thaùng khoâ haïn nhaát Lôùp buøn seùt tích luõy nhieàu pyrit (FeS2) vaät lieäu sinh vaø töø 5,0 - 5,5 giôø naéng/ngaøy trong caùc thaùng möa nhieàu. pheøn lôï gaàn maët ñaát hình thaønh ñaát pheøn naëng vôùi löôïng ñoäc Veà löôïng gioù thì gioù coù gioù muøa Taây – Nam vaøo muøa chaát cao, khoù caûi taïo. Vì traàm tích ñaát seùt naëng coù ñoä thaám möa vaø gioù Ñoâng – Baéc vaøo muøa khoâ laø hai höôùng gioù muøa cao, khi bò oâxy hoùa thì deã daøng xuaát hieän khoaùng jarosit maøu thònh haønh treân khu Traøm Chim. Caùc höôùng gioù khaùc tuy vaøng rôm thöôøng gaây ñoäc cho caây troàng. thænh thoaûng cuõng xuaát hieän trong caùc thôøi kyø chuyeån tieáp vaø ÔÛ phía baéc vaø phía ñoâng cuûa khu Traøm Chim (keânh Phuù ñoâi khi ngay caû giöõa muøa coù höôùng gioù chính thònh haønh, Hieäp) ñòa hình coù cao hôn vaø laø vuøng chuyeån tieáp giöõa baäc nhöng nhìn chung khoâng nhieàu. theàm phuø sa coå vaø phuø sa hieän ñaïi, ñòa hình cao neân lôùp phuû Möa laø saûn phaåm cuûa gioù muøa, nhöng chính möa ñaõ taïo moûng, ñaát ñai phaàn lôùn laø baäc theàm phuø sa coå, thaønh phaàn cô neân söï khaùc bieät vaø phaân hoùa roõ reät theo muøa khí haäu trong giôùi nheï hình thaønh neân caùc loaïi ñaát xaùm. naêm. Haèng naêm, treân khu Traøm Chim thöôøng xuaát hieän moät Taøi nguyeân sinh vaät cuûa khu baûo toàn Traøm Chim muøa möa khaù daøi töø 6 – 7 thaùng (khoaûng töø thaùng 5 – thaùng 11) vaø moät muøa khoâ cuõng khoâng keùm phaàn khaéc nghieät vôùi 5 o Heä thöïc vaät – 6 thaùng trong naêm (thaùng 12 naêm tröôùc ñeán thaùng 4 naêm Naèm treân neàn khí haäu caän xích ñaïo möa nhieàu, naéng, sau). Toång löôïng möa trung bình naêm rôi treân khu Traøm nhieät ñoä cao quanh naêm, coäng vôùi söï baèng phaúng vaø coù phaàn Chim khoaûng 1.400 mm. Trong muøa möa, löôïng möa moãi truõng thaáp cuûa ñòa hình khieán luõ haøng naêm ngaäp traøn ñoàng thaùng ñaït chöøng 150mm, vôùi ñænh cao rôi vaøo hai thaùng 9 vaø ruoäng, saâu töø 0,5m ñeán vaøi meùt, keùo daøi töø 2 - 5 thaùng. Coù thaùng 10, moãi thaùng treân 250 mm. nôi coù muøa khoâ khaéc nghieät ñeán 5 – 6 thaùng lieàn haàu nhö 373 374
  13. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi khoâng möa, maët ñaát nhieàu nôi nöùt neû, khi nhöõng côn möa hai loaøi chim tieâu bieåu vöøa aên, vöøa sinh saûn vaø nguû trong ñaàu muøa xuaát hieän cuoán pheøn toûa khaép vuøng, ñaõ taïo cho vuøng quaàn xaõ naøy laø coâng ñaát vaø nhaïn. Ñoàng Thaùp Möôøi noùi chung vaø khu Traøm Chim noùi rieâng moät – Quaàn xaõ naêng oáng (Eleocharis dulcis) coù dieän tích caûnh quan ñaát öôùt khaù ña daïng. 898,8 ha; kieåu quaàn xaõ naøy thöôøng xuaát hieän ôû nôi coù ñoä cao Vì khu baûo toàn Traøm Chim laø moät phaàn thu nhoû cuûa trung bình. Caùc quaàn xaõ naêng oáng laø nôi aên cuûa caùc loaøi tieâu Ñoàng Thaùp Möôøi neân heä thöïc vaät ôû ñaây cuõng laø ñaëc tröng cuûa bieåu nhö seáu, giang sen vaø giaø ñaåy. Ñoàng Thaùp Möôøi, ñoù laø kieåu röøng kín laù roäng thöôøng xanh – Quaàn xaõ maàm moác (Ischaemum rugosum) coù dieän tích ngaäp nöôùc theo muøa treân ñaát chua pheøn. 305,1 ha; kieåu quaàn xaõ naøy thöôøng xuaát hieän ôû nôi coù ñoä cao Coù saùu quaàn xaõ thöïc vaät chính ñöôïc tìm thaáy trong khu trung bình. baûo toàn bao goàm: – Quaàn xaõ röøng Traøm coù dieän tích 3.018,9 ha. Toaøn boä – Quaàn xaõ sen (Nelumbo nucyfera) coù dieän tích 63,8 ha; caùc khu röøng Traøm trong khu baûo toàn laø laø caùc khu röøng kieåu quaàn xaõ naøy thöôøng xuaát hieän ôû nhöõng nôi coù ñaát thaáp ñöôïc troàng ôû ñoä tuoåi töø 4 – 20, maät ñoä bieán thieân trong nhö böng, vuøng aåm laày gaàn nhö ngaäp nöôùc quanh naêm (khoâng khoaûng töø 5.000 - 20.000 caây/ha. khoâ haún vaøo muøa khoâ). Caùc quaàn xaõ sen laø nôi aên, sinh saûn o Heä ñoäng vaät vaø truù aån cuûa caùc loaøi trích, cuùm nuùm, oùc cao, chaøng nghòch, vòt trôøi, le le… Coù 198 loaøi chim thuoäc 49 hoï ñöôïc tìm thaáy ôû khu Traøm Chim. Trong ñoù coù 88% ñöôïc tìm thaáy ôû khu baûo toàn – Quaàn xaõ luùa ma (Oryza rufipogon) coù dieän tích vaøo muøa khoâ vaø trong soá 198 loaøi chim naøy coù 16 loaøi ñang bò khoaûng 678,4 ha; kieåu quaàn xaõ naøy thöôøng xuaát hieän ôû ñe doïa ôû quy moâ toaøn caàu. nhöõng nôi coù ñoä cao trung bình. Caùc quaàn xaõ luùa ma laø nôi aên, sinh saûn vaø truù aån cuûa caùc loaøi trích, vòt trôøi, le le… caùc Caùc loaøi tieâu bieåu goàm: seáu coå truïi (Grusantigone loaøi khaùc nhö dieäc, vaïc, coø, coàng coâïc, giaø ñaåy, giang sen, sharpii), giaø ñaåy lôùn (Leptotilos dubius), giaø ñaåy Java seáu… aên ôû ñoàng luùa ma, nguû vaø sinh saûn ôû caùc nôi khaùc nhö (Leptotilos Javanicus), coø quaém ñaàu ñen (Threskiornis röøng traøm, ñoàng saäy. melanocephalus), coø thìa (Platalea minor), ñaïi baøng ñen (Aquila clanga), te vaøng (Vanellus cinerus), choi choi löng ñen – Quaàn xaõ coû oáng (Panicam repens) coù dieän tích 1965,9 (Charadrius pernorii). ha; kieåu quaàn xaõ naøy thöôøng xuaát hieän ôû nhöõng nôi coù ñoä cao khaùc nhau, nhöng phoå bieán vaø chieám öu theá ôû nhöõng nôi Ñieàu kieän ñòa maïo – thuûy vaên – thoå nhöôõng nhö ñaõ moâ ñaát cao. Caùc quaàn xaõ coû oáng laø nôi aên cuûa caùc loaøi chim. Coù taû treân ñaây ñaõ laøm cho heä thoáng reã caây traøm töï nhieân ñaõ 375 376
  14. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi ñieàu kieän sình laày ñoïng nöôùc vaø moïc javanica)… kieám aên treân thaûm thöïc vaät noåi thuûy sinh vaø thaønh quaàn thuï roäng lôùn ôû Ñoàng thaùp Möôøi. Nhöõng quaàn tuï nhöõng ñoäng vaät ñang soáng ôû nôi ñaát sình ñaát troáng. thuaàn loaïi traøm naøy ñaõ taïo nôi ôû thích hôïp cho raát nhieàu loaøi Nhöõng vuøng ñaàm laày ñoïng nöôùc ôû khu Traøm Chim naøy chim nöôùc vaø caùc loaøi ñoäng vaät khaùc nhö: dieäc löûa (Ardea cuõng laøm taêng söï sinh soâi naûy nôû cuûa caùc loaøi ñoäng vaät khoâng pupurea), dieäc xaùm (Ardea cinea), coø ngaøng lôùn (Egretta alba), xöông soáng moät caùch nhanh choùng, ñaëc bieät laø muoãi vaø ñæa – coø ngaøng nhoû (Egretta intermedia), coø traéng (Egetta garzetta), hai loaøi ñoäng vaät raát phoå bieán vaø coù raát nhieàu ôû vuøng Ñoàng coàng coïc (phalacrocorax niger), coø bôï (Ardea speciosa). Thaùp Möôøi. Beân caïnh ñoù söï buøng noå veà soá löôïng cuûa caùc loaøi saâu boï ôû nôi ñaây cuõng keùo theo söï buøng noå hoaït ñoäng cuûa caùc Heä thoáng reã traøm daøy ñaëc laø nôi cö nguï vaø ñeû tröùng cuûa loaøi chim aên saâu boï. nhieàu loaøi ñoäng vaät ñaùy, caùc loaøi soø, voïp, cua, vaø nhieàu loaïi ñoäng vaät khaùc nhö ruøa, ba ba, eách nhaùi… ngoaøi ra ñaây cuõng laø 2. Ñònh höôùng phaùt trieån DLST Traøm Chim vuøng moâi tröôøng thích hôïp cuûa caùc loaøi taûo. Treân maët nöôùc, caùc Ñoàng Thaùp Möôøi caønh caây laø nôi sinh soáng cuûa caùc loaøi ñoäng vaät khoâng xöông Nhö chuùng ta ñaõ bieát, khu baûo toàn Traøm Chim ñöôïc xem soáng nhö ong, kieán, nheän vaø caùc loaøi coân truøng khaùc. nhö moät baûo taøng lôùn veà heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc, trong ñoù Beân caïnh ñoù, söï ña dang cuûa thaûm thöïc vaät ñaõ taïo nôi ôû noåi baäc laø caûnh quan thieân nhieân vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi vôùi cho nhieàu loaøi boø saùt nhö traên, raén, ruøa, löôn, vaø tröôùc ñaây coù caùc loaøi chim quyù hieám ñang sinh soáng taïi ñaây. Khung caûnh ñuû caû ñoài moài, caù saáu töø bieån Hoà (Campuchia) di cö xuoáng. cuûa khu baûo toàn caàn ñöôïc baûo veä nguyeân veïn trong moät khung caûnh cuûa ñaát ngaäp nöôùc nhöng caàn ñöôïc chænh trang hôïp lí ñeå Vaøo muøa luõ, treân nhöõng caây gaùo coù khi coù tôùi vaøi chuïc noåi baät nhöõng neùt ñoäc ñaùo cuûa caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc vuøng con raén soáng quaán quyeän vôùi nhau. Theá nhöng do söï bieán ñoåi ñoàng baèng soâng Cöûu Long. ngaøy caøng maïnh cuûa vuøng naøy, ngaøy nay chuùng ta khoâng coøn thaáy xuaát hieän nhöõng loaøi nhö caù saáu, ñoài moài… vaø moät soá Vì theá maø chuùng ta caàn chuù yù ñeán caùc yeáu toá sau ñeå loaøi khaùc cuõng daàn daàn hieám thaáy. loàng gheùp DLST vaøo ñieàu kieän Traøm Chim: Cheá ñoä thuûy vaên cuûa khu vöïc baûo toàn naøy raát thích hôïp - Phaùt huy caùc giaù trò cuûa heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc ñeå vôùi nhieàu loaøi chim nöôùc di cö. Nhieàu loaøi vòt trôøi nhö: phuïc vuï cho nhu caàu tham quan, du lòch, giaùo duïc baûo veä moâi Northern Pintails (Anus acuta), Northern shouellers (Anus tröôøng vaø taøi nguyeân thieân nhieân. penelope), Spotr – billed duck (Anus poecilorhyn), Garganey - Toå chöùc tham quan du lòch ñeå phaùt huy nhöõng giaù trò (Anus quequedula) vaø Whistling ducks (dendropcygra veà moâi tröôøng vaø caûnh quan cuûa heä sinh thaùi ñoái vôùi coäng ñoàng vaø xaõ hoäi. 377 378
  15. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Ban quaûn lí khu baûo toàn caàn phoái hôïp chaët cheõ vôùi Sôû du lòch caûnh thieân nhieân ñôn thuaàn, maø ñoù coøn laø moái quan Thöông maïi - Du lòch tænh Ñoàng Thaùp ñeå xaây döïng chöông taâm veà giöõ gìn moâi tröôøng, baûo toàn thieân nhieân. Ngoaøi giaùo trình tham quan du lòch trong ñòa baøn khu baûo toàn. Ñöa khu duïc, höôùng daãn du khaùch veà yù thöùc baûo veä Traøm Chim caàn baûo toàn traøm Chim vaøo chöông trình phaùt trieån du lòch cuûa giaùo duïc vieäc giöõ gìn caûnh quan moâi tröôøng soáng yeân laønh cuûa tænh. caùc loaøi chim vaø khoâng laøm xaùo troän moâi tröôøng töï nhieân voán coù ôû ñaây. Khi noùi ñeán khu baûo toàn Traøm Chim, ñieàu ñaàu tieân maø chuùng ta mong ñôïi ñoù laø ñöôïc bieát ñeán seáu ñaàu ñoû hay coøn coù Traøm Chim Tam Noâng, moät Ñoàng Thaùp Möôøi thu nhoû. moät caùi teân khaùc laø con haïc laø moät trong 16 loaøi chim quyù Vôùi lòch söû töï nhieân cuûa vuøng sinh thaùi toång hôïp giöõa ñieàu ñang coù nguy cô bò tuyeät chuûng treân theá giôùi. Chính ñieàu naøy kieän ñòa maïo thuûy vaên vaø sinh vaät ngaäp nöôùc sinh ñoäng. ñaõ thu huùt du khaùch vaø caùc nhaø nghieân cöùu treân theá giôùi ñeán Hoâm nay vaø trong töông lai chaéc chaén khu baûo toàn ñaát ngaäp ñeå tham quan nghieân cöùu. Ngoaøi seáu ñaàu ñoû (ñöôïc xem laø loaøi nöôùc vuøng Ñoàng Thaùp Möôøi seõ trôû thaønh moät ñieåm du lòch chim ñaëc tröng cuûa khu baûo toàn), thì caûnh quan nôi ñaây coøn sinh thaùi haáp daãn. coù heä ñoäng thöïc vaät raát phong phuù vaø ña daïng, laø ñieàu kieän VII. PHAÙT TRIEÅN DLST VÖÔØN QUOÁC GIA COÂN ÑAÛO toát ñeå thu huùt nhöõng du khaùch quan taâm ñeán hoaït ñoäng du 1. Khaùi quaùt veà Vöôøn quoác gia Coân Ñaûo lòch sinh thaùi. a. Vò trí vaø löôïc söû hình thaønh Beân caïnh ñoù, chuùng ta coøn coù theå xaây döïng moät chöông trình tham quan keát hôïp khu Traøm Chim vaø caûnh quan dieän Naêm 1993 Chi cuïc Kieåm laâm ñaëc khu Vuõng Taøu – Coân maïo vuøng Ñoàng thaùp Möôøi nhö: röøng traøm ngaäp nöôùc, caùc Ñaûo keát hôïp vôùi Cuïc Kieåm laâm Phaân vieän Ñieàu tra quy quaàn xaõ sen, suùng… Tuy nhieân vì caûnh quan ñaëc bieät laø “nöûa hoaïch röøng II laäp luaän cöù khoa hoïc cho khu röøng Coân Ñaûo vaø naêm naéng haïn, nöûa naêm muøa nöôùc daâng” cuûa vuøng Ñoàng thaùp ñeà nghò ñöa vaøo danh muïc röøng caám. Möôøi, neân khi toå chöùc, xaây döïng moät chöông trình du lòch, Ngaøy 31/3/1993 Thuû töôùng chính phuû ra quyeát ñònh chuùng ta caàn chuù yù ñeán thôøi gian vì seáu chæ veà töø thaùng 1 ñeán 135/TTg pheâ duyeät luaän chöùng kinh teá kyõ thuaät VQG Coân thaùng 5 haøng naêm, caùc thaùng coøn laïi laø thôøi gian ñaøn seáu di Ñaûo vaø chính thöùc thaønh laäp VQG Coân Ñaûo. cö ñeå traùnh luõ. Vì vaäy töø thaùng 1 ñeán thaùng 5 laø muøa khaùch Vöôøn coù toång dieän tích töï nhieân 19.998ha, goàm 14 hoøn coù theå tham quan Traøm Chim. ñaûo lôùn nhoû, trong ñoù 5.998ha röøng treân caùc ñaûo, 14.000ha Vaán ñeà môû cöûa khu Traøm Chim vaø ñoùn khaùch tham treân bieån vaøø 20.500 ha vuøng ñeäm treân bieån. Chieàu daøi bôø quan du lòch sinh thaùi laø ñieàu taát yeáu. Tuy nhieân, nhö ñaõ noùi bieån khoaûng 200km naèm trong vuøng Bieån Ñoâng, Nam Vieät ôû phaàn ñaàu, du lòch sinh thaùi khoâng chæ laø höôùng tham quan 379 380
  16. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Nhieät ñoä trung bình naêm xaáp xæ 26,90C. Bieân ñoä nhieät Nam, thuoäc tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu. Veà vò trí ñòa lyù, Coân Ñaûo naèm ôû toïa ñoä: 80 34’ - 80 49’ vó ñoä Baéc, 1060 31’ - 1060 giöõa thaùng noùng nhaát vaø thaùng laïnh nhaát laø 30C, khoâng coù thaùng naøo nhieät ñoä trung bình nhoû hôn 200C. 45’kinh ñoä Ñoâng. Taøi nguyeân ñoäng thöïc vaät trong vöôøn coù möùc ñoä ña daïng Coân Ñaûo chòu aûnh höôûng cuûa hai höôùng gioù phoå bieán: sinh hoïc raát cao vôùi 882 loaøi thöïc vaät röøng, 144 loaøi ñoäng vaät gioù muøa taây nam, töø cuoái thaùng 5 ñeán ñaàu thaùng 10; gioù muøa röøng treân 1.300 loaøi sinh vaät bieån. Quyõ quoác teá baûo veä taøi nguyeân ñoâng baéc, töø cuoái thaùng 10 ñeán ñaàu thaùng 4. Soá giôø naéng thieân nhieân (WMF) ñaõ ñaùnh giaù, Coân Ñaûo laø moät trong nhöõng trong naêm thöôøng khoaûng 2000 giôø. Caùc thaùng 1, 2, 3 coù soá khu baûo toàn sinh hoïc ña daïng vaø phong phuù nhaát theá giôùi. giôø naéng cao nhaát, treân 200 giôø/thaùng. b. Caùc thaønh phaàn taøi nguyeân cuûa VQG Coân Ñaûo • Thaûm thöïc vaät Coân Ñaûo • Ñòa hình Thaønh phaàn thöïc vaät VQG Coân Ñaûo khaù phong phuù vôùi 882 loaøi, thuoäc 562 chi, 161 hoï. Trong ñoù: Ñòa hình Coân Ñaûo töông ñoái ñôn giaûn, chuû yeáu laø ñoài Caây goã 371 loaøi, chieám 42,1% nuùi thaáp. Ñænh cao nhaát laø ñænh Lôùn 690m (coù taøi lieäu noùi ñænh cao nhaát naèm treân nuùi Thaùnh Giaù 517m). Caùc ñænh cao Caây tieåu moäc 207 loaøi, chieám 23,5% trung bình 400 ñeán 500m nhö nuùi Chuùa (515m), ñænh Tình Caây thaûo moäc 202 loaøi, chieám 22,9 % Yeâu (321m). Ñoàng baèng naèm ôû phía ñoâng nam ñaûo saùt bôø Daây leo 103 loaøi, chieám 11.7% bieån. Vuøng theàm luïc ñòa saâu töø 200m trôû laïi. Döông xæ 42 loaøi, chieám 4,8 % • Khí haäu – thuûy vaên Phong Lan 30 loaøi, chieám 3,4 % Coân Ñaûo naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa vaø Nhö vaäy, thaønh phaàn thöïc vaät ôû ñaây coù quan heä maät chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä khí haäu ñaïi döông, nhieàu naéng gioù. thieát vôùi moät soá khu heä thöïc vaät trong nöôùc nhö: khu heä thöïc Löôïng möa trung bình naêm khoaûng 2510,4mm (coù taøi lieäu vaät mieàn Ñoâng Nam Boä, khu heä thöïc vaät ñoàng baèng soâng Cöûu noùi 2200,7mm). Cheá ñoä möa phaân thaønh hai muøa: Muøa möa töø Long vaø khu heä thöïc vaät baûn ñòa mieàn Baéc Vieät Nam. thaùng 6 ñeán thaùng 1 (naêm sau), muøa khoâ töø thaùng 2 ñeán thaùng Röøng cuûa VQG Coân Ñaûo thuoäc heä sinh thaùi röøng nhieät 5. Tuy nhieân, thöôøng coù töø 7-8 thaùng löôïng möa lieân tuïc vöôït ñôùi haûi ñaûo. Bao goàm hai kieåu röøng chính laø: röøng kín thöôøng 100mm/ thaùng. Ñoä aåm khoâng khí trung bình 90%. xanh möa aåm nhieät ñôùi vaø röøng kín nöûa ruïng laù möa aåm nhieät ñôùi. Röøng ôû ñaây chuû yeáu laø röøng nguyeân sinh, thaønh 381 382
  17. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi phaàn vaø keát caáu gaàn nhö coøn nguyeân veïn, Coân Ñaûo coù nhieàu Thuù 9 16 28 caây coå thuï coù giaù trò nhö gaêng neùo, laùt hoa… Ngoaøi ra, Coân Chim 14 27 69 Ñaûo coøn coù moät khu röøng ngaäp maën nguyeân sinh daøi 8km, ñoù laø hoøn Baûy Caïnh (Baõi Caïn). Chính nhôø daûi röøng ngaäp maën Boø saùt 3 14 39 quyù giaù naøy, maø ñaát Coân Ñaûo khoâng bò xoùi moøn, saït lôû do baõo Löôõng theâ 1 4 8 toá soùng traøn. Toång coäng 27 62 144 Heä sinh thaùi san hoâ ôû ñaây coù tôùi treân 150 loaøi ñuû caùc daïng nhö: daïng baøn, daïng phieán, daïng khoái, daïng dóa, vaø (Nguoàn: Phaân Vieän Ñieàu tra quy hoaïch röøng II) mang nhieàu hình thuø khaùc nhau: caùi hình boä naõo, hình caây Heä ñoäng vaät röøng bao goàm: 144 loaøi, trong ñoù coù 28 loaøi naám, hình ngoùn tay… Taát caû ñeàu röïc rôõ bôûi nhöõng saéc maøu kyø thuoäc lôùp thuù, 69 loaøi lôùp chim, 39 loaøi lôùp boø saùt, taùm loaøi aûo, quyeán ruõ, ñaây cuõng laø nôi truù aån bình quan cuûa haøng ngaøn löôõng theå, trong ñoù coù 14 loaøi ñöôïc xeáp vaøo nhoùm ñoäng vaät loaøi ñoäng vaät khaùc nhau. Rieâng coù coù hôn 200 loaøi (caù thia, caù quyù hieám. Nhoùm ñoäng vaät ñaëc höõu cuûa Coân Ñaûo coù ba loaøi: baøn chaûi, caù moù, caù hoàng…). Maät ñoä trung bình leân tôùi treân thaïch suøng Coân Ñaûo, soùc mun vaø soùc ñen Coân Ñaûo. Nhoùm 400 con/1000m2. ñoäng vaät quyù hieám goàm 18 loaøi chuùng ñeàu laø nhöõng loaøi coù Heä sinh thaùi thaûm coû bieån ôû ñaây laø nhöõng loaïi thöïc vaät giaù trò ñieån hình nhö gaàm ghì traéng, yeán caèm traéng, kyø ñaø coù hoa ngaàm soáng trong moâi tröôøng nöôùc bieån. Taïi ñaây ñang hoa, boà caâu Nicoba… hieän dieän 9/16 loaøi coû bieån coù treân khaép theá giôùi. Hình thaønh Heä ñoäng vaät bieån, quaàn ñaûo Coân Ñaûo coù quaàn theå ruøa neân moät thaûm coû xanh töôi roäng ñeán khoaûng 200 ha trong bieån raát lôùn, haøng naêm vaøo muøa sinh saûn, coù haøng ngaøn löôït vuøng vònh Coân Sôn: rong bieån, coû bieån… ruøa bieån leân caùc baõi caùt ñeå ñeû tröùng. Trong soá loaøi ñoäng vaät • Heä ñoäng vaät Coân Ñaûo thaân meàm coù 110 loaøi thuoäc lôùp chaân buïng (oác), coøn laïi thuoäc lôùp hai maûnh voû (haøu, soø, ñeïp…) vaø 100 loaøi giaùp xaùc (toâm, Nhö treân ñaõ noùi, VQG Coân Ñaûo coøn khaù nhieàu khu röøng cua..). Taïi ñaây coù loaøi caù böôùm laø loaøi ñeïp nhaát, loäng laãy nhaát nguyeân sinh, haàu nhö chöa coù söï taùc ñoäng cuûa con ngöôøi. Vì vôùi 22 loaøi caù böôùm öùng vôùi 22 heä maøu saéc vaø hình daïng khaùc theá ñaõ trôû thaønh nôi truù nguï, sinh soâi, phaùt trieån cuûa nhieàu nhau. muoâng thuù. • Taøi nguyeân nhaân vaên Baûng 2: Thaønh phaàn loaøi ñoäng vaät ôû VQG Coân Ñaûo Lôùp Boä Hoï Loaøi 383 384
  18. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Ngöôøi daân soáng taïi Coân Ñaûo ña soá laø ngöôøi kinh, moät soá ñoaïn cai trò cuøng nhöõng toäi aùc cuûa thöïc daân vaø ñeá quoác. Caàu ít laø Khmer. Sinh soáng vaøo caùc ngheà thuû coâng truyeàn thoáng, Ma Thieân Laõnh cuõng laø moät trong nhöõng nôi ñaùng ñeå du ñi laøm, buoân baùn … soá daân ôû chæ khoaûng hôn 4.000 daân. khaùch ñeán tham quan, taïi ñaây ñaõ xaûy ra caùc hình thöùc tra taán vaø ñaøy aûi nhöõng tuø nhaân lao ñoäng khoå sai, trong quaù Nhöõng di tích noåi baät cuûa Coân Ñaûo bao goàm: heä thoáng trình xaây döïng caàu ñaõ coù khoaûng 350 ngöôøi tuø cheát. Theâm caùc nhaø tuø, vôùi 9 traïi giam roäng 28,94 ha. Trong soá ñoù coù vaøo ñoù nghóa trang Haøng Döông cuõng ñöôïc nhieàu du khaùch 22,04 ha ñöôïc xaây döïng töø thôøi Phaùp thuoäc. Nôi ñaây ñaõ töøng quan taâm khi ñeán VQG Coân Ñaûo, ñoù laø nôi yeân nghæ cuûa hôn giam giöõ caùc ñoàng chí Nguyeãn Vaên Cöø, Leâ Duaån, Phaïm Vaên 20.000 chieán só caùch maïng vaø nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc, hoï ñaõ Ñoàng, Hoaøng Quoác Vieät… Heä thoáng caùc nhaø tuø Coân Ñaûo laø nôi hy sinh anh duõng trong hai cuoäc khaùng chieán, nghóa trang ghi ñaäm daáu aán cuûa lôùp tuø chính trò töø thôøi Ñaûng ta ra ñôøi. roäng khoaûng 20 ha. Ñeán tham quan Coân Ñaûo du khaùch khoâng Ñeán ñaây du khaùch seõ bieát ñöôïc theá naøo laø moät ñòa nguïc traàn theå boû qua Caàu Taøu 914, ñöôïc xaây döïng töø naêm 1873, nhöõng gian, laø toäi aùc taøn khoác cuûa chieán tranh, nôi ñaây toàn taïi caùc ngöôøi tuø ñaõ goïi caàu naøy laø Caàu Taøu ñeå töôûng nhôù ñeán soá tuø loaïi nhaø tuø sau: khu chuoàng coïp töø thôøi Phaùp thuoäc, khu nhaân ñaõ cheát trong suoát quaù trình xaây döïng. Ngoaøi ra ñeán chuoàng coïp kieåu Myõ, khu bieät laäp chuoàng boø vaø haøng loaït caùc Coân Ñaûo du khaùch seõ coù cô hoäi ñöôïc nghe keå veà caùc truyeàn traïi giam khaùc vôùi nhieàu teân goïi khaùc nhau nhö traïi Phuù Sôn, thuyeát veà söï tích Hoøn Cau, Baø Caäu Coân Loân, huyeàn thoaïi veà traïi Phuù Thoï, Phuù Phong, Phuù Bình, Banh I, Banh II… Ñeå coù chò Voõ Thò Saùu vaø tham quan haøng loaït caùc di tích vaên hoùa ñöôïc ngaøy hoâm nay bieát bao con ngöôøi ñaõ phaûi chòu ñöïng cuûa huyeän Coân Ñaûo. nhöõng cuoäc haønh saùt caû veà xaùc thòt laãn tinh thaàn. • Ñaùnh giaù chung Ngoaøi ra, taïi Vôùi nhöõng giaù trò taøi nguyeân hieän coù treân VQG Coân Coân Ñaûo coøn toàn taïi Ñaûo, cho thaáy noù coù tieàm naêng raát lôùn ñaûm baûo tieán haønh nhieàu taøi nguyeân coù khai thaùc vaø phaùt trieån caùc loaïi hình du lòch maø trong ñoù giaù trò nhaân vaên khaùc ñieån hình laø DLST. Ngoaøi ra, VQG Coân Ñaûo coøn coù vò trí nhö khu nhaø chuùa ñaûo chieán löôïc trong khu vöïc, naèm trong caùc tuyeán ñöôøng bieån – ñaây laø nôi ôû vaø laøm haønh trình khu vöïc cuûa khoái ASEAN. Coân Ñaûo coù yù nghóa vieäc cuûa 53 teân chuùa lòch söû raát lôùn, noù laø bieåu töôïng cuûa Vieät Nam ta, noù coøn laø ñaûo, trong ñoù coù 39 moät tröôøng hoïc giaùo duïc loøng yeâu nöôùc cho caùc theá heä hoâm teân ngöôøi Phaùp, 14 nay vaø töông lai. Coân Ñaûo coøn coù moät coäng ñoàng daân cö coù teân ngöôøi Vieät, nôi Caàu Taøu 914 nguoàn goác treân moïi mieàn laõnh thoå cuûa Vieät Nam, coù theå noùi chöùng kieán nhöõng thuû 385 386
  19. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi ñoù laø hình aûnh cuûa moät Vieät Nam thu nhoû, ña daïng veà phong cho taøu ñaùnh caù (ñaàu tö giai ñoïan 1: 27 tæ ñoàng – Coâng ty tuïc taäp quaùn, phong caùch sinh hoaït, nhöng moïi ngöôøi ñeàu Thuûy saûn vaø xuaát nhaäp khaåu Coân Ñaûo). mang moät neùt chung voán coù cuûa ngöôøi Vieät Nam, ñoù laø söï Vieäc caûi taïo, naâng caáp saân bay Coû OÁng giuùp cho caùc loaïi giaûn dò vaø loøng hieáu khaùch. Ñoù laø nhöõng thuaän lôïi ñeå thu huùt maùy bay daân duïng ATR72, Fokker haï caát caùnh, khoâng coøn vaø haáp daãn du khaùch. vieäc 3 chuyeán/1 tuaàn baèng tröïc thaêng nhö tröôùc. 2. Ñònh höôùng phaùt trieån DLST ôû VQG Coân Ñaûo • Ñònh höôùng baûo toàn caùc heä sinh thaùi VQG Coân Ñaûo coù nhieàu tieàm naêng töï nhieân cho phaùt ÔÛ Coân Ñaûo ñoái töôïng ñöôïc baûo veä laø röøng treân bieån, caùc trieån DLST tuy nhieân nhöõng cô sôû vaät chaát kyõ thuaät hieän taïi loaøi ñoäng thöïc vaät quyù hieám caû treân bôø vaø döôùi ñaùy bieån. Ñaëc cuûa khu vöïc chöa ñaùp öùng cho vieäc phaùt trieån hoaït ñoäng naøy. bieät laø caùc loaøi chæ tìm thaáy ôû VQG Coân Ñaûo nhö: gaàm ghì Vì vaäy trong ñònh höôùng phaùt trieån DLST cho VQG Coân Ñaûo traéng, chim ñieân maët xanh…, hay vieäc baûo veä caùc loaøi ruøa caàn chuù troïng ñeán moät soá vaán ñeà sau: trong muøa sinh saûn. Haøng naêm khi ñeán muøa sinh saûn coù haøng ngaøn löôït ruøa leân bôø ñeû tröùng, neáu bieát baûo veä toát quy • Ñaàu tö veà cô sôû vaät chaát luaät sinh saûn theo muøa cuûa loaøi ruøa bieån ta coù theå khai thaùc Tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu ñang keâu goïi caùc ñoái taùc lieân nhaân toá naøy ñeå phaùt trieån DLST. Muoán phaùt trieån DLST ñieàu doanh, lieân keát ñaàu tö vaøo döï aùn du lòch sinh thaùi VQG Coân taát yeáu laø ta phaûi baûo toàn caùc heä sinh thaùi, ñaëc bieät laø moät Ñaûo. nôi coøn hoang sô vaø ít bò oâ nhieãm nhö VQG Coân Ñaûo. Tænh môû roäng chính saùch öu tieân cho caùc nhaø ñaàu tö, • Ñònh höôùng phaùt trieån caùc ñieåm DLST vaø caùc tuyeán, nhaát laø trong lónh vöïc dòch vuï vaän chuyeån naâng caáp saân bay caùc cuïm keát hôïp Coû OÁng ñeå phuïc vuï cho khaùch du lòch ñi laïi thuaän tieän, xaây Ngoaøi ñònh höôùng xaây döïng, quy hoaïch caùc ñieåm DLST döïng heä thoáng caáp nöôùc cho caùc traïm kieåm laâm phuïc vuï cho treân Coân Ñaûo thì vieäc ñònh höôùng xaây döïng caùc cuïm, caùc DLST vaø nhaø khaùch trung taâm VQG Coân Ñaûo, traïm giao dòch tuyeán keát hôïp cuõng laø ñieàu voâ cuøng quan troïng goùp phaàn thu taïi Vuõng Taøu. huùt khaùch cuõng nhö taïo ñieàu kieän cho khaùch coù theå chieâm Hieän taïi, huyeän Coân Ñaûo ñang xin caáp treân ñaàu tö moät ngöôõng ñöôïc toaøn boä caûnh ñeïp cuûa Coân Ñaûo. traïm quan traéc moâi tröôøng ñeå naâng cao hieäu quaû baûo toàn voán Ñònh höôùng phaùt trieån caùc ñieåm DLST: thieân nhieân keát hôïp vôùi baûn veä an ninh quoác phoøng. Caûng caù Beán Ñaàm chuaån bò ñöôïc ñaàu tö khoaûng 55 tæ ñoàng ñeå xaây Khu trung taâm thò traán Coân Ñaûo: Ñeán ñaây du khaùch seõ döïng giai ñoaïn 2: môû roäng ra vuøng nöôùc saâu, coù khaû naêng ñoùn ñöôïc giôùi thieäu moät caùch toång quaùt veà quaàn ñaûo Coân Sôn, taøu tôùi 2.000 taán; xaây döïng keø chaøn soùng laøm nôi traùnh baõo phaïm vi danh giôùi giöõa huyeän vaø VQG Coân Ñaûo, caùc taøi 387 388
  20. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi nguyeân thieân nhieân cuûa Coân Ñaûo vaø haøng loaït caùc taøi nguyeân Coân Ñaûo treân ñöôøng boä. Caùc loaïi hình du lòch thích hôïp bao nhaân vaên nhö caùc di tích lòch söû, caùc kieán truùc, vieän baûo goàm: caâu caù, bôi loäi, caém traïi… taøng… Thò traán Coân Ñaûo – baõi Ñaàm Traàu: Vôùi tuyeán naøy, chæ Baõi Ñaàm Traàu: Taïi ñaây seõ thích hôïp cho caùc loaïi hình trong moät ngaøy du khaùch coù theå tham gia nhieàu loaïi hình du du lòch ngoaïn caûnh nhö ngaém maët trôøi laën, bôi loäi… lòch maø ñieån hình laø: taém bieån, caâu caù, bôi loäi, ñi daïo ngaém caûnh thieân nhieân doïc theo baõi caùt hoaëc ngaém maët trôøi moïc… Baõi Nhoû, Baõi OÂng Ñuïng, Hoøn Cau, Hoøn Baûy Caïnh, Hoøn Tre Lôùn, Hoøn Tre Nhoû, Muõi Chim Chim, Nuùi Thaùnh Giaù, Ñaûo Coân Sôn – Hoøn Tre Lôùn – Hoøn Tre Nhoû: Ñaây laø Vònh Ñaàm Tre… Ñoù laø nhöõng ñieåm ñaõ ñang vaø seõ tieáp tuïc tuyeán du lòch trong ngaøy, xuaát phaùt töø Caàu Taøu – Vònh Coân ñöôïc khai thaùc ñeå phaùt trieån caùc loïai hình du lòch. Moãi moät Sôn – Vònh Beán Ñaàm – Hoøn Tre Lôn – Hoøn Tre Nhoû. Du ñieåm coù nhöõng neùt ñaëc tröng rieâng phuø hôïp vôùi nhieàu loïai khaùch coù theå ñi canoâ hoaëc ñi taøu goã khi tham quan döôùi ñaùy hình du lòch vì vaäy caàn phaûi bieát taän duïng moät caùch hôïp lí ñaïi döông coù caùc phöông tieän hoã trôï nhö bình khí. Tuyeán naøy nhaát ñaûm baûo caû hai nhaân toá baûo toàn vaø taêng tröôûng kinh teá. coù theå keát hôïp nhieàu loaïi hình du lòch caâu caù, ngaém caûnh, nghæ ngôi, giaûi trí… Ñònh höôùng phaùt trieån caùc tuyeán DLST: Ñaûo Coân Sôn – Hoøn Taøi – Hoøn Baûy Caïnh hoaëc Ñaûo Coân Ñoái vôùi VQG Coân Ñaûo coù theå tieán haønh phaùt trieån caùc Sôn – Hoøn Baûy Caïnh – Hoøn Cau: Caû hai tuyeán naøy ñeàu söû tuyeán nhö sau: duïng phöông tieän laø canoâ hoaëc taøu goã ñeå tham quan, ñeàu xuaát Ñi voøng quanh ñaûo Coân Sôn: Vôùi ca noâ cao toác hoaëc taøu phaùt töø Caàu Taøu vaø coù theå nghæ laïi qua ñeâm hoaëc ñi trong goã du khaùch coù theå ngaém caûnh chuïp hình, xem chim quanh ngaøy. Du khaùch coù theå tham gia vaøo caùc loaïi hình du lòch sau: ñaûo hoaëc laën xem san hoâ treân Hoøn Tre Lôùn. Laën coù oáng thôû ngaém san hoâ, caâu caù, leo nuùi… Thò traán Coân Ñaûo – Vònh Ñaàm Tre: Trong tuyeán du lòch naøy du khaùch coù theå thöôûng thöùc nhöõng neùt ñoäc ñaùo cuûa Coân VIII. ÑÒNH HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN DLST PHUÙ QUOÁC Ñaûo nhö xem chim yeán, caâu caù, ngaém caûnh… Ñoái vôùi tuyeán du 1. Löôïc söû hình thaønh ñaûo Phuù Quoác lòch naøy du khaùch coù theå ñi baèng baát cöù ñöôøng naøo, ñöôøng thuûy Phuù Quoác coù lòch söû khai hoang laäp aáp khaù laâu ñôøi so vôùi ca noâ hoaëc taøu goã, ñöôøng boä vôùi oâ toâ hoaëc ñi baùch boä. vôùi caùc vuøng khaùc trong löu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Thò traán Coân Ñaûo – caàu Ma Thieân Laõnh – baõi OÂng Tröôùc ñaây Phuù Quoác laø haûi ñaûo hoang vaéng. Ñeán cuoái theá kyû Ñuïng: Chæ vôùi moät tuyeán du lòch du khaùch coù theå tham quan thöù XVII, Maïc Cöûu töø Trung Quoác ñeán Haø Tieân chieâu moä daân ñöôïc ba ñieåm du lòch vaø chieâm ngöôõng ñoäng thöïc vaät röøng phieâu löu ôû Phuù Quoác vaø caùc nôi thaønh laäp 7 xaõ thoân. Vuøng ñaát Phuù Quoác töø ñaây baét ñaàu coù ngöôøi cai quaûn. Naêm 1780, 389 390
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2