intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Du lịch sinh thái- Lê Huy Bá - part 4

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Huỳnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

Thêm vào BST
Báo xấu
237
lượt xem 108
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'du lịch sinh thái- lê huy bá - part 4', khoa học xã hội, lịch sử văn hoá phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Du lịch sinh thái- Lê Huy Bá - part 4

  1. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi - Caùc coâng trình phuïc vuï du lòch moïc leân coù theå gaây ra - Ngaên chaën söï taùi sinh cuûa caùc vaät chaát höõu cô trong söï thay ñoåi ñieàu kieän ñòa maïo, thuûy vöïc. ñaát. - Vieäc söû duïng phaân boùn hoùa hoïc, thuoác tröø saâu ñeå chaêm - Laøm giaûm ñoä che phuû cuûa thöïc vaät vaø ña daïng sinh soùc coû (ôû caùc saân golf), caây troàng ôû caùc coâng trình phuïc vuï du hoïc. lòch... coù theå gaây oâ nhieãm ñaát vaø caùc nguoàn nöôùc phuïc vuï cho Taùc ñoäng tieàm aån leân chaát löôïng nöôùc: Taùc ñoäng tieàm sinh hoaït vaø nuoâi troàng thuûy saûn. aån cuûa phaùt trieån du lòch vaø caùc hoaït ñoäng cuûa noù bao goàm caû - Caùc coâng trình du lòch coøn coù theå gaây ra xoùi moøn ñaát, söï oâ nhieãm nöôùc. Ñaây laø keát quaû cuûa söï thaûi boû chaát thaûi thay ñoåi tính chaát doøng chaûy, ñôùi bôø... vaø laøm cho tính chaát trong hoaït ñoäng du lòch thaúng xuoáng caùc keânh raïch, soâng hoà, moâi tröôøng bò bieán ñoåi theo chieàu höôùng baát lôïi cho cuoäc hoaït ñoäng bôi loäi, cheøo thuyeàn, veát daàu loang... moät maët gaây soáng. ra söï suy giaûm chaát löôïng nguoàn nöôùc, maët khaùc chaát oâ nhieãm coù theå tích tuï trong cô theå thuûy sinh ñoäng vaät vaø thöïc Ngoaøi ra, coøn coù raát nhieàu taùc haïi nhö laøm thay ñoåi tính vaät vaø ñi vaøo cô theå con ngöôøi. Ngoaøi ra, vaán ñeà “phuù döôõng chaát maën ôû caùc ñôùi bôø do vieäc xaây döïng vaø vaän haønh caùc coâng hoùa” trong moâi tröôøng nöôùc cuõng laø tröôøng hôïp ñaùng lo ngaïi. trình du lòch doïc bôø, gaây oàn, gaây cheát nhieàu loaïi ñoäng - thöïc vaät... ÔÛ ñaây, chuùng toâi chæ ñöa ra moät soá vaán ñeà mang tính Taùc ñoäng tieàm aån leân moâi tröôøng khoâng khí: Taùc ñoäng chaát “noùng” xaûy ra trong hoaït ñoäng du lòch, töø ñoù caùc vaán ñeà tieàm aån cuûa du lòch leân moâi tröôøng khoâng khí theå hieän qua khaùc seõ ñöôïc dieãn giaõi moät caùch deã daøng hôn. caùc nguoàn khí thaûi CO2, CO, SOx, NOx... töø giao thoâng boä, giao thoâng thuûy vaø vaän chuyeån haønh khaùch treân khoâng. OÂ nhieãm Caùc taùc ñoäng tieàm taøng: khoâng khí coù theå dieãn ra trong giôùi haïn heïp, cuõng coù theå Taùc ñoäng tieàm aån leân thöïc vaät: coù theå keå ñeán caùc taùc trong giôùi haïn roäng tuøy thuoäc vaøo caùc ñieàu kieän veà ñòa hình, ñoäng cuûa phaùt trieån du lòch vaø caùc hoaït ñoäng cuûa noù leân thöïc veà tính chaát vaø phaïm vi taùc ñoäng cuûa söï oâ nhieãm... vaät nhö sau: Taùc ñoäng tieàm aån leân ñoäng vaät: Haàu heát du khaùch quan - Thieáu caån thaän trong vieäc söû duïng löûa, chaët phaù caây taâm ñeán vieäc thöôûng ngoaïn caùc ñoäng vaät baûn ñòa. Töø ñoù seõ coái ñeå taïo nôi caém traïi, thaûi boû raùc thaûi khoâng ñuùng caùc quy taùc ñoäng leân: ñònh veà veä sinh moâi tröôøng, söû duïng caùc phöông tieän giao - Phaù vôõ ñieàu kieän soáng cuûa ñoäng vaät thoâng - Laøm thay ñoåi sinh lí vaø haønh vi cuûa ñoäng vaät - Gaây suy giaûm gioáng loaøi. - Gieát haïi hay loaïi boû ñoäng vaät ra khoûi moâi tröôøng soáng - Gaây phieàn nhieãu ñeán söï phaùt trieån bình thöôøng cuûa cuûa chuùng thöïc vaät. 151 152
  2. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi - Hoaït ñoäng tìm kieám vaät löu nieäm gaây suy giaûm nguoàn taøi nguyeân ñoäng vaät vaø ña daïng sinh hoïc... Nhö vaäy, moâi tröôøng soáng cuûa thöïc vaät, ñoäng vaät, chaát Chöông 8 löôïng khoâng khí, chaát löôïng nguoàn nöôùc vaø moâi tröôøng ñaát ñaõ coù söï bieán ñoåi khoâng coù lôïi cho cuoäc soáng cuûa sinh vaät vaø con ngöôøi do hoaït ñoäng cuûa du lòch mang laïi. Ngoaøi ra, caùc vaán ñeà SÖÛ DUÏNG HÔÏP LÍ VAØ BAÛO VEÄ khaùc cuõng coù chieàu höôùng bieán ñoåi theo nhö thay ñoåi caûnh TAØI NGUYEÂN THIEÂN NHIEÂN TRONG quan thieân nhieân, gaây suy thoaùi vaø oâ nhieãm moâi tröôøng. PHAÙT TRIEÅN DU LÒCH SINH THAÙI Phaùt trieån du lòch caàn tieâu thuï caûnh quan ñeå phuïc vuï cho xaây döïng caùc coâng trình du lòch. Neáu coù söï tính toaùn, ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng vaø quaûn lí moät caùch thaän troïng thì caùc aûnh höôûng cuûa du lòch leân moâi tröôøng sinh thaùi coù theå ñöôïc giaûm thieåu. 8.1 ÑÒNH NGHÓA VEÀ TAØI NGUYEÂN Chöông VII Trong khuoân khoå cuûa chöông naøy, chuùng ta seõ laàn löôït 1. Moâi tröôøng laø gì? laøm quen vôùi moät soá khaùi nieäm veà taøi nguyeân thieân nhieân vaø 2. Haõy phaân loaïi moâi tröôøng theo caùc taùc nhaân? Cho ví duï? taøi nguyeân DLST. Tröôùc khi ñi vaøo vaán ñeà, caàn laøm roõ hai khaùi 3. Phaân loaïi moâi tröôøng theo söï soáng? Cho ví duï? nieäm “taøi nguyeân moâi tröôøng” vaø “moâi tröôøng taøi nguyeân”. 4. Phaân loaïi beân trong vaø beân ngoaøi, theo moâi tröôøng thaønh phaàn Taøi nguyeân moâi tröôøng (Enviromental resources): Taøi hay moâi tröôøng taøi nguyeân? Ví duï cuï theå? 5. Phaân loaïi moâi tröôøng theo loaïi hình sinh hoaït cuoäc soáng? Cho nguyeân moâi tröôøng laø moät loaïi taøi nguyeân thieân nhieân nhöng ví duï cuï theå? noù cuõng laø nguyeân, nhieân vaät lieäu, laø ñaàu vaøo cuûa moät heä sinh 6. Phaân loaïi moâi tröôøng theo quyeån?Ví duï? thaùi hoaëc moät quaù trình saûn xuaát naøo ñoù. Hôn theá nöõa, ñoâi 7. Theá naøo laø oâ nhieãm moâi tröôøng? Ví duï? luùc chaát thaûi cuûa moät heä sinh thaùi hoaëc moät quaù trình A naøo 8. Phaân loaïi oâ nhieãm moâi tröôøng? Ví duï? ñoù laïi trôû thaønh “nguyeân, nhieân, vaät lieäu”, laøm ñaàu vaøo cho 9. Anh (chò) haõy cho bieát tình hình oâ nhieãm vaø suy thoaùi moâi moät heä sinh thaùi hoaëc moät quaù trình B tieáp theo. Moät heä daây tröôøng do hoaït ñoäng du lòch gaây ra? chuyeàn caùc nguyeân, nhieân lieäu ñaàu vaøo ñoù cuõng ñöôïc goïi laø taøi 10. Anh (chò) haõy cho bieát caùc taùc ñoäng tieâu cöïc do hoaït ñoäng du nguyeân moâi tröôøng. lòch gaây ra? 153 154
  3. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Vaäy, “Taøi nguyeân moâi tröôøng laø moät loaïi taøi nguyeân seõ coù moät baûng phaân loaïi taøi nguyeân töông öùng. Theo chuùng toâi, taøi nguyeân ñöôïc phaân loaïi nhö sau: trong ñoù bao goàm taøi nguyeân thieân nhieân vaø taøi nguyeân coù maët trong moät moâi tröôøng nhaát ñònh naøo ñoù maø noù tham gia a. Phaân loaïi taøi nguyeân theo nguoàn goác vaøo caùc quaù trình hoaït ñoäng cuûa moâi tröôøng ñoù”. - Taøi nguyeân thieân nhieân (Natural resources) laø caùc Moâi tröôøng taøi nguyeân (Environment of resources): daïng vaät chaát ñöôïc taïo thaønh trong suoát quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa töï nhieân vaø sinh vaät. Caùc daïng vaät Tröôùc heát, noù laø moät moâi tröôøng hoaøn chænh cuûa moät daïng taøi chaát naøy cung caáp nguyeân - nhieân vaät lieäu, hoã trôï vaø phuïc vuï nguyeân naøo ñoù. Ñaõ laø moâi tröôøng thì phaûi coù khoâng gian ñòa cho caùc nhu caàu phaùt trieån cuûa con ngöôøi. lí cuï theå, laõnh thoå cuï theå, coù caáu truùc vaø hoaït ñoäng cuûa noù. Trong ñoù, caùc thaønh phaàn chuû yeáu cuûa moâi tröôøng naøy laïi laø - Taøi nguyeân nhaân taïo (Artificial resources) laø loaïi taøi taøi nguyeân vaø caùc boä phaän hôïp thaønh taøi nguyeân ñoù. Khaùi nguyeân do lao ñoäng cuûa con ngöôøi taïo ra nhö: nhaø cöûa, ruoäng nieäm naøy ñoâi luùc gaàn ñoàng nghóa vôùi khaùi nieäm “moâi tröôøng vöôøn, xe coä, ñoâ thò, noâng thoân vaø caùc daïng cuûa caûi, vaät chaát töï nhieân”. Ví duï: moâi tröôøng taøi nguyeân moû ñaù Chaâu Thôùi, noù khaùc. bao goàm khoâng gian ñòa lí laø toaøn boä vuøng nuùi ñaù Chaâu Thôùi. b. Phaân loaïi taøi nguyeân theo moâi tröôøng thaønh Thaønh phaàn cuûa moâi tröôøng chuû yeáu laø ñaù khoaùng cuøng vôùi phaàn caáu truùc cuûa noù cuõng nhö: caùc thaønh phaàn ñaát laãn caùc chaát Ñöôïc goïi laø “taøi nguyeân moâi tröôøng” (Environmental höõu cô, voâ cô, caùc ñoäng, thöïc vaät vaø vi sinh vaät trong moû ñaùù resources), goàm caùc loaïi: cuøng vôùi caùc hoaït ñoäng khai thaùc (neáu coù) cuûa con ngöôøi. Taøi nguyeân moâi tröôøng ñaát (Soil environmental Ta coù ñònh nghóa: “taøi nguyeân laø caùc daïng vaät chaát ñöôïc resources). Goàm coù taøi nguyeân ñaát noâng nghieäp (Agro-land taïo thaønh trong suoát quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa resources), taøi nguyeân ñaát röøng (Forest soil resources), taøi töï nhieân, cuoäc soáng sinh vaät vaø con ngöôøi. Caùc daïng vaät chaát nguyeân ñaát ñoâ thò (Urban soil resources), taøi nguyeân ñaát hieám naøy cung caáp nguyeân - nhieân vaät lieäu, hoã trôï vaø phuïc vuï cho (Rare earth resources), taøi nguyeân ñaát cho coâng nghieäp caùc nhu caàu phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa con ngöôøi”. (Industrial soil resources)… 8.1.1 Phaân loaïi taøi nguyeân Taøi nguyeân moâi tröôøng nöôùc (Water environmental resources). Bao goàm taøi nguyeân nöôùc maët (Surface water Moãi taùc giaû ñöa ra moät tieâu chuaån ñeå phaân loaïi taøi resources), taøi nguyeân nöôùc trong ñaát hay coøn goïi taøi nguyeân nguyeân khaùc nhau, hay noùi caùch khaùc, neáu ta coù moät taäp hôïp nöôùc thoå nhöôõng (Soil water resources), taøi nguyeân nöôùc caùc tieâu chuaån ñeå phaân loaïi (Categories for classification) ta ngaàm (Ground water resources). 155 156
  4. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Taøi nguyeân moâi tröôøng khoâng khí (Air environmental raát quan troïng ñoái vôùi söï soáng cuûa sinh vaät vì chuùng laø nguoàn resources). cung caáp thöùc aên lieân tuïc cho sinh vaät vaø cho caùc nhu caàu caàn thieát khaùc. Ñaây laø caùc taøi nguyeân khoâng giôùi haïn. Taøi nguyeân khoâng gian (Space resources). Taøi nguyeân khoâng coù khaû naêng phuïc hoài (Unrenewable Taøi nguyeân ngoaøi traùi ñaát nhö maët traêng, caùc haønh resources): goàm caùc khoaùng vaät (Pb, Si...) hay nguyeân - nhieân tinh… vaät lieäu (than, daàu moû, gas töï nhieân…) ñöôïc taïo thaønh trong Taøi nguyeân sinh vaät (Bio-environmental resources). Goàm suoát quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa voû traùi ñaát. Caùc coù taøi nguyeân thöïc vaät (Botanical resources), taøi nguyeân ñoäng taøi nguyeân naøy coù moät khoái löôïng nhaát ñònh vaø bò hao huït vaät (Animal resources), taøi nguyeân vi sinh vaät (Micro- daàn sau khi ñöôïc khai thaùc ñeå phuïc vuï cho söï phaùt trieån kinh biological resources), taøi nguyeân heä sinh thaùi caûnh quan teá, khoa hoïc kyõ thuaät cuûa nhaân loaïi; nhöõng taøi nguyeân naøy coù (Landscape ecosystem recouses). giôùi haïn veà khoái löôïng. Taøi nguyeân khoaùng saûn (Mineral resources). Goàm coù taøi Trong suoát quaù trình soáng, con ngöôøi ñaõ lieân tuïc can nguyeân khoaùng saûn kim loaïi (Metal mineral resources), taøi thieäp vaøo giôùi töï nhieân, do ñoù, moät soá tröôøng hôïp, taøi nguyeân nguyeân khoaùng saûn phi kim loaïi (Unmetal mineral resources) coù khaû naêng phuïc hoài seõ bieán thaønh taøi nguyeân khoâng coù khaû Taøi nguyeân naêng löôïng (Energy resources). Goàm coù taøi naêng phuïc hoài. Ví duï: ñaát laø taøi nguyeân coù khaû naêng phuïc hoài nguyeân naêng löôïng ñòa nhieät (Resources of geotherm energy), nhöng moät khi noù ñaõ bò “ñaù ong hoùa”, “laterite hoùa”, “pheøn taøi nguyeân naêng löôïng gioù (Resources of wind energy), taøi hoùa”… thì noù seõ trôû thaønh “ñaát cheát” vaø ngöôøi ta xem ñoù laø taøi nguyeân naêng löôïng maët trôøi (Resources of solar energy), taøi nguyeân khoâng coù khaû naêng phuïc hoài. Vì vaäy, coù theå noùi khaùi nguyeân naêng löôïng soùng bieån (Resources of marine wave nieäm “taøi nguyeân coù theå phuïc hoài” vaø “taøi nguyeân khoâng theå energy), taøi nguyeân naêng löôïng ñòa aùp (Resources of phuïc hoài” ôû ñaây chæ mang yù nghóa töông ñoái maø thoâi. geopression energy). d. Phaân loaïi taøi nguyeân theo söï toàn taïi c. Phaân loaïi taøi nguyeân theo khaû naêng phuïc hoài Taøi nguyeân höõu hình (Visible resources) laø daïng taøi cuûa taøi nguyeân nguyeân hieän dieän trong thöïc teá maø con ngöôøi coù theå ño löôøng, Taøi nguyeân coù khaû naêng phuïc hoài (taøi nguyeân coù theå taùi öôùc tính veà tröõ löôïng cuõng nhö tieàm naêng khai thaùc, söû duïng taïo - Renewable resources) laø caùc taøi nguyeân maø thieân nhieân vôùi nhieàu muïc ñích khaùc nhau trong cuoäc soáng. Taøi nguyeân coù theå taïo ra lieân tuïc vaø ñöôïc con ngöôøi söû duïng laâu daøi nhö: höõu hình baûn thaân noù cuõng coù söï phaân loaïi töông ñoái. Bôûi vì, röøng, caùc loaøi thuûy haûi saûn ôû soâng hoà, bieån, ñoä phì nhieâu cuûa söï toàn taïi cuûa daïng taøi nguyeân höõu hình naøy coù theå laø ñaàu ñaát, nöôùc ngoït … Caùc taøi nguyeân coù theå taùi taïo ñoùng vai troø 157 158
  5. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi vaøo cho moät trong nhöõng daïng taøi nguyeân höõu hình khaùc. Ví bieát noù laø khoaùng saûn nguyeân lieäu raát caàn cho caùc nhaø maùy duï: taøi nguyeân naêng löôïng, taøi nguyeân nöôùc, chaát höõu cô… laø ñieän nguyeân töû thì noù laïi trôû neân quyù giaùù. Trong lónh vöïc “taøi taøi nguyeân ñaàu vaøo cho taøi nguyeân thöïc vaät, ñeán löôït mình nguyeân moâi tröôøng”, moät soá chaát thaûi ôû moät xaõ hoäi coù trình taøi nguyeân thöïc vaät laïi laø taøi nguyeân ñaàu vaøo cho taøi nguyeân ñoä khoa hoïc kyõ thuaät thaáp coù theå bò loaïi boû hoaøn toaøn, nhöng ñoäng vaät vaø taøi nguyeân nhaân löïc (taøi nguyeân söùc lao ñoäng - trong moät xaõ hoäi coù trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät cao, noù laïi laø Work force resources). Xa hôn nöõa, con ngöôøi laïi laø taøi nguyeân lieäu quyù cho moät quaù trình saûn xuaát tieáp theo. Ví duï: nguyeân coù theå söû duïng moïi daïng taøi nguyeân khaùc. giaáy vieát xong nhö tröôùc ñaây laø “ñoà boû” nhöng töø khi coù coâng ngheä taùi cheá giaáy ra ñôøi thì giaáy loaïi laïi trôû thaønh nguyeân - Taøi nguyeân voâ hình (Invisible resources) laø taøi nguyeân lieäu cho coâng ngheä taùi cheá giaáy hay bìa carton. maø con ngöôøi söû duïng cuõng ñem laïi hieäu quaû thöïc teá cao Veà maët kinh teá, ngöôøi ta caàn döïa vaøo giaù trò söû duïng vaø nhöng noù toàn taïi ôû daïng “khoâng troâng thaáy”, coù nghóa laø tröõ giaù trò haøng hoùa trao ñoåi ñeå ñaùnh giaù moät loaïi taøi nguyeân naøo löôïng cuûa daïng taøi nguyeân naøy laø bao nhieâu, ôû möùc ñoä naøo thì ñoù. con ngöôøi chöa theå xaùc ñònh ñöôïc maø chæ thaáy ñöôïc hieäu quaû to lôùn do daïng taøi nguyeân naøy ñem laïi maø thoâi. Ví duï: taøi Ñoái vôùi taøi nguyeân khoaùng saûn, ngöôøi ta ñaùnh giaù khoâng nguyeân trí tueä, taøi nguyeân vaên hoùa, taøi nguyeân söùc lao ñoäng… nhöõng döïa vaøo giaù trò kinh teá maø coøn döïa vaøo haøm löôïng vaø tröõ löôïng cuûa khoaùng saûn ñoù. Töø ñoù, ngöôøi ta chia giaù trò taøi 8.1.2 Ñaùnh giaùù taøi nguyeân nguyeân khoaùng saûn thaønh: Ngöôøi ta coù theå ñaùnh giaù taøi nguyeân theo nhieàu caùch - Taøi nguyeân coù giaùù trò kinh teá cao, taøi nguyeân coù giaùù trò khaùc nhau, vôùi nhöõng muïc ñích khaùc nhau. Giaùù trò cuûa taøi kinh teá trung bình, taøi nguyeân coù giaù trò kinh teá thaáp. nguyeân ñöôïc ñaùnh giaù cao hay thaáp, toát hay khoâng thaät toát - Taøi nguyeân quyù (Value resources), khoâng hieám. phuï thuoäc vaøo trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät cuûa thôøi ñaïi vaø trình ñoä nhaän thöùc cuûa töøng ñoái töôïng khaùc nhau. Vì vaäy, - Taøi nguyeân hieám (Rare resources), giaù trò quyù khoâng cuøng moät loaïi taøi nguyeân nhöng ôû thôøi ñaïi nguyeân thuûy ñöôïc cao laém. xem laø khoâng caàn, khoâng quyù, thaäm chí coøn coù theå coi laø ñoà - Taøi nguyeân quyù – hieám. boû (khoâng coù giaù trò), nhöng ñeán thôøi ñaïi chuùng ta, khi khoa - Taøi nguyeân coù giaù trò tieàm taøng cao. hoïc kyõ thuaät ñaõ thöïc söï phaùt trieån thì noù laïi trôû neân voâ cuøng - Taøi nguyeân coù giaù trò tieàm taøng khoâng cao maø chæ coù coù giaù trò, thaäm chí raát quyù vaø raát hieám. Ví duï: moû uranium, giaù trò hieän taïi cao. vaøo thôøi nguyeân thuûy ngöôøi ta chöa bieát uranium laø gì neân khoâng cho noù laø quyù, hieám; ngöôïc laïi, ngaøy nay ngöôøi ta ñaõ 159 160
  6. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi - Taøi nguyeân coù giaù trò trao ñoåi vaø taøi nguyeân khoâng coù Laáy thieân nhieân vaø vaên hoùa baûn ñòa laøm cô sôû ñeå phaùt giaù trò trao ñoåi. trieån, taøi nguyeân DLST laø moät boä phaän caáu thaønh trong taøi nguyeân du lòch, bao goàm caùc giaù trò cuûa töï nhieân theå hieän Giaù trò cuûa taøi nguyeân coøn ñöôïc hieåu theo nghóa taøi trong moät heä sinh thaùi cuï theå vaø caùc giaù trò vaên hoùa baûn ñòa nguyeân cuûa ai vaø taøi nguyeân cho ai? toàn taïi vaø phaùt trieån khoâng taùch rôøi khoûi heä sinh thaùi töï - Taøi nguyeân coù theå laø cuûa moät caù nhaân vaø giaù trò cuûa noù nhieân ñoù. Tuy vaäy, khoâng phaûi baát cöù moïi giaù trò töï nhieân vaø tröôùc heát laø do ngöôøi söû duïng xaùc ñònh, vì khoâng ai khaùc vaên hoùa baûn ñòa ñeàu ñöôïc xem laø taøi nguyeân DLST, maø chæ coù ngoaøi ngöôøi söû duïng coù theå hieåu roõ vaø ñaùnh giaù ñuùng thöïc caùc thaønh phaàn vaø caùc toång theå töï nhieân, caùc giaù trò vaên hoùa chaát veà giaù trò cuûa taøi nguyeân ñoù. gaén vôùi moät heä sinh thaùi cuï theå coù theå ñöôïc khai thaùc, ñöôïc söû duïng ñeå taïo ra caùc saûn phaåm DLST, phuïc vuï cho muïc ñích - Taøi nguyeân coù theå laø cuûa moät quaàn theå, moät taäp theå phaùt trieån du lòch noùi chung, DLST noùi rieâng môùi ñöôïc xem laø ngöôøi nhaát ñònh naøo ñoù maø chæ vôùi hoï giaù trò cuûa taøi nguyeân taøi nguyeân DLST. môùi ñöôïc xaùc ñònh chính xaùc. Taøi nguyeân DLST bao goàm taøi nguyeân ñaõ vaø ñang khai - Taøi nguyeân cuûa toaøn theå coäng ñoàng theá giôùi. thaùc vaø taøi nguyeân maø trieån voïng laø seõ khai thaùc. Khaû naêng khai thaùc taøi nguyeân DLST phuï thuoäc vaøo: 8.2 TAØI NGUYEÂN DLST - Khaû naêng nghieân cöùu, phaùt hieän vaø ñaùnh giaù caùc tieàm 8.2.1 Taøi nguyeân DLST naêng cuûa taøi nguyeân. Taøi nguyeân trong DLST ñöôïc phaân thaønh taøi nguyeân töï - Möùc ñoä yeâu caàu ñeå phaùt trieån saûn phaåm DLST nhaèm nhieân vaø taøi nguyeân nhaân vaên (coù quan heä maät thieát vôùi caùc thoûa maõn nhu caàu ngaøy caøng cao vaø caøng ña daïng cuûa du nhaân toá con ngöôøi vaø xaõ hoäi). Noùi ñeán taøi nguyeân DLST, ta khaùch. khoâng theå khoâng keå ñeán taøi nguyeân thieân nhieân; tuy nhieân, - Khaû naêng tieáp caän ñeå khai thaùc caùc tieàm naêng cuûa taøi coù söï gaén keát yeáu toá du lòch vaøo trong taøi nguyeân neân ñöôïc nguyeân DLST. goïi laø taøi nguyeân du lòch hay taøi nguyeân DLST. Nhö vaäy: - Trình ñoä toå chöùc quaûn lí ñoái vôùi vieäc khai thaùc taøi “Taøi nguyeân DLST laø caùc yeáu toá cô baûn ñeå hình thaønh nguyeân DLST. caùc ñieåm, caùc tuyeán hoaëc caùc khu DLST; bao goàm caùc caûnh Noùi chung, taøi nguyeân DLST raát ña daïng vaø phong phuù. quan thieân nhieân, caùc di tích lòch söû, giaù trò nhaân vaên, caùc Moät soá loaïi taøi nguyeân DLST chính thöôøng ñöôïc khai thaùc vaø coâng trình saùng taïo cuûa nhaân loaïi coù theå ñöôïc söû duïng nhaèm phuïc vuï nhu caàu cuûa khaùch DLST bao goàm: thoûa maõn cho nhu caàu veà DLST. 161 162
  7. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi - Caùc heä sinh thaùi töï nhieân ñaëc thuø, ñaëc bieät laø nôi coù ñaëc bieät, laø nôi toàn taïi, sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa nhieàu tính ña daïng sinh hoïc cao vôùi nhieàu loaïi sinh vaät ñaëc höõu, loaøi sinh vaät quyù hieám. Nhö vaäy, taøi nguyeân DLST coù söùc haáp quyù hieám (caùc vöôøn quoác gia, caùc khu BTTN, caùc khu döï tröõ daãn ñaëc bieät ñoái vôùi du khaùch. sinh quyeån...). b. Taøi nguyeân DLST thöôøng nhaïy caûm vôùi caùc yeáu toá taùc ñoäng - Caùc heä sinh thaùi noâng nghieäp (vöôøn caây aên traùi, laøng hoa...). So saùnh vôùi nhieàu loaïi taøi nguyeân du lòch khaùc, taøi nguyeân DLST thöôøng raát nhaïy caûm ñoái vôùi nhöõng taùc ñoäng - Caùc giaù trò vaên hoùa baûn ñòa coù söï hình thaønh vaø phaùt cuûa con ngöôøi. Baát kyø moät söï taùc ñoäng naøo laøm thay ñoåi tính trieån gaén lieàn vôùi söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa heä sinh thaùi töï chaát cuûa töï nhieân hoaëc moät hôïp phaàn cuûa töï nhieân hoaëc laøm nhieân nhö caùc phöông thöùc canh taùc, caùc leã hoäi, sinh hoaït suy giaûm hay maát ñi moät soá loaøi sinh vaät caáu thaønh neân heä truyeàn thoáng daân toäc... sinh thaùi naøo ñoù döôùi taùc ñoäng cuûa con ngöôøi seõ laø nguyeân Khi nghieân cöùu veà DLST, caùc thuaät ngöõ veà heä sinh thaùi nhaân laøm thay ñoåi vaø thaäm chí laøm bieán maát heä sinh thaùi ñoù (Ecosystem), ña daïng sinh hoïc (Biodiversity), ña daïng sinh vaø keát quaû laø moät dieãn theá sinh thaùi môùi xuaát hieän. Trong thaùi (Ecodiversity) chuùng ta ñaõ coù dòp tìm hieåu ôû caùc chöông tröôøng hôïp naøy, taøi nguyeân DLST bò aûnh höôûng vôùi nhöõng tröôùc. ÔÛ ñaây, chuùng toâi lí giaûi theâm phaàn vaên hoùa baûn ñòa maø möùc ñoä khaùc nhau. thoâi. Theo ñoù, “vaên hoùa baûn ñòa laø caùc giaù trò vaät chaát vaø tinh c. Thôøi gian khai thaùc taøi nguyeân DLST laø khoâng thaàn ñöôïc hình thaønh trong quaù trình phaùt trieån cuûa moät ñoàng nhaát coäng ñoàng daân cö, theå hieän moái quan heä gaén boù giöõa theá giôùi Coù loaïi taøi nguyeân DLST coù theå khai thaùc ñöôïc quanh töï nhieân vaø con ngöôøi trong khoâng gian cuûa moät heä sinh thaùi naêm, cuõng coù loaïi taøi nguyeân DLST khai thaùc theo thôøi vuï; töï nhieân cuï theå”. Vaên hoùa baûn ñòa laø moät trong nhöõng boä chuû yeáu döïa vaøo caùc yeáu toá khí haäu, muøa di cö, söï sinh saûn phaän caáu thaønh neân ña daïng vaên hoùa, taïo neân söï ña daïng veà cuûa caùc loaøi sinh vaät... Ví duï, do ñaëc tröng khai thaùc veà caây sinh hoïc. aên traùi neân du khaùch chæ coù theå ñeán vöôøn caây aên traùi Laùi 8.2.2 Ñaëc ñieåm cuûa taøi nguyeân DLST Thieâu vaøo muøa roä traùi maø thoâi, caùc muøa khaùc du khaùch ñeán a. Taøi nguyeân DLST phong phuù vaø ña daïng seõ maát ñi tính chaát DLST vöôøn caây aên traùi. Vì vaäy, ñeå khai Taøi nguyeân DLST ñöôïc hình thaønh treân neàn taûng caùc thaùc toát tieàm naêng taøi nguyeân DLST caùc nhaø quaûn lyù, caùc taøi nguyeân trong töï nhieân, maø baûn thaân töï nhieân thì raát ña nhaø ñieàu haønh DLST caàn phaûi nghieân cöùu vaø hieåu roõ tính daïng vaø phong phuù, vì theá taøi nguyeân DLST cuõng coù chung chaát thôøi vuï cuûa caùc loaïi taøi nguyeân DLST ñeå ñöa ra nhöõng ñaëc ñieåm naøy. Taøi nguyeân DLST bao goàm nhöõng heä sinh thaùi giaûi phaùp hôïp lí vôùi moãi hoaøn caûnh khai thaùc. 163 164
  8. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi d. Taøi nguyeân DLST thöôøng naèm xa caùc khu daân tieän ñöôøng giao thoâng thì hoaït ñoäng du lòch noùi chung, DLST noùi rieâng seõ phaùt trieån hôn. Ngöôïc laïi, coù nhieàu taøi nguyeân cö vaø thöôøng ñöôïc khai thaùc taïi choã ñeå taïo ra DLST ñaëc saéc nhö heä sinh thaùi nuùi cao Fanxipan, khu baûo caùc saûn phaåm du lòch toàn Bidoup - Nuùi Baø; heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc noäi ñòa Haø Moät ñaëc ñieåm coù tính ñaët tröng cuûa taøi nguyeân DLST laø Tieân, röøng traøm U Minh; heä sinh thaùi röøng ngaäp maën Naêm chuùng thöôøng naèm caùch xa caùc khu daân cö; bôûi chuùng seõ Caên; heä sinh thaùi röøng aåm nhieät ñôùi treân nuùi ñaù voâi ôû khu nhanh choùng suy giaûm, bò bieán ñoåi, thaäm chí khoâng coøn nöõa, baûo toàn Phong Nha -Keû Baøng… coøn chöa ñöôïc khai thaùc töông do taùc ñoäng tröïc tieáp cuûa ngöôøi daân nhö saên baén, chaët caây… xöùng vôùi tieàm naêng vaø chöa thu huùt ñöôïc khaùch du lòch laø do nhaèm thoaû maõn cho caùc nhu caàu cuoäc soáng cuûa mình. Ñieàu moät soá nguyeân nhaân, song chuû yeáu laø ñieàu kieän giao thoâng vaø naøy giaûi thích taïi sao phaàn lôùn taøi nguyeân DLST laïi naèm cô sôû haï taàng coøn gaëp nhieàu khoù khaên. trong phaïm vi caùc khu BTTN, caùc khu BTTN - nôi coù söï quaûn e. Taøi nguyeân DLST coù khaû naêng taùi taïo vaø söû lí chaët cheõ. duïng laâu daøi Khaùc vôùi caùc loaïi taøi nguyeân khaùc, sau khi ñöôïc khai thaùc Phaàn lôùn caùc taøi nguyeân du lòch, trong ñoù coù taøi nguyeân coù theå vaän chuyeån ñi nôi khaùc ñeå cheá bieán nhaèm taïo ra saûn DLST ñöôïc xeáp vaøo loaïi taøi nguyeân coù theå taùi taïo vaø söû duïng phaåm roài laïi ñöôïc ñöa ñeán taän nôi tieâu thuï, taøi nguyeân du lòch laâu daøi. Ñieàu naøy döïa treân khaû naêng töï phuïc hoài, taùi taïo cuûa noùi chung, taøi nguyeân DLST noùi rieâng thöôøng ñöôïc khai thaùc töï nhieân. Tuy nhieân, thöïc teá cho thaáy nhieàu loaïi taøi nguyeân taïi choã ñeå taïo ra caùc saûn phaåm nhaèm thoûa maõn cho caùc nhu DLST ñaëc saéc nhö caùc loaøi sinh vaät ñaëc höõu, quyù hieám hoaøn caàu cuûa du khaùch. Trong moät soá tröôøng hôïp thöïc teá coù theå taïo toaøn coù theå bieát maát do nhöõng tai bieán töï nhieân hoaëc do caùc ra caùc vöôøn thöïc vaät, caùc coâng vieân vôùi nhieàu loaøi sinh vaät ñaëc taùc ñoäng cuûa con ngöôøi. Vaán ñeà ñöôïc ñaët ra laø caàn phaûi naém höõu trong moâi tröôøng nhaân taïo ñeå du khaùch tham quan, ñöôïc caùc quy luaät cuûa töï nhieân, löôøng tröôùc ñöôïc nhöõng taùc thöôûng ngoaïn. Tuy nhieân, caùc saûn phaåm naøy chöa phaûi laø saûn ñoäng cuûa con ngöôøi leân töï nhieân noùi chung, leân taøi nguyeân phaåm cuûa DLST ñích thöïc, chuùng ñöôïc taïo ra nhaèm thoaû maõn DLST noùi rieâng ñeå coù nhöõng giaûi phaùp, nhöõng ñònh höôùng ñeå nhu caàu du lòch cuûa ñaïi chuùng, ñaëc bieät ôû caùc ñoâ thò lôùn, nôi maø khai thaùc moät caùch coù hieäu quaû; toân taïo, baûo veä vaø phaùt trieån ngöôøi daân ít coù ñieàu kieän ñeán caùc khu töï nhieân. caùc nguoàn taøi nguyeân nhaèm ñaùp öùng cho vieäc phaùt trieån du Do nhöõng ñaëc ñieåm treân neân coù theå khai thaùc coù hieäu lòch. Ñaây cuõng laø yeâu caàu soáng coøn cuûa du lòch nhaèm goùp quaû taøi nguyeân DLST, caàn thieát phaûi coù ñöôïc ñieàu kieän haï phaàn phaùt trieån du lòch beàn vöõng. Phaùt trieån du lòch beàn taàng cô sôû thuaän lôïi nhaèm tieáp caän vôùi caùc khu vöïc tieàm vöõng laø moät trong nhöõng yeâu caàu cô baûn nhaèm ñaûm baûo cho naêng. Thöïc teá cho thaáy nhöõng vöôøn quoác gia (VQG), khu nguoàn taøi nguyeân du lòch noùi chung, DLST noùi rieâng ít bò toån BTTN, mieät vöôøn, saân chim… nôi naøo coù vò trí ñòa lí thuaän lôïi, 165 166
  9. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi haïi. Ngoaøi ra, phaùt trieån du lòch beàn vöõng caøng laøm cho caùc ÑDSH bao goàm: ña daïng di truyeàn, ña daïng loaøi vaø ña ñieåm du lòch vaø caùc khu du lòch trôû neân haáp daãn hôn, ñaùp öùng daïng sinh thaùi. Chính söï ña daïng veà gen (ña daïng di truyeàn), cho nhu caàu phaùt trieån DLST trong hieän taïi vaø töông lai. ña daïng loaøi goùp phaàn taïo neân ña daïng veà heä sinh thaùi, bôûi ngoaøi yeáu toá voâ sinh nhö ñaát, nöôùc, ñòa hình, khí haäu… heä 8.2.3 Quan heä giöõa DLST vaø phaùt trieån sinh thaùi coøn bao goàm caùc quaàn xaõ sinh vaät. Nhieàu quaàn theå a. Quan heä giöõa ña daïng sinh hoïc vaø DLST taäp hôïp thaønh quaàn xaõ, nhö vaäy theo cô cheá toå hôïp cuûa moät löôïng haøng trieäu caù theå cuûa caùc quaàn theå ta seõ coù raát nhieàu Nhö ñaõ trình baøy ôû caùc chöông tröôùc, DLST laáy töï nhieân caùc quaàn xaõ sinh vaät. Moãi quaàn xaõ thích nghi vôùi ñieàu kieän laøm neàn taûng cho söï phaùt trieån. Chính vì vaäy, söï phong phuù soáng ôû moät soá nôi naøo ñoù treân haønh tinh. Trong söï toàn taïi vaø cuûa theá giôùi töï nhieân quyeát ñònh leân giaù trò cuûa caùc saûn phaåm phaùt trieån, theá giôùi soáng coù quan heä maät thieát vôùi ñieàu kieän DLST. Nhö vaäy, vieäc baûo toàn ña daïng sinh hoïc khoâng chæ laø töï nhieân. Moái quan heä naøy laø hai chieàu, söï ña daïng veà sinh muïc tieâu cuûa rieâng ngaønh DLST maø laø muïc tieâu chung cuûa vaät ñöôïc nhaân leân khi gaén keát vôùi söï ña daïng veà sinh caûnh. nhieàu ngaønh, nhieàu lónh vöïc, nhieàu quoác gia nhaèm tìm kieám Ñoù chính laø nguyeân nhaân giaûi thích taïi sao treân haønh tinh söï hoøa thuaän chung cuûa con ngöôøi vaø ñoäng vaät vôùi moâi tröôøng chuùng ta coù voâ vaøn caùc heä sinh thaùi khaùc nhau cuøng toàn taïi. sinh thaùi. Neáu khoâng coù ÑDSH thì khoâng coù DLST vì du khaùch Qua ñoù ta thaáy, ña daïmh sinh hoïc (ÑDSH) laø moät taøi thöôûng thöùc nhöõng söï phong phuù caùc loaïi hình sinh thaùi (ñaát, nguyeân cuûa DLST, khoâng theå taùch rôøi ña daïng sinh hoïc ra nöôùc, caây, con…), khoâng ai ñi DLST nôi sa maïc, nôi khoâng coù khoûi DLST, laø moät hôïp phaàn trong nhieàu thaønh phaàn taïo neân caây moïc vaø thuù vaät naøo sinh soáng. Ñieàu ñoù chöùng toû moái lieân DLST. Vaäy ÑDSH laø gì? “ÑDSH laø toång hôïp toaøn boä caùc gen, keát khoâng theå taùch rôøi giöõa ÑDSH vaø DLST, muoán phaùt trieån caùc loaøi vaø caùc heä sinh thaùi. Ñoù laø söï bieán ñoåi lieân tuïc theo DLST ôû moät nôi naøo ñoù thì baét buoäc nôi ñoù phaûi coù söï phong tieán hoaù ñeå taïo ra caùc loaøi môùi trong ñieàu kieän sinh thaùi môùi phuù veà ÑDSH. khi nhöõng loaøi khaùc bieán ñi”. Ñöùng ôû goùc ñoä DLST, thì ÑDSH bao goàm caû söï ña daïng Xeùt veà toång theå ÑDSH khoâng chæ taïo neân cuoäc soáng veà vaên hoùa – laø söï theå hieän cuûa con ngöôøi, moät thaønh vieân ngaøy nay maø noù coøn coù taàm quan troïng ñaëc bieät trong vieäc cuûa theá giôùi sinh vaät, ñoàng thôøi laø nhaân toá quan troïng thuoäc duy trì vaø phaùt trieån cuoäc soáng naøy. Nhìn töø khía caïnh DLST caùc heä sinh thaùi. Trong ñoù vaên hoùa baûn ñòa laø moät boä phaän thì ÑDSH laø nhaân toá khoâng theå thieáu ñeå töø ñoù xaây döïng caùc ñaëc bieät cuûa ña daïng vaên hoùa, goùp phaàn taïo neân neàn vaên hoùa chöông trình DLST. Yeâu caàu ñaàu tieân ñeå coù theå toå chöùc ñöôïc noùi chung cuûa moät daân toäc, moät quoác gia. Vaên hoùa baûn ñòa DLST laø söï toàn taïi cuûa caùc heä sinh thaùi töï nhieân ñieån hình chính laø caùc giaù trò veà vaät chaát tinh thaàn ñöôïc hình thaønh vôùi tính ña daïng sinh thaùi cao. 167 168
  10. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi trong quaù trình phaùt trieån cuûa moät coäng ñoàng daân cö, theå kieåm soaùt söï bieán ñoåi cuûa heä sinh thaùi vaø moâi tröôøng töï hieän moái quan heä gaén boù giöõa theá giôùi töï nhieân vaø con ngöôøi nhieân trong phaïm vi ñöôïc quaûn lyù. trong khoâng gian cuûa moät heä sinh thaùi töï nhieân cuï theå. Caùc nhaø ñieàu haønh du lòch: Ñaây laø nhöõng ngöôøi toå chöùc, ñieàu haønh cuï theå hoaït ñoäng du lòch sinh thaùi, hoï tröïc tieáp xaùc Caû boán thaønh phaàn treân cuûa ÑDSH ñeàu tham gia vaøo ñònh caùc phöông thöùc tieán haønh hoaït ñoäng, löïa choïn ñòa ñieåm vieäc xaây döïng hình thaønh hoaït ñoäng DLST. Maët khaùc DLST toå chöùc DLST, xaây döïng caùc chöông trình du lòch phuø hôïp vôùi cuõng taùc ñoäng ngöôïc laïi ñoái vôùi ÑDSH, noù goùp phaàn baûo toàn caùc dòch vuï coù theå cung öùng trong ñieàu kieän ñòa phöông. Vì vaø phaùt trieån caùc giaù trò ÑDSH nhaèm phaùt trieån beàn vöõng vaäy hoï phaûi laø ngöôøi am hieåu veà moâi tröôøng sinh thaùi khu trong töông lai. vöïc. Moät heä sinh thaùi ñaëc tröng veà ñòa hình, cheá ñoä thuyû vaên, • ÑDSH vôùi caùc ñoái töôïng tham gia hoaït ñoäng DLST quaàn theå sinh vaät ñaëc thuø… seõ laø nhaân toá quyeát ñònh ñeå caùc Caùc ñoái töôïng tham gia xaây döïng hoaït ñoäng du lòch sinh nhaø ñieàu haønh du lòch thöïc hieän traùch nhieäm cuûa mình. thaùi bao goàm: caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch, caùc nhaø ñieàu Höôùng daãn vieân du lòch: Ñaây laø nhöõng ngöôøi coù kieán haønh du lòch, caùc nhaø quaûn lí laõnh thoå, höôùng daãn vieân du lòch. thöùc, naém ñöôïc ñaày ñuû thoâng tin veà moâi tröôøng töï nhieân, caùc Hoï laø nhöõng ngöôøi phaûi quan taâm ñeán taát caû caùc thaønh phaàn ñaëc ñieåm caùc loaïi hình sinh thaùi, tính ña daïng vaø ñoä phong cuûa ÑDSH – cô sôû ñeå xaây döïng moät moâ hình DLST beàn vöõng. phuù cuûa loaøi, tính thích nghi vaø tính ñaëc tröng cuûa heä sinh thaùi, vaên hoaù coäng ñoàng ñòa phöông ñeå giôùi thieäu moät caùch Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch: Ñaây laø nhöõng ngöôøi sinh ñoäng nhaát, ñaày ñuû nhaát vôùi du khaùch veà nhöõng vaán ñeà laøm coâng taùc quy hoaïch, xaây döïng caùc chính saùch phaùt trieån ñaõ thuùc giuïc hoï tham gia tuyeán DLST cuûa khu vöïc. DLST trong caùc vieän nghieân cöùu, cô quan nhaø nöôùc. Hoï coù vai troø quan troïng trong vieäc nghieân cöùu tìm hieåu tính ÑDSH cho Khaùch du lòch: moät khu vöïc, hoï laø nhöõng ngöôøi phaùt hieän, ñieàu tra ra nhöõng Khaùch du lòch laø ñoái töôïng chính cuûa DLST, chính tính chaát ñaëc tröng veà ÑDSH cuûa khu vöïc (ñaëc tröng veà gen, nhöõng neùt ñaëc tröng veà ÑDSH cuûa khu vöïc ñaõ thu huùt hoï loaøi, sinh thaùi) ñeå töø ñoù xaây döïng moät moâ hình du lòch beàn tham gia hoaït ñoäng du lòch. Tuy nhieân caàn phaân bieät giöõa vöõng cho khu vöïc ñoù. khaùch du lòch vaø khaùch DLST, hieän nay hai khaùi nieäm naøy Caùc nhaø quaûn lí laõnh thoå: Ñaây laø nhöõng ngöôøi coù vai troø vaãn chöa ñöôïc phaân bieät raïch roøi. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån quyeát ñònh ñoái vôùi söï baûo toàn vaø phaùt trieån cuûa moät khu thì khaùi nieäm DLST vaãn coøn manh nha, nhieàu khi bò cho laø DLST. Trong ñoù, caùc yeáu toá ña daïng veà gen, loaøi, sinh thaùi seõ moät. ñöôïc hoï tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp kieåm soaùt thoâng qua vieäc 169 170
  11. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Ngöôøi ta chia ra khaùch du lòch thaønh caùc ñoái töôïng • Söï tuyeät chuûng vaø DLST chính sau: Hieän nay con ngöôøi ñaõ bieát vaø moâ taû ñöôïc 1,7 trieäu loaøi o Khaùch du lòch tình côø, ngaãu nhieân hoaëc nhöõng ngöôøi trong soá 30 trieäu loaøi döï ñoaùn coù ñöôïc treân haønh tinh. Tuy muoán tham gia vaøo chuyeán du lòch laï thöôøng ñeán vôùi thieân nhieân, coù khoaûng 5-10% soá loaøi treân theá giôùi seõ bò tieâu dieät nhieân. Ñoái vôùi nhöõng ñoái töôïng naøy thì nhöõng neùt ñaëc tröng, vaøo nhöõng naêm 1990-2020 vaø ñeán naêm 2050 con soá naøy coù ñoäc ñaùo veà quaàn xaõ sinh vaät, vaên hoaù baûn ñòa cuûa khu du lòch theå leân ñeán 25%. seõ, gaây aán töôïng cho hoï. Tuy nhieân, ñaây cuõng laø ñoái töôïng Söï tuyeät chuûng cuûa moät loaøi aûnh höôûng khaù lôùn ñeán nguy hieåm nhaát (trong ba ñoái töôïng tham gia hoaït ñoäng du ÑDSH, noù laøm maát ñi nguoàn gen ñaëc tröng, giaûm söï ña daïng lòch sinh thaùi) ñoái vôùi söï ÑDSH. Do tình côø ngaãu nhieân ñeán veà chuûng loaïi trong heä sinh thaùi ñieån hình. Chæ khi söï tuyeät vôùi khu du lòch neân nhöõng ñieàu khaùc thöôøng, ñaëc bieät nôi ñaây chuûng cuûa loaøi öu theá trong heä sinh thaùi môùi thöïc söï gaây aûnh thöôøng kích thích söï toø moø cuûa hoï,ï vì vaäy hoï coù theå coù nhöõng höôûng lôùn tôùi heä sinh thaùi daãn ñeán söï hình thaønh moät dieãn haønh ñoäng gaây haïi hoaëc phaù huyû heä sinh thaùi cuûa khu vöïc theá sinh thaùi môùi, töø ñoù hình thaønh vaø phaùt trieån moät heä nhö haùi hoa, beû caønh… sinh thaùi khaùc. o Khaùch du lòch coù loøng say meâ thieân nhieân, hoï luoân Nguyeân nhaân chính gaây ra söï tuyeät chuûng hay söï ñe doïa muoán coù ñöôïc nhöõng chuyeán ñi ñeán nhöõng nôi coù heä sinh thaùi cuûa gioáng loaøi laø: ñaëc tröng nhö nhö caùc vöôøn quoác gia, khu baûo toàn (nôi löu o Söï khai thaùc quaø ñaø. giöõ, duy trì vaø phaùt trieån söï ña daïng veà gen, loaøi cuûa moät vuøng ñaëc tröng). Hoï thöôøng laø nhöõng ngöôøi coù taàm hieåu bieát, o Nhöõng aûnh höôûng cuûa thuù aên thòt, nhöõng keû caïnh coù trình ñoä, hoï yù thöùc ñöôïc taàm quan troïng vaø giaù trò cuûa töï tranh hay beänh taät. nhieân vaø giaù trò nhaân vaên. Hoï thöïc söï laø ñoái töôïng cuûa DLST. o Söï phaù huyû bieán ñoåi nôi sinh soáng cuûa gioáng loaøi. o Ñoái töôïng thöù ba laø caùc nhaø khoa hoïc, caùc thaønh Vì nhöõng aûnh höôûng nhaân taïo naøy, tæ leä tuyeät chuûng vaø vieân cuûa caùc döï aùn baûo toàn…. Ñaây laø nhöõng ngöôøi thöïc hieän söù con soá chuûng loaïi bò ñe doaï tuyeät chuûng ñaõ gia taêng nhanh meänh baûo toàn ÑDSH cuûa nhaân loaïi. Hoï tham gia nghieân cöùu, trong vaøi theá kyû qua. Hieän töôïng naøy ñöôïc chöùng minh roõ tìm hieåu vaø khaùm phaù nhöõng neùt ñoäc ñaùo, ñaëc tröng veà ña nhaát bôûi taøi lieäu ñoái vôùi ñoäng vaät coù xöông soáng. Qua boán theá daïng gen, loaøi vaø ña daïng heä sinh thaùi. Ñoù laø caùc vaán ñeà chính kyû gaàn ñaây, treân toaøn caàu coù toaøn boä hôn 700 loaøi tuyeät maø hoï quan taâm, vieäc tham gia vaøo hoaït ñoäng DLST cuûa hoï chuûng ñöôïc bieát ñeán, bao goàm 100 loaøi ñoäng vaät coù vuù vaø 160 mang yù nghóa coâng vieäc nhieàu hôn laø nghæ ngôi, giaûi trí. loaøi chim, taát caû ñeàu bôûi aûnh höôûng nhaân taïo. 171 172
  12. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Tuy nhieân, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, con ngöôøi ñaõ coù tröôøng töï nhieân maø coøn taïo cho hoï yù thöùc veà vieäc baûo veä nhieàu nhöõng böôùc tieán trong hoaït ñoäng duy trì vaø baûo veä caùc thieân nhieân noùi chung vaø ña daïng sinh hoïc noùi rieâng. Moät gioáng loaøi coù nguy cô tuyeät chuûng. Moät trong nhöõng caùch tieáp trong nhöõng caùch duy trì, baûo veä caùc gioáng loaøi vaø ngaên traën caän beàn vöõng, baûo veä caùc gioáng loaøi ngaên chaën söï tuyeät chuûng söï tuyeät chuûng laø phaùt trieån môû roäng hình thöùc DLST. laø xaây döïng caùc khu BTTN, vöôøn quoác gia… ñeå hình thaønh vaø b. DLST vôùi phaùt trieån coäng ñoàng phaùt trieån loaïi hình DLST treân theá giôùi theo ñuùng nghóa cuûa Coäng ñoàng bao goàm boán yeáu toá: noù. Ñoù chính laø hình thöùc baûo veä söï ÑDSH moät caùch hieäu quaû nhaát. - Töông quan caù nhaân maät thieát vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. Hieän nay, phaùt trieån du lòch ñang dieãn ra ôû khaép moïi - Coù söï lieân heä vôùi tình caûm. nôi treân theá giôùi, ñaëc bieät laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù - Coù söï töï nguyeän hy sinh ñoái vôùi nhöõng giaù trò ñöôïc taäp nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân truø phuù nhö caùc nöôùc thuoäc theå coi laø cao caû. chaâu Phi, chaâu AÙ. ÔÛ caùc nöôùc naøy vieäc phaùt trieån du lòch chöa theo ñuùng höôùng cuûa DLST neân hoaït ñoäng naøy ñaõ gaây aûnh - Coù yù thöùc ñoaøn keát vôùi moïi thaønh vieân trong taäp theå. höôûng khoâng nhoû ñeán nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân cuõng Coäng ñoàng thöôøng ñöôïc xem nhö moät cô caáu xaõ hoäi, laø nhö söï ÑDSH cuûa ñòa phöông. Ñieån hình laø vieäc quy hoaïch, moät ñoaøn theå con ngöôøi coù nhöõng giaù trò chuaån möïc, ñaát meï xaây döïng maët baèng cho hoaït ñoäng du lòch laøm maát ñi nôi ôû (ranh giôùi laõnh thoå ñöôïc xaùc ñònh trong quaù trình phaùt trieån cuûa caùc loaøi, haønh vi thieáu yù thöùc cuûa du khaùch laøm huyû hoaïi lòch söû), laø cô sôû ñeå phaân bieät coäng ñoàng naøy vôùi coäng ñoàng nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân,… khaùc. Ranh giôùi haønh chính cuõng coù theå ñöôïc xem laø moät cô DLST laø moät hình thöùc hoaït ñoäng beàn vöõng, noù laø vieäc sôû ñeå phaân bieät ranh giôùi coäng ñoàng, nhöng trong thöïc teá thì ñi laïi coù traùch nhieäm tôùi caùc khu vöïc thieân nhieân maø baûo toàn cô sôû ñeå phaân bieät naøy khoâng cao do nhöõng bieán ñoäng veà toå ñöôïc moâi tröôøng. Vì vaäy, moät khi DLST ñöôïc thöïc hieän vaø chöùc haønh chính. phaùt trieån ñuùng höôùng seõ laøm giaûm nheï hoaëc loaïi boû caùc taùc Ñoaøn keát xaõ hoäi laø moät ñaëc tính haøng ñaàu cuûa moãi coäng ñoäng tieâu cöïc ñoái vôùi ÑDSH. DLST seõ taïo cô hoäi coù coâng aên ñoàng. YÙ thöùc coäng ñoàng hay coøn ñöôïc goïi laø taâm thöùc coäng vieäc laøm vaø thu nhaäp cho caùc coäng ñoàng ñòa phöông, gia taêng ñoàng ñöôïc quan nieäm nhö laø moät yù chí vaø tình caûm chung do yù thöùc baûo veä moâi tröôøng cho hoï vaø töø ñoù laøm giaûm nheï söùc quaù trình cuøng sinh soáng trong moät ñôn vò laõnh thoå, coù nhöõng eùp cuûa con ngöôøi leân moâi tröôøng sinh thaùi. moái lieân heä veà maët huyeát thoáng hay quan heä laùng gieàng… moät Ngoaøi ra, vôùi tính chaát giaùo duïc cuûa mình, DLST seõ coäng ñoàng toàn taïi ñöôïc laø do caùc thaønh vieân cuûa noù luoân tìm khoâng nhöõng ñem laïi cho du khaùch nhöõng hieåu bieát veà moâi ñöôïc tieáng noùi chung vaø thoáng nhaát trong moïi haønh ñoäng. 173 174
  13. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Tuy nhieân, xu theá coâng nghieäp hoùa ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø vi cuûa caùc caù nhaân trong coäng ñoàng). Phaùt trieån coäng ñoàng laø ñang phaùt trieån ñaõ ñöa ñeán söï bieán ñoåi caùc quan heä xaõ hoäi moät quaù trình trong ñoù coù söï taêng tröôûng veà kinh teá coäng trong coäng ñoàng, chuû yeáu laø do cô caáu ngaønh ngheà bò thay ñoåi. ñoàng cuøng vôùi nhöõng tieán boä cuûa coäng ñoàng theo höôùng hoaøn thieän veà caùc giaù trò chaân – thieän – myõ. Coäng ñoàng khi ñöôïc coi nhö moät tieán trình xaõ hoäi, laø moät hình thöùc töông quan giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi coù tính keát Vaøi naêm gaàn ñaây, du lòch ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø hôïp, theo ñoù hoï ñöôïc gaàn nhau vaø phoái hôïp chaët cheõ vôùi nhau ngaønh ñaàu tö mang laïi hieäu quaû kinh teá cao, ñoàng thôøi noù hôn. Caùc coäng ñoàng noâng thoân ít xaûy ra caùc tieán trình theo cuõng ñöa ñeán nhöõng heä quaû tieâu cöïc cho moâi tröôøng sinh thaùi chieàu höôùng ly taâm. Tính coá keát chaët, söï di ñoäng xaõ hoäi ít, söï vaø caùc coäng ñoàng daân cö baûn ñòa. Söï thoaùi hoùa moâi tröôøng, söï ña daïng veà ngheà nghieäp khoâng lôùn, coäng theâm caùc yeáu toá toân gia taêng khoaûng caùch veà kinh teá vaø vaên hoùa giöõa caùc coäng giaùo tín ngöôõng trong coäng ñoàng, laøm cho caùc hoaït ñoäng cuûa ñoàng daân cö ñang laøm naûy sinh nhieàu maâu thuaãn caàn phaûi coäng ñoàng noâng thoân thöôøng coù tính thoáng nhaát cao hôn so giaûi quyeát. DLST trong tröôøng hôïp naøy ñaõ phaûi gaùnh theâm vôùi caùc coäng ñoàng ñoâ thò. chöùc naêng baûo toàn vaø phaùt trieån coäng ñoàng ôû caùc nöôùc, ñaëc bieät laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Caùc hoaït ñoäng kinh teá khoâng chæ taïo ra cho coäng ñoàng söï baûo ñaûm veà vaät chaát maø coøn taïo ra söï lieân keát coäng ñoàng. DLST phaûi döïa vaøo moät heä thoáng caùc quan ñieåm veà tính Caùc coäng ñoàng noâng thoân vôùi moät vaøi ngheà chính, thaäm chí chaát beàn vöõng vaø söï tham gia cuûa caùc coäng ñoàng ñòa phöông, coù nhöõng nôi chæ coù thuaàn moät ngheà laø do söï töông ñoàng veà cuûa daân cö noâng thoân vaø ôû nhöõng nôi coù tieàm naêng lôùn veà yeáu toá ñòa lí kinh teá, phöông thöùc saûn xuaát, cuøng chung nguoàn DLST. DLST gaén keát giöõa nhaân daân ñòa phöông vôùi du khaùch nguyeân lieäu, thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm… Yeáu toá thôø chung ñeå duy trì nhöõng khu hoang daõ vaø nhöõng theá maïnh veà sinh moät toå ngheà ñaõ ñem ñeán cho coäng ñoàng lôùp voû coá keát veà tinh thaùi vaø vaên hoùa voán coù. thaàn. Laøng ngheà trong xaõ hoäi noâng thoân, caùc phöôøng ngheà Nhö vaäy, du lòch laø moät ngaønh kinh teá coù nhieàu taùc trong caùc ñoâ thò coå laø nhöõng kieåu coá keát coäng ñoàng döïa treân ñoäng ñeán moâi tröôøng hôn baát cöù moät ngaønh kinh teá naøo khaùc, cô sôû cuûa caùc lieân keát kinh teá. bôûi vì taøi nguyeân thieân nhieân phuïc vuï cho du lòch chuû yeáu Vaên hoùa laø yeáu toá bieåu thò toång hôïp ñeå nhaän bieát coäng ñöôïc khai thaùc töø moâi tröôøng neân haäu quaû cuûa noù (suy thoaùi ñoàng, hay noùi caùch khaùc noù laø thuoäc tính rieâng ñöôïc hình vaø oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát, nöôùc, khoâng khí, suy thoaùi vaø thaønh trong quaù trình phaùt trieån cuûa moãi coäng ñoàng. Yùeáu toá giaûm suùt veà ña daïng sinh hoïc...) khoâng theå löôøng heát ñöôïc. vaên hoùa ôû ñaây ñöôïc xem xeùt treân ba khía caïnh cô baûn laø toäc Vaán ñeà ñaët ra cho caùc nhaø quaûn lí vaø kinh doanh du lòch laø ngöôøi, toân giaùo - tính ngöôõng vaø heä thoáng giaù trò vaø chuaån laøm theá naøo ñeå khai thaùc toát caùc hoaït ñoäng du lòch maø vaãn möïc (caùc ñònh cheá xaõ hoäi quy ñònh leân söï nhaän thöùc vaø haønh 175 176
  14. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi khoâng queân chöùc naêng baûo toàn ñöôïc caùc taøi nguyeân thieân Ñeå so saùnh, nhaän xeùt, ñaùnh giaù möùc ñoä phaùt trieån beàn nhieân nhaèm muïc ñích phaùt trieån du lòch beàn vöõng. vöõng coù theå söû duïng moät soá chæ tieâu mang tính ñònh löôïng. c. Quan heä giöõa DLST vaø phaùt trieån beàn vöõng Coù theå phaân thaønh hai nhoùm chæ tieâu: (1) Chæ tieâu ño löôøng chaát löôïng cuoäc soáng: Ñoù laø chæ Phaùt trieån laø moät trong nhöõng quy luaät taát yeáu cuûa tieâu phaùt trieån con ngöôøi (Human Development Indexs – nhaân loaïi, cuûa moïi thôøi ñaïi, cuûa moïi quoác gia. Cuøng vôùi söï gia HDI), bao goàm: taêng daân soá thì caùc nhu caàu veà ñôøi soáng vaø vaên hoùa laáy töø moâi tröôøng, töø caùc heä sinh thaùi ngaøy caøng gia taêng. Ñeå ñaùp - Thu nhaäp quoác daân tính theo ñaàu ngöôøi, bieåu thò baèng öùng cho caùc nhu caàu ñoù, ñoøi hoûi phaûi coù söï phaùt trieån kinh teá chæ soá GDP. maø heä quaû cuûa noù khoâng theå traùnh ñöôïc laø taøi nguyeân thieân - Tuoåi thoï bình quaân ñoái vôùi nam giôùi vaø nöõ giôùi. nhieân ñaõ bò khai thaùc ñeå phuïc vuï cho caùc nhu caàu phaùt trieån - Hoïc vaán bieåu thò baèng tæ leä muø chöõ, tæ leä ngöôøi coù trình kinh teá naøy, caùc heä sinh thaùi bò phaù huûy vaø chaát löôïng moâi ñoä trung hoïc, ñaïi hoïc vaø treân ñaïi hoïc. tröôøng xuoáng caáp. - Töï do trong caùc hoaït ñoäng kinh teá, chính trò, vaên hoùa, Du lòch laø moät ngaønh kinh teá maø hoaït ñoäng cuûa noù cuõng xaõ hoäi. coù nhöõng taùc ñoäng laøm suy giaûm taøi nguyeân vaø moâi tröôøng moät caùch ñaùng keå. Khaùi nieäm “du lòch beàn vöõng” hieän vaãn ñang - Chaát löôïng moâi tröôøng, möùc ñoä oâ nhieãm naëng, vöøa vaø ñöôïc nghieân cöùu, phaùt trieån ñeå tìm ra nhöõng nguyeân nhaân laøm khoâng oâ nhieãm. suy giaûm tính haáp daãn cuûa du lòch bôûi söï xuoáng caáp cuûa taøi (2) Chæ tieâu veà tính beàn vöõng sinh thaùi: Moät xaõ hoäi ñöôïc nguyeân moâi tröôøng nhaèm mang laïi lôïi ích kinh teá khoâng chæ coi laø beàn vöõng sinh thaùi khi: cho ngaønh du lòch maø coøn cho caû coäng ñoàng ñòa phöông. - Baûo toàn ñöôïc heä sinh thaùi phuï trôï cuoäc soáng vaø ña Treân thöïc teá, moät soá tröôøng hôïp ñaõ toàn taïi saün söï caân daïng sinh hoïc (naêng suaát sinh hoïc). baèng giöõa baûo toàn vaø vieäc söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân cho - Baûo ñaûm raèng vieäc söû duïng taøi nguyeân taùi taïo ñöôïc laø neân vieäc söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân trong coäng ñoàng beàn vöõng vaø giaûm thieåu vieäc laøm suy thoaùi taøi nguyeân khoâng khoâng heà döïa vaøo yeáu toá phaùt trieån beàn vöõng nhöng do vieäc taùi taïo ñöôïc (tính phuïc hoài). söû duïng naøy vaãn naèm trong giôùi haïn cho pheùp cuûa phaùt trieån - Naèm trong khaû naêng chòu taûi cuûa caùc heä sinh thaùi phuï beàn vöõng veà taøi nguyeân thieân nhieân neân söï caân baèng vaãn trôï. ñöôïc ñaûm baûo. Caùc chæ tieâu phaùt trieån beàn vöõng trong DLST 177 178
  15. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi - Baûo toàn vaø quaûn lí thaän troïng taøi nguyeân thieân nhieân Chæ tieâu veà xaõ hoäi: Duy trì vaø gia taêng chaát löôïng ñôøi (tieâu chuaån haøng ñaàu laø duy trì ña daïng sinh hoïc vaø tính soáng (coâng baèng laø yeáu toá chính ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu naøy) vaø nhaát quaùn cuûa sinh thaùi). söï coâng baèng giöõa caùc theá heä trong vieäc phaân phoái taøi nguyeân - Tính beàn vöõng. Phaùt trieån du lòch beàn vöõng caàn tính ñeán caùc yeáu toá: (3) Chæ tieâu veà tính beàn vöõng kinh teá - Moái quan heä giöõa baûo toàn taøi nguyeân töï nhieân, moâi Theo taïp chí Young (1990) coù boán trieån voïng kinh teá cuûa tröôøng vaø lôïi ích kinh teá. phaùt trieån beàn vöõng laø: - Quaù trình phaùt trieån trong thôøi gian laâu daøi. Taêng tröôûng beàn vöõng kinh teá ñöôïc xaùc ñònh baèng - Ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu hieän taïi song song ñoù khoâng löôïng haøng hoùa cöïc ñaïi coù theå tieâu thuï maø khoâng laøm giaûm ñi gaây aûnh höôûng ñeán nhu caàu cuûa nhöõng theá heä trong töông lai. giaù trò cuûa taøi saûn voán. Ñeå ñaït yeâu caàu phaùt trieån du lòch sinh thaùi beàn vöõng ñoøi TS voán = TS taïo neân + TS töï nhieân + Chaát löôïng moâi hoûi phaûi coù söï töông taùc giöõa khu vöïc tö vaø coäng ñoàng ñeå tröôøng. höôùng tôùi moät xaõ hoäi oån ñònh. Nhöõng quy ñònh veà phaùt trieån Söû duïng taøi nguyeân taùi taïo theo phöông thöùc sao cho du lòch beàn vöõng cuõng ñoøi hoûi caùc coäng ñoàng laøm vieäc trong chaát löôïng cuoäc soáng laø haøm soá ñoàng bieán vôùi chaát löôïng moâi moät cô caáu roäng thoaùng. tröôøng. Veà noäi dung, DLST laø loaïi hình du lòch tham quan, Söû duïng taøi nguyeân khoâng taùi taïo sao cho giaù trò thöïc thaùm hieåm, ñöa du khaùch tôùi nhöõng nôi moâi tröôøng coøn töông cuûa toång löôïng taøi nguyeân khoâng taùi taïo khoâng bò suy giaûm ñoái nguyeân veïn, veà caùc vuøng thieân nhieân hoang daõ, ñaëc saéc theo thôøi gian. ñeå tìm hieåu, nghieân cöùu veà caùc heä sinh thaùi vaø caùc neàn vaên Ñaûm baûo traïng thaùi vöõng beàn cuûa kinh teá. Taêng hoùa baûn ñòa ñoäc ñaùo, laøm thöùc daäy du khaùch loøng yeâu thieân tröôûng kinh teá neân giöõ ôû möùc “zero” vì khaû naêng vaät chaát cuûa nhieân vaø traùch nhieäm baûo toàn, phaùt trieån ñoái vôùi töï nhieân vaø traùi ñaát laø coù haïn, khoâng theå cung caáp nguyeân lieäu cho saûn coäng ñoàng ñòa phöông. xuaát vaø chöùa ñöïng chaát thaûi cuûa saûn xuaát moät caùch voâ haïn. Nhö vaäy, DLST laø loaïi hình du lòch vôùi nhöõng hoaït ñoäng Khi ra caùc quyeát ñònh veà kinh teá caàn döïa treân nguyeân taéc coù söï nhaän thöùc maïnh meõ veà thieân nhieân vaø yù thöùc traùch ñaûm baûo tính beàn vöõng, theo chieán löôïc veà “Tieâu chuaån an nhieäm vôùi xaõ hoäi. Thuaät ngöõ “Responsible travel” hay toaøn toái thieåu” nhaèm ngaên ngöøa tröôùc nhöõng hieåm hoïa veà “Responsible tourism” (du lòch coù traùch nhieäm) luoân gaén lieàn moâi tröôøng coù theå xaûy ra. vôùi khaùi nieäm DLST, hay noùi moät caùch khaùc, DLST laø hình 179 180
  16. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi thöùc du lòch coù traùch nhieäm laø khoâng laøm aûnh höôûng ñeán caùc 8. Nêu và phân tích quan hệ giữa đa dạng sinh học và du lịch sinh thái? khu BTTN, khoâng aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng vaø goùp phaàn 9. Nêu và phân tích mối quan hệ giữa du lịch sinh thái và phát triển duy trì vaø phaùt trieån cuoäc soáng coäng ñoàng ngöôøi daân ñòa bền vững? phöông. 10. Nêu và phân tích mối quan hệ giữa du lịch sinh thái và phát triển cộng đồng? Toùm laïi, coù theå noùi DLST laø loaïi hình du lòch coù nhöõng ñaëc tính cô baûn sau: - Phaùt trieån döïa vaøo giaù trò (haáp daãn) cuûa thieân nhieân vaø vaên hoùa baûn ñòa - Ñöôïc quaûn lí beàn vöõng veà moâi tröôøng sinh thaùi - Coù giaùo duïc vaø dieãn giaûi veà moâi tröôøng - Coù ñoùng goùp cho nhöõng noã löïc baûo toàn vaø phaùt trieån coäng ñoàng. Chương VIII 1. Tài nguyên môi trường là gì? Sự khác nhau giữa “tài nguyên môi trường” và “môi trường tài nguyên”? 2. Hãy nêu những hiểu biết của anh (chị) về đánh giá tài nguyên? Ví dụ? 3. Nếu phân loại theo nguồn gốc, tài nguyên có những loại nào? Ví dụ cụ thể? 4. Nếu phân loại theo môi trường thành phần, tài nguyên có những loại nào? Ví dụ cụ thể? 5. Nếu phân loại tài nguyên theo khả năng phục hồi của tài nguyên hoặc phân loại theo sự tồn tại thì tài nguyên có những loại nào? Ví dụ cụ thể? 6. Tài nguyên du lịch sinh thái là gì ? Đặc điểm của tài nguyên du lịch sinh thái 7. Nước ta có những tài nguyên du lịch sinh thái nào ? 181 182
  17. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi vaø tieàm naêng kinh teá töø DLST cuõng raát ñaùng keå. Caùc coâng chöùc cuûa caùc haõng du lòch ñang baét ñaàu soaïn thaûo caùc chính saùch veà DLST; caùc cô quan taøi trôï thuoäc caùc thaønh phaàn tö nhaân ñang ñaùnh giaù khaû naêng taøi chính ñeå ñaàu tö vaøo DLST... Noùi chung, ngaønh du lòch ñaõ vaø ñang coù nhöõng lôïi theá ñeå phaùt trieån nhöõng chuyeán tham quan thieân nhieân môùi, Chöông 9 theo phong caùch DLST. Caùc taùc giaû chuyeân vieát veà caùc chuyeán du lòch ñang coá ñeå coù ñöôïc nhöõng thoâng tin môùi nhaát QUY HOAÏCH VAØ THIEÁT KEÁ veà söï ñoåi môùi naøy; caùc baêng hình veà DLST ñang trôû neân doài DU LÒCH SINH THAÙI daøo vaø dó nhieân, caùc du khaùch, yeáu toá ñaàu tieân sau taát caû caùc yeáu toá nhieät tình treân – ñang ngaøy caøng trôû neân phieâu löu hôn, höôùng veà thieân nhieân hôn, vaø bò loâi cuoán hôn vaøo caùc chuyeán ñi. Du khaùch ñeán thaêm caùc vöôøn quoác gia vaø caùc khu döï tröõ thieân nhieân vaø sinh quyeån treân phaïm vi toaøn caàu Muïc ñích cuûa vieäc quy hoaïch DLST laø ñeå ñaûm baûo raèng nhieàu hôn bao giôø heát vaø coi nhöõng chuyeán ñi naøy nhö moät caùc khu BTTN gaén theâm chöùc naêng DLST vaøo ñoù maø khoâng caùch ñeå hieåu bieát hôn veà moâi tröôøng thieân nhieân vaø traû nôï gaây xaùo troän quaù lôùn ñeán chöùc naêng cuûa khu BTTN ñoù. cho töï nhieân. DLST seõ thaønh coâng neáu taøi nguyeân thieân nhieân trong khu BTTN ñoù ñöôïc baûo veä. Taøi nguyeân thieân nhieân seõ ñöôïc baûo Söï taùc ñoäng cuûa DLST veà lí thuyeát laø quaù roõ raøng. Xeùt veä moät caùch toát nhaát neáu coù ñöôïc moät chieán löôïc quaûn lyù, vaø veà khía caïnh moâi tröôøng, caùi giaù tieàm naêng phaûi traû cuûa caùc nhaø quaûn lí khu BTTN vaø coäng ñoàng ñòa phöông ñoùng DLST laø söï suy thoaùi veà moâi tröôøng, söï khoâng coâng baèng vaø moät vai troø ñi ñaàu trong chieán löôïc quaûn lí naøy. söï khoâng oån ñònh veà kinh teá, vaø söï thay ñoåi tieâu cöïc veà veà vaên hoùa xaõ hoäi. Lôïi ích tieàm taøng veà DLST laø taïo ra nguoàn DLST ñang nhanh choùng chieám ñöôïc söï chuù yù cuûa kinh phí cho caùc khu BTTN, taïo coâng aên vieäc laøm cho nhöõng nhieàu ngöôøi. Maëc duø, caùc coäng ñoàng soáng gaàn caùc khu BTTN ngöôøi soáng gaàn vôùi caùc khu BTTN, thuùc ñaåy giaùo duïc moâi ñang coù nhöõng cô hoäi vieäc laøm môùi töø du lòch nhöng caùc nhaø tröôøng vaø naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng veà baûo toàn. Vieäc quaûn lí caùc khu BTTN naøy laïi ñang phaûi ñoái maët vôùi soá xaùc ñònh caùi giaù phaûi traû vaø lôïi ích tieàm taøng noùi treân ñaõ löôïng du khaùch ñeán vôùi caùc khu BTTN ngaøy moät taêng. Caùc laøm xuaát hieän nhöõng yù kieán khaùc nhau veà DLST. Nhieäm vuï chuyeân gia phaùt trieån noâng thoân vaø chính quyeàn caùc caáp cuûa chuùng ta giôø ñaây laø phaûi nhìn nhaän ñöôïc ñieåm gaëp cuûa ñang xem DLST nhö moät nguoàn trao ñoåi ngoaïi teä quan troïng 183 184
  18. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi DLST, baûo toàn vaø phaùt trieån, vaø tìm ra phöông phaùp ñeå 9.2 CAÙC YEÂU CAÀU CAÀN THIEÁT LÖÏA CHOÏN MOÄT KHU giaûm thieåu caùi giaù phaûi traû vaø laøm gia taêng toái ña nhöõng lôïi VÖÏC ÑEÅ PHAÙT TRIEÅN DLST ích cuûa DLST vaø baûo toàn. Theo Hoäi baûo toàn ñôøi soáng hoang Moät khu vöïc ñöôïc öu tieân löïa choïn ñeå phaùt trieån DLST daõ theá giôùi (WWF), nhöõng lónh vöïc naøy laø: quaûn lí khu BTTN, caàn phaûi coù moät soá yeâu caàu sau: phaùt trieån beàn vöõng ôû caùc vuøng ñeäm, giaùo duïc moâi tröôøng cho o Coù caûnh quan töï nhieân ñeïp, haáp daãn, cuøng vôùi söï ngöôùi tieâu duøng vaø nhöõng quyeát ñònh veà chính saùch aûnh phong phuù vaø ñoäc ñaùo cuûa caùc giaù trò vaên hoaù baûn ñòa, coù tính höôûng tôùi DLST vaø baûo toàn. Quaûn lí khu BTTN laø moät trong ñaïi dieän cho moät vuøng. nhöõng yeâu caàu caáp baùch nhaát. o Coù tính ñaïi dieän cao cho moät hoaëc vaøi heä sinh thaùi 9.1 ÑÒNH NGHÓA QUY HOAÏCH DLST ñieån hình, vôùi tính ÑDSH cao, coù söï toàn taïi cuûa nhöõng loaøi Quy hoaïch DLST laø vieäc toå chöùc phaân chia caùc ñôn vò sinh vaät ñaëc höõu coù giaù trò khoa hoïc, coù theå duøng laøm nôi khoâng gian laõnh thoå trong phaïm vi moät khu vöïc coù heä sinh tham quan nghieân cöùu. thaùi (HST) ñaëc tröng - thöôøng laø moät khu coù caûnh quan sinh o Gaàn vôùi nhöõng khu du lòch khaùc trong vuøng, ñeå coù theå thaùi ñaëc thuø nhö caùc khu BTTN hoaëc vöôøn quoác gia (VQG) sao toå chöùc moät tour du lòch troïn goùi, trong ñoù khu vöïc ñöôïc quy cho vöøa phuø hôïp vôùi chöùc naêng moâi tröôøng vaø ñieàu kieän töï hoaïch laø moät ñieåm DLST noåi baät vaø quan troïng. nhieân voán coù cuûa noù, ñoàng thôøi vöøa toå chöùc ñöôïc hoaït ñoäng DLST, baûo veä vaø toân taïo heä sinh thaùi treân moãi ñôn vò aáy moät o Coù nhöõng ñieàu kieän ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâun caàu cuûa caùch hieäu quaû nhaát. hoaït ñoäng DLST veà cô sôû haï taàng, cô sôû vaät chaát kyõ thuaät… vaø coù theå tieáp caän moät caùch deã daøng, thuaän lôïi. Sôû dó phaûi tieán haønh quy hoaïch vì hoaït ñoäng DLST laø hoaït ñoäng thöôøng ñöôïc tieán haønh ôû nhöõng khu BTTN hoaëc 9.3 NHÖÕNG ÑAËC TRÖNG CÔ BAÛN CUÛA LAÕNH THOÅ DLST caùc VQG - nôi löu tröõ caùc giaù trò ÑDSH cuûa töï nhieân hay Moãi moät ñieåm du lòch ñeàu coù ba ñaëc tröng cô baûn nhaát nhöõng heä sinh thaùi coù caûnh qua ñaëc thuø. Ñaây laø nhöõng khu ñoù laø: tính giao thoa, chu trình soáng vaø khaû naêng chòu taûi. vöïc khi thaønh laäp ñaõ coù nhöõng quy cheá phaân vuøng hôïp lyù, vì Tuy nhieân, ñoái vôùi moät khu vöïc phaùt trieån DLST thì yeáu toá vaäy, ta caàn phaûi quy hoaïch sao cho vöøa phaùt trieån DLST vöøa beàn vöõng laø chuû ñaïo, vì vaäy, khaùi nieäm chu trình soáng ñöôïc phuø hôïp vôùi quy cheá thaønh laäp maø khoâng aûnh höôûng ñeán ñaët vaøo vò trí thöù yeáu trong laõnh thoå DLST. Do ñoù, hai ñaëc moâi tröôøng töï nhieân cuõng nhö ñôøi soáng cuûa caùc sinh vaät tính quan troïng trong laõnh thoå DLST maø ta caàn chuù yù laø: trong töøng ñôn vò laõnh thoå ôû caùc khu BTTN hoaëc caùc VQG. tính giao thoa vaø khaû naêng chòu taûi. 185 186
  19. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi • Tính giao thoa hoaù hôïp nhöng ñoäc laäp töông ñoái Khaû naêng chòu taûi sinh thaùi: Ñoù chính laø aùp löïc söû duïng heä sinh thaùi du lòch ôû möùc cöïc ñaïi maø khoâng xaûy ra suy thoaùi, Ñaây laø moät ñaëc tính theå hieän söï keát hôïp giöõa hai yeáu toá: töùc laø baát cöù daáu hieäu suy thoaùi moâi tröôøng naøo cuõng ñeàu khoâng gian du lòch vaø khoâng gian kinh teá – xaõ hoäi cuûa coäng chöùng toû söï vöôït quaù ngöôõng cuûa khaû naêng chòu taûi. Coù nhieàu ñoàng ñòa phöông. Ñaëc tính naøy ñoøi hoûi söï phoái keát hôïp giöõa taùc giaû ñöa ra nhöõng khaùi nieäm khaùc nhau veà khaû naêng chòu coâng taùc quaûn lí moâi tröôøng vaø coâng taùc quaûn lí kinh teá xaõ hoäi taûi sinh thaùi, nhöng veà noäi dung chuùng khoâng khaùc nhau. taïi ñieåm du lòch. Neáu khoâng bieát khai thaùc söû duïng ñaëc tính naøy coù theå mang laïi haäu quaû oâ nhieãm moâi tröôøng khu du lòch, Mathieson R. A. vaø Wall (1992) xaùc ñònh khaû naêng chòu daãn ñeán tình traïng “cha chung khoâng ai khoùc”. Ví duï: vieäc xaùc taûi sinh thaùi laø “soá löôïng ngöôøi coù theå söû duïng khu du lòch maø ñònh raùc thaûi naøo do daân ñòa phöông thaûi ra löôïng raùc naøo khoâng taïo ra moät söï xuoáng caáp quaù möùc (khoâng chaáp nhaän khaùch du lòch thaûi ra, ñieàu ñoù thaät khoù xaùc ñònh. ñöôïc) cuûa moâi tröôøng töï nhieân”, coøn Getz (1983) cho raèng, khaû naêng taûi sinh thaùi laø “moät giôùi haïn maø vöôït qua ñoù, taøi • Khaû naêng taûi (söùc chöùa) cuûa ñieåm du lòch nguyeân baét ñaàu bò huyû hoaïi”. Ví duï caùc loaøi ñoäng thöïc vaät Khaû naêng taûi laø soá löôïng ngöôøi cöïc ñaïi maø heä sinh thaùi hoang daïi bieán maát döôùi aùp löïc cuûa du lòch laøm suy thoaùi ôû khu du lòch coù theå chaáp nhaän, khoâng gaây suy thoaùi heä sinh habitat, caùc coâng trình kieán truùc bò xuoáng caáp ñeán möùc hö thaùi töï nhieân, khoâng gaây xung ñoät xaõ hoäi giöõa coäng ñoàng ñòa hoûng… phöông vaø du khaùch, khoâng gaây suy thoaùi neàn kinh teá truyeàn thoáng cuûa coäng ñoàng baûn ñòa. Khaû naêng chòu taûi xaõ hoäi: Laø soá löôïng du khaùch tham gia hoaït ñoäng DLST ñöôïc coäng ñoàng ñòa phöông chaáp nhaän Töø khaùi nieäm treân ta thaáy, trong phaùt trieån DLST khaû (chòu ñöïng ñöôïc). Soá löôïng naøy tuyø thuoäc vaøo giôùi haïn chaáp naêng taûi laø yeáu toá quan troïng haøng ñaàu, noù lieân quan tröïc nhaän cuûa coäng ñoàng chöù khoâng phaûi laø soá löôïng du khaùch tieáp ñeán söï beàn vöõng cuûa khu du lòch vaø noù quyeát ñònh söï toàn ñöôïc laõnh thoå du lòch thu huùt. Theo caùch hieåu treân thì khaû taïi cuûa neàn vaên hoaù baûn ñòa. Khaû naêng taûi cuûa moät ñieåm du naêng chòu taûi xaõ hoäi coù theå taêng ñöôïc thoâng qua chöông trình lòch giaûi thích cho ta thaáy moät khu DLST chæ chaáp nhaän moät giaùo duïc du khaùch, giaùo duïc coäng ñoàng. khoái löôïng khaùch vaø phöông tieän chuyeân trôû nhaát ñònh. ÔÛ ñaây ta xeùt ñeán ba giaù trò khaû chòu naêng taûi: Khaû naêng chaáp nhaän phaùt trieån kinh teá: Laø khaû naêng chaáp nhaän caùc chöùc naêng du lòch maø khoâng gaây phöông haïi - Khaû naêng chòu taûi sinh thaùi ñeán caùc hoaït ñoäng maø ñòa phöông mong ñôïi (O’ Reilly, 1986). - Khaû naêng chòu taûi xaõ hoäi Ñieàu ñoù coù nghóa laø hoaït ñoäng kinh teá ñòa phöông coù theå chaáp - Khaû naêng chòu taûi kinh teá nhaän hoaït ñoäng DLST vaø khoâng maâu thuaãn vôùi hoaït ñoäng kinh teá maø DLST mang laïi. Ngöôïc laïi caùc hoaït ñoäng DLST vaø 187 188
  20. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi nguoàn kinh teá maø DLST mang laïi coù theå gaây phöông haïi ñeán • Caùc loaïi, nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân cuûa khu vöïc, caùc hoaït ñoäng kinh teá khaùc cuûa ñòa phöông thì coù nghóa laø ñaõ ñaëc bieät laø caùc giaù trò ÑDSH, loaøi ñaëc höõu… Taát caû nhöõng giaù vöôït qua khaû naêng taûi. trò ñaëc tröng cuûa heä sinh thaùi khieán noù ñöôïc ñaàu tö xaây döïng thaønh khu DLST, caùc thoâng tin quan troïng bao goàm loaøi naøo Ba giaù trò treân ñöôïc ñaûm baûo trong khuoân khoå thì moät laø ñaëc höõu cuûa vuøng, soá löôïng vaø tình traïng hieän taïi cuõng nhö khu du lòch seõ trôû thaønh khu DLST vaø ngöôïc laïi moät khu phaân khu chuùng thöôøng taäp trung nhieàu nhaát. DLST thì bao giôø caùc yeáu toá treân cuõng phaûi naèm trong giôùi • Thoâng tin veà caùc ñieåm/khu du lòch laân caän, lieät keâ caùc haïn cuûa noù. Trong quy hoaïch DLST luoân luoân phaûi ñaûm baûo ñieåm vaø soá löôïng khaùch/naêm. ba yeáu toá naøy. • Caùc thoâng tin veà tình traïng cô sôû haï taàng, dòch vuï cuûa 9.4 CAÙC BÖÔÙC CÔ BAÛN CUÛA QUY HOAÏCH VAØ THIEÁT KEÁ khu vöïc. DLST • Soá lieäu veà löôïng, loaïi khaùch, thò tröôøng, löùa tuoåi khaùch Quy hoaïch phaùt trieån DLST phaûi ñöôïc tieán haønh trong vaø caùc loaïi phöông tieän khaùch söû duïng ñeå ñeán tham quan. khuoân khoå quy hoaïch quaûn lí toång theå cuûa khu vöïc thöôøng laø • Caùc loaïi hình hoaït ñoäng du lòch vaø caùc saûn phaåm du moät laøng queâ ñaëc bieät coù heä sinh thaùi ñaëc tröng hay moät khu lòch chính (tham quan, thaéng caûnh, nghieân cöùu, caém traïi, BTTN, moät VQG. picnic, theå thao, caâu caù…) Quy hoaïch vaø thieát keá DLST bao goàm caùc böôùc chuû yeáu • Thôøi gian taäp trung cao ñieåm hoaït ñoäng DLST sau: • Thôøi gian löu truù trung bình cuûa khaùch Böôùc 1: Thu thaäp vaø phaân tích thoâng tin • Möùc ñoä thoaû maõn cuûa khaùch ñoái vôùi caùc saûn phaåm Ñeå chuaån bò cho coâng taùc quy hoaïch vaø thieát keá DLST DLST vaø caùc ñeà xuaát thay ñoåi. thu ñöôïc hieäu quaû cao, caùc thoâng tin caàn thu thaäp laø thoâng tin Böôùc 2: Xaùc ñònh phaïm vi khoâng gian laõnh thoå veà taøi nguyeân DLST nhö taøi nguyeân veà ÑDSH, caùc giaù trò vaên hoaù baûn ñòa, caùc di tích lòch söû vaên hoaù ñöôïc xeáp haïng, caùc Döïa treân nhöõng thoâng tin thu ñöôïc töø böôùc moät, xaùc saûn phaåm coù tính ñaëc tröng… Thoâng tin veà khaùch du lòch, ñònh phaïm vi khoâng gian laõnh thoå coù theå tieán haønh quy thoâng tin veà caùc ñieàu kieän coù lieân quan ñeán phaùt trieån du lòch hoaïch, thieát keá phaùt trieån DLST treân ñòa baøn ñoù. Quy hoaïch nhö haï taàng cô sôû, kinh teá – xaõ hoäi… Caùc döõ lieäu sau ñaây caàn phaùt trieån DLST caàn chæ roõ giôùi haïn veà khoâng gian ñöôïc tieán ñöôïc thu thaäp: haønh caùc hoaït ñoäng DLST vôùi möùc ñoä khaùc nhau vaø phöông aùn thöïc hieän cuï theå. 189 190
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2