dược liệu học (tập 1): phần 1

ĨRƯỜNG ĐẠI HỌC THÀNH ĐỎ<br /> KHOAY-DƯỢC<br /> <br /> Dược LIỆU HỌC<br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> Tập 1<br /> SÁCH DÙNG CHO DẢo' TẠO Dược SỸ ĐẠI HỌC<br /> <br /> LƯU HÀNH NỘI BỤ<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÀNH ĐÔ<br /> KHOA Y - DƯỢC<br /> <br /> Dược LIỆU HỌC<br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> TẬP I<br /> DÙNG CHO ĐÀO TẠO D ư ợ c SỸ ĐẠI HỌC<br /> <br /> LƯU HÀNH NỘI B ộ<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> LỜI GIỚI TH IỆU ..................................................................................................... 3<br /> LỜI NÓI Đ Ầ U ........................................................ ..................................................5<br /> <br /> CHƯƠNG 1. ĐẠI CƯƠNG VỀ D ư ợc LIỆU................................................ 21<br /> ĐỊNH NGHĨA MÔN HỌC.......................................................................................21<br /> LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN MÔN D ư ợ c LIỆU........................................................ 22<br /> I. Một số nền y dược học thòi cổ đ ạ i....................................................................... 23<br /> II. Sự hình thành và phát triển của được học phương tâ y ............................... 26<br /> III. Lịch sử phát triển của dược học Việt N am .....................................................28<br /> VỊ TRÍ CỦA DƯỢC LIỆU TRONG NGÀNH Y TẾ VÀ TRONG NỀN KINH<br /> TỀ q u ố c Dâ n ............. ........................................................................................... 32<br /> THU HÁI - CHẾ BIẾN VÀ BẢO QƯẢN D ư ợ c L IỆ U .......................................34<br /> I. Thu hái dược liệ u .................................................................................................. 34<br /> II. Ổn định dược liệu................................................................................................. 36<br /> III. Làm khô dược liệu................................................................................... ........ 37<br /> IV. Đóng gói và bảo quản dược liệu.........................................................................39<br /> CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ DƯỢC LIỆU .................................................41<br /> I. Cảm q u a n ............................................................................................................... 41<br /> II. Phương pháp soi kính hiển vi............ .................................................................41<br /> III. Phương pháp dựa vào các tính chất vật l ý ..................................................... 41<br /> IV. Thử tinh k h iết........................................... .........................................................42<br /> V. Phương pháp hoá học...........................................................................................44<br /> VI. Phương pháp phổ học......................................................................................... 44<br /> 1. Phổ tử ngoại và khả kiến................................................................................. 45<br /> 2. Phổ hồng ngoại................................................................................................. 46<br /> 3. Phổ khối lượng........................................................................ ..........................46<br /> 4. Phổ cộng hưỏng từ hạt n h â n ........................................................................... 51<br /> 5. Các loại phổ khác............. ................................................................................. 53<br /> VII. Phương pháp sắc k ý .......................................................................................... 54<br /> 1. Sắc ký giây.................................................................................... ................... 57<br /> 2- Sắc ký lớp mỏng.................................................................................................58<br /> 3. Sắc ký lỏng cao á p ............................................................................................60<br /> <br /> 4. Sắc ký k h í....................................................................................................... 63<br /> 5. Điện di mao q u ả n ...........................................................................................66<br /> CHIẾT XUẤT VÀ PHÂN LẬP CÁC CHẤT TỪ Dược LIỆU...........................69<br /> I. Chiết xuất.............................................................................................................69<br /> II. Phân lập các hoạt c h ấ t..................................................................................... 74<br /> 1. Kết tinh phân đoạn.........................................................................................74<br /> 2. Tách phân đoạn..............................................................................................74<br /> 3. Thăng hoa........................................................................................................75<br /> 4. Chưng cất phân đoạn.....................................................................................75<br /> 5. Các phướng pháp sắc ký......................................................................... .....75<br /> 5.1. Sắc ký c ộ t................................................................................................. 75<br /> 5.2. Sắc ký lỏng áp suất trung b ìn h ............................................................. 76<br /> 5.3. Sắc ký phân bô" ngược dòng.....................................................................77<br /> CHƯƠNG 2. CARBOHYDRAT VÀ DƯỢC LIỆU CHỨA CARBOHYDRAT<br /> ..................................................................... ........................................................... 80<br /> <br /> ĐẠI CƯƠNG VỀ CARBOHYDRAT......................................................................80<br /> I. Định nghĩa............................................................................................................ 80<br /> II. Tinh bột............................................................... ............................................... 82<br /> 1. Cấu trúc hóa học của tinh b ộ t....................................................................... 82<br /> 1.1. Amylose.................................................................................................... 82<br /> 1.2. Amylopectin............................................................................................. 83<br /> 2. Sinh tổng hợp tinh bột....................................................................................84<br /> 3. Tính chất của tinh bột....................................................................................85<br /> 4. Chế tinh bột.....................................................................................................89<br /> 5. Định tính và định lượng.................................................................................90<br /> 6. Công dụng........................................................................................................ 91<br /> III. Cellulose..........................................................................................................92<br /> 1. Cấu tạo............................................................................................................. 92<br /> 2. Các dẫn chất cellulose và công dụng............................................................ 93<br /> IV. Pectin - gôm - chất nhầy.................................................................................95<br /> 1. Pectin............................................................................................................. 95<br /> 1.1. Cấu tạ o ....................................................................................................95<br /> 1.2. Tính chất của pectin................................... ..........................................97<br /> 1.3. Định tính - định lương......................................................................... 98<br /> <br /> 1.4. Công dụn g .................................................................................................. 99<br /> 2. Gôm - chất n h ầ y ................................................................................................ 99<br /> 2.1. Nguồn gốc và vai trò sinh lý của gôm và chất n h ầ y ............................ 99<br /> 2.2. Tính c h ấ t................................................................................................ 102<br /> 2.3. Đánh giá mộtdược liệu chứa gôm hoặc chấV nhầy........................... 102<br /> 2.4. Công dụ n g .............................................................................................. 103<br /> V. Các polysaccharid khác......................................................................................104<br /> 1. Beta glucan......................................................................................................104<br /> 2. Inulin - F ru ctan .............................................................................................. 107<br /> DƯỢC LIỆU CHỨA CARBOHYDRAT.................................................................111<br /> I. Dược liệu chứa tinh bột....................................................................................... 111<br /> Mạch n h a ............................................................................................................. 113<br /> Ý dĩ........................................................................................................................ 114<br /> S e n ........................................................................................................................ 116<br /> Hoài sơn................................................................................................................118<br /> Trạch t ả ................................................................................................................ 120<br /> II. Dược liệu chứa cellulose.................................................................................... 121<br /> Bông...................................................................................................................... 121<br /> III. Dược liệu chứa gôm và chất nhầy................................................................... 124<br /> Gôm arabic............................................................................................................ 124<br /> Gôm adragant.......................................................................................................126<br /> Sâm bố chính........................................................................................................ 127<br /> Bạch cập......................................................... ' ................................................. 129<br /> Mã đ ề ..................................................................................................... ...............130<br /> T hạch..............:..................................................................................................132<br /> Tảo bẹ.....................................................................................................................134<br /> Linh chi..................................................................................................................135<br /> CHƯƠNG 3. GLYCOSID (HETEROSID),,.......................................................... 140<br /> ĐẠI CƯƠNG VỂ GLYCOSID..................................................................................140<br /> I. Định nghĩa về glycosid.....................................................................................140<br /> 1. O-Glycosiđ.........................................................................................................141<br /> 2. C-glycosid..................................................................................................... 143<br /> 3. S-glycosiđ..................................................................................................... 143<br /> 4. iV-glycosid..................................................................................................... 144<br /> <br />