Gấc - Báu vật Á Đông

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khoảng thời gian từ tháng 12 đến tháng 1 là mùa lễ hội của các nước Đông Nam Á, đồng thời cũng là mùa thu hoạch đỉnh điểm của quả gấc ở những vùng miền núi phía Bắc. Quả gấc có tên khoa học là Momordica Cochinchinensis Spreng, có kích thước gần bằng quả dưa đỏ khi chin, mọc ở những vùng như Ấn Độ, Việt Nam, Campuchia, Thái Lan, Trung Quốc, Philipin, Malaysia. Gấc được trồng theo mùa từ thời gian từ tháng 9 đến tháng 12 hàng năm, khi chín quả chuyển dần từ màu xanh sang màu...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Gấc - Báu vật Á Đông

G c - Báu v t Á Đông Kho ng th i gian t tháng 12 đ n tháng 1 là mùa l h i c a các nư c Đông Nam Á, đ ng th i cũng là mùa thu ho ch đ nh đi m c a qu g c nh ng vùng mi n núi phía B c. Qu g c có tên khoa h c là Momordica Cochinchinensis Spreng, có kích thư c g n b ng qu dưa đ khi chin, m c nh ng vùng như n Đ , Vi t Nam, Campuchia, Thái Lan, Trung Qu c, Philipin, Malaysia. G c đư c tr ng theo mùa t th i gian t tháng 9 đ n tháng 12 hàng năm, khi chín qu chuy n d n t màu xanh sang màu đ vàng r t b t m t.
G c đư c tr ng h u như kh p các làng m c phía b c. Nó đư c bi t đ n như là “qu c a tr i” v i nhi u giá tr dinh dư ng. Khi chín, v qu g c dày kh ang 2-3cm. Bên trong là ph n th t g c có màu vàng m gà, bao quanh hat có màu đ tươi. L p màng bao ph quanh h t r t giàu d u g c, ch a nhi u lipocaroten. Lipocaroten h tr h p th ch t dinh dư ng và các l ai vitamin như A,D,E và K. G c có v trí r t quan tr ng đ i v i ngư i Á Đông. Trong nh ng d p l h i thì xôi g c thư ng đư c bày ra ch ng h n như trong d p đám cư i, T t nguyên đán, các d p h i hè. Trong văn hóa Vi t nam thì màu đ đư c tư ng trưng như là màu c a s s ng. Giá tr dinh dư ng c a G c n m h u h t l p màng đ bao b c quanh h t. Màu vàng tươi và đ trong qu g c ch a nhi u thành ph n ch t ch ng oxy hóa g i là carotenoids, c th là beta-carotene và lycopene. Đ a hình và khí h u Vi t Nam r t phù h p cho vi c tr ng g c. Vi t Nam có khí h u nhi t đ i gió mùa v i đ m cao trên 80% trong su t c năm. Vùng phía B c nơi cây g c phát tri n m nh h u h t là
vùng cao nguyên đ i núi r ng r m, v i m t đ che ph không quá 20% so v i c nư c. Cây g c có th phát tri n m nh ngay c trong th i ti t kh c nghi t. T kho ng tháng 11 đ n tháng 4, gió mùa đông b c th i d c theo b bi n Trung Qu c qua V nh B c B , mang đi m t lư ng m đáng k . Vào mùa đông th i ti t khô h n trên h u h t kh p vùng mi n c a đ t nư c, tuy nhiên thì đi u này ch so sánh v i mùa mưa ho c là mùa hè. Nhi u th p k sau chi n tranh, Vi t Nam v n đang đ i m t v i tình tr ng nghèo đói và th c ph m luôn thi u dinh dư ng. Qu G c đã đư c đánh giá cao đ kh c ph c tình tr ng này. Trong bài báo cáo c a giáo sư Harriet V.Kunhlein - Đ i h c McGrill Montreal đã nh n đ nh r ng d ch v chăm sóc s c kh e t i các vùng mi n c a dân t c b n đ a thư ng là th p ho c không có, vì v y các chính ph đ u cho r ng s c kh e ngư i dân t i nh ng vùng này c n đư c quan tâm chăm sóc nh t. Trong bài báo năm 2002 “Micronutrient Nutrition and Traditional Food System of Indigenous Peoples”, bà Kulent cho r ng c n thi t
ph i có m t quá trình đánh giá dinh dư ng đ i v i th c ph m mà ngư i dân b n đ a đang dùng đ c i thi n tình tr ng thi u dinh dư ng. Ti n sĩ Le Vuong - nhà dinh dư ng h c Đ i h c California - Davis cho r ng : đ ngăn ng a tình tr ng thi u vitamin A thì ngư i dân nên ăn nhi u rau qu giàu carotene. Vi t Nam, G c là ngu n th c ph m tuy t v i ch a nhi u beta-carotene. M c dù G c đư c tr ng nhi u Vi t Nam, nhưng r t ít ngư i bi t đ n tác d ng c a nó. Vì th vi c tr ng cây G c trên di n r ng cũng không đư c chú ý. Sau khi nghiên c u nh ng ngư i b n đ a nh ng vùng h o lánh c a châu Á, bà Kunhlein và các nhà nghiên c u nh n th y đa s th c ph m có ngu n g c không rõ ràng và không có trong danh m c dinh dư ng. Bà Kunhlein vi t r ng vi c nghiên c u các l ai th c ph m b n d a là c n thi t. Qu g c Vi t Nam là m t trong s 5 trư ng h p nghiên c u c a FAO. Tình tr ng thi u vitamin A
nh ng vùng xa xôi c a Vi t Nam, thi u vitamin A là m t v n đ c n ph i quan tâm lâu dài. Vitamin A giúp cho làn da ít b nh và m n màng hơn, đ n th i giúp b o v các lơp màng nh y cho môi, mũi, khí qu n nh m làm gi m kh năng nh y c m v i truy n nhi m, giúp b o v kh i ô nhi m không khí và ch t b n. Vitamin A còn có kh năng tăng cư ng th l c và ch ng l i b nh quáng gà; giúp h tr đ nh hình xương và răng; c i thi n đ đàn h i c a da, hàm lư ng đ m và s m n màng và đ ng th i gíup ch ng l i s lão hóa c a da dư i tác d ng c a ánh n ng m t tr i. Thi u vitamin A s gây ra tình tr ng da khô và s n sùi. Vitamin A cũng là ch t ch ng oxy hóa, gi ng như vitamin E và C. Beta-carotene là gì? Beta-carotene và lycopene đươc phân đ nh như là m t l ai carotenoids và mang l i màu s c tươi t n cho hoa qu và rau c , bao g m c g c, và nh ng ch t này có r t nhi u trong qu G c. Trong t t c nh ng l i rau c qu có ch a 2 ch t ch ng oxy hóa trên, g c đư c xem là ch a nhi u hàm lư ng beta-caroten và lycopene cao nh t.
Beta-carotene đư c cơ th h p th đ s n xu t ra vitamin A. Beta-carotene là m t trong nhóm các hóa ch t thiên nhiên g i là carotenes hay crotenoids. Carotenes và các nhóm hóa ch t thiên nhiên g i là flavonoids mang l i màu s c cho rau qu . Beta-carotene c n thi t cho th l c, phát tri n cơ th , s phân chia t bào và tái s n sinh t bào. Đ ng th i nó cũng giúp tăng cư ng h mi n d ch, b o v cơ th kh i các sinh v t gây b nh và h tr hòan thi n c u trúc các mô. Beta-carotene co th giúp ngăn ng a b nh thi u máu, giúp da kh e m nh, b o v th l c, và cân b ng h th ng tuy n thư ng th n nh m tăng cư ng sinh l c và s c d o dai. Qu g c ch a nhi u beta-carotene nh t trong t t c các l ai rau qu Vi t Nam. Beta-carotene d i dào trong xôi g c có ch a nhi u provitamin A, ti n thân c a vitamin A, t t cho tr em. Chương trình nghiên c u bao g m 185 tr chưa đ n tu i đi h c tham gia vào chương trình b sung ki m sóat th nghi m trong 30
ngày. Nh ng tr có hàm lương h ng c u th p đươc đưa vào 1 nhóm trong t t c 3 nhóm: Nhóm dùng qu , đư c dùng xôi g c v i hàm lư ng 3.5 mg beta-carotene cho t ng ngư i; Nhóm dùng b t, đư c ăn v i g o tr n 5mg b t beta-carotene t ng h p; Nhóm ki m sóat, ch ăn g o tr ng. K t qu cho th y các m c huy t thanh beta-carotene đ i v i nh ng tr đư c b sung g c tăng đáng k . Thêm vào đó G c giúp tăng lư ng h ng c u cho nh ng ngư i có m c h ng c u th p hay la m c h ng c u không n đ nh.
Vài nét v các ch t dinh dư ng: Beta-carotene: Beta-carotene có nhi u trong rau qu , là ti n thân c a vitamin A. Cơ th chuy n hóa beta-carotene thành vitamin A. Có nhi u trong các lo i rau c qu có màu vàng đ m, màu đ , xanh đ m như cà r t, bí, khoai lang, đào, qu mơ, rau bina, súp lơ xanh, c i b xanh. Beta-carotene là ch t ch ng oxy hóa, là h p ch t ngăn ng a các y u t gây ung thư phá h ai DNA. Các nghiên c u d ch t h c đã
cho th y ăn nhi u th c ph m có hàm lư ng cao beta-carotene và serum micronutrient s làm gi m nguy cơ ung thư, đ c bi t là ung thư ph i. Vitamin A Vitamin A đư c tìm th y trong th c ph m và có l i cho s c kh e con ngư i, Ngòai G c, Vitamin A còn đư c tìm th y trong các l ai th c ph m tươi s ng như s a, phó mát, bơ, kem; trong m cá trích, cá h i, cá ng ; nó cũng đư c tìm th y trong d u cá m p, cá tuy t và cá bơn halibut. Vitamin A đóng vai trò m t ph n trong vi c phân tách t bào, m t ti n trình nh m ngăn ng a nh ng t bào phát tri n không fù h p, t bào ung thư là m t ví d . Nhi u nghiên c u trên đ ng v t cho th y vitamin A và các h p ch t tương t có th gi m b t kh năng m c b nh ung thư. Lycopene Lycopene là m t chu i carotenoid m và không bão hòa hình thành nên màu đ c a cà chua, i, h ng, dưa h u, các l ai qu có màu đ và qu g c.
Lycopen là m t ch t ch ng oxy hóa đã đư c ki m ch ng có kh năng trung hòa các g c t do có h i đ n t bào c a con ngư i. Trong cơ th lycopene có trong gan, ph i, tuy n ti n li t, ru t k t, và da. M c đ t p trung c a vitamin A trong các mô cao hơn c carotenes và carotenoids c ng l i. Nhi u nghiên c u cho th y ăn nhi u rau qu có ch a lycopene có th ngăn ng a đư c m t s b nh ung thư, gi m nguy cơ ung thư tuy n ti n li t, ung thư ph i, bàng quang, ung thư c t cung và ung thưda. Các nghiên c u khác còn cho th y lycopene có th giúp ngăn ng a các b nh s t phát ban, oxy hóa lipid serum, các b nh v tim m ch và b nh ti u đư ng. Các Acid béo Ch t béo có th phân chia ra làm 2 lo i: ch t béo c n thi t và đ d tr . Các ch t béo c n thi t cho s c kh e c a chúng ta, và c n thi t cho vi c hình thành nh ng ch t béo kh u ph n là các acid béo (EFAs). EFAs là nhân t ch đ o trong vi c có kh u ph n ăn lành m nh và th c hi n các ch c năng ch đ o trong cơ th c a chúng ta.
Ch t béo c n thi t giúp th c hi n các ch c năng bình thư ng v s c kh e. Nó đư c tr l i v i m t lư ng nh t y xương, các cơ quan n i t ng, hê th ng th n kinh trung ương và các cơ. Khi ch t béo đư c h p th vào cơ th s đư c chuy n hóa thành các acid béo, nh m cung c p năng lư ng, giúp cơ th tăng trư ng, đ ng th i c u thành các t bào quan tr ng. Các acid béo c n thi t không th t s n sinh ra và c n thi t ph i đư c h p th t bên ngòai. 2 l ai acid béo quan trong là omega 6 và omega 3 H u h t t t c chúng ta h p th nhi u omega 6 hơn omega 3. Omega 3 quan tr ng cho não và cho phát tri n th l c t khi còn trong b ng m và có th tác đ ng đ n vi c h c h i, trí nh và m c đ căng th ng trong su t c cuôc đ i. Lycopene có trong qu G c: Lycopene-m t ch t ch ng oxy hóa m nh- có trong qu G c nhi u hơn trong cà chua 10 l n. Trong qu g c có ch a Carotenoids – bao g m các ch t ch ng oxy hóa như beta-carotene, lycopene, zeaxanthin, cryptoxanthin.
Các nghiên c u g n đây cho th y lycopene có trong qu G c có th giúp ngăn ng a b nh ung thư tuy n ti n li t, các b nh ung thư khác, các b nh tim m ch, và c các b nh v m t. Nh ng đi u c n bi t v carotenoids : Carotenoids như đã nói, bao g m Beta-carotene và lycopene, làm cho rau c qu có màu sáng. Carotenoids đóng vai trò quan tr ng trong vi c b o v các ch t ch ng oxy hóa, như vitamin E và C. Carotenoids còn ch ng l i các g c t do khác. 1 phân t carotenoids có th ch ng l i 20 g c t do khác Giáo sư Lester Packer, tác gi c a nhi u cu n sách nói v ch t ch ng oxy hóa, nêu b t t m quan tr ng c a carotenoid là 1 ch t ch đ nh t t và kh ng đ nh r ng lư ng lycopene trong cơ th tăng thì lư ng ch t ch ng oxy hóa trong cơ th cũng tăng theo, và làm gi m các căng th ng gây oxy hóa.
T m quan tr ng c a các ch t ch ng oxy hóa: Không có ch t ch ng oxy hóa trong cơ th , chúng ta s không th t n t i. Nhưng chúng cũng chính là nguyên nhân c a 1 s b nh. Đó chính là đi u ngư c đ i nh t. Căng th ng và các t n thương do oxy hóa gây ra b i các tác nhân oxy hóa như ch t t y nhu m, và các phân t gây h i khác, chính là nguyên nhân c a m t s b nh mà con ngư i chúng ta m c ph i. Cơ th con ngư i c n ph i ti p t c t cân b ng các ch t ch ng oxy hóa sao cho phù h p v i tác nhân oxy hóa. Nh ng b nh liên quan đ n căng th ng gây ra oxy hóa : Alzheimer, Parkinson ung thư, b nh v kh năng t mi n d ch, béo phì, dư s t, đa xơ, b nh teo cơ, v.v… Nh ng nguyên nhân chính
Ô nhi m chính là nguyên nhân t o ra các tác nhân oxy hóa, hư t n do oxy hóa, căng th ng,… Nghiên c u c a t ch c “sáng ki n vì s c kh e ph n ” đã đư c ti n hành trong 9 năm 66,000 ph n tu i trung bình t 50- 79, và cho th y nh ng ph n s ng khu v c ô nhi m s d m c các b nh v tim và d b đ t qu . Ngoài ra nghiên c u cũng nh n th y các h t bình thư ng hi n t n t i trong không khí nguy hi m hơn các h t trư c đây. Theo nghiên c u trên, s ô nhi m đư c đo b ng s trung bình h t, t 4 microgram t i 20 microgram/ 1 mét kh i (1m3) không khí. N u s h t tăng thêm 10 gram thì nguy cơ m c các b nh nói trên s tăng 76%. Nhưng v i cùng lư ng h t tăng -10%- các nguy cơ m c b nh v i nh ng ph n s ng thành ph thì s tăng t i 128%. M t nghiên c u khác c a t ch c “Nghiên c u Ung thư M ” cho th y khi lư ng h t trong không khí tăng 10% thì s ngư i có nguy cơ m c b nh tim m ch cũng tăng 12%. Nghiên c u đư c ti n hành c nam và n , m i l a tu i.
Ô nhi m cũng có nh ng tác d ng không mong mu n tr em. M t nghiên c u đư c đăng trên t The Lancet ch rõ r ng n u ti p xúc v i các ch t hóa h c công nghi p trong môi trư ng có th gây t n thương não trong giai đo n mang thai và trong quá trình đang phát tri n c a tr , và có th d n đ n 1 s b nh v r i lo n tâm th n như b nh t k , ch m phát tri n,… Ch t ch ng oxy hóa giúp gi m đau : M t nghiên c u cách đây hơn 10 năm đã cho th y các g c t do có th gây ra các cơn đau kinh niên. Tuy v n chưa đư c nghiên c u chính xác, nhưng các g c t do có th làm t n thương các mô đã b t n thương trư c đó. Theo các báo cáo g n đây cho th y các ch ng oxy hóa giúp ch ng l i các cơn đau kinh niên b ng cách phá v các g c t do. S b o v t m i trư ng: Theo Ti n s Packer, có nhi u nghiên c u kh ng đ nh r ng các ch t ch ng oxy hóa không ch giúp ch ng l i các lo i b nh mà còn giúp kéo dài tu i th . Ngày càng có nhi u ngư i quan tâm đ n s ng
kh e và s ng đ p, vì th nh n th c v k t h p các ch t ch ng oxy hóa trong dinh dư ng cũng đư c chú ý. Hư t n do các g c t do gây ra chính là đ c tính chính c a tình tr ng oxy hóa. Khi c t 1 qu táo, b n s th y rõ quá trình oxy hóa di n ra như th nào. Ph n th t qu táo s chuy n t tr ng sang nâu khi các g c t do xâm nh p vào qu táo. Nhưng n u b n cho táo đã đư c c t th m qua nư c c t chanh thì b n s th y các ch t ch ng oxy hóa đang ch ng l i các hư t n t các g c t do. G c t do là nh ng nguyên t có các electron b r ng có nhi m v tìm ki m các electron b thi u còn l i. Nhưng chúng thư ng tìm nh m các electron c a các t bào kh e m nh khác. Chính đi u đó đã gây ra ph n ng dây chuy n, làm hư h i các t bào và DNA, ho c chúng cũng có th làm cho quá trình trao đ i ch t b c n tr . Các g c t do không ch có ngu n g c t ô nhi m, khói thu c, ch đ ăn u ng không phù h p, mà còn t ch đ luy n t p c a chúng ta. Theo 1 bài báo đăng trên www.rice.edu thì kéo dài vi c luy n t p có th làm tăng kh năng tiêu th oxy t 10 lên 20 l n so v i khi ngh ngơi. Đi u này cũng d n đ n vi c sinh ra nhi u g c t do và tăng kh năng gây hư t n các cơ b p và nh ng mô khác.
May thay, cơ th con ngư i s n sinh ra các ch t ch ng oxy hóa nên có th ngăn ch n s t n công c a các g c t do. Khi các g c t do sinh ra nhi u hơn các ch t ch ng oxy hóa thì s làm t n thương t bào và d n đ n lão hóa và các b nh thoái hóa khác như Alzheimer và ung thư. Ch t béo trong qu G c : Ngoài ch t carotenoids thì trong qu G c còn có hàm lư ng cao ch t béo c n thi t cho cơ th . Ch t béo giúp cơ th h p thu ch t dinh dư ng có trong rau, c , qu ,… Tuy nhiên trái cây thư ng không có đ ch t béo này, nên cơ th b h n ch h p th các ch t dinh dư ng. Nhưng đ i v i qu G c thì khác, nh có vitamin E, d u G c, và nh ng axit béo trong G c nên cơ th có th h p th t i 10% ch t béo – beta-carotene và lycopene c a G c. H t g c đư c s d ng đ đi u ch thành d u g c. Ph n có thai và tr em đư c khuyên dùng d u G c đ phòng tránh các b nh
như m t khô, và quáng gà,…D u G c cũng tr đư c nhi m trùng da, b ng, và giúp tr em tăng trư ng t t. V n còn r t nhi u ngư i không bi t đư c công d ng c a qu G c, nhưng đ i v i nh ng ngư i th c s quan tâm đ n vi c chăm sóc s c kh e thì s bi t đ n qu G c như là “1 lo i qu đ n t thiên đư ng”. Th c ph m ch c năng là gì??? Th c ph m ch c năng là th c ph m cung c p nhi u ch t dinh dư ng hơn nh ng lo i th c ăn thư ng. Ngư i tiêu dùng nh n th c r ng th c ăn ch c năng cũng như th c ăn bình thư ng nhưng đư c k p h p thêm ch c năng gi m thi u 1 s b nh, giúp cơ th kh e m nh. Ví d : cam ép đư c b sung nhi u canxi. Nư c ép hoa qu đã đư c b sung 1 s amino axit, axit béo có l i, và khoáng ch t. Lo i th c ph m ch c năng này có ch c năng gi ng như th c ăn – cung c p năng lư ng , ch t dinh dư ng c n thi t và có v ngon. M t s lo i th c ph m ch c năng có ch a ch t ch ng oxy hóa giúp ch ng ung thư, b nh v tim, viêm kh p, ch ng tâm th n
phân li t,…M t s khác thì tăng kh cư ng kh năng mi n d ch c a cơ th .