Giáo án Ngữ văn 11 tuần 5: Lẽ ghét thương (trích Truyện Lục Vân Tiên)

Hoạt động của Gv và hs

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: hướng dãn hs đọc hiểu khái quát.

Gv gọi hs đọc phần tiểu dẫn sgk và trả lời câu hỏi sau:

Gv nêu khái quát về tác giả NĐC

1. Hãy cho biết hoàn cảnh sáng tác, nội dung cốt truyện, thể loại của truyện?

2. Xác định vị trí, nội dung và bố cục đoạn trích ?

Hoạt động động 2: gv hướng dẫn hs tìm hiểu chi tiết đoạn trích.

Gv cho hs đọc phân vai theo các lời thoại của nhân vật sgk.

Thảo luận nhóm.

Nhóm 1.

1.Hãy cho biết ông Quán ghét những gì?

Tìm các biện pháp nghệt thuật có trong đoạn thơ đầu( 16 câu )? Điểm chung giữa các đối tượng ghét là gì?

Nhóm 2.

2. Cường độ cảm xúc thể hiện rỏ nhất ở câu nào?Tại sao tác giả lại ghét các triều đại đó?Qua đó tác giả muốn nói lên điều gì?

Nhóm 3.

3. Tìm biện pháp nghệ thuật có trong đoạn 2? Điểm chung ở những nhân vật được nhắc đến lẽ thương là gì?

Nhóm 4.

4. Em hãy cho biết quan hệ giữa hai tình cảm ghét thương trong tâm hồn tác giả? Cơ sở của ghét thương là gì?

Yêu thương và căm ghét đều đạt đến độ tột cùng. Người ta biết ghét bởi người ta biết thương.

Căn nguyên của nỗi ghét là lòng thương, vì thương dân nên mới ghét kẻ hại dân.

5. Nhận xét về cách dùng phép đối và phép điệp ở cặp từ ghét - thương trong cả đoạn trích? 

Em hiểu câu thơ: Vì chưng hay ghét cũng là hay thương như thế nào?

Qua bài học, em hãy nêu ý nghĩa của văn bản?

Hs trả lời, gv nhận xét chốt ý

 Hoạt động 3.

HS đọc ghi nhớ SGK.

I. Tìm hiểu chung :

  1. Tác giả:

  - NĐC là nhà nho yêu nước, là lá cờ đầu của thơ ca yêu nước chống Pháp ở Nam Bộ.

  - Thơ ca mang nội dung đạo lí nhà nho, gần gũi với quan niệm sống của nhân dân.

2.Tác phẩm Lục Vân Tiên:

- Hoàn cảnh sáng tác :

Truyện sáng tác vào đầu những năm 50 của TK XIX, khi ông bị mù về dạy học và chữa bệnh ở Gia Định.

  - Cốt truyện :

Xoay quanh cuộc đấu tranh giữa cái thiện vad cái ác, thể hiện khát vọng lí tưởng của tác giả về một xã hội tốt đẹp.

- Thể loại :

Truyện Nôm bác học nhưng mang nhiều tính chất dân gian.

 2. Đoạn trích :

- Vị trí : từ câu 473- 504 trong truyện “Lục Vân Tiên”.

- Nội dung : kể lại cuộc đối thoại giữa ông Quán và bốn chàng nho sinh. Ông Quán biểu hiện của tình cảm yeu ghét phân minh.

- Bố cục :

+ Đoạn 1: Gồm 16 câu thơ đầu: Lẽ ghét

+ Đoạn 2: Gồm 16 câu thơ còn lại : Lẽ thương.

II. Đoc – hiểu :

   1. Lẽ ghét :

- Liệt kê các triều đại:

+ Đời Trụ, Kiệt : Hoang dâm vô độ.

+ Đời U, Lệ: Đa đoan lắm chuyện rắc rối.

+ Đời Ngũ Bá,Thúc Quý: Thì lộn xộn, chia lìa, chiến tranh liên miên…

- Điệp từ Ghét: Tăng sức mạnh cảm xúc, thái độ ghét sâu sắc của tác giả.

→ Ông Quán ghét các triều đại có chung bản chất là sự  suy tàn, vua chúa thì luôn đắm say tửu sắc, không chăm lo đến đời sống của dân.

- Lặp từ Dân: Thái độ của ông Quán vì dân. Luôn đứng về phía nhân dân. Xuất phát từ quyền lợi của nhân dân mà phẩm bình lịch sử.

→ Đoạn thơ sử dụng nhiều điển cố trong sử sách Trung Quốc, nhưng dễ hiểu, thể hiện rõ bản chất của các triều đại. Đó là cơ sơ của lẽ ghét sâu sắc, ghét mãnh liệt đến độ tận cùng của cảm xúc

2. Lẽ thương :

- Điệp từ Thương: Dành cho những con người cụ thể:

+ Đức Thánh nhân

+ Thầy Nhan Tử.

+ Ông Gia Cát.

+ Thầy Đổng Tử.

+ Ông Nguyên Lượng.

+ Ông Hàn Dũ.

+ Thầy Liêm.

+ Thầy Lạc.

→ Tất cả đều là những con người có tài, có đức và có trí muốn hành đạo giúp đời, giúp dân nhưng đều không đạt sở nguyện. Nguyễn Đình Chiểu đã vì sự an bình của dân mà thương, mà tiếc cho những con người hiền tài không gặp thời vận để đến nỗi phải đành phui pha.

3. Quan hệ giũa ghét và thương:

Hai tình cảm ghét thương trong một tâm hồn nhà thơ có mối quan hệ khắng khít với nhau: bởi thương dân thương người có đức nên ông căm ghét những kẻ hại dân hại người.

=> Tóm lại lẽ ghét thương của Nguyễn Đình Chiểu xuất phát từ tình cảm yêu thương nhân dân, mong muốn cho dân được sống yên bình hạnh phúc, những người có tài có đức có điều kiện thể hienj chí nguyện của mình.

4Nghệ thuật đoạn thơ.

- Đậm chất tự thuật:Ông Quán hóa thân của cụ Đồ Chiểu, phát ngôn cho những tư tưởng cảm xúc của tác giả.

- Thủ pháp lấy xưa nói nay, lấy chuyenj sách để nói chuyện đời.

- Cách bộc lộ cảm xúc trực tiếp, thẳng thắn mang đậm tính cách người Nam Bộ.

5. Ý nghĩa văn bản:

Tình cảm yêu ghét phân minh, tấm lòng yêu dân tha thiết của NĐC

III. Tổng kết:

Ghi nhớ : SGK