Giáo trình Chăn nuôi đà điểu và chim: Phần 1

Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM<br /> _______________________________<br /> <br /> TS. Bùi Hữu Đoàn<br /> <br /> Giáo trình<br /> <br /> Chăn nuôi<br /> Đà điểu và Chim<br /> <br /> Nhà xuất bản Nông Nghiệp<br /> Hà Nội - 2009<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> <br /> Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> i<br /> <br /> Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> <br /> LỜI NÓI ĐẦU<br /> Trong những năm gần đây, bên cạnh việc tăng nhanh sản lượng, chất lượng các sản<br /> phẩm chăn nuôi gia súc gia cầm truyền thống như trâu bò, lợn, gà, ngành chăn nuôi nước ta<br /> đã hòa nhập với sự phát triển của nền chăn nuôi trên thế giới, bổ sung thêm nhiều đối tượng<br /> chăn nuôi mới như đà điểu, bồ câu và chim cút..., làm phong phú thêm các sản phẩm chăn<br /> nuôi, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường.<br /> Để góp phần vào sự đổi mới và phát triển mạnh mẽ của nghành, cung cấp tài liệu học<br /> tập cho sinh viên, tài liệu tham khảo cho các học viên, cán bộ nghiên cứu, những độc giả<br /> quan tâm đến lĩnh vực này, chúng tôi biên soạn giáo trình Chăn nuôi đà điểu và chim, nhằm<br /> cung cấp những kiến thức cơ bản về chăn nuôi đà điểu, bồ câu và chim cút - những đối tượng<br /> rất mới, có tốc độ phát triển nhanh và giàu tiềm năng, nhiều triển vọng trong ngành chăn<br /> nuôi nước ta.<br /> Để sử dụng giáo trình có hiệu quả, khi học môn học này các học viên cần tham khảo<br /> thêm tài liệu các môn cơ sở như sinh lý, sinh hoá, dinh dưỡng, thức ăn, giống vật nuôi... để<br /> hiểu kỹ và ứng dụng tốt các kiến thức trình bày trong tài liệu.<br /> Về cấu trúc, giáo trình gồm 2 phần:<br /> Phần 1- Kiến thức cơ sở (gồm 4 chương: Nguồn gốc, đặc điểm sinh lý giải phẫu; Dinh<br /> dưỡng; Sức sản xuất và Ấp trứng chim)<br /> Phần 2- Kỹ thuật nuôi chim (gồm 4 chương: Thiết bị chuồng trại, Chăn nuôi đà điểu;<br /> Chăn nuôi bồ câu; Chăn nuôi chim cút).<br /> Trong quá trình biên soạn giáo trình, bên cạnh việc tham khảo các tài liệu quý trong<br /> và ngoài nước, chúng tôi còn mạnh dạn đưa vào nhiều kết quả nghiên cứu chuyên ngành của<br /> nhiều tác giả cũng như những tiến bộ mới trong sản xuất.<br /> Khi sử dụng giáo trình, sinh viên cần liên hệ với các bài giảng của giáo viên, với tình<br /> hình thực tiễn trong sản xuất, tham khảo thêm tài liệu chuyên môn để hiểu các nội dung được<br /> trình bày một cách có hệ thống.<br /> Nhân dịp hoàn thành cuốn giáo trình này, chúng tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp<br /> đỡ và những ý kiến đóng góp hết sức quý báu của nhiều thế hệ các thầy giáo, cô giáo khoa<br /> Chăn nuôi và Nuôi trồng Thuỷ sản, khoa Thú y, các cán bộ nghiên cứu của Viện Chăn nuôi<br /> Quốc gia, các bạn đồng nghiệp; lãnh đạo, cán bộ kỹ thuật các trang trại chăn nuôi; các thế<br /> hệ sinh viên và học viên cao học mà chúng tôi đã có cơ hội được giảng dạy.<br /> Hiện nay, các đối tượng chăn nuôi được đề cập đến trong giáo trình đang được coi là<br /> mới, những tài liệu được công bố có liên quan còn rất hạn chế... vì vậy, trong phạm vi có thể,<br /> chúng tôi đã cố gắng cung cấp được nhiều nhất những thông tin về các con vật mới mẻ này.<br /> Chúng tôi cũng hiểu rằng, mặc dù đã rất nỗ lực, nhưng do thời gian eo hẹp và đặc biệt,<br /> những hiểu biết của mình về đà điểu, bồ câu và chim cút còn rất hạn chế, chắc chắn tài liệu<br /> sẽ có nhiều thiếu sót.<br /> Mong bạn đọc đóng góp ý kiến để giáo trình này được hoàn thiện hơn trong những<br /> lần xuất bản sau.<br /> Tác giả<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> 1<br /> <br /> Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> <br /> BÀI MỞ ĐẦU<br /> 1.1. ĐỐI TƯỢNG VÀ MỤC ĐÍCH CỦA MÔN HỌC<br /> 1.1.1. Đối tượng của môn học<br /> Lớp chim với hơn 9600 loài, chia thành 3 nhóm chính :<br /> - Nhóm chim bay<br /> - Nhóm chim bơi<br /> - Nhóm chim chạy<br /> Trong giáo trình chăn nuôi gia cầm, chúng tôi đã đề cập đến chăn nuôi gà - một loài<br /> chim bay và thủy cầm - một số loài chim bơi. Trong giáo trình này, chúng tôi tiếp tục đề cập<br /> đến một loài chim chạy là đà điểu và hai loài chim bay nữa: bồ câu, chim cút, đó là một nhóm<br /> động vật thuộc lớp chim, đã được con người thuần hoá từ tổ tiên hoang dại thông qua quá<br /> trình thích nghi lâu dài.<br /> 1.1.2. Mục đích của môn học<br /> Giúp học viên nắm được nguồn gốc tiến hoá và sự hình thành các loài đà điểu, bồ câu và<br /> chim cút, đặc điểm giải phẫu, sinh lý, nhu cầu dinh dưỡng, sức sản xuất, kỹ thuật ấp trứng,<br /> nuôi dưỡng chăm sóc, quản lý các loại đà điểu, bồ câu, chim cút… ứng dụng vào thực tiễn<br /> chăn nuôi ở nước ta để cho năng suất cao, chất lượng sản phẩm tốt.<br /> 1.2.Tình hình chăn nuôi nói chung, chăn nuôi đà điểu, bồ câu và chim cút trên thế giới<br /> và ở Việt Nam<br /> Trong những năm gần đây, ngành chăn nuôi trên thế giới đã có nhiều biến động cả về<br /> tốc độ phát triển, phân bố lại địa bàn và phương thức sản xuất, đồng thời xuất hiện nhiều nhân<br /> tố bất ổn như gây ô nhiễm môi trường trầm trọng, vệ sinh an toàn thực phẩm và nhiều dịch<br /> bệnh mới….<br /> 1.2.1.Tình hình sản xuất và tiêu thụ thịt trên thế giới<br /> Thịt và sản phẩm thịt là nguồn cung cấp quan trọng nhất về đạm, vitamin, khoáng<br /> chất… cho con người. Chất dinh dưỡng từ động vật có chất lượng cao hơn, dễ hấp thu hơn là<br /> từ rau quả. Trong khi mức tiêu thụ thịt bình quân đầu người ở các nước công nghiệp rất cao<br /> thì tại nhiều nước đang phát triển, bình quân đạt dưới 10 kg, gây nên hiện tượng thiếu và suy<br /> dinh dưỡng. Ước tính, có hơn 2 tỷ người trên thế giới, chủ yếu ở các nước chậm phát triển và<br /> nghèo bị thiếu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin A, iodine, sắt và kẽm, do họ không<br /> được tiếp cận với các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng như thịt, cá, trái cây và rau quả.<br /> Tại một số nước, tình hình tiêu thụ như sau: (mức hiện nay/40 năm trước): Mỹ 124/89;<br /> EU: 89/56; TQ: 54/4; Nhật 42/8; Brazin 79/28 kg.<br /> Sản lượng sữa toàn cầu năm 2002 là 580 triệu tấn, dự kiến đến năm 2050 là 1043 triệu tấn.<br /> Để đủ chất dinh dưỡng, mỗi người cần được ăn trung bình 20 g đạm động vật/ngày<br /> hoặc 7,3 kg / năm, tương đương với 33 kg thịt nạc, hoặc 45 kg cá, hoặc 60 kg trứng, hay 230<br /> kg sữa. Thịt được cung cấp chủ yếu từ chăn nuôi các động vật nông nghiệp: bò, lợn, gia cầm;<br /> một ít trâu, dê và cừu. Trong đó, thịt lợn là phổ biến nhất, chiếm trên 36%, tiếp theo là gia<br /> cầm 33% và thịt bò 24%.<br /> Một số khu vực khác còn có thêm thịt lạc đà, bò tây tạng, ngựa, đà điểu, bồ câu, chim<br /> cút… ngoài ra còn thịt cá sấu, rắn, thằn lằn…<br /> <br /> Bảng 1. Tiêu thụ thịt bình quân (kg/ người) trên thế giới trong một số năm gần đây<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> 2<br /> <br /> Lớp Học Phần VNUA - Khoa Chăn nuôi- Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> 2006<br /> <br /> Toàn thế giới<br /> 41.6<br /> Các nước phát triển<br /> 81.1<br /> Đang phát triển<br /> 30.7<br /> Chỉ số tăng giá<br /> Năm<br /> 2006<br /> (Lấy giá năm 2000<br /> 115<br /> là100%)<br /> * Tháng 1 đến tháng 4/2008<br /> <br /> Tăng 2008<br /> so với 2007<br /> 1.1<br /> 0.7<br /> 1.8<br /> <br /> 2007<br /> <br /> 2008<br /> <br /> 41.6<br /> 82.4<br /> 30.5<br /> <br /> 42.1<br /> 82.9<br /> 31.1<br /> <br /> 2007<br /> <br /> 2008 Tăng từ 2007 đến 2008 (*)<br /> <br /> 121<br /> <br /> 131*<br /> <br /> 10%<br /> <br /> Nguồn:FAO World Food Outlook, 2008.<br /> <br /> 1.2.3. Tình hình sản xuất và tiêu thụ thịt và trứng của Việt Nam<br /> Bảng 2. Số lượng gia súc gia cầm của nước ta trong một số năm gần đây<br /> <br /> Năm<br /> <br /> Trâu<br /> <br /> Bò<br /> <br /> Lợn<br /> <br /> Ngựa<br /> <br /> 2004<br /> 2005<br /> 2006<br /> 2007<br /> <br /> 2869,8<br /> 2922,2<br /> 2921,1<br /> 2996,4<br /> <br /> 4907,7<br /> 5540,7<br /> 6510,8<br /> 6724,7<br /> <br /> 26143,7<br /> 27435,0<br /> 26855,3<br /> 26560,7<br /> <br /> 110,8<br /> 110,5<br /> 87,3<br /> 103,5<br /> <br /> ĐVT: ngàn con<br /> Gia cầm<br /> Dê, cừu<br /> (Ngàn con)<br /> 1022,8<br /> 218,2<br /> 1314,1<br /> 219,9<br /> 1525,3<br /> 214,6<br /> 1777,6<br /> 226,0<br /> <br /> Ngày 16 tháng 01 năm 2008, Chính phủ đã có Quyết định số 10/2008/QĐ-TTg về<br /> chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2020. Theo quyết định đó, đến năm 2010 và 2015,<br /> mức tăng trưởng bình quân: giai đoạn 2008-2010 đạt khoảng 8-9% năm; giai đoạn 2010-2015<br /> đạt khoảng 6-7% năm và giai đoạn 2015-2020 đạt khoảng 5-6% năm; Sản lượng thịt xẻ các<br /> loại: đến năm 2010 đạt khoảng 3.200 ngàn tấn, trong đó: thịt lợn chiếm 68%, thịt gia cầm<br /> chiếm 27%, thịt bò chiếm 3%; đến năm 2015 đạt khoảng 4.300 ngàn tấn, trong đó: thịt lợn<br /> 65%, thịt gia cầm 31%, thịt bò 3%; đến năm 2020 đạt khoảng 5.500 ngàn tấn, trong đó: thịt<br /> lợn 63%, thịt gia cầm 32%, thịt bò 4%; Sản lượng trứng, sữa: đến năm 2010 đạt khoảng 7 tỷ<br /> quả và 380 ngàn tấn; đến năm 2015: khoảng 11 tỷ quả và 700 ngàn tấn; đến năm 2020:<br /> khoảng 14 tỷ quả và trên 1.000 ngàn tấn. Bình quân sản phẩm chăn nuôi/người: đến năm<br /> 2010 đạt: 36 kg thịt xẻ, 82 quả trứng, 4,3 kg sữa; đến năm 2015 đạt: 46 kg thịt xẻ, 116 quả<br /> trứng, 7,5 kg sữa và đến năm 2020 đạt trên 56 kg thịt xẻ, trên 140 quả trứng và trên 10 kg sữa.<br /> Tỷ trọng thịt được giết mổ, chế biến công nghiệp so với tổng sản lượng thịt đến năm 2010 đạt<br /> khoảng 15%; đến năm 2015 đạt 25% và đến năm 2020 đạt trên 40%.<br /> Đến năm 2020, tổng đàn lợn tăng bình quân 2,0% năm, đạt khoảng 35 triệu con, trong đó đàn<br /> lợn ngoại nuôi trang trại, công nghiệp 37%. Tổng đàn gà tăng bình quân trên 5% năm, đạt<br /> khoảng trên 300 triệu con, trong đó đàn gà nuôi công nghiệp chiếm khoảng 33%. Đàn thủy<br /> cầm giảm dần còn khoảng 52-55 triệu con; đàn thủy cầm nuôi công nghiệp trong tổng đàn<br /> tăng dần, bình quân 8% năm. Đàn bò sữa: tăng bình quân trên 11% năm, đạt khoảng 500 ngàn<br /> con, trong đó 100% số lượng bò sữa được nuôi thâm canh và bán thâm canh. Đàn bò thịt: tăng<br /> bình quân 4,8% năm, đạt khoảng 12,5 triệu con, trong đó bò lai đạt trên 50%. Đàn trâu: ổn<br /> định với số lượng khoảng 2,9 triệu con, nuôi tập trung chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc,<br /> Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên. Đàn dê cừu: tăng bình quân 7% năm, đạt khoảng 3,9 triệu<br /> con.<br /> <br /> https://sites.google.com/site/lophocphanvnuak60/<br /> 3<br /> <br />