Giáo trình Chăn nuôi trâu bò (ĐH Nông nghiệp I HN) - Chương 4

Chia sẻ: Le Quang Hoang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

438
lượt xem 194
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 4 CHUỒNG TRẠI TRÂU BÒ Chương này nhằm trang bị cho sinh viên những yêu cầu và nguyên tắc chung đối với chuồng trại trâu bò, nguyên tắc xây dựng và các biện pháp vệ sinh chuồng trại....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Chăn nuôi trâu bò (ĐH Nông nghiệp I HN) - Chương 4

Chương 4 CHU NG TR I TRÂU BÒ Chương này nh m trang b cho sinh viên nh ng yêu c u và nguyên t c chung ñ i v i chu ng tr i trâu bò. M t ph n tr ng tâm quan tr ng c a chương nói v nh ng nguyên t c xây d ng ñ i v i các chi ti t c a chu ng tr i ñ ñ m b o ñư c yêu c u k thu t v m t chăn nuôi và thú y.Ph n cu i c a chương nói v các bi n pháp v sinh chu ng tr i trâu bò và các phương th c qu n lý trâu bò liên quan ñ n vi c s d ng chu ng tr i. Tuy ñ thi t k ñư c chu ng tr i c n có thêm ki n th c và k năng v thi t k xây d ng, nhưng k c nh ng ngư i thi t k xây d ng cũng ph i n m ñư c nh ng yêu c u t i thi u v khía c nh chăn nuôi-thú y c a chu ng tr i và ngư c l i nh ng ngư i chăn nuôi cũng ph i n m ñư c nh ng yêu c u và nguyên t c t i thi u v chu ng tr i vì không ph i lúc nào cũng có s n chu ng tr i ñư c thi t k m t cách khoa h c. I. NH NG YÊU C U VÀ NGUYÊN T C CƠ B N V CHU NG TR I 1.1. Yêu c u chung c a chu ng tr i Khi thi t k và xây d ng chu ng tr i trâu bò ph i ñ m b o ñư c nh ng yêu c u sau: - T o cho trâu bò ñư c an toàn, tho i mái, d ch u khi ăn u ng, ngh ngơi, di chuy n và xu t nh p. - T o s an toàn và thu n ti n cho ngư i chăn nuôi trong vi c qu n lý, chăm sóc và nuôi dư ng. - T o ra ñư c ti u khí h u t t, h n ch t i ña nh ng tác ñ ng x u c a th i ti t khí h u lên cơ th gia súc. - ð m b o thu n l i cho công tác thú y và v sinh môi trư ng. - ð m b o liên thông h p lý gi a các b ph n trong toàn tr i ñ gi m thi u chi phí v n hành s n xu t. - Càng ñơn gi n càng t t nh m ti t ki m chi phí xây d ng, nhưng ph i s d ng ñư c lâu dài và n ñ nh. 1.2. Các b ph n c n có c a khu chu ng tr i Vi c thi t k m t khu chu ng tr i chăn nuôi trâu bò ph i ph i h p ñư c các b ph n c u thành sau ñây thành m t h th ng ho t ñ ng hoàn ch nh: - H th ng ñ ng c : M i khu tr i chăn nuôi ph i có h th ng ñ ng c thu c t và/ho c ñ ng c chăn th ñ cung c p ñ th c ăn thô xanh hàng ngày cho trâu bò. Trong trư ng h p di n tích ñ t tr ng c c a tr i không ñ cung c p cho ñàn bò thì ph i có h p ñ ng ngu n c tr ng t nơi khác ñ m b o cung c p ñ y ñ và ñ u ñ n c cho ñàn bò. - H th ng cung c p th c ăn: Kho ch a và d ng c ch bi n th c ăn tinh và th c ăn thô, máy ph i tr n và phân ph i th c ăn, l i ñi c p phát th c ăn và máng ăn. - H th ng c p nư c: Ngu n nư c, bơm, b ch a, ñư ng ng c p nư c và máng u ng. - H th ng chăm sóc qu n lý bò: Các ô chu ng nh t bò, sân v n ñ ng, ñư ng ñi, thi t b thú y, các thi t b nh p và xu t bán bò. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 105
- H th ng x lý nư c th i: Rãnh thoát, h th ng ao l ng, ao lưu và khu v c s d ng nư c th i. - H th ng x lý phân: Thi t b thu d n và v n chuy n phân, thi t b và khu v c s d ng phân. - Khu v c qu n lý/kinh doanh: Văn phòng làm vi c, c u cân, nơi ñ xe và nơi vui chơi gi i lao. 1.3. V trí xây d ng chu ng tr i Khi ch n v trí xây d ng chu ng tr i c n xem xét c n th n nh ng y u t sau ñây: 1. Có ñ ngu n nư c ch t lư ng t t cho bò u ng và v sinh chu ng tr i. 2. N n ñ t ph i cao ráo, ch c ch n, m c nư c ng m ph i th p hơn ch th p nh t c a n n chu ng. 3. C n bi t hư ng gió t nhiên ñ ñ nh hư ng chu ng và b trí chu ng nuôi sao cho thông thoáng t nhiên và h p v sinh chung. 4. C n bi t th ñ t và hư ng m t tr i ñ làm mái che và tr ng cây bóng mát thích h p. 5. V trí chu ng tr i ph i ñ m b o kh năng ti p c n giao thông và th trư ng ñư c t t, nhưng ñ ng th i ph i ñ m b o ñư c an ninh. 6. Ph i l i d ng ñ a hình ñư c không ñ xây d ng chu ng trai mà không làm ngư c l i vì vi c ñào ñ p san l p r t t n kém. Ph i l i d ng ñ d c làm ñư ng rãnh thoát nư c. 7. Ph i có ñ di n tích ñ t tr ng c nuôi bò. 8. Ph i có ñ di n tích ñ t ñ m r ng quy mô chăn nuôi n u c n. 9. V trí xây d ng ph i thu n l i cho v sinh môi trư ng liên quan ñ n qu n lý ch t th i. 10. V trí xây d ng chu ng tr i nuôi bò ph i phù h p v i quy ho ch t ng th và nh ng quy ñ nh c a ñ a phương. 1.4. B trí m t b ng chu ng tr i Trư c khi thi t k chu ng tr i chi ti t c n có giai ño n phác th o nh m xem xét vi c s p ñ t t t c các b ph n c u thành l i v i nhau trên m t sơ ñ m t b ng h p lý. Có th thi t k nhi u phương án khác nhau ñ sau ñó l a ch n phương án thích h p nh t. Khi phác th o b trí chu ng tr i nên áp d ng nh ng nguyên t c sau ñây: - Các khu v c ti p nh n, tân ñáo, xu t bán, phòng tr thú y, khu v c ch a phân và khu v c d tr th c ăn chua nên b trí trong m t khu v c thoát nư c ch ñ ng. Nư c thoát t khu v c này ph i ñư c x lý và thu v m t h th ng ao l ng và ao lưu. Di n tích khu v c thoát nư c ch ñ ng nên gi m t i m c t i thi u b ng cách ñi u ch nh không cho các ngu n nư c t nh ng nơi không b nhi m phân ch y vào khu v c ñó. Làm ñư c như v y s gi m nơi s d ng nư c th i. - Chu ng nuôi ph i ñư c xây d ng cu i hư ng gió so v i các khu dân cư và nhà làm vi c, nhưng ph i trư c nhà ch a phân và nhà cách ly. - Không nên cho nư c ch y t ô chu ng này sang ô chu ng khác b ng cách ñi u ch nh ñ nghiêng t ô chu ng này sang ô chu ng kia nh hơn ñ d c c a n n chu ng v phái rãnh thoát phía dư i. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 106
- Các kho ng cách di chuy n bò n i b và ho t ñ ng phân ph i th c ăn ph i gi m thi u. - T t nh t là không ñ ñư ng ñi, rãnh thoát, l i ra vào c a bò c t ngang nhau. - Không nên làm c ng ngăn hay góc h p trên ñư ng v n chuy n và phân phát th c ăn. - Dành di n tích ñ phát tri n và m r ng quy mô chu ng tr i theo t ng giai ño n v sau. - Văn phòng và c u cân c n b trí vào nơi thu n ti n ñ sao cho t t c xe c ra vào ñ u ph i qua ch này. - Các gi i pháp b o v c n ñư c thiét k c n th n, phù h p v i tình hình an ninh c a t ng ñ a phương. 1.5. M t s yêu c u k thu t chu ng nuôi - Thông gió Các chu ng như chu ng bò ñ , chu ng bê, chu ng v béo ñ u ñòi h i ph i ñ m thông gió. M t h thông thông gió t t s : • Lo i tr b i, khí ñ c và mùi hôi th i kh i chu ng. • Cung c p ñ không khí s ch trong chu ng. • ði u hoà ñư c nhi t ñ và ñ m không khí chu ng nuôi. N u thi t k t t thì chu ng m t t ng thư ng ch c n thông gió t nhiên là ñ . Tuy nhiên, nh ng chu ng xây kín và có tr n th p thì thư ng ph i có h th ng qu t thông gió. - Ánh sáng K t c u tư ng và mái k t h p v i hư ng chu ng ph i ñ m b o ñư c s thông thoáng khí và có ñ ánh sáng t nhiên trong chu ng. Ch ñ ánh sáng trong chu ng phù h p s nh hư ng t t t i môi trư ng v sinh thú y và trao ñ i ch t c a gia súc. N u trong chu ng thi u ánh sáng là không t t, nhưng ñ ánh n ng gay g t mùa hè chi u th ng vào chu ng tr c ti p lên cơ th gia súc cũng không có l i. Ngoài ra, ñ ñ m b o ñ ánh sáng trong chu ng c n chú ý ñ n kho ng ñ t tr ng trư c chu ng và các cây bóng mát quanh chu ng. Kho ng cách gi a chu ng v i dãy chu ng (nhà) bên ph i b ng 1,5-2 l n chi u cao c a chu ng. Nh ng chu ng quay ra hư ng ñông-nam, trư c m t chu ng không có nhà c a hay cây c i cao r m che khu t s nh n ñư c nhi u ánh sáng có l i nh t. - M t ñ nuôi M t ñ nuôi thư ng ñư c tính b ng di n tích chu ng bình quân cho m i con. Nó có nh hư ng ñ n s c s n xu t và s c kho c a gia súc cũng như hi u qu chăn nuôi nói chung. M t ñ nuôi có nh hư ng l n ñ n ti u khí h u chu ng nuôi vì nó nh hư ng ñ n ñ m, mùi và b i trong chu ng. Khi thi t k m t ñ nuôi ph i căn c vào ñi u ki n khí h u, ñ l n c a gia súc. Theo tiêu chu n c a nư c ngoài di n tích chu ng nuôi cho 1 ñơn v bò (500kg) dao ñ ng trong ph m vi 9-25m2. II. CÁC KI U B TRÍ CHU NG NUÔI Có th b trí chu ng nuôi theo m t trong ba ki u cơ b n dư i ñây. M i ki u chu ng phù h p v i m t d ng ñ a hình c th , nhưng ñ u ñ m b o ñư c yêu c u v ñ d c thoát nư c và n n chu ng, không cho phép nư c ch y t ô chu ng này sang ô chu ng bên c nh. Cũng có th có m t s thay ñ i trong 3 ki u thi t k này mà v n cho k t qu t t. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 107
2.1. Ki u chu ng vòng quanh ñ i ðây là ki u chu ng phù h p cho chăn nuôi bò th t quy mô l n vùng ñ t ñ i có ñ d c t nhiên 2-4%. ð c trưng c a ki u chu ng này là các dãy ô chu ng song song ñư c s p x p cu n vòng theo ñư ng bình ñ c a sư n ñ i. L i cung c p th c ăn ñi vào m t phía (trư c) c a dãy ô chu ng, còn rãnh thoát và ñư ng ñi c a bò thoát ra kh i phía kia c a hãy ô chu ng (phía th p hơn). 2.2. Ki u chu ng hình răng cưa ðây là ki u chu ng g n gi ng ki u chu ng trên, ch khác là các dãy ô chu ng ñư c x p th ng hàng. Xây d ng ki u chu ng này d dàng hơn và vi c phân phát th c ăn cũng thu n ti n hơn so v i ki u chu ng trên. Ki u chu ng này phù h p v i chăn nuôi quy mô l n nh ng nơi có n n ñ t ñ ng ñ u v i ñ d c t nhiên 2-4%. 2.3. Ki u chu ng ñ i ñ u/ñ i ñuôi Ki u chu ng này thư ng ñư c áp d ng v i quy mô chăn nuôi khá l n. Các dãy ô chu ng x p th ng hàng và c hai dãy thì có m t l i ñi gi a ñ cung c p th c ăn, máng ăn và máng u ng b trí d c theo hai bên l i ñi. N u có nhi u dãy, phía sau hai dãy ñ i ñuôi có l i vào thu d n phân và rãnh thoát gi a. Hình 4-1 là ví d v cách b trí chu ng hai dãy ñ i ñ u. Ki u chu ng này phù h p v i nh ng nơi b ng ph ng (ñ d c t nhiên dư i 1%). Hình 4.1: M t c t ngang c a chu ng bò hai dãy ñ i ñ u 2.4. Các ki u chu ng chăn nuôi nông h quy mô nh Trong ñi u ki n chăn nuôi bò nông h quy mô nh , ki u chu ng nuôi có th thay ñ i tuỳ theo hoàn c nh (s lư ng bò, di n tích ñ t, ñi u ki n th i ti t-khí h u, v n ñ u tư…). Chu ng có th làm r t ñơn gi n (hình 4-2). Tuy nhiên, c n ñ m b o ñư c nh ng nguyên t c cơ b n v xây d ng và v sinh chu ng nuôi. Ki u chu ng m t dãy là ki u chu ng thích h p cho chăn nuôi nông h quy mô nh . ưu ñi m c a nó là có th t n d ng, ti t ki m ñư c nguyên v t li u, d ñ t v trí. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 108
Hình 4-2: Chu ng bò ñơn gi n quy mô nh III. NGUYÊN T C XÂY D NG CÁC CHI TI T CHU NG TR I 3.1. Hư ng chu ng M c tiêu chính c a chu ng tr i là b o v cho gia súc không b tác ñ ng x u c a ñi u ki n th i ti t khí h u. Do v y, c n b trí hư ng chu ng phù h p ñ tránh mưa t t, gió lùa, ñ m b o che n ng, thoáng mát và thoát nư c t t. Ph i tuỳ theo ñi u ki n ñ t ñai, ñ a th mà ch n hư ng chu ng sao cho h ng ñư c gió mát và che ñư c gió l nh mùa ñông (ñ c bi t ñ i v i chu ng bê con). Thông thư ng nên ñ chu ng m (không tư ng) v phía nam ho c ñông nam ñ ñ m b o có ánh sáng và thông thoáng t t. 3.2. M t b ng và n n chu ng N n chu ng ph i cao hơn m t ñ t bên ngoài kho ng 40-50cm ñ nư c mưa không th tràn vào chu ng. Trong chu ng có th b trí khu ñi l i t do và ngh ngơi chung. Tuy nhiên, trong trư ng h p này bò thư ng hay tranh giành và húc nhau. Vì th , ngư i ta thư ng chia thành ô cá th có róng ngăn và c ñ nh cho bò n m ngh trong ñó. Trong ñi u ki n ch t h p có th thi t k cho m i bò m t ô riêng ñ chúng ñ ng ăn và n m ngh t i ch . Trong trư ng h p này rãnh thoát ch y d c phía sau qua các ngăn chu ng và chu ng ñư c v sinh thư ng xuyên. Kích thư c ch n m cho trâu bò ph i tuỳ theo chi u dài c a cơ th sao cho khi con v t ñ ng d y thì chân sau sát rãnh phân và nư c ñái rơi th ng xu ng rãnh không làm b n ch n m. Kích thư c ch n m có th như sau: Chi u dài (cm) Chi u r ng (cm) Trâu bò cái sinh s n 160-170 105-115 Bê nghé > 6 tháng tu i 140-150 80-100 Trâu bò ñ c, bò thi n 170-190 110-125 N n chu ng có th ñư c lát b ng g ch ho c láng bê tông. M t n n chu ng không g gh (khó v sinh), nhưng cũng không trơn trư t, có ñ d c h p lý (2-3%), xuôi v phía rãnh thoát nư c ñ b o ñ m thoát nư c d dàng khi d i r a. Trên n n chu ng nơi cho bò ngh có th s d ng cát ho c rơm r băm nh , m t cưa, lõi ngô băm v n làm v t li u lót n n giúp cho bò tho i mái. Hi n nay chu ng nuôi nư c ta, ñ c bi t là các nông h chăn nuôi bò s a có Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 109
hi n tư ng láng n n chu ng b ng xi-măng r t trơn (càng ngày càng mòn nên càng trơn) làm cho bò lúc nào cũng s b trư t ngã, do ñó b stress r t l n và thư ng b các b nh v chân móng, nh t là bò nh p n i. T t nh t là tr i n n ch bò ñ ng ăn và ch ngh ngơi b ng các t m lót cao su r t ti n l i cho v sinh và bò ñư c tho i mái. 3.3. Tư ng chu ng Tư ng chu ng bao quanh có th c n ph i có ñ tránh mưa h t và ngăn trâu bò. Tư ng có nh hư ng l n ñ n ti u khí h u chu ng nuôi. Bình thư ng tư ng nên m hư ng ñông-nam ñ h ng gió mát và che tây-b c ñ ch n gió l nh (ñ c bi t nơi bò ñ và nuôi bê). ð i v i ñi u ki n khí h u c a mi n Nam, có th không c n xây tư ng xung quanh chu ng. Tư ng có th xây b ng g ch, ñá, b ng t m bê-tông (có c t tr ), b ng g hay m t s v t li u khác tuỳ theo ñi u ki n c th . B m t tư ng ph i ñ m b o d dàng quét r a tiêu ñ c khi c n thi t. M t trong c a tư ng nên quét vôi tr ng, v a ñ m b o v sinh v a t o ra b m t ph n chi u ánh sáng trong chu ng t t. 3.4. Mái chu ng Mái chu ng không nh ng có tác d ng che mưa n ng mà có t m quan tr ng r t l n trong vi c ñi u hoà ti u khí h u xung quanh cơ th gia súc. ð cao c a mái c n ph i tính toán sao cho không b mưa h t và gió l nh th i vào. Tuy nhiên, không nên làm mái quá th p vì s không thoáng khí, ít ánh sáng và làm cho không khí trong chu ng nóng và m vào mùa hè. Mái chu ng c n có ñ d c v a ph i ñ d thoát nư c, thông thoáng và tránh nư c mưa h t vào chu ng. Trong ñi u ki n nuôi bò chăn th (ít trong chu ng) mái chu ng có th ñ h nóc t o ñi u ki n cho vi c thoát khí và thoát nhi t ñư c d dàng. Tuy nhiên, n u ñ h nóc nư c mưa s rơi vào trong chu ng, nên trong phương th c nuôi nh t nên làm mái hai t ng có kho ng cách h kho ng 0,4-0,6 m cũng giúp thoáng khí và thoát nhi t ñư c t t. V t li u làm mái có nh hư ng r t l n ñ n nhi t ñ trong chu ng. Mái chu ng l p ngói hay tranh, tre, n a, lá s gi mát ñư c t t. Trong trư ng h p chu ng quy mô nh không nên l p mái tôn hay fibroximăng vì s r t nóng. Tuy nhiên, ñ i v i nh ng chu ng l n, kh u ñ mái r ng thì có th ph i dùng mái tôn, nhưng c n làm mái cao và thoáng. 3.5. Máng ăn Trong ñi u ki n chăn nuôi nông h quy mô nh c n ph i có máng ăn trong chu ng cho trâu bò ñ ñ m b o v sinh. Máng ăn nên xây b ng g ch láng xi măng. Không xây máng ăn quá sâu, d gây t n ñ ng th c ăn và khó v sinh. Các góc c a máng ăn ph i lư n tròn và trơn nh n, ñáy máng ph i d c và có l thoát nư c cu i ñ thu n ti n cho vi c r a máng. Thành máng phía trong (phía bò ăn) ph i th p hơn thành máng ngoài ñ th c ăn không rơi vãi ra l i ñi (hình 4-3). 2-3% Hình 4-3: Máng ăn cho trâu bò Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 110
Trong ñi u ki n chăn nuôi quy mô l n có cơ gi i hoá vi c phân phát th c ăn thì có th không c n làm máng ăn như trên. Th c ăn ñư c cung c p d c theo l i ñi phía trư c m i dãy chu ng trên d i n n cao hơn m t n n chu ng (thư ng r i băng th m nh a) và có g cao phía trong ñ ngăn th c ăn rơi vào trong ch ñ ng c a con v t (hình 4-4). Cũng có th làm máng ăn sâu hơn l i ñi ñ ti n cho vi c phân ph i th c ăn và v sinh b ng nư c. Tuy nhiên, không ñư c làm máng ăn quá sâu gây khó khăn cho trâu bò khi l y th c ăn. Trong ñi u ki n chăn nuôi nông h quy mô nh , phân phát th c ăn th công thì t t nh t là làm máng ăn cao thành như hình 4-3 là t t nh t. L ic p Khu v c ngh ngơi (n n cát) th c ăn Hình 4-4: V trí l i c p phát th c ăn Chi u dài c a ch ăn cho m i bò b ng chi u r ng c a ch n m c a nó, tr c a ra vào. Chi u r ng ch ăn cho các lo i bò bê khi phân phát th c ăn th công có th như sau: Lo i gia súc Chi u r ng ch ăn (cm) Bò bê
Hình 4-5: Róng ngăn bò trong chu ng C a ra vào ph i ñ m b o ñ cho t ng con hay c ñàn ñi qua ñư c t do, ñ ng th i không tr ng i ñ n ngư i ñi l i cho ăn và quét d n v sinh. Khung c a ra vào ph i có góc tròn, then c a ph i n p vào cánh c a, trên c a không có ñinh hay móc ñ tránh cho ngư i và gia súc không b xây xát khi qua l i. C a ra vào nên có 2 cánh và m ra phía ngoài. Thư ng chu ng bò c 25 con c n có 1 c a l n r ng 2-2,2m, cao 2-2,2m. 3.8. H th ng làm mát Trong ñi u ki n mùa hè nư c ta, khi nhi t d và m ñ cao, vi c áp d ng các gi i pháp ch ng nóng là c n thi t ñ duy trì s c kho và s c s n xu t cho trâu bò. Ngoài vi c thi t k chu ng nuôi h p lý v i h th ng mái cho phép cách và thoát nhi t t t như ñã ñ c p trên, v nguyên t c có các gi i pháp ch ng nóng b sung như sau: - Ngăn b c x m t tr i tr c ti p lên cơ th bò thông qua vi c làm các mái hay lán che mát ngoài khu v c chu ng nuôi. Mái che mát nên b trí khu v c cho bò ăn u ng hay ngh ngơi xung quanh sân chơi và trên ñ ng c (ñ i v i bò chăn th ). M t khác, c n tr ng cây bóng mát d c theo các l i ñi, xung quanh chu ng, trên ñ ng c và sân chơi. - Làm mát tr c ti p cho cơ th gia súc b ng h th ng qu t thông gió và/hay h th ng phun nư c. Qu t làm tăng lưu thông không khí xung quanh cơ th (tăng ñ i lưu nhi t). Phun nu c làm tăng b c hơi nư c t b m t cơ th . T t nh t là có h th ng phun nư c d ng sương mù k t h p v i qu t thông gió ñ t d c theo l i c p th c ăn vào mùa hè. H th ng làm mát này có hi u qu cao trong c ñi u ki n khí h u khô cũng như m. T i thi u cũng ph i có h th ng vòi phun nư c áp su t cao ñ t m d i tr c ti p lên cơ th con v t vào nh ng ngày n ng nóng. - Làm mát gián ti p môi trư ng chu ng nuôi b ng phun nư c áp su t cao cách t o sương mù trong chu ng. Trong trư ng h p c n thi t (thư ng ñ i v i ñ c gi ng quý) có th dùng máy ñi u hoà nhi t ñ không khí chu ng nuôi. 3.9. Sân chơi và ñư ng ñi C n có sân chơi có hàng rào ñ trâu bò có th v n ñ ng t do trong ñó. Sân có th lát b ng g ch ho c ñ bê tông v i di n tích kho ng 15-20m2/con. Trong sân chơi cũng b trí máng ăn, máng u ng và cây bóng mát. ðư ng ñi cho ăn trong chu ng ñư c b trí tuỳ thu c vào ñi u ki n chu ng tr i (v trí, ki u chu ng...), phương th c chăn nuôi, phương ti n v n chuy n th c ăn. Phía ngoài chu ng cũng ph i có h th ng ñư ng ñi ch c ch n ñ v n chuy n th c ăn, ch t th i và ñi l i theo dõi qu n lý chung. D c hai bên ñư ng ñi ngoài chu ng c n có cây bóng mát. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 112
3.10. H th ng ch bi n th c ăn và kho ch a N u quy mô chăn nuôi khá l n c n ph i xây d ng khu v c ch bi n và ph i tr n th c ăn kèm theo các kho ch a th c ăn tinh, kho ch a c khô, b th c ăn xanh... Kho ph i thoáng mát, tránh ánh n ng, luôn ñ phòng s phát tri n c a các lo i vi khu n, n m m c, tránh ru i nh ng, các lo i côn trùng và chu t gây h i. Các v t ch a th c ăn c n ph i có n p ñ y kín. 3.11. H th ng can thi p thú y Trong khu v c m t tr i c n có chu ng cách ly và phòng thú y. Chu ng thú y thư ng ñ t khu ñ t riêng bi t, th p hơn chu ng nuôi, xa khu v c chăn nuôi (kho ng 200m) và cu i hư ng gió. Trong chu ng thú y ph i có ch làm kho thu c và d ng c thú y, có các ô chu ng ñ nuôi cách lý gia súc m v i ñ y ñ các phương ti n cung c p th c ăn, nư c u ng, v sinh và làm mát. Trong phòng thú y c n có ñ y ñ h th ng thoát nư c và x lý tiêu ñ c nư c b n. M t h th ng róng can thi p thú y là r t c n thi t cho vi c qu n lý gia súc khi c n ph i gi ng, thi n, c t móng, ñi u tr b nh t t và can thi p s n khoa (hình 4-6). H th ng này thư ng ñư c làm k t h p thành m t ph n c a h th ng bãi quây ñ d n và c ñ nh bò (hình 3- Hình 4-6: Róng tiêm phòng cho bò 7). M t róng ñi u tr (róng c ñ nh bò) lưu ñ ng cũng r t c n thi t ñ can thi p bò trên bãi chăn ho c ñ i v i nh ng con bò không th ñi l i ñư c. 3.12. H th ng bãi quây d n và c ñ nh gia súc Trong m i tr i bò ph i có h CÇu xuÊt nhËp bß th ng bãi quây ñ d n bò khi c n cân, can thi p thú y và xu t nh p bò. Hình 4- 7 phác th o sơ ñ c a m t h th ng như v y. Bãi quây và ñư ng d n ph i có §−êng dÉn hàng rào kho , ch c ch n vì m t ñ lùa ¤ dån bß vào là r t ñông. Trong h th ng này Rãng cè ph i có ñư ng d n ñ ñưa bò vào róng ®Þnh bß c ñ nh (khi c n can thi p thú y) và ñưa bò lên ôtô khi c n xu t bán. M t h th ng cân bò cũng có th k t h p l p Khu bß chê ñ t trên ñư ng d n bò trong h th ng này. Hình 4-7: Sơ ñ h th ng bãi quây d n bò Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 113
3.13. H th ng v sinh và x lý ch t th i H th ng x lý ch t th i ph i ñư c thi t k c n th n ngay t ñ u ñ tránh ô nhi m môi trư ng vì lư ng phân, nư c ti u, nư c r a chu ng hàng ngày th i ra r t l n. Trư c h t c n có h th ng c ng rãnh thoát nư c ñ cho nư c b n ch y thoát kh i n n chu ng. Rãnh thoát nư c b n làm d c theo chu ng và t p trung vào h ch a. T h ch a phân ñư c t p trung thành t ng ñ t vào nhà ch a và phân trư c khi chuy n ñi bón ru ng. H ch a phân ph i cách chu ng ít nh t là 5m và cách gi ng nư c u ng ít nh t là 100m. H ch a phân và nư c th i ph i trát kín ñ phân và ch t th i không th m ra ngoài ñ t, cũng như m ch nư c ng m, ñ ng th i không cho nư c trên m t ñ t (nư c mưa) ch y vào h phân. Trong ñi u ki n chăn nuôi nông h quy mô nh c n b trí h phân phù h p ñ t n d ng toàn b phân và c ăn th a cũng như ch t ñ n ñưa vào h phân nh m tăng kh i lư ng phân bón ru ng, tăng thu nh p cho ngư i chăn nuôi, nhưng v n ñ m b o v sinh. N u có ñi u ki n, t t nh t là xây b biogas ñ s n xu t khí cho ñun n u, k t h p ti t trùng, nâng cao ch t lư ng phân và v sinh môi trư ng. IV. V SINH CHU NG TR I 4.1. V sinh chu ng nuôi V sinh chu ng nuôi có vai trò r t quan tr ng trong chăn nuôi. M t môi trư ng s ch s h n ch t i ña s phát tri n c a các m m b nh và t o ñư c ti u khí h u t t cho s c kho c a gia súc. Vì v y, c n có n i quy v sinh chu ng nuôi, trong ñó c n chú ý nh ng ñi m sau ñây: - Hàng ngày quét d n s ch s n n chu ng, l i ñi, khơi thông rãnh thoát phân và nư c th i. - Luy n cho trâu bò a ñái vào ch quy ñ nh, t t nh t là ngoài chu ng. - Hàng tu n lau r a c a, vách, mái và ki m tra n n chu ng ñ s a ch a k p th i. - N u có ñ n chu ng, không nên ñ phân lâu quá trong chu ng: mùa hè ph i d n m i tuân m t l n, mùa ñông có th kéo dài hơn, nhưng hàng ngày ph i ñ n thêm ñ chu ng luôn luôn khô ráo. - Không ñ ñ ñ c trên ñư ng ñi trong chu ng ñ ngư i và gia súc qua l i ñ dàng. - Th c ăn ph i ñ trong nhà kho, chu ng ch d th c ăn ñ dùng trong ngày hay l y theo t ng b a. - Ph i có thi t b phòng ho và t p hu n cho ngư i chăn nuôi bi t cách s d ng nh ng thi t b ñó khi c n thi t. - Có bi n pháp thư ng xuyên di t ru i, mu i, chu t trong chu ng. Chu ng có th làm h th ng màn che mu i. - Hàng năm ñ nh kỳ quét vôi, t y u , ki m tra toàn b chu ng ñ tu s a nh ng nơi b hư h ng. - Cung c p ñ y ñ nư c s ch k t h p v i các lo i hoá ch t t y r a và sát trùng và s d ng các lo i bàn ch i thích h p khi làm v sinh. 4.2. V sinh môi trư ng xung quanh chu ng nuôi Tuỳ theo hoàn c nh mà áp d ng các bi n pháp thích h p nh m làm cho m i khu chăn nuôi thành m t khu an toàn d ch b nh. Ngoài các bi n pháp thú y như tiêm phòng, cho u ng thu c phòng, t y trùng chu ng nuôi, c n chú ý nh ng ñi m sau ñây: Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 114
- ð m b o cho ñ t và không khí trong khu v c chu ng tr i không b nhi m b n, không b gió lùa m nh, không b ng p nư c, không b n ào, không b chư ng ng i v t c n tr thoáng khí và làm thi u ánh sáng. - Ph i có ñi u ki n x lý phân và nư c th i. - Trong khu v c chu ng tr i nên tr ng cây bóng mát ñ ñi u ti t ti u khí h u ñư c t t, gi cho mùa ñông m hơn, mùa hè mát hơn, không khí không b quá m th p, gi m ñư c s c gió bão, gi m b i b n và gi thoáng không khí. - H n ch ñ n m c th p nh t m i kh năng lây nhi m ngu n b nh t bên ngoài vào khu v c chăn nuôi. V. CÁC PHƯƠNG TH C QU N LÝ TRÂU BÒ 5.1. Phương th c nuôi nh t Phương th c này áp d ng trong ñi u ki n không có ñ ng c chăn th . ðây là phương th c ñư c áp d ng ch y u trong chăn nuôi bò s a nư c ta hi n nay. Th c ăn ñư c mang ñ n chu ng, bò luôn ñư c nh t trong chu ng, th nh tho ng ñư c ñưa ra sân chơi t m n ng, v n ñ ng thay vì bò ñư c chăn th và ăn trên ñ ng c . Thu n l i c a phương th c này là năng su t c a ñ t nông nghi p có th t n d ng t i ña (không có s hao h t do gi m ñ p và rơi vãi), thu phân d dàng, qu n lý, chăm sóc bê t t hơn và gia súc ít b nhi m ký sinh trùng. Tuy nhiên, ñi u b t l i là t n thêm nhân công cho vi c c t c , v n chuy n, cho ăn, d n phân, v.v... Có hai hình th c nuôi nh t thư ng ñư c áp d ng như sau: - C t bu c t i chu ng Theo hình th c này, m i con ñư c c t (thư ng b ng dây xích khoá vòng c ) vào róng chu ng nên không th ñi l i t do trong chu ng. Thu n l i ch y u c a phương th c này là c n di n tích chu ng ít hơn so v i phương th c t do trong chu ng. Tuy nhiên, c n có v t li u lót chu ng t t (ñ m cao su, rơm ch ng h n) cho bò n m m i có th gi bò th tr ng t t. ð m lót chu ng c n ph i khô s ch nh m gi m các y u t gây viêm nhi m b u vú (bò s a). Máng nư c u ng c n ñư c ñ t g n nơi bò (1 máng nư c u ng có th dùng chung cho 2 bò c nh nhau). B t l i c a phương th c này là khó phát hi n ñ ng d c, bò không tho i mái, c n v t li u lót chu ng, r i ro khi v t s a gi a 2 bò ñ ng sát nhau, bò d b b nh v chân móng, b nh truy n nhi m, các b nh s n khoa. - T do trong chu ng Theo hình th c này, bò ñư c ñi l i trong chu ng nuôi (tr khi v t s a). Hình th c này t o s tho i mái nh t cho bò. Trong m t di n tích gi i h n bò có th ñi l i t do. Vùng gi i h n này thư ng n m gi a máng ăn và các ô cho bò n m ngh . Trong các ô bò n m ngh cát thư ng ñư c s d ng làm v t li u ñ m lót. Tuy nhiên, rơm r băm nh , m t cưa ho c lõi ngô băm v n cũng có th dùng làm lót chu ng. 5.2. Phương th c chăn th Phương th c này d a vào s chăn th cho g m c ngoài bãi chăn là chính. ði u ki n tiên quy t là ph i có ñ di n tích ñ ng c có ch t lư ng. ð ng c thư ng ñư c thi t k theo lô và các nhóm bò ñư c chăn th luân phiên trên ñó. Trong phương th c này vai trò c a chu ng không l n và có th thi t k chu ng ñơn gi n hơn. Tuy nhiên, cũng như phương th c nuôi nh t trong chu ng c n có máng ăn và máng u ng ñ b sung th c ăn và nư c u ng cho bò vào nh ng th i gian bò v chu ng (th i gian v t s a ch ng h n). Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 115
5.3. Phương th c k t h p chăn th và nuôi nh t Phương th c này áp d ng nh ng nơi có c ñ ng c chăn th và ñ ng c thu c t. Phương th c này ñư c áp d ng khá r ng rãi trong chăn nuôi nông h nh hi n nay. Hàng ngày bò ñư c g m c (k t h p v n ñ ng và t m n ng) ngoài ñ ng trong m t kho ng th i gian nh t ñ nh và khi v chu ng m i con ñư c nh t c ñ nh m t ch nào ñó. Trong th i gian nh t trong chu ng bò ñư c cho ăn c tươi, th c ăn xanh ho c c khô, rơm khô và th c ăn tinh. Phương th c nuôi cũng có th thay ñ i theo mùa. Vào mùa hè-thu ñ ng c chăn th có năng su t cao nên có th nuôi bò theo phương th c chăn th trên các lô c . Vào mùa ñông- xuân năng su t ñ ng c chăn th gi m th p, bò ñư c chuy n vào nuôi nh t và cho ăn t i chu ng. CÂU H I ÔN T P 1. Phân tích nh ng yêu c u cơ b n ñ i v i chu ng tr i trâu bò. 2. Trong m t khu chu ng tr i chăn nuoi trâu bò c n có nh ng b ph n chính nào? 3. Phân tích nh ng nhân t cơ b n c n xem xét khi ch n v trí ñ xây d ng chu ng tr i. 4. Nh ng nguyên t c cơ b n khi b trí m t b ng chu ng tr i là gì? 5. Phân tích nh ng yêu c u k thu t cơ b n c a chu ng nuôi (thông thoáng, ánh sáng, m t ñ nuôi). 6. Nêu các ki u b trí chu ng nuôi liên quan ñ n ñ a hình và m t b ng. 7. T i sao khi làm chu ng ph i ch n hư ng? 8. N n chu ng trâu bò c n ñáp ng ñư c nh ng yêu c u nào? 9. Vai trò và nguyên t c làm mái chu ng và tư ng chu ng? 10. Nh ng nguyên t c cơ b n c a máng ăn và máng u ng là gì? 11. Tác d ng và thi t k h th ng róng ngăn trong chu ng bò? 12. H th ng bãi quây d n bò và róng can thi p thú y nên b trí như th nào? 13. Các h th ng làm mát cho bò? 14. Nh ng yêu c u chính khi thi t k h th ng v sinh và x lý ch t th i cho chu ng bò? 15. Nêu các bi n pháp v sinh chu ng tr i trâu bò. 16. Phân tích ưu như c ñi m c a các phương th c qu n lý trâu bò. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Chăn nuôi Trâu Bò --------------------------------------------- 116