Giáo trình chuẩn đoán bệnh gia súc Chương 7

Chia sẻ: Ma Ma | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

177
lượt xem 46
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 7 Khám hệ thống thần kinh. Hệ thống thần kinh thực hiện sự thống nhất hoạt động của các khí quan, tổ chức trong cơ thể; giữ thăng bằng giữa cơ thể và ngoại cảnh

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình chuẩn đoán bệnh gia súc Chương 7

chương 7 KHÁM H TH NG TH N KINH H th ng th n kinh th c hi n s th ng nh t ho t ñ ng c a các khí quan, t ch c trong cơ th ; gi thăng b ng gi a cơ th và ngo i c nh. M t cơ th b b nh thì các cơ năng, nh t là cơ năng ph n x b o v c a h th n kinh r i lo n. B nh phát sinh và quá trình phát tri n c a b nh lý ít nhi u ph n ánh trong tr ng thái ho t ñ ng c a h th ng th n kinh. M c ñích ch y u khám h th ng th n kinh là nh m phát hi n b nh h th ng ñó; ngoài ra, qua r i lo n c a h th ng th n kinh ñ phán ñoán tính ch t m c ñ và quá trình phát tri n c a b nh các khí quan, h th ng khác trong cơ th góp ph n ch n ñoán, ñ nh tiên lư ng và phương pháp ñi u tr ñúng. Khám h th ng th n kinh theo th t : - Khám ñ u và c t s ng - Khám cơ năng th n kinh trung khu, cơ năng th n kinh v n ñ ng - Khám c m giác da, khí quan c m giác - Khám ho t ñ ng ph n x - Khám h th n kinh th c v t - Xét nghi m d ch não t y I - Khám ð u Và C t S ng Não trong xương s , t y s ng trong c t xương s ng, không khám tr c ti p ñư c mà ph i khám qua ñ u và c t s ng. S t n thương s và c t xương s ng, kh i u não, còi xương, m m xương,…có th làm hình dáng xương s , c t s ng thay ñ i. Do v y, khi khám ñ u và c t s ng c n chú ý hình dáng, ñ c ng c a xương s và c t s ng. - Nhi t ñ vùng ñ u tăng cao: thư ng g p trong các trư ng h p: viêm màng não, viêm não t y truy n nhi m, c m n ng c m nóng. - Ph n m m bao quanh xương s ng sưng to, ñau: thư ng g p khi gãy c t s ng - Xương s ng văn v o: thư ng g p trong trư ng h p còi xương, m m xương, ngư i khám s n m r t d phát hi n. - Gõ h p s có âm ñ c: khi não có kh i u, u sán II - KHÁM CH C NĂNG TH N KINH TRUNG KHU Trong nhi u b nh, ch c năng c a v ñ i não r i lo n và bi u hi n ra bên ngoài b ng nh ng tri u ch ng hưng ph n, c ch . Khi khám c n chú ý s c m t, tư th gia súc, ho t ñ ng c a các khí quan (tai. m t,...) 1. c ch c ch là kh năng c m th ñ i v i kích thích y u, ph n x v i các kích thích bên ngoài gi m ho c m t. c ch thư ng phát ra sau hưng ph n. Tuỳ m c ñ nông sâu, c ch có các m c sau: - rũ: c ch nh , gia súc u o i (như ngơ ngác, ñ u g c, m t lim dim, ñi l i ch m ch p, không v ng). - Ngù li bì: Gia súc n m yên, ñ u hơi ng ng, m t nh m. Thư ng ph i dùng kim Tr ng thái rũ châm, ñánh b ng roi, d i nư c l nh con v t m i t nh. Ng li bì là tri u ch ng cơ năng v ñ i não c ch sâu, thư ng xu t hi n trong các b nh có s t cao, viêm não t y truy n nhi m, não Tr ng thái ng li bì Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….102
tích nư c, kỳ cu i b nh xu t huy t não; trong các ca trúng ñ c xêtôn huy t, b i li t sau khi ñ bò, trúng ñ c urê, các ca viêm gan n ng. - Hôn mê: Cơ năng th n kinh b tê li t, các ph n x m t, cơ toàn thân nhão, ñ ng t m r ng, c m giác da m t,... cơ năng th n kinh th c v t r i lo n (t n s hô h p, t n s m ch ch m; nh p th , nh p tim không ñ u). Hôn mê thư ng g p trong các trư ng h p: Trúng ñ c urê, ch ng xeton huy t, các ca viêm gan n ng. Ng li bì, hôn mê còn xu t hi n giai ño n cu i các b nh truy n nhi m (d ch t l n, ñóng d u l n, t huy t trùng...). 2. Hưng ph n Ngư c v i tr ng thái c ch , hưng ph n khi v ñ i não b kích thích m nh, gia súc l ng l n, c n xé, ch y nư c dãi,…Th n kinh hưng ph n trong trư ng h p này là do nh ng kích thích bên trong tăng, ph n x ñ i v i kích thích bên ngoài l i gi m. Hưng ph n xu t hi n trong b nh viêm não t y truy n nhi m, viêm màng não, xung huy t não, các trư ng h p trúng ñ c, ch ng ñau b ng ng a. Chú ý: - Trong nhi u ca b nh xu t hi n c tri u ch ng th n kinh c ch và hưng ph n. Thư ng sau tri u ch ng hưng ph n là c ch ho c ngư c l i. - Ng a hưng ph n l ng lên, lao v phía trư c, băng qua nh ng v t c n; có lúc quay vòng quanh. Chó b b nh d i ch y l ng l n, c n xé... III - KHáM CH C NĂNG V N ð NG Qua sát và nh n xét nh ng bi u hi n khác thư ng lúc gia súc ñ ng, lúc ñi, tr ng thái cơ (b p th t). 1. Tr ng thái cơ (b p th t) Trong tr ng thái bình thư ng, do nh ng kích thích t bên ngoài không ng ng tác ñ ng lên th n kinh th c m trên da, thông qua th n kinh t y s ng, cơ th ñáp l i nh ng ph n x liên t c các b p cơ luôn như có m t trương l c gi m t ñ căng nh t ñ nh. * Tr ng thái cơ trong trư ng h p b nh lý: - Cơ căng gi m, các b p th t chùng, lúc gia súc ñi quan sát r t rõ. Dùng tay kéo chân gia súc ra ph n x kéo tr l i y u. Lúc ñi, chân lê phía sau. Cơ căng gi m hay m t do th n kinh ho c t y s ng b t n thương, do b nh ti u nào. - B p cơ căng, các b p th t co c ng n i rõ, nh t là vùng cơ b ng. L c căng cơ tăng do trung khu v n ñ ng hay th n kinh v n ñ ng t n thương. Trong b nh u n ván; trúng ñ c, m t s ca b nh gây ñau ñ n m nh, kỳ hưng ph n b nh viêm não t y truy n nhi m, cơ co c ng toàn thân. Tr ng thái b p cơ căng * Chú ý: Khi khám tr ng thái cơ nên chú ý vùng cơ trên thân và cơ 4 chân. 2. Tính hi p ñ ng v n ñ ng Gia súc kho ñ ng, ñi l i, các ho t ñ ng khác ñ u có ph i h p ph p nhàng gi a các b p th t và các khí quan v n ñ ng nh có hi p ñi u v n ñ ng c a h th ng th n kinh. ði u ti t hi p ñi u v n ñ ng này do trung khu v n ñ ng v ñ i não, trung khu ti u não, các khí quan c m th , th n kinh ti n ñình, th giác. Gia súc b b nh, m t trong các trung khu trên b t n thương thì v n ñ ng b r i lo n. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….103
* R i lo n tính hi p ñi u v n ñ ng: Gia súc ñ ng tư th khác thư ng, các kh p co không ñ u, 4 chân ch m l i; có lúc 4 chân l i d ng ra ñ gi thăng b ng. Lúc n m thì nghiêng v m t bên hay úp b ng xu ng ñ t. Lúc ñi thân hình l o ñ o, bư c không v ng, bư c dài bư c ng n không ñ i x ng. ði u ti t v n ñ ng v n còn nhưng ph n x ch m nên v n ñ ng thi u hi p ñi u. R i lo n hi p ñi u v n ñ ng thư ng vì g c lưng th n kinh tu s ng b t n thương, ho c b nh ti n ñình, ti u não. V n ñ ng không hi p ñi u thư ng th y gia c m, ñ u cong lui phía sau, quay quanh, ñi l i l o ñ o. 3. Tê li t Cơ năng v n ñ ng y u ho c m t hoàn toàn g i là tê li t. Có hai lo i tê li t: - Tê li t do th n kinh ngo i vi: giây th n kinh v n ñ ng b t ñ u t g c b ng t y s ng ñ n các s i v n ñ ng chi ph i các b p cơ. B t kỳ m t v trí nào trên ñư ng th n kinh ñó b t n thương ñ u gây tê li t vùng cơ dư i ñó. V trí t n thương càng g n t y s ng, vùng cơ tê Tr ng thái tê li t li t càng r ng. Tri u ch ng chung c a lo i tê li t này là cơ teo, l c căng gi m, gia súc ñi l i không v ng, chân bư c lo ng cho ng d ngã, v n ñ ng không theo ý mu n. Ph n x da và gân thư ng m t. N u ngay g c b ng t y s ng t n thương thì b p cơ b li t phân vùng r t rõ và ñau ñ n. - Tê li t do th n kinh trung khu. T n thương trung khu v n ñ ng c a ñ i não ho c nh ng bó v n ñ ng t ñ i não ñ n t y s ng. Tê li t do th n kinh trung khu khác là tê li t do th n kinh ngo i vi: Th n kinh trung khu b t n thương không ñi u ti t ñư c ho t ñ ng c a t y s ng, do ñó b p cơ co, ph n x gân m nh; ph n x da gi m và không có hi n tư ng teo cơ. Tê li t do th n kinh trung khu xu t hi n trong b nh chó d i, viêm não tu truy n nhi m, viêm màng não, xu t huy t não. Có lúc do t n thương cơ gi i. Tuỳ v trí th n kinh t n thương mà b ph n này hay b ph n khác trên cơ th b tê li t: + N u m t vùng cơ hay m t chân b tê li t (Monoplegia) do t n thương trung khu v n ñ ng và cũng có th do t n thương dây th n kinh ngo i vi. + M t n a thân b tê li t (Hemipiegia) do t n thương não. + T ng khí quan ñ i x ng nhau tê li t (Paraplegia) như hai chân trư c, hai chân sau,... do t n thương tu s ng. Tr ng thái tê li t 4. Co gi t (Spasmus) Cơ v n ñ ng không theo ý mu n g i là co gi t. Cơ co gi t do v ñ i não hay trung khu dư i v ñ i não hưng ph n. - Cơ co gi t t ng cơn: T ng cơ, m t chùm cơ co gi t t ng cơn nhanh và ng n. Thư ng cơn co gi t phát ra nhanh r i t t, cũng có lúc kéo dài. Thư ng g p các lo i co gi t t ng cơn sau: + M t vài bó cơ co gi t r i lan ra: chùm cơ khu u co gi t r i lan ñ n cơ b vai, cơ c , cơ ng c. Lo i co gi t này thư ng có trong các b nh có s t cao, b nh gây ñau ñ n (viêm d t ong do ngo i v t, viêm bao tim, viêm gan). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….104
+ Run r y (Tremor): T ng ñám cơ co gi t nh gi ng cơ run khi g p l nh. Cơ run rõ khi con v t v n ñ ng; trong tr ng thái yên tĩnh cơ run nh hay m t. Cơ run r y gia súc xu t hi n trong các trư ng h p trúng ñ c, b nh c p tính não tu . + ð ng kinh (Epilepsia) hay co gi t toàn thân: Thư ng b t ñ u vùng cơ vai, cơ c , cơn co gi t lan ra toàn thân. Ho t ñ ng th n kinh r i lo n n ng, m t tr ng dã, ñi ngoài r i lo n. ð ng kinh do t n thương v ñ i não và thư ng xu t hi n trong các ca trúng ñ c, thi u sinh t (vitamin) gia súc non, trong m t s b nh truy n nhi m có s t cao. - Cơ co c ng (Spasmus Tonicus): Cơ co và gi mãi tr ng thái co c ng. ð u b kéo co l i, răng c n ch t, không nu t ñư c ñ u do cơ co c ng. Ng a viêm não, ñ u con v t b kéo co v phía sau. bò tri u ch ng ñó xu t hi n trong viêm Tr ng thái cơ co c ng màng não, li t sau khi ñ , ch ng xêtôn huy t. Hai hàm răng c n ch t trong b nh u n ván, trúng ñ c strychninsunfat. IV. Khám C M GIáC DA Nh n c m t da theo ñư ng th n kinh ñ n tu s ng, ñ n hành tu , ñ i não và sau ñó ph n ng ñáp ñi ñ t ng t tr l i da. Trên ñư ng th n kinh ñó b t kỳ ñi m nào t n thương ñ u gây r i lo n c m giác. - Khám c m giác da gia súc khó chính xác vì con v t không ñ ng yên, d b nh ng kích thích bên ngoài. Nên khám nh nhàng, gia ch ñ ng bên c nh và b t m t con v t l i. Dùng que nh kích thích nh vào da, b t ñ u t vùng c , vai r i quan sát. Gia súc kho khi b kích thích ñ u quay tr l i, co chân, vai v nh. Kích thích vào vành tai con v t khó ch u ph n ng r t rõ. - Ki m tra c m giác ñau: dùng kim chích t nông ñ n sâu; b t ñ u t vùng b m, hai bên c , hai bên ng c, hai bên thành b ng. Quan sát m c ñ con v t ph n ng: ñ u quay l i, tai v nh, chân co lên. * Khi khám c m giác da c n chú ý các tri u ch ng sau ñây: - Da m n c m: Dùng kim chích nh hay n b ng ñ u ngón tay, con v t bi u hi n ñau ñ n như da co l i, con v t tránh xa, khó ch u. Vùng da m n c m khi da b viêm, th n kinh c m giác t n thương. Màng t y s ng, g c lưng c a th n kinh t y s ng viêm, vùng da tương ng ñau k ch li t. - C m gi m da gi m: B ng nh ng kích thích nh con v t không có ph n ng. Ch dùng kim châm m nh, nh lông, d m lên móng chân con v t m i có c m giác ñau. Tri u ch ng này thư ng do th n kinh c m giác tê li t, ñư ng th n kinh d n truy n t n thương. + C m giác da m t bên thân gi m hay m t t n thương trên ñư ng d n truy n t v ñ i não ñ n hành tu . + C m giác da hai bên thân ñ i nhau m t: t n thương t y s ng. tu s ng b d p ñ t, b chèn ép, viêm n ng, do b t n thương không liên h ñư c v i não, c m giác da ph n thân sau ñó b m t. + C m giác da m t m t vùng: t n thương th n kinh ngo i vi chi ph i vùng da ñó. Nhi u b nh h th n kinh như u não, li t sau khi ñ , viêm não,... con v t hôn mê, c m giác da gi m hay m t. V. KHÁM CÁC KHÍ QUAN C M GIÁC Cơ năng c a các khí quan c m giác r i lo n thư ng do b nh khí quan ñó ho c b nh th n kinh trung khu. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….105
1. Khám th giác: Chú ý mu m t, k t m c, nhãn c u, ñ ng t và võng m c. - Mu m t tr : Do th n kinh m t, th n kinh cơ kéo m t b t n thương. Trong viêm não truy n nhi m, mu m t tr là tri u ch ng b nh giai ño n n ng. - Mu m t sưng to, m ng: Do t n thương cơ g i, viêm. M t s b nh truy n nhi m (loét da quăn tai trâu Mu m t sung to, m ng bò, d ch t l n, b ch h u gà), do ñ c t phá ho i m ch máu làm mu m t sưng m ng. Mu m t sưng m ng trong ch ng ñau b ng ng a do quá ñau ñ n v t l n. B nh n ng con v t n m li t lâu, li t sau khi ñ , mu m t tr . - Nhãn c u l i ra ngoài: do ng t th , quá ñau ñ n. - Nhãn c u co gi t: Nhãn c u như luôn ñ ng theo m t hư ng này ho c hư ng khác, do t n thương ti n ñình, ti u não. Nhãn c u l ch bi u hi n th n kinh cơ m t t n thương. - Ph n x c a ñ ng t . Th n kinh th giác mà trung khu ph n trư c c não sinh tư, ñi u khi n ho t ñ ng c a m t: lúc g p ánh sáng m nh qua ho t ñ ng c a th n kinh cơ kéo m t co, ñ ng t thu h p l i; ch t i ñ ng t m r ng ra. Lúc khám, ph i b t m t gia súc l i ho c cho vào ch t i dùng ñèn pin ñ soi và quan sát ph n x c a ñ ng t . + ð ng t thu h p: do áp l c trong s não tăng gây c ch th n kinh giao c m; trong các b nh tích d ch s não, viêm màng não, xu t huy t não. ð ng t h p, nhãn c u l ch do t n thương dây th n kinh giao c m hay trung khu giao c m. + ð ng t m r ng: Khi dùng ñèn pin soi ñ ng t ð ng t thu h p không thu h p, ho c ch thu h p m t ít, do th n kinh ñi u ti t m t bi li t, thư ng g p trong các b nh: viêm não t y truy n nhi m ng a, u não, m não; trong m t s ca trúng ñ c ho c quá ñau ñ n. - Giác m c ñ c: trong b nh cúm ng a, lê d ng trùng, loét da quăn tai trâu bò. Nh ng ca n ng có th th y viêm giác m c, loét giác m c. - Khám th võng m c: tiêm Atropin ñ ñ ng t m r ng r i dùng ñèn pin soi ñ khám. + Th võng m c viêm: ñ c, không rõ, m ch qu n n i rõ, do máu và nh ng ñi m tro trong viêm võng m c. Th võng m c viêm thư ng g p trong b nh viêm màng não, loét da quăn tai trâu bò, viêm não - t y truy n nhi m và còn th y trong nh ng b nh làm áp l c s não tăng. + Gia súc non thi u vitamin A thì ñáy m t vàng xanh nh t, ñ c, có nh ng ñi m ñen n i r i rác. 2. Khám thính giác Ngư i khám ñ ng v trí mà gia súc không th y, Giác m c ñ c huýt sáo hay g i kh con v t quay l i ngay. Th n kinh thính giác tai trong t n thương thì kh năng nghe gi m. N u b nh tai gi a hay tai ngoài, thính giác bình thư ng. Giai ño n ñ u viêm não t y truy n nhi m thính giác r t m n c m. T n thương hành tu , v ñ i não thính giác gi m, có khi m t. VI. KI M TRA PH N X Ph n x c a ñ ng v t là k t qu c a ho t ñ ng th n kinh: cơ quan c m th nh n kích thích, xung ñ ng th n kinh ñư c truy n ñ n th n kinh trung khu và v ñ i não; t v ñ i não xung ñ ng th n kinh tr l i b p cơ, da, các khí quan ph n ng ñáp l i. Ki m tra ph n x nh m m c ñích khám th n kinh ngo i vi, th n kinh trung khu và tình tr ng chung c a cơ th . Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….106
- Ph n x tai: Dùng chi c lông gà hay m nh gi y cu n tròn kích thích trong vành tai, gia súc kho thì quay ñ u l i ngay. - Ph n x h i âm: Kích thích nh dư i kh u ñuôi, ñuôi s c p xu ng ngay che âm môn. - Ph n x h u môn: Kích thích quanh h u môn cơ vòng h u môn co th t l i. - Ph n x h nang: Kích thích da phía trong h nang s có ph n ng co kéo d ch hoàn lên cao. - Ph n x ho: Dùng hai ngón tay cái và tr n m nh vào ph n gi a ñ t s n th nh t c a khí qu n, gia súc ho ngay. - Ph n x h t hơi: Kích thích nh vào niêm m c mũi, mũi nhăn l i và h t hơi. - Ph n x giác m c m t: Dùng m nh gi y m m kích thích giác m c, m t nh m l i. - Ph n x gân (hay ki m tra gân ñ u g i), m c ñích ñ khám cơ năng t y s ng (trung khu cung ph n x gân ñ u g i kho ng ñ t s ng 3-4 xương s ng lưng). Cách ki m tra: ð i gia súc n m nghiêng, kéo chân sau lên m t tý r i gõ nh vào ñ u g i, chân sau du i ra ngay. Tuỳ theo tình tr ng th n kinh c m th , th n kinh v n ñ ng, não và hành t y mà các ph n x tăng gi m ho c m t. + Ph n x gi m, m t: não, hành t y, dây th n kinh c m th , th n kinh v n ñ ng b t n thương. + Ph n x tăng: các th n kinh trên b viêm, b kích thích liên t c do ch t ñ c. VII. KHÁM TH N KINH TH C V T Dư i s ñi u ti t c a v ñ i não, h th ng th n kinh th c v t l i ñi u ti t nh ng khâu ch y u trong ho t ñ ng s ng c a cơ th như trao ñ i ch t, tu n hoàn, hô h p, tiêu hoá, ti t ni u,…; nó th c hi n m i liên h quan tr ng gi a ngo i c nh v i các khí quan n i t i và trung khu th n kinh. H th ng th n kinh th c v t g m th n kinh giao c m và th n kinh phó giao c m, ho t ñ ng ph i h p và ñi u ti t l n nhau. Cơ năng th n kinh th c v t r i lo n thư ng bi u hi n cơ năng c a nó tăng cư ng m t này trong lúc m t khác bình thư ng hay y u ñi. - Khám th n kính th c v t gia súc b t ñ u b ng vi c quan sát nhi t ñ c a da, thân nhi t; cách gia súc l y th c ăn, nu t, ch y dãi, nhu ñ ng ru t và d dày, táo bón hay a ch y; ho t ñ ng c a tim, m ch, ph i. Gia súc hay ch y dãi, l y th c ăn nhanh, d a ch y, tim ñ p ch m, không ñ u, ñ ng t m t thu h p,... ñó là lo i gia súc th n kinh phó giao c m chi m ưu th . N u tim ñ p nhanh, niêm m c và da khô, ñ ng t m t m r ng thì th n kinh giao c m chi m ưu th . - Khám th n kinh th c v t b ng cách th ph n x ho c dùng thu c. - Ki m tra ph n x là kích thích nh ng v trí nh t ñ nh xem con v t ph n ng. + Ph n x m t - tim: Qua l n mi m t, b ng hai ngón tay n m nh d n vào nhãn c u t 20-30 giây. Chú ý ( n h t s c t t tránh làm gia súc ñau). Ki m tra tim m ch: m ch ch m l i, huy t áp h . ng a kho , m ch gi m kho ng 1/4. N u t n s m ch gi m trên l/4 (8-10 l n) ñư c tính là dương tính (+); n u t n s m ch không gi m - âm tính (-). Ph n ng dương rõ (gi m t 1/3-1/2 s l n ñ p) là tri u ch ng phó giao c m hưng ph n. Cơ ch c a ph n x m t - tim là khi ñè vào nhãn c u kích thích th n kinh tam thoa nh hư ng ñ n hành t y và dây mê t u gây nên. Trư ng h p m ch không gi m (-), th m chí m ch s tăng lên thư ng do nh ng kích thích khác kích thích giây giao c m, c ch phó giao c m. + Ph n x tai - tim: Dùng xo n mũi xo n tai l i, t n s m ch gi m. Do kích thích nhánh tai c a th n kinh m t nh hư ng ñ n dây th n kinh mê t u. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….107
+ Ph n x môi - tim: Dùng dây xo n môi trên l i, th n kinh mê t u hưng ph n, tim ñ p ch m l i. + Ki m tra h th n kinh th c v t b ng thu c * Dùng pilocarpin 1% tiêm dư i da 1- 2ml cho gia súc l n. Sau khi tiêm t 5-10 phút thu c b t ñ u tác d ng và kéo dài 30-60 phút. Gia súc kho tác d ng c a thu c làm t n s m ch gi m, huy t áp h , hô h p nhanh; nhu ñ ng ru t ti t nư c b t tăng. Con v t bu n ñi ngoài, ñi ti u tăng. N u th n kinh phó giao c m hưng ph n thì nh ng ph n ng trên r t m nh. Th n kinh giao c m hưng ph n thì m ch tăng, huy t áp cao, ra nhi u m hôi. * Dùng Adrenalin 0,1% tiêm 2-3 ml cho gia súc l n. Sau khi tiêm vài phút thì tim ñ p nhanh, t n s m ch tăng, th nhannh. Có gia súc hưng ph n ñ ng t m r ng, ph n x gân tăng. Thư ng tiêm Adrenalin làm hai l n: L n th nh t: 2ml, n u ph n ng ñi n hình thì thôi. N u c n sau 2-3 phút tiêm 1-2ml thu c n a. Th n kinh giao c m hưng ph n th ch tiêm li u nh (1-2ml) các ph n ng ñã rõ. N u th n kinh giao c m n ñ nh thì tiêm li u th hai ph n ng m i xu t hi n. Chú ý: Dùng Adrenlin ph i h t s c chú ý nh ng gia súc có b nh h tim m ch, vì thu c có th làm gia súc choáng mà ch t. VIII. XÉT NGHI M D CH NÃO TU Nhi u ca b nh như xu t huy t não, viêm não tu , xét nghi m d ch não tu giúp cho vi c ch n ñoán r t l n. C n thi t ph i n m ch c nh ng phương pháp ch c dò d ch não tu và k thu t các xét nghi m thư ng dùng. 1. Ch c dò d ch não t y * Chu n b d ng c và hoá ch t: + Kim ch c dò dùng cho gia súc l n (trâu, bò, ng a) dài 10-15 cm; ñư ng kính ngoài t 2-2,5 mm, ñư ng kính trong 2 mm. + N i kim v i m t bơm tiêm (Seringe) có v s t ñ lúc ch c ñư c ch c. + M t kéo c t lông + c n iod 5% sát trùng + c c ñong ñ ñ ng d ch ch c dò và các d ng c khác tuỳ theo yêu c u xét nghi m. Chú ý: Bơm tiêm ch c dò ph i sát trùng t t, kim ph i th t khô nư c. C ñ nh gia s c ñ ng, không c n gây mê. C t lông v trí ch c dò và sát trùng b ng c n Iod. * Phương pháp ch c dò: + Ch c dư i xương ch m (bu ng não): kim ch c qua l gi a xương ch m và xương Atlas. Xác ñ nh v trí ch c dò: ðư ng n i hai g cánh trư c xương Atlas và ñư ng d c gi a các gai xương c ; v trí ch c dò là giao ñi m c a hai ñư ng ñó. Ch c kim th ng ñ ng. ðâm kim qua l n da, dây ch ng, t ng cơ, t ch c ñ m, màng c ng ñ n t ng d ch não t y. Chú ý: ñ y kim qua các ph n m m g p ph n c ng - màng c ng, ñ y nh ñ n t ng d ch não t y. ð y nh kim sâu thêm ư c ch ng 0,2- 0,5 cm, rút lòng kim ra d ch não t y s ch y ra. Tuỳ gia súc l n bé có th l y ñư c kho ng 35-100 ml. + Ch c dò dư i xương Atlas: * V trí: trâu, bò, ng a l dư i xương Atlas to r t d xác ñ nh. M t ñư ng d c lưng - c theo gai các ñ t xương c áp ñư ng ngang qua hai g cánh sau xương Atlas. Cách giao ñi m c a hai ñư ng trên v bên trái ho c v bên ph i 2 cm. ðó là ñi m ch c dò, ch c bên trái ho c bên ph i ñ u ñư c. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….108
Kho ng cách t da ñ n xoang dư i màng nh n: ng a kho ng 6,5-7,5 cm, bò ñ c kho ng 7,3-9,0cm, bò cái kho ng 3,8-6,2cm. M i l n l y ñư c kho ng 100 ml ( trâu bò). + Ch c l s ng lưng * V trí: ðư ng d c theo gai s ng lưng và ñư ng ngang t 2 góc trong c a xương cánh hông. Giao ñi m hai ñư ng trên là ñi m ch c dò. gi a súc l n, kho ng gi a ñ t s ng lưng cu i cùng và ñ t xương khum th nh t khá to, lõm xu ng r t rõ. Ch c dò theo l lõm ñó. * Thao tác ch c dò gi ng ch c dò hai l lên. Chú ý: D ch t y ch c s ng lưng trâu bò, ng a m i l n ñư c kho ng 15-45ml. D ch não t y sau khi l y ph i ki m tra ngay. N u b o qu n nhi t ñ 180C tr xu ng ñư c 10 gi . 2. Ki m tra lý tính d ch não t y - Màu s c và ñ trong: L y và ki m tra ngay. Cho d ch vào ng nghi m trong su t và quan sát b ng m t thư ng. D ch não t y trong su t, như nư c, nhi t ñ 15-180C t 10-12 gi s vón ñ c như s a. * M t s trư ng h p b nh lý: + D ch não t y l n m t (Bi1irubin) có màu vàng, thư ng g p trong b nh lê d ng trùng, xo n trùng ho c viêm gan. + D ch não t y l n máu có màu ñ hay màu ñen. + D ch não t y l n m thì ñ c tr ng: thư ng g p trong viêm màng não hoá m , viêm não tu truy n nhi m. - Mùi c a d ch não t y: D ch m i l y ra không có mùi ñ c bi t, n u nhi u ph ng ph t mùi th t tươi. * M t s trư ng h p b nh lý: + D ch não t y mùi khai nư c ti u: thư ng g p trong các trư ng h p bí ñái. + D ch não t y th i: thư ng g p trong viêm não t y hoá m và là hi n tư ng x u. 3. Xét nghi m d ch não t y v hoá tính Trong thú ý r t ít làm. Thư ng ño pH, xét nghi m Globulin trong d ch não t y, can xi trong d ch não t y, ... 4. Ki m tra t bào trong d ch não t y Ly tâm d ch não tu trong 30 phút, l y ph n c n phi t kính, ñ khô, c ñ nh b ng c n - ete (c n 960 - 1 ph n, Ete etilic - 1 ph n) 15 phút và nhu m b ng xanh metylen 1%. ð khô và xem qua kính hi n vi v t kính d u. M t vi trư ng, d ch não t y ng a có kho ng 0 - 1 cái; bò có kho ng 0 - 2 cái; dê, th có kho ng 1-2 cái. Khi có các b nh th n kinh... có th ñ n 60 cái. Chú ý: T bào d ch não t y gia súc ch y u là lâm ba c u, khi có b nh có nhi u b ch c u ái trung. CÂU H I KI M TRA Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….109