Giáo trình chuẩn đoán bệnh gia súc Chương 3

Chia sẻ: Ma Ma | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

188
lượt xem 58
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 3 Khám hệ tim mạch. Bệnh ở hệ tim mạch gia súc không nhiều nhưng do hoạt động của hệ tim mạch liên quan mật thiết với các khí quan khác trong cơ thể, bệnh ở các khí quan khác ít nhiều ảnh hưởng đến hệ tim mạch

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình chuẩn đoán bệnh gia súc Chương 3

Chương 3 Khám h tim m ch B nh h tim m ch gia súc không nhi u, nhưng do ho t ñ ng c a h tim m ch liên quan m t thi t v i các khí quan khác trong cơ th , b nh các khí quan khác ít nhi u nh hư ng ñ n h tim m ch. Vì v y, khám h tim m ch, ñ nh m c ñ t n thương tim, m ch, m c ñ r i lo n tu n hoàn máu, không ch có ý nghĩa ch n ñoán b nh, mà còn có ý nghĩa l n v m t tiên lư ng b nh. I. Sơ lư c v h tim m ch 1. Th n kinh t ñ ng c a tim Ngoài s ñi u ti t và chi ph i c a v ñ i não và h th ng th n kinh th c v t, thì h th ng th n kinh t ñ ng c a tim có vai trò quan tr ng giúp tim ho t ñ ng nh p nhàng và có tính t ñ ng nh t ñ nh. H th ng th n kinh t ñ ng c a tim: N t Keith- Flack ph n trư c vách tâm nhĩ ph i, nơi tĩnh m ch ch ñ vào. N t Aschoff-Tawara vào ph n dư i vách nhĩ th t, nên còn g i là n t nhĩ th t. (Tim Bò kho ) Bó Hiss b t ngu n t n t Aschoff-Tawara, chia làm 2 nhánh trái và ph i. Chùm Parkinje do hai nhánh bó Hiss phân ra và t n cùng cơ tâm th t. Hưng ph n b t ngu n t n t Keith-Fach, truy n ñ n tâm nhĩ, theo cơ tâm nhĩ ñ n n t Aschoff-Tawara. Tâm nhĩ bóp. Sau ñ n n t Aschoff-Tawara, hưng ph n truy n nhanh ñ n bó Hiss, chùm Purkinje; và sau tâm nhĩ bóp tâm th t bóp. 2. Th n kinh ñi u ti t ho t ñ ng c a tim Tim ho t ñ ng ch u s ñi u ti t c a ho t ñ ng th n kinh giao c m và phó giao c m. Th n kinh giao c m ñ n t n t th n kinh sao (Ganglion stellatum), còn g i là th n kinh tăng nh p tim. Th n kinh phó giao c m ñ n t th n kinh mê t u và còn g i là th n kinh c ch tim ñ p. Th n kinh mê t u t i t n t Keith - Flack, Aschoff - Tawara và cơ tim. Nhánh th n kinh mê t u bên ph i hưng ph n làm tim ñ p ch m, vì nó liên h ch t v i n t Keith - Flack, còn th n kinh nhánh bên trái phân b ch y u ñ n n t Aschoff - Tawara, nên hưng ph n c a nó c ch d n truy n gi a nhĩ th t làm tim ñ p y u ho c ng ng. Th n kinh giao c m bên ph i tác ñ ng ch y u tâm nhĩ; nhánh bên trái ch y u chi ph i tâm th t. Th n kinh giao c m hưng ph n làm tim ñ p nhanh và m nh. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….27
V ñ i não ñi u ti t trung khu dư i khâu não, sau ñó là trung khu hành tu . Trung khu hành tu ñi u ti t ho t ñ ng c a tim thông qua th n kinh giao c m và phó giao c m. 3. Th n kinh ñi u ti t m ch qu n Trung khu ñi u ti t v n m ch hành tu và d c tu s ng. Nh ng trung khu này t ho t ñ ng và v n có s ñi u ti t c a v ñ i não. Sung ñ ng t các trung khu theo th n kinh v n ñ ng m ch qu n, theo tình tr ng tu n hhoàn c a cơ th mà kích thích m ch qu n mà m ch qu n co hay dãn m ch. Th n kinh làm co m ch do dây giao c m phân ra; còn th n kinh giãn m ch, m t ph n do dây giao c m, m t ph n do dây phó giao c m phân thành. ði u ti t ho t ñ ng cơ năng c a tim. Tim tuy có kh năng phát sinh rung ñ ng và t ñ ng co bóp, nhưng m i ho t ñ ng c a nó ñ u thông qua h th n kinh giao c m và phó giao c m v i s kh ng ch và ñi u ti t c a th n kinh trung ương. Th n kinh giao c m tăng cư ng nh p ñ p tim, cư ng ñ tim co bóp và tác d ng tăng cư ng dinh dư ng; nó còn tăng cư ng tính hưng ph n và kh năng d n truy n c a cơ tim. Th n kinh phó giao c m làm tim ñ p ch m và y u l i, c ch tính hưng ph n và d n truy n c a cơ tim Huy t áp cao, qua cơ quan th c m ho c b ng ph n x kính thích trung khu th n kinh ñi u ti t ho t ñ ng c a tim và ñ căng m ch qu n cho phù h p ñi u ti t huy t áp. Tham gia ñi u ti t h tim m ch còn có. Các n i ti t t , như kích t thư ng th n (Adrenalin), làm co m ch qu n tăng huy t áp. Nh ng ch t ti t c a t ch c như Histamin làm giãn m ch qu n: Các ch t t trong th n, ñ c bi t là Renin tác d ng t Hypertensinogen thành Hypertensin ho t tính, làm co m ch qu n, gây cao huy t áp; và m t s ch t khoáng: natri, kali, canxi… 4. V trí c a tim Tim trâu bò: 5/7 qu tim bên trái, ñáy n m ngang n a ng c. ð nh tim ph n s n c a sư n 5, cách xương ng c 2 cm. M t trư c tim t i xương sư n 3, m t sau xương sư n 6, tim sát vách ng c kho ng sư n 3 – 4 cm; ph n còn l i b ph i bao ph . Tim dê, c u: trong l ng ng c gi ng tim trâu bò, nhưng cách xa thành ng c hơn. Tim ng a: 3/5 trên bên trái; ñáy n a ng c ñ nh tim dư i, nghiêng v bên trái , cách xương ng c 2cm. M t trư c tim ñ n gian sư n 2 , m t sau ñ n gian sư n 6. Bên ph i tim ng v i gian sư n 3 – 4. Tim l n: kho ng 3/5 qu tim bên trái ng c, ñáy tim gi a, ñ nh tim v phía dư i ñ n ch ti p giáp gi a ph n s n c a sư n 7 và xương c, cách xương c kho ng 1,5 cm Tim chó: kho ng 3/5 qu tim n m bên trái, ñáy tim n m gi a ng c; ñ nh tim nghiêng v phía sau, xu ng dư i ñ n ph n s n c a sư n 6 - 7, có con ñ n s n sư n 8, cách xương c 1 cm. II. Khám tim 1. Nhìn vùng tim Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….28
Chú ý tim ñ p ñ ng là hi n tư ng ch n ñ ng thành ng c vùng tim, do tim co bóp gây nên ch n ñ ng. ñ ng v t l n - trâu bò, ng a, l c ñà, tim ñ p ñ ng do thân qu tim ñ p vào l ng ng c; gia súc nh l i do ñ nh qu tim. Có th th y rõ tim ñ p ñ ng nh ng gia súc g y, nh t là chó. 2. S vùng tim áp tay vào vùng tim. Chú ý v trí, cư ng ñ th i gian tim ñ p và tính m n c m. S tim ñ p ñ ng gia súc l n: bên trái kho ng xương sư n 3 - 4 - 5. Trâu bò l n, vùng tim ñ p ñ ng r ng kho ng 5 – 7 cm2, con nh : 2 - 4 cm2, ng a: 4 - 5 cm2. L n g y, vùng tim ñ p ñ ng 3 - 4 cm2 chó mèo, gia súc nh khác tim ñ p ñ ng kho ng sư n 3 - 4. Th vóc gia súc, ñ béo nh hư ng r t l n ñ n tim ñ p ñ ng. Tim ñ p ñ ng ph thu c l c cơ tim co bóp, tình tr ng t ch c dư i da ng c và ñ dày c a thành ng c Tim ñ p ñ ng m nh: do tâm th t co bóp m nh, ti ng tim th nh t tăng. Do tr i nóng b c, lao ñ ng n ng, s t cao. Viêm n i tâm m c, x p ph i. Viêm cơ tim c p tính, các trư ng h p thi u máu tim ñ p ñ ng r t m nh. Tim ñ p ñ ng y u: l c ñ p y u, di n tích ñ p ñ ng h p. Do thành ng c thu thũng, l ng ng c tích nư c, ph i khí thũng, tim suy. V trí tim ñ p ñ ng có th thay ñ i khi d dày giãn, d c chư ng hơi, ru t chư ng hơi, thoát v cơ hoành – vùng tim ñ p ñ ng d ch v phía trư c. Xoang ng c trái tích nư c, tích khí vùng tim ñ p ñ ng xu t hi n bên ph i gia súc. Vùng tim ñau: khi s thì gia súc tránh, rên, t ra khó ch u. Do viêm bao tim, viêm màng ph i. Tim ñ p ñ ng âm tính: là lúc tim ñ p cùng v i hi n tư ng ch n ñ ng, thành ng c hơi lõm vào trong. Do viêm bao tim, thành ng c và t ch c xung quanh dính l i v i nhau. Tim rung (cordialis): là nh ng ch n ñ ng nh vùng tim do b nh van tim ho c bao tim, l ñ ng m ch ch ho c l nhĩ th t trái h p. Chú ý phân bi t: n u ch n ñ ng nh vùng tim g n li n cùng v i hai kỳ ho t ñ ng c a tim, là do b nh van tim ho c bao tim; n u g n li n v i hai nh p th thư ng do màng ph i. Do viêm màng ph i s n sùi c sát gây nên. 3. Gõ vùng tim Thư ng gõ vùng tim ng a, chó. V i các loài gia súc khác, do thành ng c dày, xương sư n to, gõ vùng tim không có giá tr ch n ñoán. a. Vùng âm ñ c tuy t ñ i c a tim Là vùng mà tim và thành ng c ti p giáp v i nhau. Vùng bao quanh – g a tim và thành ng c có l p ph i xen, là vùng âm ñ c tuy t ñ i. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….29
Cách gõ: gia súc l n ñ ñ ng, kéo chân trái trư c v trư c n a bư c ñ l rõ vùng tim, gia súc nh ñ n m. Theo gian sư n 3 gõ t trên xu ng; ñánh d u các ñi m âm gõ thay ñ i. Sau ñó, theo gian sư n 4, 5, 6 gõ và ghi l i các ñi m như trên. N i các ñi m l i s có hai vùng: âm ñ c tuy t ñ i trong, bao quanh là vùng âm ñ c tương ñ i. trâu, bò ch có vùng âm ñ c tương ñ i gi a gian sư n 3 và 4. Vùng âm ñ c tuy t ñ i ch xu t hi n khi tim to ho c do viêm bao tim. ng a: vùng âm ñ c tuy t ñ i là m t tam giác mà ñ nh gian sư n 3, dư i ñư ng ngang k t kh p vai 2 – 3 cm, c nh trư c cơ khu u gi i h n; c nh sau là m t ñư ng cong ñ u kéo t ñ nh ñ n mút xương sư n 6. Vùng âm ñ c tương ñ i bao quanh vùng âm ñ c tuy t ñ i, r ng kho ng 3 - 5cm. Vùng âm ñ c dê, c u gi ng trâu bò. l n thư ng không xác ñ nh ñư c vùng âm ñ c. Chó: vùng âm ñ c tuy t ñ i kho ng gian sư n 4 - 5. b. Các tri u ch ng c n chú ý Vùng âm ñ c m r ng v phía trên và phía sau m t hay hai xương sư n, do tim n dày, bao tim viêm, ph i b gan hoá. Vùng âm ñ c thu h p ho c m t, do ph i b khí thũng ñ y tim xa thành ng c. Vùng âm ñ c di chuy n (Gi ng ph n “S n n vùng tim”). âm bùng hơi: do bao tim viêm, vi khu n lên men sinh hơi tích trong bao tim. Gõ vùng tim ñau: viêm màng ph i, viêm bao tim, viêm cơ tim. 4. Nghe tim a. Ti ng tim Khi tim ñ p phát ra hai ti ng “Pùng-p p” ñi li n nhau. Ti ng th nh t phát ra lúc tim bóp, g i là ti ng tâm thu; ti ng th hai phát ra lúc tim giãn g i là ti ng tâm trương. Ti ng tâm thu do: ti ng tâm nhĩ co bóp ñ y máu t tâm nhĩ xu ng tâm th t; ti ng do cơ tâm th t căng do máu t tâm nhĩ xu ng, ti ng ñ ng m ch ch , ñ ng m ch ph i căng ra lúc máu t tim d n vào, và thành ph n ch y u t o thành ti ng tâm thu là do van nhĩ th t trái ph i ñóng l i gây ra. Ti ng tâm trương do van ñ ng m ch ch và van ñ ng m ch ph i ñóng l i t o thành. Gi a th ti ng th nh t và th ti ng th hai có quãng ng ng n ( chó: 0,2 giây); sau ti ng th hai là quãng ngh dài ( chó: 0,45 giây). m t chu kỳ tim ñ p ñư c tính t ti ng th nh t ñ n h t quãng ngh dài. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….30
Căn c m y ñ c ñi m sau ñây ñ phân bi t hai ti ng tim: Ti ng th nh t m, dài và tr m; ti ng th hai ng n và vang. Quãng ngh sau ti ng th nh t ng n, quãng ngh sau ti ng th hai và trư c ti ng th nh t dài. Ti ng th nh t rõ ñ nh tim, ti ng th c hai ñáy tim. Ti ng tim th nh t xu t hi n lúc tim bóp, ñ ng th i v i ñ ng m ch c ñ p; ti ng th hai sau m t lúc. gia súc nh , vì tim ñ p nhanh, hai quãng ngh g n gi ng nhau, n u căn c m ch ñ p xu t hi n cùng v i lúc nào ñ phân bi t. b. Ti ng tim thay ñ i Do b nh và các nguyên nhân khác, ti ng tim có th m nh lên, y u ñi, tách ñôi v.v... - Ti ng tim th nh t tăng: do lao ñ ng n ng, hưng ph n, gia súc g y, l ng ng c lép. Do b nh: viêm cơ tim, thi u máu, s t cao. - Ti ng tim th hai tăng: do huy t áp trong ñ ng m ch ch tăng và huy t áp trong ñ ng m ch ph i tăng. huy t áp ñ ng m ch ch tăng lúc viêm th n, tâm th t trái n dày. huy t áp ñ ng m ch ph i tăng do ph i khí thũng, viêm ph i, van hai lá ñóng không kín, l nhĩ th t trái h p. - Ti ng tim th nh t gi m: do viêm cơ tim, cơ tim b bi n tính, tim dãn - Ti ng th hai gi m: van ñ ng m ch ch hay van ñ ng m ch ph i ñóng không kín - Ti ng tim tách ñôi: m t ti ng tim tách làm hai b ph n ñi li n nhau. N u ti ng tim tách hai b ph n không rõ ràng g i là ti ng tim trùng ph c. Ti ng tim kéo dài, ti ng tim trùng ph c, ti ng tim tách ñôi ch là m t quá trình b nh lý và ý nghĩa ch n ñoán như nhau. Nguyên nhân cơ tim và th n kinh ñi u ti t ho t ñ ng khi n hai bu ng tâm th t không cùng co giãn. - Ti ng tim th nh t tách ñôi: do hai bu ng tâm th t không cùng co bóp, van hai lá, van ba lá không cùng ñóng gây nên. Do m t bu ng tâm th t thoái hoá hay n dày ho c m t bên bó Hiss tr ng i d n truy n. - Ti ng tim th hai tách ñôi: do van ñ ng m ch ch và van ñông m ch ph i không ñóng cùng m t lúc. Huy t áp ñ ng m ch ch hay huy t áp ñ ng m ch ph i thay ñ i, và bên nào huy t áp tăng, áp l c c m th l n, bu ng tâm th t bên ñó co bóp trư c. Còn nguyên nhân các van nhĩ th t, l nhĩ th t không bình thư ng, ñ ñ y máu hai bu ng tâm th t không ñ ng ñ u; và bên nào máu ñ y hơn co bóp dài hơn, van ñóng s m hơn gây nên ti ng tim tách ñôi. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….31
- Ti ng ng a phi (Gallop rhythm): ti ng tim th nh t, ti ng tim th hai và kèm theo m t ti ng tim th ba, khi tim ñ p có nh p ñi u ng a phi. Có các trư ng h p sau: - Ti ng ng a phi ti n tâm thu:ti ng ph xu t hi n trư c kỳ tim bóp và trư c ti ng th nh t. Nguyên nhân do bó Hiss d n truy n tr ng i, sung ñ ng t tâm nhĩ xu ng tâm th t ch m, tâm nhĩ co bóp s m không li n v i tâm th t co bóp t o nên ti ng ph . - Ti ng ng a phi tâm thu: ti ng ph li n sau ti ng th nh t. Do m t nhánh c a bó Hiss thoái hoá, sung ñ ng t tâm nhĩ xu ng bu ng tâm th t tr ng i, bu ng tâm th t y ñ p ch m t o ra ti ng ph . - Ti ng ng a phi tâm trương: ti ng ph xu t hi n kỳ ngh , lúc tim giãn. có th do tâm th t nhão, máu ch y vào căng m nh gây nên ti ng ph . Chú ý: ti ng ng a phi là tri u ch ng tim r i lo n n ng, là tiên lư ng b nh không t t. - Ti ng thai nhi: lúc tim ñ p nhanh, 2 bên ti ng tim như nhau, quãng ngh như nhau, là tri u ch ng tim suy. 5. T p âm T p âm do nh ng t ch c bên trong qu tim (các l , các van) không bình thư ng gây ra, g i là t p âm trong tim. T p âm do t n thương bao tim, màng ph i g i là t p âm ngoài tim. a. T p âm trong tim T p âm trong tim có t p âm do b nh v th c th và t p âm do cơ năng r i lo n. T p âm do b nh bi n th c th do các nguyên nhân sau: các van ñóng không kín, máu ch y ngư c tr l i; các l trong tim h p, máu ch y qua c xát. B nh các van thư ng do viêm, van c ng ho c teo l i làm thay ñ i hình d ng và m t ñàn tính. Do viêm tăng sinh, mép l dày và s n sùi, van và các dây ch ng dính li n nhau. T p âm trong tim còn g i là ti ng th i Ti ng th i tâm thu: xu t hi n li n v i ti ng th nh t hay trùng v i ti ng th nh t—Pùng-xì- p p. Nguyên nhân: + L ñ ng m ch ch h p. + L ñ ng m ch ph i h p. + L nhĩ th t trái h . + L nhĩ th t ph i h . N u l nhĩ th t h thì t p âm cùng v i ti ng th nh t; n u l ñ ng m ch ch hay l ñ ng m ch ph i h p thì t p âm sau ti ng th nh t m t tý. Ti ng th i tâm trương: t p âm kỳ tim ngh dài, sau ti ng tim th hai: Pùng – p p- xì Nguyên nhân: + L ñ ng m ch ch h . Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….32
+ L ñ ng m ch ph i h . + L nhĩ th t trái h p. + L nhĩ th t ph i h p. Ti ng th i ti n tâm thu: t p âm trư c ti ng tim th nh t m t tý: Xì -pùng-p p Nguyên nhân: + L nhĩ th t trái h p. + L nhĩ th t ph i h p. + T p âm do cơ năng tim r i lo n. Lo i t p âm này không n ñ nh. Có hai lo i. Ti ng th i do h van: van nhĩ th t trái, van nhĩ th t ph i ñóng không kín, máu ch y ngư c l i gây t p âm. Nguyên nhân: do tim nhão ho c các dây ch ng c a các van lo n dư ng; các van, do ñó, ñ y không kín. Lo i t p âm này thư ng th y ng a suy dinh dư ng, ng a già y u. Ti ng th i do thi u máu do máu loãng, ñ nh t th p, máu ch y nhanh gây t p âm. Ti ng th i do thi u máu trong b nh lê d ng trùng, b nh thi u máu ng a. b. T p âm ngoài tim B nh bao tim hay màng ph i. Ti ng c bao tim: do bao tim viêm, fibrin ñ ng l i tương m c s n sùi, khi tim co bóp các màng c sát gây ra. T p âm phát ra cùng v i hai kỳ ho t ñ ng c a qu tim. Ti ng c bao tim- màng ph i. Màng ph i viêm fibrin ñ ng l i trên b m t bao tim và màng ph i, lúc tim co bóp c xát gây ra ti ng. Nghe rõ khi gia súc th m nh. Ti ng v nư c. Do viêm bao tim, tích d ch th m xu t ñ ng l i trong bao tim, tim co bóp gây ra ti ng óc ách. N u d ch ñ ng l i nhi u, tim ñ p y u, ti ng tim y u, m ch chìm, vùng âm ñ c tuy t ñ i c a tim m r ng; ti ng v nư c không rõ. Viêm màng ph i th m xu t n ng có lúc xu t hi n tri u ch ng v nư c vùng ng c. 6. ð ên tâm ñ ði n tâm ñò ghi l i dòng ñi n sinh v t sinh s n trong quá trình tim hưng ph n. Năm 1843, ngư i ta ñã phát hi n hi n tư ng ñi n trong m t qu tim cô l p. Năm 1858, l n ñ u tiên v ñư c sơ ñ dòng ñi n sinh v t c a tim ch và Năm 1887, ghi ñư c dòng ñi n sinh v t c a tim ngư i trên m t sơ ñ ñơn gi n. mãi ñ n năm 1903, Einthoven m i sáng ch ñư c ñi n tâm k ghi ñư c ñi n tâm ñ tương ñ i chi ti t. Trong nhân y, ghi ñi n tâm ñ s d ng khá r ng rãi ñ ch n ñoán b nh. thú y, ñi n tâm ñ dùng ch y u trong nghiên c u. a. ði n tim. M t t chưc hay khí quan hưng ph n, thì b ph n ñang hưng ph n mang ñi n âm (-) so v i b ph n tĩnh. qu tim, N t Keith-Flack là kh i ñi m ñi n âm c a tim, là ngu n g c Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….33
sinh s n ra hưng ph n. Hưng ph n lan d n xu ng dư i, ñ n n t Aschoff-Tavara, theo bó Hiss, chùm Purkinje ñ n tâm th t các cơ hưng ph n theo th t xung ñ ng truy n ñ n. Lúc ñáy tim hưng ph n, ñáy tim là ñ nh ñi n âm m nh nh t. Cùng v i hưng ph n m t ñi ñáy tim và lan vè phía dư i, ñ nh tim s hình thành ñi m ñi n âm m nh nh t. N u m c m t ñi n k vào ch g n v i hai ph n m t t ch c hay khí quan ñang ho t ñ ng s ghi l i ñư c dòng ñi n sinh v t trên. Dòng ñi n do qu tim phát ra truy n ñ n toàn thân, hình thành trên cơ th nh ng ñi m mang ñi n âm ho c dương v i cư ng ñ khác nhau. Dùng m t ñi n tâm k n i hai ñi m mang ñi n khác d u (âm: -; dương: +) trên b m tcơ th s ghi l i ñư c dòng ñi n do tim phát ra và ñ thi ghi dòng ñi n ñó g i là ñi n tâm ñ . Nh ng máy hi n nay ghi ñư c ñi n tâm ñ có 5 sóng, ký hi u b ng các ch cái P, Q, R, S và T t h p thành. b. ði n tâm ñ . ði n tâm ñ chia làm hai kỳ: kỳ tâm thu và kỳ tâm trương. kỳ tâm thu b t ñ u t sóng P và t n cùng sóng T; kỳ tâm trương b t ñ u t sóng T và t n cùng P, sau ñó là chu kỳ ti p theo. Sóng P bi u th tâm nhĩ hưng ph n, gia súc kho ñi v phía trư c (dương). ðo n P-Q: i n tâm Hưng ph n truy n t n t Keith- Flack ñ n n t Aschoff-Tawara. QRS là sóng t ng h p c a tâm th t. ðo n S-T: tương ñương v i th i gian c a quá trình hưng ph n lan ñ n toàn b tim, tâm th t b t ñ u co bóp. Sóng T ph n ánh quá trình thay ñ i di n ra trong cơ tim. Kho ng cánh T-P tương ng v i kỳ tâm trương; P-T: kỳ tâm thu. ð c ñi n tâm ñ d a vào hình thái, phương hư ng, ñ cao, kho ng cách c a ñư ng bi u di n. B t ñ u t sóng P. T ñ u sóng P k ñư ng th ng n m ngang làm ñư ng tiêu chu n, g i là ñư ng không (0)- ñư ng ñ ng ñi n. Nh ng sóng trên ñư ng không g i là sóng dương (+); v phía dư i- sóng âm. M t sóng có ph n âm, ph n dương g i là lư ng tính. ðơn v chi u cao (thư ng quy ra mm) c a sóng là mV. Bi u th th i gian theo chi u dài (l y giây). Sóng P ph n ánh ho t ñ ng c a tâm nhĩ. Nó 1. ði n tâm ñ ng a 2. ði n tâm ñ bò Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b 3. thú …………………….34 nh ði n tâm ñ chó
nh l i, m r ng ra do lo n dư ng cơ tim, cơ tim thoái hoá. P-Q: th i gian hưng ph n d n truy n t tâm nhĩ ñ n tâm th t. Kho ng cách P-Q kéo dài do cơ tim thoái hoá ho c th n kinh phó giao c m quá hưng ph n. Sóng Q lõm sâu xu ng thư ng do b nh tâm th t. ðo n QRS kéo dài do h th ng d n truy n trong tim b r i lo n, cơ tim lo n dư ng. Sóng R to nh khác thư ng do tâm th t n dày. Sóng S sâu lúc tâm th t n dày. ðo n S-T cao ho c th p hơn ñư ng tiêu chu n, do cơ tim bi n tính. ð l n và hình thái c a sóng T thay ñ i do cơ năng tâm th t thay ñ i. III. Khám m ch qu n 1. M ch ñ p (Pulsus) Tim co bóp ñ y máu vào m ch qu n, m ch qu n căng r ng, sau ñó m ch qu n co d n máu ñi ti p t o thành m ch ñ p. B t m ch ñ khám tim, tình tr ng tu n hoàn c a cơ th . a. V trí b t m ch Trâu, bò: ñ ng m ch ñuôi, ñ ng m ch m t (Arteria facilis). Ng a: ñ ng m ch hàm ngoài (Arteria maxillaris externa); th ñ n: ñ ng m ch m t (Arteria transverssa faciei), ñ ng m ch ñuôi. La l a: ñ ng m ch ñuôi. Gia súc nh : ñ ng m ch ñùi (Arteria femoralis). L n và gia c m không b t m ch ñư c. Cách b t m ch: ph i ñ cho gia súc yên tĩnh và b t m ch theo m t th i gian nh t ñ nh trong ngày. B t m ch b ng tay: ngón tay tr và ngón tay gi a ñè lên ñ ng m ch. ðè tay v a ph i ñ có c m giác m ch n y rõ. Chú ý t n s tính ch t nh p ñi u c a m ch b. T n s m ch Là s l n m ch ñ p trong 1 phút. Nh ng con v t không ñ ng yên thì tính l n ñ p trong 3 - 4 phút r i l y s bình quân. Ngo i c nh như ch ñ làm vi c, khí h u, ăn u ng, gi ng gia súc, th vóc, gia súc ñ c hay cái... ñ u nh hư ng t n s m ch ñ p. Gia súc th vóc nh m ch ñ p nhanh; t n s m ch con ñ c ít hơn con cái, con già ít hơn con non. Ví d : Bò cái l n: 60 - 80. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….35
Bò ñ c: 36 - 60. Bê 2 tu n: 100 - 120. Bê 2 - 12 tháng: 100 - 110. M ch ñ p là do tim ñ p, nhưng t n s m ch ñ p có lúc không ph i là t n s c a tim. Ví d : nh p ngo i tâm thu, do l c ñ p c a tim y u, m ch khuy t. M ch ñ p liên quan ch t ch v i ph i; t n s m ch ñ p và t n s hô h p liên quan t l v i nhau. ng a kho , t n s hô h p kho ng 14, m ch ñ p 42, t l và 3. N u t l ñó thay ñ i nhi u là tri u ch ng b nh. Lúc viêm ph i t l ñó là 1:1. M ch ñ p nhanh do tim ñ p nhanh ng a t n s m ch quá 100 là tiên lư ng không t t. M ch ñ p nhanh do s t nh hư ng ñ n n t Keith-Flack, ho c do tác ñ ng c a các lo i ñ c t lên cơ quan th c m c a tim. Thân nhi t tăng 1 ñ t n s m ch tăng kho ng 8 -10 l n. T n s m ch tăng do các b nh truy n nhi m c p tính, viêm c p tính: viêm cơ tim, viêm bao tim, b nh van tim; các trư ng h p thi u máu, h huy t áp. nh ng b nh gây ñau ñ n, th n kimh b kích thích, trúng ñ c. Các b nh làm tăng áp l c xoang b ng như giãn d dày, ñ y hơi ru t, chư ng hơi d c , t n s m ch tăng, viêm não, trúng ñ c Atropin t n s m ch tăng rõ. T n s m ch gi m (Pulsus raus): là m ch ch m và thư ng do th n kinh mê t u hưng ph n ho c b nh h th n kinh trong tim. Các b nh làm áp l c s não tăng hưng ph n th n kinh mê t u làm tim ñ p ch m. Còn do viêm th n c p, huy t áp tăng và trúng ñ c. Hoàng ñ n, trúng ñ c digitalis, chì, mê t u hưng ph n m ch gi m. T n s m ch ch m do th n kinh mê t u hưng ph n thì tiêm Atropin s h t, còn n u do th n kinh trong tim thì tiêm Atropin không có tác d ng. T n s m ch c a gia súc. Bò : 50 - 80 l n/phút Trâu: 36 - 60 l n/phút Ng a: 24 - 42 l n/phút Th : 120 - 200 l n/phút Chó: 70 - 120 l n/phút Dê, c u: 70 - 80 l n/phút Mèo: 110 - 130 l n/phút c. Tính ch t m ch M ch to, m ch nh , tính căng c a thành m ch, cư ng ñ và ñ dày c u thành m ch. M ch to (Pulsus magnus) lư ng máu ch y vào m ch l n, chênh l nh gi a huy t áp t i ña và huy t áp t i thi u nhi u. ð c ñi m là m ch n y rõ, m nh và ch c. M ch to th y trong các b nh truy n nhi m c p tính, tâm th t trái n dày; do van ñ ng m ch ch ñóng không kín Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….36
M ch nh (pulsus parvus): do máu ch y t tim vào m ch ít, thành m ch ch n ñ ng nh thành m ch n y y u. Do suy tim, l ñ ng m c ch h p, m t nhi u máu. M ch nh và c ng trong b nh viêm th n m n tính, xơ c ng ñ ng m ch. M ch r t nh g i là m ch ch . M ch ñ p r t y u, s lâu m i có c m giác ñ p. Do viêm cơ tim viêm n i tâm m c; các b nh truy n nhi m, trúng ñ c gây suy tim. M ch ñ p y u ñ n m c rung kh g i là m ch rung Theo ñ căng c a m ch: M ch c ng: m ch căng, thành m ch c ng. B nh u n ván, b nh viêm th n, trúng ñ c, xơ c ng ñ ng m ch, viêm màng b ng ng a. M ch m m: m ch ñ p y u thành m ch lùng nhùng không căng. do suy tim n ng, m t nhi u máu. Theo t c ñ m ch n y t t lên xu ng có: M ch nhanh: còn g i là m ch n y: m ch căng lên r i t t xu ng r t nhanh. Do l ñ ng m ch ch h , các b nh có s t cao, cư ng giáp tr ng. M ch ch m: m ch n y lên xu ng ch m. Do l ñ ng m ch ch h p ho c xơ c ng ñ ng m ch. 2. Khám tĩnh m ch - Tĩnh m ch xung huy t Chú ý xung huy t tĩnh m ch trên b m t cơ th ho c niêm m c. Ng a: tĩnh m ch b ng sung huy t; trâu, bò: tĩnh m ch c vú. Tĩnh m ch máu toàn thân: thư ng do máu ch y v tim tr ng i gây nên. Các tĩnh m ch dư i ng c, b n chân, nh t là tĩnh m ch c , tĩnh m ch vú và tĩnh m ch ngoài ng c n i lên rõ nh t. Các nguyên nhân: (1) suy tim, (2) van ba lá ñóng không kín, (3) l nhĩ th t ph i h p và (4) bao tim viêm, tích nư c h n ch tim co bóp. Trong các b nh tim cơ năng r i lo n nghiêm tr ng, máu tĩnh m ch toàn thân, ng c, b ng, th y thũng. máu tĩnh m ch c c b : do viêm kh i u chèn ép, do nh i máu, v t s o làm t c m ch qu n, máu n ng , gây th y thũng c c b . - Tĩnh m ch ñ p Tim ho t ñ ng làm thay ñ i dung tích m ch g i là tĩnh m ch ñ p. Chú ý tĩnh m ch c . Tĩnh m ch âm tĩnh là lúc tĩnh m ch ñ p cùng kỳ tim giãn. Cách khám: ðè ch t tĩnh m ch c ño n gi a thì ph n tĩnh m ch ph n g n tim x p h n, ph n xa tim, máu d n ñ y v tĩnh m ch. ðó là tĩnh m ch âm tính – bình thư ng. N u ph n tĩnh m ch g n tim cũng máu khi tim co – tĩnh m ch dương tính là tri u ch ng ñ c thù c a b nh h van ba lá. Tĩnh m ch ñ p ñ ng là do ñ ng m ch c ñ p quá m nh làm nh hư ng ñ n tĩnh m ch c . bò, tĩnh m ch c ñ p ñ ng là bình thư ng. các loài gia súc khám tĩnh m ch ñ p ñ ng có th do van ñ ng m ch ch ñóng không kín. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….37
3. Khám ch c năng tim T o hoàn c ng b t tim ph i ho t ñ ng m nh và qua ph n ng c a h tim m ch, ñánh giá ch c năng c a nó. Ví d : b t gia súc ho t ñ ng m nh m t th i gian ng n, tim ñ p, m ch ñ p, t n s hô h p, huy t áp ñ u thay ñ i. M c ñ thay ñ i và th i gian các ch tiêu tr l i bình thư ng ph n ánh tình tr ng ch c năng c a tim. Các phương pháp thư ng dùng: B t gia súc ch y 10 phút trên ñư ng th ng, ñ m t n s m ch ñ p, t n s hô h p tăng bao nhiêu l n so v i bình thư ng và các ch tiêu ñó tr l i bình thư ng sau bao nhiêu phút. ng a, sau 10 phút ch y t n s m ch 50 - 65 l n và tr l i bình thư ng sau 3 - 7 phút. B t gia súc ng ng th 30 - 45 giây, xem ph n ng c a tim. Theo Sa-ra-brin gia súc ng ng th s thi u oxy, tăng áp l c n i ph nang. áp l c tăng ph i s nh hư ng trư c tiên lên bên ph i tim, sau ñó c bên trái, tim ñ p nhanh. Lúc tim y u tim ñ p nhanh hơn nhi u. Phương pháp này cho k t qu t t trong ch n ñoán s m thoái hóa cơ tim bò. Sau khi b t gia súc ng ng th , huy t áp ñ ng m ch thay ñ i. N u ch c năng tim b r i lo n, huy t áp ñ ng m ch thay ñ i r t ít. Lúc tim y u kh năng làm bù m t, huy t áp l i gi m. CÂU H I KI M TRA CHƯƠNG III: KHÁM H TIM M CH 1. V trí tim và cách khám tim c a trâu, bò, ng a? 2. Ti ng tim và nh ng t p âm x y ra khi nghe tim? Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình Giáo trình Ch n ñoán b nh thú …………………….38