intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình Khảo cổ học Việt Nam: Phần 2

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST
Báo xấu
106
lượt xem 15
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 2 Giáo trình Khảo cổ học Việt Nam gồm nội dung các chương: Vài nét đặc trưng hậu kỳ đá mới – sơ kỳ kim khí Nam Tây Nguyên, văn hóa Óc Eo. Tham khảo nội dung tài liệu để nắm bắt nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Khảo cổ học Việt Nam: Phần 2

  1. Khảo cổ học Việt Nam - 37 - CHÖÔNG BA VAØI NEÙT ÑAËC TRÖNG HAÄU KYØ ÑAÙ MÔÙI – SÔ KYØ KIM KHÍ NAM TAÂY NGUYEÂN Nam Taây Nguyeân goàm hai tænh Ñaéc Laéc vaø Laâm Ñoàng. Veà cô baûn töông öùng vôùi caùc vuøng ñòa lyù: Nuùi thaáp Chö Ñjiu, Cao nguyeân Buoân Meâ Thuoät, Cao nguyeân M’Ñraéc, Baùn hình nguyeân La Suùp, Truõng Kroâng Paùch- Laéc( Thuoäc phaàn nam khu ñòa lyù Ñaéc Laéc – Bình Phuù); caùc vuøng: Nuùi trung bình Chö Yang Sin, Cao nguyeân Ñaéc Noâng, Cao nguyeân Di Linh, Nuùi thaáp Di Linh, Ñoài Caùt Tieân (thuoäc khu cöïc Nam Trung Boä) 1. ÑAËC TRÖNG DI TÍCH 1.1. Ñaëc tröng phaân boá di tích Trong soá caùc vuøng ñòa lyù ñoù, khaûo coå hoïc tìm thaáy daáu veát haäu kyø ñaù môùi – sô kyø kim khí tìm thaáy 19 ñòa ñieåm ôû 5 vuøng ñòa lyù sau: Vuøng cao nguyeân Buoân Meâ Thuaät (coøn goïi laø cao nguyeân Ñaéc Laéc), baùn bình nguyeân Ia Suùp, truõng Kroâng Paùch – Laéc. Cao nguyeân Ñaéc Noâng vaø vuøng ñoài Caùt Tieân. + Taïi vuøng cao nguyeân Buoân Meâ Thuaät ñaõ phaùt hieän 2 ñòa ñieåm: Ea H’Leo vaø Ea Kao. Dieän tích cuûa vuøng naøy roäng khoaûng 3667 km2, giaùp vôùi cao nguyeân Ñaéc Noâng vaø baùn bình nguyeân Ia Suùp ôû phía taây. Ñaây laø vuøng cao nguyeân basalte treû, ít bò chia caét, gôïn soùng. Ñoä cao trung bình 500 – 600m, hôi thoaûi daàn töø baéc xuoáng nam vaø töø taây sang ñoâng. - Ñòa ñieåm EaH’Leo, naèm gaàn quoác loä 14, xaõ EaH’Leo, huyeän EaH’Leo, giaùp vôùi huyeän Ayunpa cuûa tænh Gia Lai, nôi ñaàu cuûa caùc nhaùnh suoái ñoå vaøo soâng Ba. Di chæ do Nguyeãn Khaéc Söû vaø Voõ quùy xaùc minh ñaàu naêm 2000. Taàng vaên hoùa moûng, bò xaùo troän nghieâm troïng. Taïi ñaây ñaõ tìm thaáy 1 maûnh töôùc vaø 7 rìu boân ñaù maøi toaøn thaân (2 rìu vai xuoâi, 3 rìu vai ngang, 1rìu töù giaùc vaø 1 boân hình raêng traâu) - Ñòa ñieåm Ea Kao, thò xaõ Buoân Ma Thuaät do caùn boä Baûo taøng thu löôïm ñöôïc treân maët goàm 13 hieän vaät ñaù vaø 3 ñeá ñoà goám. Tröôùc ñoù, caùn boä Baûo taøng Lòch söû Vieät Nam taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ tieáp caän di tích naøy vaø thu löôïm ñöôïc khaù nhieàu ñoà goám, song chöa coù thoâng baùo chi tieát. Taïi ñaây ñaõ thu thaäp ñöôïc 13 hòeân vaät ñaù, chuû yeáu laø rìu khoâng coù vai cuøng vôùi moät soá ñoà goám. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  2. Khảo cổ học Việt Nam - 38 - - Taïi vuøng baùn bình nguyeân Ia Suùp ñaõ phaùt hieän 1 ñòa ñieåm Ia Roáp, huyeän Ia Suùp. Ñaây laø vuøng ñòa hình thuoäc daïng ñoàng baèng boùc moøn vôùi ñoài nuùi soùt löôïn soùng, ñoä cao tuyeät ñoái chæ ñaït 300 – 200m, coù leõ laø moät trong nhöõng vuøng thaáp nhaát cuûa Nam Taây Nguyeân. Ñòa ñieåm Ia Roáp, huyeän Ia Suùp ñöôïc phaùt hieän ñaàu naêm 2000, trong khi ñaøo ñaát laøm vöôøn, daân ñòa phöông ñaõ thu ñöôïc 2 cuoác coù vai, cuoác ñaù daïng phaùc vaät, chöa maøi. Cuoác laøm töø ñaù phtanite, maøu traéng ñuïc; coù vai xuoâi, thaân hình chöõ nhaät, moûng, maët buïng gaàn phaúng, maët löng hôi cong khum, toaøn thaân coù veát gheø nhoû, chöa ñöôïc maøi. Maët boå doïc hình chöõ “V” hôi vaùt veà maët trong, maët caét ngang gaàn hình thang ñaùy cong loài. Nhìn chung, cuoác ñöôïc cheá taùc vôùi kyõ thuaät gheø khaù hoaøn thieän. Treân rìa löôõi coù nhieàu veát gheø nhoû tu chænh taïo rìa löôõi moûng vaø saéc. Kích thöôùc 1 chieác thaân daøi 12,6 cm, löôõi daøi 9 cm, löôõi roäng 6,8 cm, vai roäng 6 cm, thaân daøi 1,7 cm, chuoâi daøi 3,6 cm, roäng 2,2 cm, daøy 1,6 cm; chieác coøn laïi thaân daøi 12,5 cm, löôõi daøi 9,5 cm, löôõi roäng 6,8 cm, vai roäng 6 cm, thaân daøi 1,8 cm, chuoâi daøi 3,8 cm, roäng 2,5 cm, daøy 1,7 cm. + Taïi vuøng cao nguyeân Ñaéc Noâng ñaõ phaùt hieän 10 ñòa ñieåm khaûo coå. Vuøng cao nguyeân Ñaéc Noâng naèm ôû söôøn taây cuûa daãy Tröôøng Sôn Nam, phía baéc giaùp vôùi vuøng Ia Suùp, phía ñoâng vaø ñoâng nam giaùp vuøng nuùi thaáp Chö Yang Sôn, coù dieän tích 3820m2. Ñòa hình vuøng naøy laø cao nguyeân basalte bò xaâm thöïc chia caét maïnh, phaàn lôùn dieän tích cuûa vuøng coù ñoä cao tuyeät ñoái trung bình töø 700 – 800 m. Ñaây laø moät trong nhöõng vuøng coù ñòa hình cao nhaát Nam Taây Nguyeân . 1. Ñòa ñieåm Ñoài chôï (Goø Chôï), naèm ôû thò traán Kieán Ñöùc, huyeän Ñaéc R’laáp, caùch thaønh phoá Ban Meâ Thuaät 180 km neà phía tay nam, caùch quoác loä soá 14 töø Saøi Goøn ñi Ban Ma Thuaät 1 km veà phía baéc. Di chæ ñöôïc phaùt hieän 1987, daân ñòa phöông ñaõ söu taàm ñöôïc 32 hieän vaät ñaù, 1 hieän vaät goám. 2. Ñòa ñieåm Ñoài Nghóa trang, caùch di tích Goø Chôï khoaûng 1 km theo ñöôøng chim bay veà phía baéc. Di tích phaân boá treân phaàn gaàn ñænh quaû ñoài, nôi quy hoaïch xaây döïng Nghóa Trang lieät syõ cuûa huyeän Ñaéc R’laáp (môùi taùch ra töø huyeän Ñaéc Noâng naêm 1985). Do vaäy haàu nhö toaøn boä di tích ñaõ bò san uûi ñeå laøm Nghóa Trang lieät syõ. Taïi ñaây thaùm saùt 4m2 vaø khai quaät 30 m2, coù taàng vaên hoùa moûng, thu ñöôïc ñoà ñaù vaø ñoà goám. 3. Vöôøn caø pheâ nhaø oâng Phaïm Kieân, caùch Ñoài Nghóa Trang khoaûng 900 m veà phía baéc. Taïi ñaây ñaõ ñaøo moät hoá thaùm saùt vôùi dieän tích thu ñöôïc 2 baøn maøi vaø moät soá maûnh goám veà chaát lieäu, maøu saéc vaø hoa vaên gioáng goám ôû Ñoài Nghóa Trang. 4. Vöôøn nhaø oâng Hoaøng Vaên Ñaêng ôû beân traùi con ñöôøng töø thò traán xuoáng xaõ Chaâu Giang, caùch di chæ Ñoài Nghóa Trang hôn 1km veà phía ñoâng baéc. Di tích naèm ôû Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  3. Khảo cổ học Việt Nam - 39 - ñoä cao khoaûng 20m so vôùi möïc nöôùc suoái veà muøa khoâ, taàng vaên hoùa gaàn nhö ñaõ bò phaù huûy, chæ coøn nhaët ñöôïc moät soá maûnh goám. 5. Vöôøn nhaø oâng Hoan, caùch vöôøn nhaø anh Ñaêng khoaûng 200m. Taàng vaên hoùa ôû ñaây cuõng bò phaù huûy, chæ nhaët ñöôïc moät soá maûnh goám. 6. Vöôøn nhaø anh Nguyeãn Vaên Hoøa, caùch vöôøn nhaø anh Hoan 450 m, hoá thaùm saùt cho thaáy taàng vaên hoùa ñaõ bò phaù hoaïi gaàn heát, thu ñöôïc 3 baøn maøi vaø moät soá maûnh goám. 7. Vöôøn nhaø anh Quyeát, caùch vöôøn nhaø anh Hoan hôn 200m. Taïi ñaây chæ thu ñöôïc moät soá maûnh goám, taàng vaên hoùa ñaõ bò phaù hoaïi heát. 8. Vöôøn nhaø oâng Phuù, caùch vöôøn nhaø anh Hoaø gaàn 200m, di tích cuõng ñaõ bò phaù huûy heát bôûi maùy uûi san ñoài laøm vöôøn, chæ coøn nhaët ñöôïc moät soá maûnh goám. 9. Vöôøn nhaø oâng Khoan, caùch truï sôû UÛy ban Nhaân daân huyeän Ñaéc R’laáp caùch di chæ Ñoài Nghóa Trang khoaûng 1,2 km veà phía ñoâng. Naêm 1994 , khi ñaøo hoá laøm vöôøn oâng Khoan ñaõ phaùt hieän ñöôïc 3 rìu töù giaùc baèng ñaù phtanit , 5 phaùc vaät rìu töù giaùc. Moät hoá thaùm saùt môû caùch hoá ñaøo cuûa oâng Khoan 50 m cuõng chæ thu ñöôïc moät vaøi maûnh goám, taàng vaên hoùa ñaõ bò phaù huûy heát. 10. Ñòa ñieåm Ñraisi ôû bôø soâng Mado, gaàn buoân Ñraisi, treân ñieåm cao 510 – 520m.Buoân Ñraisi thuoäc xaõ 10, hueän 5 (tröôùc 1975), nay thuoäc huyeän Ñaéc R’laáp. Naêm 1974, caùn boä Vieän Khaûo coå hoïc ñaøo thaùm saùt. Taàng vaên hoùa naèm ôû ñoä saâu 0,8 – 1,3m, ñaõ thu ñöôïc 1 cuoác ñaù , 2 daàm ñaù, 1 rìu vai xuoâi, 1 baøn maøi, 45 maûnh goám vaø moät soá maûnh ñaù nguyeân lieäu. Di vaät ñaùng chuù yù nhaát laø 1 chieác cuoác chim vaø 2 daàm ñaù. Ngoaøi 10 ñòa ñieåm noùi treân, trong vuøng ñòa lyù naøy coøn phaùt hieän leû teû nhieàu ñoà ñaù, ñaùng chuù yù laø caùc söu taäp sau: - Söu taäp Quaûng Tröïc – Quaûng Taân goàm 15 hieän vaät ñaù ; - Söu taäp Ñaéc Nang, huyeän Kroâng Noâ goàm 18 cuoác hình thang. - Söu taäp Ñaék Toân, xaõ Thöôøng Xuaân, huyeän Ñaéc Noâng goàm 4 hieän vaät ñaù (1 vieân ñaù gheø troøn coù loã thuûng ôû giöõa, 2 boân töù giaùc vaø 1 boân coù vai). Vôùi 10 ñòa ñieåm vaø moät soá söu taäp noùi treân cho thaáy, vuøng ñòa lyù cao nguyeân Ñaéc Noâng laø nôi taäp trung cao nhaát caùc di tích haäu kyø ñaù môùi – sô kyø kim khí ôû Nam Taây Nguyeân. Trong ñoù xung quanh thò traán Ñaéc R’Laáp, trong dieän tích khoaûng 4 km2 (moãi chieàu 2 km) laø nôi taäp trung nhaát. + Taïi vuøng truõng Kroâng Pak – Laùc ñaõ phaùt hieän 5 ñòa ñieåm. Vuøng truõng Kroâng Paék – Laùc, naèm keïp giöõa cao nguyeân Buoân Ma Thuaät vaø daõy nuùi Chö Yang Sin; coù Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  4. Khảo cổ học Việt Nam - 40 - beà maët san baèng coå, kieåu ñòa hình ñoàng baèng tích tuï boùc moøn vôùi ñaàm hoà vaø ñoài soùt. Do hoaït ñoäng cuûa soâng Kroâng Ana vaø soâng Kroâng Knoâ neân beà maët ñòa hình vuøng naøy töông ñoái baèng phaúng, ñoä cao trung bình 400 – 500m. Khí haäu hôi khoâ hôn caùc vuøng khaùc. Heä thoáng soâng suoái thöa, coù hoà nöôùc lôùn (hoà Laêk roäng 876 km2). Caùc phaùt hieän di tích vaø di vaät aäu kyø ñaù môùi ôû huyeän Kroâng Ana, huyeän Laêc goàm : 1. Ñòa ñieåm Quaûng Ñieàn, ôû huyeän Kroâng Ana, ngöôøi daân laøm vöôøn phaùt hieän moät soá rìu ñaù. Thaùng 4 – 1991, Nguyeãn Thò Mai söu taäp theâm ôû ñaây moät soá rìu boân ñaù. Naêm 1993, caùn boä Vieän Khaûo coå ñaõ ñaøo thaùm saùt ñòa ñieåm naøy vaø thu thaäp treân maët ñöôïc moät soá di vaät ñaëc tröng cho haäu kyø ñaù môùi. Di tích haàu nhö ñaõ bò phaù huûy hoaøn toaøn do quaù trình caùnh taùc, sau uûi vöôøn ñeå troàng caây. Trong caùc hoá thaùm saùt, taàng vaên hoùa daøy khoaûng 5 cm – 10cm, ñaõ bò xaùo troän. 2. Ñòa ñieåm Buoân Trieát, caïnh Hoà Laéc, thuoäc huyeän laéc, caùch thò xaõ Buoân Meâ Thuaät 50 km veà phía ñoâng nam, giaùp vôùi tænh Laâm Ñoàng laø moät di chæ khaûo coå hoïc quan troïng. Cuoán naêm 1978, trong luùc canh taùc, daân ñòa phöông ñaõ thu nhaët ñöôïc nhieàu rìu boân ñaù vaø thoâng baùo cho Baûo taøng Ñaéc Laéc. Naêm 1991, caùn boä Baûo taøng Ñaéc Laéc ñaõ tôùi ñieàu tra vuøng naøy, môû moät hoá thaùm saùt vaø ñaõ thu thaäp ñöôïc moät soá hieän vaät ñaù cuøng ñoà goám. 3. Cuoái naêm 1993, caùn boä Vieän Khaûo coå hoïc vaø Baûo taøng Ñaéc Laéc ñaõ ñaøo moät hoá thaùm saùt coù dieän tích 2m2 taïi vöôøn nhaø oâng Trí, xaõ Buoân Trieát. Trong hoá ñaøo ñaõ tìm thaáy moät chieác cuoäc ñaù, 2 rìu boân coù vai, 2 moä voø goám ñöôïc choân uùp mieäng vaøo nhau, 2 hieän vaät goám chaân cao ñaõ bò vôõ vaø nhieàu maûnh goám. Ngoaøi ra coøn thu thaäp ñöôïc trong nhaân daân cö truù trong khu di tích ñöôïc 7 rìu boân maøi toaøn thaân (1 boân coù vai, 1 boân hình raêng traâu vaø 5 rìu boân töù giaùc. Thaùng 12 – 1994, Vieän Khaûo coå hoïc vaø baûo taøng Ñaéc Laéc ñaõ khai quaät di chæ Buoân Trieát. Hoá khai quaät caïnh hoá thaùm saùt, thu ñöôïc 2 rìu coù vai, 2 phaùc vaät rìu, 3 doïi xe chæ vaø 1187 maûnh goám. Ñòa ñieåm Buoân Duc Ñoân, xaõ Ngang Tao, caùch ñòa ñieåm Buoân Trieát khoaûng 17 km veà phía ñoâng nam, vaøo cuoán naêm 1997, anh Ma Din töùc Y Noâ Löùc ñaõ phaùt hieän 2 cuoác ñaù, 3 rìu töù giaùc vaø moät baøn maøi trong moät hoá ñaøo laáy nöôùc, ôû ñoä saâu 1,3 m so vôùi maët vöôøn hieän nay. Chuùng toâi ñaõ tôùi kieåm tra , nhöng khoâng tìm thaáy daáu veát taàng vaên hoùa trong hoá ñaøi naøy. Môû roäng khu vöïc tìm kieám, chuùng toâi phaùt hieän moät soá maûnh goám vaên thöøng vaø vaên chaûi treân maât vöôøn. Moät hoá thaùm saùt 2m2 ñöôïc môû cho thaáy, taàng vaên hoùa ñaõ bò xaùo troän vaø bò phaù huûy haàu heát. 4. Ñòa ñieåm Ea Ga, xaõ Cö Ni, Huyeän Ea Ka. Thaùng 4 - 2000, khi ñaøo ñaát trong vöôøn caø pheâ, tôùi ñoä saâu 1m, oâng Ama Thi ñaõ tìm thaáy moät soá cuoác ñaù trong vuøng ñaát ñen. Tin naøy ñöôïc baùo veà Phoøng Vaên hoùa huyeän, roài veà Baûo taøng tænh. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  5. Khảo cổ học Việt Nam - 41 - Thaùng 5 – 2000, caùn boä Vieän Khaûo coå hoïc trôû laïi di tích naøy, nhöng daân ñaõ ñaøo phaù di tích ñeå tìm hieän vaät. Taïi ñaây hieän coøn 7 cuoác vaø 1 baøn maøi naèm saâu döôùi 1m, taäp trung vaøo goùc ñoâng nam cuûa hoá ñaát ñen. Dieän tích vuøng ñaát maøu ñen khaù roäng, coù hình gaàn baàu duïc, chieàu daøi tôùi 4m, chieàu roäng 3,5 m. Nhöõng ngöôøi khaûo saùt cho raèng, ñaây khoâng phaûi laø di tích moä hoaëc cö truù. Hoá ñaát ñen naøy coù theå lieân quan ñeán vieäc caát tröõ daïng nhaø kho, khoâng loaïi tröø khaû naêng laø veát tích nhaø phoøng hoä cuûa caùc boä laïc coå. Caàn tieáp tuïc ñaøo roäng trong khu vöïc naøy. 5. Ñòa ñieåm Xuaân Phuù, huyeän Ea Kar do caùn boä Vieän Khaûo coå hoïc vaø Baûo taøng Ñaéc Laéc döôùi söï chuû trì cuûa TS Vuõ Theá Long xaùc minh thaùng 8 – 2000. Di chæ roäng gaàn 10.000m2, chöa tìm thaáy taàng vaên hoùa vaø ñoà goám. Chæ trong thôøi gian raát ngaén, ñoaøn ñaõ thu ñöôïc 8 phaùc vaät rìu coù vai, 140 maûnh töôùc, 11 haïch ñaù , 5 baøn maøi. Tröø 5 baøn maøi baèng sa thaïch, soá coøn laïi ñeàu laø ñaù löûa. Nhöõng hieän vaät naøy nhaët ñöôïc treân maët ñaát do daân ñaøo xôùi laøm vöôøn. Ñaây laø moät di chæ xöôûng cheá taùc rìu ñaù vôùi quy moâ lôùn ôû Ñaéc Laéc. + Taïi vuøng ñoài Caùt Tieân ñaõ phaùt hieän ñöôïc 1 ñòa ñieåm Phuø Myõ, ôû ven bôø taû ngaïn thöôïng löu soâng Ñoàng Nai thuoäc huyeän caùt Tieân, caùch trung taâm huyeän lî Caùt Tieân hôn 1km. Di chæ ñöôïc caùn boä Vieän Khaûo coå hoïc vaø Baûo taøng Laâm Ñoàng ñaøo thaùm saùt naêm 1996 vaø khai quaät vaøo naêm 1998. Hai hoá khai quaät ñeàu ôû trong vöôøn nhaø oâng Traàn Ñình Kha vôùi toång dieän tích 97m2 (hoá I roäng 63m2, hoá II roäng 35 m2). Hai hoá caùch nhau 4.4 m. Trong quaù trình khai quaät do bò reã caây döøa aên ra quaù nhieàu khoâng theå khai quaät saâu ñöôïc neân dieän tích khai quaät hoá II chæ coøn 28m2. Taàng vaên hoùa daøy trung bình 20 – 25 cm, trong ñoù tìm thaáy 16 hieän vaät ñaù vaø 116 hieän vaät ñaát nung. Töø nhöõng ñieåm trình baøy ôû treân coù theå chæ ra moät soá ñaëc tröng chính veà dieän phaân boá caùc di tích haäu kyø ñaù môùi – sô kyø kim khí Nam Taây Nguyeân nhö sau: - Caùc ñòa ñieåm khaûo coå haäu kyø ñaù môùi – sô kyø kim khí Nam Taây Nguyeân phaân boá raûi raùc ôû moät soá vuøng ñòa lyù vôùi maät ñoä khoâng ñeàu: Cao nguyeân Buoân Meâ Thuaät (2 ñòa ñieåm), Baùn bình nguyeân Ia Suùp (1 ñòa ñieåm), Truõng Kroâng Pak – Laéc (5 ñòa ñieåm), cao nguyeân Ñaék Noâng (10 ñòa ñieåm) vaø ñoài Caùt Tieân (1 ñòa ñieåm). Trong ñoù, Cao nguyeân Ñaêk Noâng vaø Truõng Kroâng Pak – Laéc laø nôi taäp trung cao nhaát. - Caùc di tích haäu kyø ñaù môùi – sô kyø kim khí Nam Taây Nguyeân phaân boá caïch caùc soâng suoái, chuû yeáu thuoäc heä thoáng caùc soâng ñoå nöôùc veà phía taây hoaëc caïnh hoà lôùn - Hoà Laéc. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  6. Khảo cổ học Việt Nam - 42 - Ngoaøi di chæ Phuø Myõ (Laâm Ñoàng) thuoäc heä thoáng soâng Ñoàng Nai ra soá coøn laïi ñeàu thuoäc heä thoáng caùc soâng ñoå nöôùc sang Campuchia. 1.2. Ñaëc tröng moä taùng. Cho ñeán nay trong caùc ñòa ñieåm haäu kyø ñaù môùi - sô kyø kim khí ôû Nam Taây Nguyeân duy nhaát tìm thaáy moä noài voø uùp nhau trong hoá thaùm saùt buoân Trieát vaøo naêm 1993. Taïi ñaây trong vöôøn nhaø oâng Taân, moät doi ñaát naèm lieàn keà beân hoà Laéc trong hoá thaùm saùt vôùi dieän tích 2m x 2m ñöôïc môû theo höôùng Baéc – Nam, sau khi ñaøo qua taàng vaên hoaù vôùi ñoä daøy trung bình 0,3m -0,4m chuùng toâi thaáy xuaát hieän ôû moät phaàn phía Baéc cuûa hoá thaùm saùt coù moät veät ñaát maøu xaùm hôi ñen. Tieáp tuïc ñaøo hoá ñaát maøu xaùm ñen naøy chuùng toâi ñaõ tìm thaáy hai moä noài voø uùp nhau cuøng moät soá hieän vaät choân theo ôû ngoaøi hai chieác voø. Caû 2 chieác voø ñeàu ñaõ bò vôõ, chuùng chæ giöõ nguyeân ñöôïc hình daïng khi coøn ñang naèm trong ñaát vaø ñöôïc choân nghieâng khoaûng 15o so vôùi maët baèng. Hai chieác voø ñeàu coù maàu xaùm hoàng, goám moûng. Moät chieác coù ñöôøng kính mieäng 30cm, chieác coøn laïi ñöôøng kính mieäng laø 32cm. Trong caû hai chieác voø khoâng coù xöông, raêng, daáu veát than tro cuøng hieän vaät choân theo. Trong hoá ñaát maøu xaùm ñen beân caïnh 2 chieác voø chuùng toâi coøn tìm ñöôïc 1 chieác rìu coù vai vaø 2 hai chieác cuoác coù vai. Caû 2 chieác cuoác coù vai ñeàu laø loaïi vai vuoâng, ñöôïc cheá taùc töø ñaù badan. Chieác cuoác mang kyù hieäu 93BTTS1 coù chieác daøi ño ñöôïc 20,5cm; roäng löôõi 6,0cm; roäng vai 5,2cm; roäng chu 2,3cm; daày 2,2cm, maët caét ngang hình gaàn chöõ nhaät, laø moät chieác cuoác khaù ñeïp. Hoá ñaát tìm thaáy moä noài voø naèm ôû ñoä saâu 0,6m vaø aên saâu vaøo sinh thoå ôû ñoä saâu 1,05m. Nhö treân ñaõ bieát cho ñeán nay ôû caû khu vöïc nam Taây nguyeân chæ môùi tìm thaáy 2 moä noài voø uùp nhau ôû di chæ buoân Trieát, bôûi vaäy vieäc khaùi quaùt moät ñaëc tröng veà moä taùng ôû khu vöïc nam Taây Nguyeân laø ñieàu raát khoù khaên. Qua so saùnh, ñoái chieáu moä noài voø ôû di chæ buoân Trieát vôùi moä noài voø ôû caùc di chæ Lung Leng, Traø Doâm ôû khu vöïc Baéc Taây Nguyeân chuùng toâi thaáy raèng chuùng coù nhöõng maët töông ñoái gioáng nhau: Caùc moä voø uùp nhau ñeàu naèm trong caùc hoá ñaát xaùm ñen ôû lôùp sôùm cuûa taàng vaên hoaù vaø ñeàu aên saâu vaøo sinh thoå. Ñaây laø lôùp tìm thaáy rìu, cuoác coù vai thuoäc giai ñoaïn sôùm. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  7. Khảo cổ học Việt Nam - 43 - 2. ÑAËC TRÖNG DI VAÄT. 2.1. Giôùi thieäu khaùi quaùt caùc söu taäp hieän vaät Ñeå tìm hieåu ñaëc tröng di vaät ñaù vaø goám cuûa caùc di chæ haäu kyø ñaù môùi - sô kyø kim khí ôû nam Taây Nguyeân, chuùng toâi xin giôùi thieäu khaùi quaùt caùc söu taäp ôû khu vöïc naøy. Chuùng toâi chuû yeáu döïa vaøo toå hôïp hieän vaät ñoà ñaù vaø ñoà goám trong 3 di chæ ñaõ khai quaät laø Nghóa Trang, Buoân Trieát vaø Phuø Myõ; ñoàng thôøi giôùi thieäu theâm moät soá söu taäp hieän vaät tieâu bieåu töø caùc ñòa ñieåm khaùc do thaùm saùt hoaëc söu taäp nhaët coù ñòa chæ roõ raøng. Tröôùc heát xin giôùi thieäu sô boä 3 söu taäp hieän vaät do khai quaät: - Söu taäp hieän vaät Ñoài Nghóa Trang Trong hoá thaùm saùt 4m2 ñaõ thu ñöôïc 28 maûnh goám, 15 maûnh töôùc, 1 baøn maøi. Trong ñôït naøy coøn thu löôïm ñöôïc: 5 rìu töù giaùc, 4 maûnh baøn maøi ñaõ bò loä ra trong quaù trình san uûi. Trong hoá khai quaät thu ñöôïc: 2 rìu töù giaùc, 1 phaùc vaät rìu töù giaùc, 3 maûnh voøng, 25 baøn maøi vaø 3.241 maûnh goám. Caû 2 chieác rìu töù giaùc ñeàu ñöôïc laøm töø ñaù badan, chieác kyù hieäu 95 ÑrL H1- 01, treân moät maët vaãn coøn nhöõng veát gheà ñeõo chöa ñöôïc maøi heát: thaân daøi 5,7cm, roäng löôõi 2,9cm, roäng ñoác 1,4cm, daøy 2cm. Trong soá 25 baøn maøi coù 1 chieác baøn maøi raõnh, mang kyù hieäu 95ÑrL H1 - 09; soá coøn laïi ñeàu laø loaïi baøn maøi coù veát maøi phaúng hoaëc hôi loõm. Taát caû baøn maøi ñeàu ñöôïc laøm töø ñaù caùt coù haït töông ñoái mòn. Phaàn lôùn coù kích thöôùc nhoû vaø moûng. Nhöõng chieác baøn maøi thu ñöôïc ôû Ñoài Nghóa Trang khaùc vôùi nhöõng chieác baøn maøi ôû khu vöïc Gia Lai - Kon Tum. Taïi caùc ñòa ñieåm Bieån Hoà, Lung Leng soá löôïng baøn maøi thu ñöôïc ít hôn, kích thöôùc nhoû hôn. Baøn maøi ôû ñaây ñeàu coù kích thöôùc lôùn hôn, chuùng ñöôïc cheá taùc töø loaïi ñaù coù ñoä cöùng vaø haït mòn hôn nhieàu vaø ñeàu laø loaïi baøn maøi loõm. Caû ba maûnh voøng thu ñöôïc ôû Ñoài Nghóa Trang ñeàu coù thieát dieän caét ngang hình tam giaùc nhö nhöõng maûnh voøng ôû Goø Choã. Goám ôû ñòa ñieåm ñoài Nghóa Trang chuû yeáu laø loaïi goám moûng: 2.760 maûnh treân toång soá 3.241 maûnh goám caû hoá khai quaät, chieåm 85,15%. Caên cöù vaøo maøu saéc cuûa goám chuùng ñöôïc chia thaønh maáy loaïi sau: Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  8. Khảo cổ học Việt Nam - 44 - Goám naâu hoàng: 1.872 maûnh, chieám 57,75%. Goám naâu xaùm: 834 maûnh, chieám 25,73%. Goám xaùm hoàng: 715 maûnh, chieám 16,50%. Goám ñöôïc laøm töø ñaát seùt pha caùt vaø moät ít baõ thöïc vaät. Xöông goám coù maøu naâu ñen laãn nhöõng haït naâu xaùm traéng, goám töông ñoái mòn vaø cöùng. Trong toång soá 3.241 maûnh goàm coù: 430 maûnh goám vaên thöøng thoâ, chieám 13,26% 202 maûnh goám vaên thöøng mòn, chieám 6,23% 90 maûnh goám vaên chaûi, chieám 2,77% 14 maûnh goám vaên chaám giaûi, chieám 0,43% 28 maûnh goám vaên in voû soø, chieám 0,86% 12 maûnh goám vaên khaéc vaïch, chieám 0,37% Soá löôïng maûnh goám trang trí vaên chaám giaûi, khaéc vaïch, in voû soø chieám tyû leä raát nhoû. Chuùng ñöôïc trang trí thaønh haøng thaúng treân coå cuûa ñoà goám, hoaëc ñöôïc chaám trong khuoâng cuûa nhöõng ñöôøng khaéc vaïch gioáng nhö goám Phuøng Nguyeân. Vaên khaéc vaïch ñöôïc trang trí keát hôïp vôùi vaên chaám giaûi taïo thaønh nhöõng ñoà aùn ñeïp. Soá löôïng maûnh mieäng thu ñöôïc 324 maûnh, trong ñoù: Mieäng loe laø 213 maûnh, chieám 65,74% toång soá maûnh mieäng; mieäng khum 91 maûnh, chieám 28,08% vaø loaïi mieäng gaàn ñöùng 20 maûnh, chieám 6,17%. Toång soá coù 82 maûnh ñeá, goàm loaïi ñeá choaõi chaân cao vaø ñeá thaáp. Töø keát quaû thaùm saùt naêm 1993 vaø khai quaät naêm 1995 cho thaáy di tích Ñoài Nghóa Trang vöøa laø nôi cö truù, vöøa laø nôi cheá taùc coâng cuï, moät di chæ – xöôûng. - Söu taâp hieän vaät Buoân Trieát Di chæ Buoân Trieát ñöôïc ñaøo moät hoá thaùm saùt coù dieän tích 2m2 vaøo naêm 1993. Trong hoá ñaøo tìm thaáy 1cuoác ñaù, 2 rìu boân coù vai, 2 moä voø goám ñöôïc choân uùp mieäng vaøo nhau, 2 hieän vaät goám chaân cao ñaõ bò vôõ vaø nhieàu maûnh goám. Ngoaøi ra coøn thu thaäp trong khu di tích ñöôïc 7 rìu boân maøi toaøn thaân (1 boân coù vai, 1 boân hình raêng traâu vaø 5 rìu boân töù giaùc). Hoá khai quaät moä truøm leân hoá thaùm saùt cuûa naêm 1993 vôùi dieän tích 80m2. Trong hoá khai quaät chæ thu ñöôïc: 1 rìu coù vai; 1 rìu coù vai löôõi nhon; 1 cuoác töù giaùc (ñaõ bò gaãy phaàn chuoâi); 3 doïi xe chæ vaø 1184 maûnh goám. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  9. Khảo cổ học Việt Nam - 45 - Chieác rìu coù vai löôõi nhoïn mang kyù hieäu 94BT.4 coù theå ñöôïc cheá taùc töø moät chieác cuoác coù vai kích thöôùc lôùn ñaõ bò gaãy phaàn löôõi. Kích thöôùc cuûa hieän vaät ño ñöôïc laø: daøi 10,1cm; roäng chuoâi 3,2cm; daøi chuoâi 3,7cm; daøy 2,0cm. Trong 3 chieác doïi xe chiû, hai chieác coù tieát dieän nöûa hình caàu keáp hôïp vôùi noùn cuït. Goám Buoân Trieát coù maàu naâu hoàng, xöông goám maøu xaùm ñen, ñoä nung töông ñoái cao. Trong toång soá 1184 maûnh goám thu ñöôïc trong hoá khai quaât coù 87 maûnh ñöôïc trang trí vaên chaûi, chieám tyû leä 7,34%; 52 maûnh vaên thöøng chieám tæ leä 4,38%; 22 maûnh vaên soùng chieám tæ leä 1,85%; 11 maûnh vaên khaéc vaïch chieám tæ leä 0,92%; 7 maûnh vaên chaám raõi chieám tæ leä 0,59%. Caùc loaïi vaên naøy thöôøng keát hôïp vôùi nhau thaønh ñoà aùn töông ñoái ñeïp. Soá maûnh mieäng thu ñöôïc laø 25 maûnh vaø 8 maûnh ñeá.. Loaïi hình mieäng vôùi 2 loaïi: mieäng loe vaø mieäng khum. - Söu taäp hieän vaät Phuø Myõ. Moät phaùt hieän khaûo coå hoïc ñaùng chuù yù ôû Laâm Ñoàng laø di tích Phuø Myõ huyeän Caùt Tieân vaøo naêm 1996. Taïi ñaây, caùn boä Vieän Khaûo coå hoïc vaø Baûo taøng Laâm Ñoàng ñaõ ñaøo thaùm saùt, xaùc nhaän di chæ coù taàng vaên hoaù chöùa hieän vaät ñaù vaø goám thuoäc thôøi ñaïi kim khí. Cuoái naêm 1998, Vieän Khaûo coå hoïc vaø Baûo taøng Laâm Ñoàng ñaõ tieán haønh khai quaät ñòa ñieåm Phuø Myõ. Di tích Phuø Myõ naèm ôû ven bôø taû ngan thöôïng löu soâng Ñoàng Nai thuoäc huyeän Caùt Tieân, caùch trung taâm huyeän lî Caùt Tieân hôn 1km. - Ñoà ñaù: 16 tieâu baûn goàm: Khuoân ñuùc ñoàng: 9 chieác (1 chieác loaïi nhieàu mang vaø 8 chieác 2 mang). Khuoân nhieàu mang kyù hieäu 98 PM H2 L1- 4(HV3), laøm baèng ñaù sa thaïch hai beân khuoân coù hình maãu vaät loõm vaøo, ñoù laø vaät coù muõi (hay goùc) nhoïn. Khuoân coù hình gaàn chöõ nhaät, chieàu daøi coøn laïi 5,5cm, chieàu roäng 6,5cm, daøy 2,4cm. Khuoân hai mang tìm ñöôïc 8 chieác. Chieác kyù hieäu 98 PM H2 L16 laøm töø ñaù caùt, coù daïng moät nöûa hình truï boå doïc, chieàu daøi 13,3cm, roäng 6,5cm, daøy 2,3cm, vaät ñuùc laø 1 chieác rìu coù 2 caïnh ñeàu cong loõm, ñoác töông ñoái phaúng. Phaàn ñoác rìu coù trang trí moät con choàn, hai beân goùc coù hoa vaên gaàn voøng troøn, coù ñöôøng xuyeân giöõa laø Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  10. Khảo cổ học Việt Nam - 46 - muõi nhoïn laø goùc rìu. Ñaëc bieät ngöôøi xöa taïo ra ñaäu roùt cuõng laø ñaäu ngoùt ôû phaàn rìa cuûa löôõi rìu. Baøn maøi: 4 chieác, ñieån hình laø chieác kyù hieäu 18 PM H1L1 - 30, baèng ñaù caùt, nhieàu veát söû duïng, veát maøi hôi loõm, kích thöôùc daøi 10,4cm, roäng 8,2cm, daøy 2,2cm. Rìu ñaù: 2 chieác ñeàu ôû trong hoá I. Chieác thöù nhaát, rìu töù giaùc, kyù hieäu 48 PM H1L121 coù maøu xaùm xanh, ñöôïc cheá taùc töø ñaù badan, ôû moät maët ñöôïc maøi nhaün, maët kia ôû moät rìa caïnh bò vôõ, phaàn ñoác vaø rìa caïnh kia bò vôõ moät mieáng lôùn. Rìu daøi 8,0cm, roäng 3,9cm, daøy 2,6cm. Chaøy: 1 chieác, kyù hieäu 98 PM H1L2 - 46, laøm töø ñaù cuoäi, moät ñaàu ñaõ bò vôõ, chaøy coù hình truï, thuoân daàn veà moät phía, chaøy daøi 7,5cm, daøy 3,7cm. Ñoà goám: 116 hieän vaät vôùi caùc loaïi: Baøn ñaäp: 95 chieác, chieám 81,7% toång soá hieän vaät goám. Baøn ñaäp goám coù chung moät daùng hình, ñoù laø hình choùp cuït daøi ôû phaàn tay caàm, phía döôùi beø ra nhö chieác baùnh daøy, ôû ñaàu phaàn phía tay caàm thöôøng coù loã. Toaøn boä caùc hieän vaät ñeàu khoâng ñöôïc trang trí hoa vaên. Chieác baøn ñaäp mang kyù hieäu 98 PM L1 - 32 coøn nguyeân veïn, tay caàm hình choùp cuït daøi, phía döôùi loe ra nhö hình noùn, coù xuyeân loã ôû phaàn giöõa tay caàm. Khoâng trang trí hoa vaên, goám thoâ maøu ñoû. Kích thöôùc daøi 9,0cm ñöôøng kính lôùn nhaát 6,5cm. Doïi xe chæ: 11 chieác (ôû hoá I coù 10 chieác). Doïi xe chæ ñeàu cuøng moät loaïi hình choùp cuït vôùi caùc ñoä cao khaùc nhau, taát caû ñeàu khoâng ñöôïc trang trí hoa vaên. Chieác doïi xe chæ mang kyù hieäu 98 PM H1 L2 - 109 ñöôïc laøm baèng ñaát nung pha nhieàu caùt, maøu hoàng nhaït coù hình choùp cuït ñaùy phaúng, coù loã xuyeân taâm. Ñöôøng kính treân 2,0cm, ñöôøng kính döôùi 3,2cm, cao 1,1cm. Chieác kyù hieäu 98 PM H1 L1 - 15 coù maøu hoàng nhaït, hình choùp cuït coù loã xuyeân taâm; ñöôøng kính treân 2,4cm; ñöôøng kính döôùi 3,0cm; cao 2,1cm. Con daáu: 1 chieác, ñöôïc laøm baêng ñaát nung pha nhieàu caùt maøu hoàng xaùm, coù daùng nöûa hình caàu, maët döôùi gaàn phaúng, troøn ñöôïc trang trí hoa vaên hình xoaén oác troøn. Ñöôøng kính lôùn nhaát 2,5cm, cao1,7cm. Baùt: 1 chieác, kyù hieäu 98 PM H1 L2 - 45 coøn nguyeân veïn, coù maøu naâu hôi ñoû, laøm baèng goám thoâ pha nhieàu caùt, baùt coù mieäng loe roäng; ñöôøng kính mieäng 19cm; cao 6,9cm. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  11. Khảo cổ học Việt Nam - 47 - Hieän vaät goám hình söøng boø: 1 chieác kyù hieäu 98 PM H1 L2 (chöa roõ coâng duïng) laøm töø goám thoâ coù maøu xaùm nhaït, hình daùng hôi gioáng söøng boø beân trong roãng, ñaàu gaàn nhoïn. Thaân daøi 2,5cm; ñöôøng kính lôùn nhaát 4,2cm; ñöôøng kinh loã 1,3cm. Nghieân goám: 1 chieác kyù hieäu 98 PM L1 H2 - 112 coù maøu vaøng saãm, ñöôøng kính 4,2cm, ñöôøng kính loã 2,0cm, cao 2,7cm. Bi goám: 2 vieân, chieác kyù hieäu 98 PM H1 L2 - 113 coù maøu hoàng nhaït, laøm baèng ñaát nung pha nhieàu caùt, ñöôøng kính 2,2cm. Ngoaøi soá hieän vaät treân ñaây, ôû hai hoá khai quaät coøn thu ñöôïc 28.850 maûnh goám. Nhöõng ngöôøi khai quaät cho raèng, di tích Phuø Myõ coù nieân ñaïi vaøo khoaûng treân döôùi 3000 naêm caùch ngaøy nay, töông ñöông vôùi caùc di tích Caùi Luûng, Caùi Vaïn phaân boá ôû haï löu soâng Ñồng Nai. 2.2. Caùc söu taäp khaùc ôû Nam Taây Nguyeân. - Söu taäp ñoà ñaù ôû ñòa ñieåm Ea H’Leo coù 7 rìu boân ñaù. - Söu taäp hieän vaät ôû Ea Kao, thaønh phoá Buoân Meâ Thuaät goàm 3 hieän vaät goám vaø 13 hieän vaät ñaù. 3 ñoà goám coù chaân ñeá cuûa ñoà ñöïng chaân cao, kích thöôùc vaø hình daùng khaùc nhau nhöng veà chaát lieäu vaø kyõ thuaät cheá taùc gioáng nhau. Ñoù laø loaïi goám ñaát seùt, pha caùt, haït töông ñoái thoâ, ñoä nung khaù cao, cöùng, maøu naâu ñoû, khoâng trang trí hoa vaên. Ñoà ñaù coù 13 tieâu baûn, goàm 6 rìu nguyeân veïn, 3 maûnh rìu, 1 hoøn gheø, 2 baøn maøi, 6 chieác rìu ôû daïng phaùc vaät rìu töù giaùc hoaëc hình haïnh nhaân, veát gheø nhoû vaø ñeàu, coù moât vaøi chieác ñöôïc maøi, taát caû laøm töø ñaù ba dan maøu xanh saãm, maët ngoaøi ít nhieàu bò phong hoaù, kyõ thuaät cheá taïo khoâng ñöôïc trau truoát. Kích thöôùc töông ñoái lôùn. - Söu taäp hieän vaät Ñoài Chôï, thò traán Ñaéc R’laäp, thuoäc cao nguyeân Ñaéc Noâng. Naêm 1987, anh Phaïm Vaên Haûi ñaõ thu nhaäp ôû Goø Chôï do maùy uûi tieán san quaû ñoài ñöôïc 5 phaùc vaät rìu, 21 chieác rìu boân ñaù, 5 maûnh voøng trang söùc, 1 chieác baøn ñaäp voû caây; 1 doïi xe sôïi baèng goám hình baùnh xe coù xuyeân loã. Caùn boä Vieän Khaûo coå vaø Baûo taøng Ñaéc Laéc ñaõ phaân loaïi söu taäp naøy. - Cuoác coù vai: 1 chieác, ñöôïc laøm töø ñaù badan coù maøu xaùm nhaït, vai xuoâi ñöôïc maøi nhaün toaøn thaân, rìa coù veát meû do quaù trình söû duïng. Cuoác daøi 27cm, roäng löôõi 6,6cm, roäng chuoâi 30cm, roäng vai 4,8cm, daøi chuoâi 6,0cm, daøy chuoâi 2,0cm. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  12. Khảo cổ học Việt Nam - 48 - - Baøn ñaäp khaéc raõnh, coù kyù hieäu 87 GC - 11 ñöôïc laøm töø ñaù caùt haït töông ñoái mòn. Caùc raõnh cuûa baøn ñaäp ñöôïc taïo ôû hai maët beân coù dieän heïp hôn so vôùi hai maët kia. ÔÛ 2 maët roäng khoâng ñöôïc taïo raõnh coù hai veát loõm xuoáng theo chieàu doïc. Thieát dieän ngang cuûa baøn ñaäp coù hình chöõ nhaät vôùi 1 goùc hôi khuyeát. Kích thöôùc: daøi 9,3cm, roäng 5,1cm, daøy 4,3cm. Hình daùng vaø kích thöôùc chieác baøn ñaäp naøy gioáng loaïi baøn ñaäp khaéc raõnh trong di chæ Phuøng Nguyeân. - Hieän vaät hình baùnh xe coù loã thuûng giöõa, kyù hieäu 87 GC – 31, laøm töø ñaù badan, maøu xaùm hôi ñen; ñöôøng kính ngoaøi 9,6cm, ñöôøng kính loã 2cm, thaân daøy 4cm. - Voøng tay: 5 maûnh, ñeàu ñöôïc cheá taùc töø ñaù badan, maøu xaùm hôi xanh, maët caét ngang hình tam giaùc. - Rìu töù giaùc: 12 chieác, chieám 50% söu taäp rìu boân. Rìu töù giaùc thöôøng coù tieát dieän ngang thaân hình gaàn chöõ nhaät, chuoâi nhoû hôn löôõi, vôùi chieâu daøi taäp trung trong khoaûng töø 7,5cm ñeán 9,5cm, ñeàu ñöôïc laøm baèng ñaù badan vôùi kyõ thuaät cheá taùc khoâng thaät laø hoaøn haûo. - Rìu coù vai ôû Goø Chôï coù 8 chieác, trong ñoù 6 chieác vai xuoâi, 2 chieác vai ngang. Chieác mang kyù hieäu 87 GC - 23 thuoäc vai xuoâi, cheá taùc töø ñaù badan, coù maøu xaùm nhaït, löôõi coù veát meû, kích thöôùc thaân daøi 67cm, löôõi roäng 4,2cm, chuoâi roäng 2,2cm, vai roäng 3,8cm, chuoâi daøi 2,0cm, thaân daøy 1,2cm. Rìu coù vai ngang kyù hieäu 87 GC - 10 coù phaàn chuoâi daøi gaàn gaáp ñoâi phaàn thaân, ñöôïc laøm töø ñaù badan, maøu xanh naâu; thaân daøi 5,0cm, thaân daày 1,8cm, chuoâi daøi 3,2cm, chuoâi roäng 3,9cm, chuoâi daøy 1,7cm. - Rìu hình tam giaùc: 4 chieác, chuoâi heïp, löôõi xoøe roäng, ñeàu laøm töø ñaù badan, treân thaân coù veát maøi nhöng coøn daáu gheø ñeõo. Chieác mang kyù hieäu 87 GC - 8 coù chuoâi raát nhoû, löôõi xoeø roäng, thaân daøy, ñöôïc cheá taùc töø ñaù badan, doïc thaân rìu vaãn coøn veát gheø chöa ñöôïc maøi heát. Rìu daøi 8,8cm, roäng löôõi 3,7cm, roäng chuoâi 0,9cm, daøy 1,8cm. Chieác kyù hieäu 87GC - 13, rìa löôõi coù veát meû do söû duïng, doïc thaân coøn veát gheø chöa maøi heát. Kích thöôùc thaân daøi 7,0cm, roäng löôõi 3,3cm, roäng chuoâi 1,4cm, daøy 1,7cm. - Söu taäp Ñaéc Min, thò traán Ñaéc R’Laáp, gaàn bieân giôùi Vieät – Campuchia. Söu taäp coù 8 rìu boân chöa hoaøn thieän, 7 rìu boân maøi toaøn thaân (rìu töù giaùc vaø boân raêng traâu) - Söu taäp hieän vaät ñaù ôû Quaûng Tröïc, Quaûng Taân. Goàm 3 rìu töù giaùc, 4 boân raêng traâu, 8 rìu, boân coù vai. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  13. Khảo cổ học Việt Nam - 49 - Veà nguyeân lieäu vaø kyõ thuaät cheá taùc caû 3 chieác rìu töù giaùc Quaûng Tröïc ñeàu raát gioáng vôùi nhöõng chieác rìu töù giaùc tìm ñöôïc ôû vöôøn nhaø oâng Khoan. Chuùng ñeàu ñöôïc cheá taùc töø ñaù phtanit, ñöôïc maøi chuû yeáu ôû phaàn löôõi, treân thaân coøn raát nhieàu veát gheø. Moät trong 3 chieác naøy laø chieác rìu mang kyù hieäu BTÑL 601.Ñ38 KC91 coù maøu xaùm traéng, löôõi coù veát meû do söû duïng vaø ñöôïc maøi, coøn laïi haàu nhö toaøn boä phaàn thaân rìu vaãn coøn veát gheø ñeõo. Kích thöôùc: Thaân daøi 10,6cm, roäng löôõi 4,7cm, roäng chuoâi 2,8cm, daøy 1,2cm. Boán boân raêng traâu ñeàu coøn khaù nguyeân veïn, ñöôïc cheá taùc töø ñaù phtanit. Chieác mang kyù hieãu BTÑL 604/Ñ41. KC 91 coù maøu xaùm nhaït, maøi nhaün toaøn thaân, vai raát xuoâi. Kích thöôùc: thaân daøi 6,6cm, roäng löôõi 4,0cm, roäng vai 3,7cm, daøi chuoâi 3,3cm, roäng chuoâi 2,2cm. Taùm rìu, boân coù vai ôû Quaûng Tröïc, Quaûng Taân ñeàu ñöôïc cheá taùc töø ñaù phtanit. Trong ñoù 4 chieác coù kyù hieäu: BTÑL 615/52. KC91, BTÑL 614/51 KC91, BTÑL 613/49 KC91 coøn mang veát gheø haàu nhö treân toaøn thaân, nhöng rìa löôõi vaãn saéc beùn coù theå söû duïng ñöôïc. Kích thöôùc: thaân daøi 10cm; roäng löôõi 5,1cm; roäng vai 3,9cm, daøi chuoâi 2,7cm; roäng chuoâi 1,8cm; daøy 1,3cm. Boán chieác rìu coù vai coøn laïi ñeàu bò vôõ, gaõy löôõi, trong ñoù chieác mang kyù hieäu KBTÑL 611/48. KC91 ñöôïc gheø laïi löôõi. Veà maët hình daùng, chaát lieäu, cuõng nhö kyõ thuaät söû duïng cho thaáy noù gioáng vôùi nhöõng hieän vaät tìm thaáy ôû di tích Lung Leng (Kon Tum). ÔÛ Lung Leng phaùt hieän ñöôïc raát nhieàu di vaät thuoäc loaïi naøy vaø ñöôïc chuùng toâi goïi laø “rìu löôõi nhoïn”. Ñoù laø nhöõng chieác rìu coù vai ñaõ bò vôõ, gaõy phaàn löôõi trong quaù trình söû duïng sau ñoù chuùng ñöôïc gheø taïo laïi löôõi baèng caùch gheø thu nhoû 2 beân rìa caïnh thaân rìu laïi, taïo cho chieác rìu coù hình daùng nhö moät muõi nhoïn coù chuoâi. Söu taäp hieän vaät ñaù ôû Quaûng Tröïc - Quaûng Taân duø naèm gaàn cuïm di chæ ôû thò traán Ñaéc R’Laáp, nhöng coù söï khaùc bieät veà loaïi hình coâng cuï. Trong söu taäp Quaûng Taân - Quaûng Tröïc ngoaøi 3 chieác rìu töù giaùc coøn coù 4 chieác boân raêng traâu vaø 8 chieác rìu coù vai. Söï coù maët cuûa nhöõng chieác boân raêng traâu cuøng vôùi chieác rìu löôõi daàm ñaù. Cuoác thaân daøy, daøi, cong khum, maët lôùn gaàn hình tam giaùc, löôõi roäng chuoâi thu nhoïn, 2 caïnh beân phaúng, maët caét ngang hình thang maø caïnh lôùn laø löng, toaøn thaân ñöôïc maøi nhaün. Hai daàm ñaù coù daïng mai möïc, thaân moûng, deït, daøi vaø cong khum. Hai ñaàu thuoân nhoû ñeàu, moûng daàn ra 2 rìa caïnh, maët caét ngang nöûa hình baàu duïc. Chieác lôùn thaân daøi 27,2cm, ngang roäng 5cm, löôõi roäng 5cm, thaân daøy 1,8cm. Ñaây laø coâng cuï laøm ñaát khaù ñoäc ñaùo, cho ñeán nay chöa gaëp ôû di chæ naøo treân ñaát nöôùc ta. - Söu taäp Ñaéc Nang (huyeän Kroâng Noâ) Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  14. Khảo cổ học Việt Nam - 50 - Goàm 18 cuoác, boân ñaù do Quang Vaên Nghieâm phaùt hieän ñaàu tieân naêm 1999 ôû söôøn ñoài Caùnh Nam, xaõ Ñaêk Nang. 18 di vaät ñeàu tìm thaáy trong 1 hoá, ñöôïc ngöôøi ta ñaët vaø vuøi xuoáng coù chuû yù. Taát caû ñeàu coù daïng hình thang, laøm töø ñaù basalte, coù maøu ñen nhaït, maët ngoaøi bò phong hoaù, veát maøi khoâng nhaün boùng. Maët caét ngang thaân gaàn hình chöõ nhaät, löôõi maøi vaùt veà moät maët. Chuùng chæ khaùc nhau veà kích thöôùc, trong ñoù: 4 chieác lôùn (thaân daøi 21cm, roäng 5,5cm, daøy 2,5cm), 7 chieác trung bình (thaân daøi 15,0cm, roäng 5,0cm, daøy 2,0cm) vaø 7 chieác nhoû (thaân daøi 8,2, roäng 4,0cm vaø daøy 1,5cm). - Söu taäp Ñaéc Toân, xaõ Tröôøng Xuaân (huyeän Ñaêk Noâng) ÔÛ ven bôø suoái Ñaéc Toân, hai oâng Nguyeãn Xuaân An vaø Nguyeãn Thieäu Duõng ñaõ thu nhaët ñöôïc 14 chieác rìu ñaù, 3 maûnh voøng tay vaø 1 chieác baøn ñaäp voû caây coù tay caàm. Naêm 1999 taïi ñaây anh Leâ Bình ñaõ söu taàm theâm 4 hieän vaät: 1 vieân ñaù gheø troøn coù loã thuûng giöõa, 2 boân töù giaùc vaø 1 boân coù vai. Vieân ñaù gheø ñeõo hình caàu deït, laøm töø ñaù badan, patin phuû ngoaøi maøu ñen, coù ñuïc loã thuûng giao nhau. Ñöôøng kính ngoaøi 13cm, ñöôøng kính trong 3,5cm, daøy 6,5cm. Ñaây laø loaïi di vaät gaëp ôû Giai Lai vaø Kon Tum, laàn ñaàu tieân thaáy ôû Ñaéc Laéc. Boân töù giaùc (2 chieác), laøm töø ñaù badan, thaân hình thang, ñoác heïp, löôõi roäng, maët caét ngang hình chöõ nhaät, löôõi maøi vaùt veà moät beân. Chieác lôùn thaân daøi 10cm, roäng löôõi 5,5cm, roäng chuoâi 2,0cm, daøy 1,6cm. Chieác nhoû thaân daøi 7,0cm, roäng löôõi 3,6cm, daøy thaân 1,8cm, roäng chuoâi 2cm. Boân coù vai nhoïn (1chieác), maët caét ngang hình chöõ nhaät, löôõi maøi vaùt leäch veà moät maët. Thaân daøi 3,5cm, löôõi roäng 3,2cm, daøy 0,6cm; chuoãi daøi 2,5cm, roäng 1,2cm, daøy 1,2cm. - Söu taäp ñoà ñaù ôû Baûo taøng Ñaéc Laéc Goàm 44 tieâu baûn, thu thaäp leû teû oû Huyeän Laéc, Ñaêk R’laáp, Kroâng Noâ vaø Ñaêk Noâng. Neùt noåi baät trong söu taäp ñoà ñaù ôû huyeän Ñaêk R’laáp (Ñaéc Laéc) laø baøn ñaäp voû caây ( hoaëc baøn ñaäp hoa vaên) coù khaéc raõnh vaø nhöõng vieân ñaù gheø troøn coù khoeùt loã giöõa ñeå tra vaøo gaäy choïc loã. Söu taäp Ea Ga, xaõ Cö Ni, huyeän Ea Ka goàm 8 cuoác (1 chieác ñaõ thaát laïc), 7 chieác coøn laïi coù kích thöôùc. Moät trong 7 chieác bò gaãy chuoâi, ngöôøi xöa ñaõ maøi hôi vaùt theo veát vôõ vaø duøng noù nhö moät cuoác töù giaùc. Cuoác coù vai vuoâng, thaân hình chöõ nhaät, moûng, maøi toaøn thaân vaùt hôi cong veà löôõi. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  15. Khảo cổ học Việt Nam - 51 - CHÖÔNG BOÁN VAÊN HOÙA OÙC EO 1. LÒCH SÖÛ PHAÙT HIEÄN VAØ KHAI QUAÄT Vaên hoùa OÙc Eo ñöôïc meänh danh bôûi teân di chæ ñaàu tieân ñöôïc phaùt hieän 1942. Sau ñaây laø thoáng keâ caùc di tích cuûa vaên hoùa naøy phaân boá theo ñôn vò haønh chính tænh. A. AN GIANG 1. Di tích OÙc Eo (thuoäc ñòa phaän xaõ Voïng Theâ, huyeän Thoaïi Sôn). 2. Di tích naøy naèm treân caùnh ñoàng Gioàng Caùt – Gioàng Xoaøi chaân nuùi Ba Theâ, huyeän Thoaïi Sôn. Di tích naøy do Malleret phaùt hieän naém 1942. Ñaây laø khu di tích toân giaùo - moä taùng. 3. Di tích Ba Theâ (thuoäc ñòa phaän xaõ Voïng Theâ -Thoaïi Sôn). 4. Di tích Ñaù Noåi (thuoäc aáp Hoaø Taây B xaõ Phuù Hoaø -Thoaïi Sôn). 5. Di tích Ñònh Myõ(Di tích thuoäc xaõ Ñònh Myõ (Thoaïi Sôn), caùch nuùi Saäp 3 km veà phía taây baéc. Töø kinh Long Xuyeân – Nuùi Saäp, theo doøng kinh, coù teân cuõ laø kinh Nuùp – leâ, ñi veà phía taây khoaûng 3km gaëp doi ñaát caùt nhoû, xöa thuoäc sôû höõu cuûa ñieàn chuû ngöôøi Phaùp teân laø Nuùp-leâ(Noblet). 6. Di tích Traùp Ñaù (thuoäc ñòa phaän xaõ Ñònh Myõõ - Thoaïi Sôn). 7. Di tích Lung Gaày Meù (thuoäc ñòa phaän xoùm Voïng Ñoâng (cuõ), xaõ Voïng Theâ - Thoaïi Sôn). 8. Di tích Loã – Moâ (nay coøn goïi laø Loø Mo, thuoäc ñòa phaän xaõ Myõ Tuù - Chaâu Phuù). 9. Di tích Nuùi Sam (thuoäc ñòa phaän aáp Vónh Ñoâng, xaõ Vónh Teá-thò xaõ Chaâu Ñoác). 10. Di tích Phum Quao (Phum Kvao) (naèm veà phía ñoâng aáp Taân Long trong ñòa phaän xaõ Taân Lôïi -Tònh Bieân). 11. Di tích Traø Coät (Cuõng ñöôïc goïi laø Goø Caây Tung, aáp Thôùi Thuaän, xaõ Thôùi Sôn -Tònh Bieân). Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  16. Khảo cổ học Việt Nam - 52 - 12. Di tích Ñam Poâ(naèm veà phía taây aáp An Ninh, thuoäc xaõ Ninh Hoaø - Tri Toân). 13. Di tích Goø Me – Goø Saønh (aáp Taân Bình, thuoäc ñòa phaän xaõ Ba Chuùc -Tri Toân). 14. Di tích “Choøm Caây Gaùo” (di tích naèm treân khu ñaát coù teân goïi “Choøm Caây Gaùo” thuoäc aáp Phuù Quôùi, xaõ Phuù Thaønh - Phuù Taân). 15. Di tích Neàn Chuøa (thuoäc ñòa phaän aáp Phuù Y, xaõ Phuù Loäc). B. KIEÂN GIANG 16. Di tích Neàn Chuøa (di tích cuõng coù teân goïi laø Taø Keâv, coù nghóa laø “OÂng Ngoïc” (Louis Malleret) thuoäc aáp 3, xaõ Taân Hôïi -Taân Hieäp). 17. Di tích Moáp Vaên (thuoäc xaõ Myõ Laâm, huyeän Hoøn Ñaát). 18. Di tích Ñaù Noåi (thuoäc aáp Ñaù Noåi, xaõ Thaïnh Ñoâng B, huyeän Taân Hieäp). 19. Di tích Keø Moät (thuoäc xaõ Vónh Bình Baéc, Vónh Thuaän). 20. Di tích Caïnh Ñeàn (thuoäc aáp Caïnh Ñieàn 2, xaõ Vónh Phong, Vónh Thuaän). C. MINH HAÛI 21. Di tích Vónh Höng (thuoäc aáp Trung Höng 1, thoân Vónh Höng, huyeän Vónh Lôïi). D. CAÀN THÔ (HAÄU GIANG CUÕ) 22. Di tích Nhôn Thaønh (thuoäc aáp Nhôn Thaønh, xaõ Nhôn Thaønh, huyeän Chaâu Thaønh). 23. Di tích Myõ Xuyeân (cuõng ñöôïc goïi laø Thaïnh Lôïi, thuoäc aáp Thaïnh Lôïi - Haø Boå, thò traán Myõ Xuyeân). 24. Di tích Xuaân Hoaø (cuõng ñöôïc goïi laø Phuù Hoaø, thuoäc xaõ Xuaân Hoa,huyeän Keá Saùch). 25. Di tích Kim Hoaø (cuõng goïi keânh G1, thuoäc xaõ Thaïnh An, Thoát Noát). 26. Di tích Thaïnh Trung (thuoäc aáp Thaïnh Trung, xaõ Trung Höng, huyeän Thoát Noát). 27. Di tích Ñoâng Phuù ( thuoäc aáp Ñoâng Phuù, xaõ Ñoâng Phöôùc, huyeän Chaâu Thaønh). Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  17. Khảo cổ học Việt Nam - 53 - 28. Di tích Long Phuïng (thuoäc xaõ Long Thaïch, huyeän Phuïng Hieäp). E. TRAØ VINH (CÖÛU LONG CUÕ). 29. Di tích Löu Cöø (thuoäc aáp Löu Cöø, xaõ Löu Nghieäp Anh, huyeän Traø Cuù). 30. Di tích Soùc Chaø (thuoäc khu daân cö Soùc Chaø, xaõ Thaïnh Sôn, Traø Cuù). 31. Di tích Chuøa Thaùp (cuõng coù teân chuøa Cheät Ñeà, thuoäc aáp Ñoàn Ñieàn, xaõ Taäp Sôn, Traø Cuù). 32. Di tích Chong Baùt (cuõng coù teân Troà Tra Baùt, thuoäc aáp Chong Baùt, xaõ Nhò Tröôøng, Caàu Ngang). 33. Di tích Myõ Caàn (thuoäc aáp Myõ Caàn, xaõ Löông Hoaø, Chaâu Thaønh). 34. Di tích Chuøa Goø Gaïch (thuoäc khu daân cö aáp Ba Xeâ A, xaõ Löông Hoaø, Chaâu Thaønh). 35. Di tích Chuøa Traø Khaùu (cuõng goïi laø Sam Bua, thuoäc aáp Traø Khaùu, xaõ Hoaø AÂn, huyeän Caàu Keø). 36. Di tích Chuøa Giöõa (cuõng coù teân laø chuøa Ma Chum – Na ran, thuoäc aáp Traø Khaùu, xaõ Hoaø An, Caàu Keø). 37. Di tích Taân Trung Gioàng (thuoäc aáp Taân Trung Gioàng, xaõ Hieáu Töû, Tieåu Caàn). 38. Di tích Chuøa Caây Heï (cuõng coù teân laø Chuøa Caàn Choâng, thuoäc thò traán Tieåu Caàn, huyeän Tieåu Caàn). G. VÓNH LONG (CÖÛU LONG CUÕ) 39. Di tích Thaønh Môùi (thuoäc aáp 5, xaõ Trung Hieäp vaø aáp Bình Thaønh, xaõ Trung Ñieàn, Vuõng Lieâm). H. TIEÀN GIANG 40. Di tích Goø Thaønh (thuoäc aáp Taân Thaønh, xaõ Taân Thuaän Bình, huyeän Chôï Gaïo). 41. Di tích Chuøa Baø Keát (thuoäc xaõ Bình Phan, huyeän Chôï Gaïo). 42. Di tích Gioàng Baø Phuùc (thuoäc xaõ Song Bình, Chôï Gaïo). 43. Di tích Tröôøng Sôn A (thuoäc aáp I, xaõ Löông Hoaø Laïc, Chôï Gaïo). Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  18. Khảo cổ học Việt Nam - 54 - 44. Di tích Goø Chuøa Böûu Thaùp (aáp Taân Phong, xaõ Taân Hoäi, Cai Laäy). 45. Di tích Ñìa Thaùp (thuoäc aáp 4, xaõ Myõ Thaønh Baéc, Cai Laäy). I. ÑOÀNG THAÙP 46. Di tích Goø Thaùp (coù teân goïi Pratsat Pream Loven (Chuøa Naêm Gian hoaëc Thaùp Möôøi), thuoäc aáp Thaùp Möôøi, xaõ Taân Kieàu, huyeän Thaùp Möôøi). 47. Di tích Phuù Long (thuoäc Thò xaõ Sa Ñeùc) 48. Di tích Goø Taøu (cuõng goïi laø Goø Boùi, thuoäc xaõ Taân Hôïi Cô, huyeän Taân Hoàng). 49. Di tích Goø Chuøa (cuõng coù teân goïi laø Goø Caây Ñieäp, thuoäc xaõ Bình Phuù, huyeän Taân Hoàng). 50. Di tích Goø Chuøa Phöôùc Thieän (thuoäc xaõ Bình Phuù, huyeän Taân Hoàng). 51. Di tích Goø Coâng Eùc (thuoäc xaõ Thoâng Bình, huyeän Taân Hoàng). 52. Di tích Goø Chuøa Taùm Aáu (thuoäc xaõ Taân Thnaøh B, huyeän Taân Hoàng). K. LONG AN 53. Di tích Goø Haøng (thuoäc xaõ Vónh Ñaïi, huyeän Vónh Höng). 54. Di tích Goø Goøn (thuoäc aáp Goø Goøn, xaõ Höng Thaïnh, huyeän Vónh Höng). 55. Di tích Goø Phaùo (thuoäc aáp 7, xaõ Höng Ñieàn B, Vónh Höng). 56. Di tích Baøu Xaõ Keo (coøn goïi laø di tích Goø Chuøa, thuoäc xaõ Höng Ñieàn B, huyeän Vónh Höng). 57. Di tích Laùng Bieàn (thuoäc xaõ Höng Ñieàn B, Vónh Höng). 58. Di tích Taø Nu (thuoäc aáp Taø Nu, xaõ Khaùng Höng huyeän Vónh Höng). 59. Di tích Goø Chuøa (thuoäc xaõ Höng Ñieån A, huyeän Vónh Höng). 60. Di tích Goø Roäc Chanh (cuõng goïi laø goø OÂng Taø hoaëc Goø Lôùn, thuoäc aáp Roäc Chanh, xaõ Vónh Thaïnh, huyeän Vónh Höng). 61. Di tích Goø Vónh Chaâu A (thuoäc xaõ Vónh Chaâu A, Vónh Höng). 62. Di tích Goø Chuøa (thuoäc xaõ Haäu Thaïnh Trò, huyeän Moäc Hoaù). 63. Di tích Goø Ñeá (thuoäc xaõ Tuyeân Thaïnh, huyeän Moäc Hoaù). 64. Di tích Goø Dung (cuõng goïi laø Goø Baéc Dung, thuoäc xaõ Haäu Thanh, huyeän Taân Thaïnh). Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  19. Khảo cổ học Việt Nam - 55 - 65. Di tích Goø Baûy Lieáp (thuoäc xaõ Nhaân Hoaø Laäp, huyeän Taân Thaïnh). 66. Di tích Goø Naêm Chieâm (thuoäc xaõ Haäu Thaïnh, huyeän Taân Thaïnh). 67. Di tích Goø Chuøa (thuoäc xaõ Haäu Thaïnh, huyeän Taân Thaïnh). 68. Di tích Goø Chuøa (thuoäc xaõ Myõ Quyù Taây, huyeän Ñöùc Hueä). 69. Di tích Bình Taû (thuoäc aáp Bình Taû, xaõ Ñöùc Hoaø Haï). 70. Di tích Goø Chaøm (thuoäc xaõ Ñöùc Laäp Haï, huyeän Ñöùc Hoaø). 71. Di tích Tho Mo (cuõng goïi laø di tích Ñình, thuoäc aáp Thuaän Hoaø(teân cuõ laø Tho Mo), xaõ Hoaø Khaùnh Nam, huyeän Ñöùc Hoaø). 72. Di tích Röøng Ñình (thuoäc aáp Traàm Laïc, xaõ Myõ Haïnh Baéc, huyeän Ñöùc Hoaø). 73. Di tích Röøng Muoãi (thuoäc xaõ Taân Myõ, Ñöùc Hoaø). 74. Di tích Goø Sao (thuoäc xaÕ Taân Phuù, Ñöùc Hoaø). 75. Di tích Gioàng Loùt (thuoäc aáp Gioàng Loùt, xaõ Ñöùc Hoaø Thöôïng, Ñöùc Hoaø). 76. Di tích Baøu Thaønh (thuoäc aáp So Ño, thò traán Haäu Nghóa). 77. Di tích Beán Ñoø(thuoäc aáp Beán Ñoø, xaõ Loäc Giang, Ñöùc Hoaø). L.TAÂY NINH 78. Di tích Thanh Ñieàn (thuoäc xaõ Thanh Ñieàn, huyeän Chaâu Thaønh). 79. Di tích Phöôùc Thaïnh (di tích coøn coù teân laø Goø Mieáu, thuoäc aáp Phöôùc Thaïnh, xaõ Phöôùc Vónh , huyeän Chaâu Thaønh). 80. Di tích Tieân Thuaän (thuoäc xaõ Tieân Thuaän, huyeän Beán Caàu). 81. Di tích Phöôùc Chæ (thuoäc xaõ Phöôùc Chæ, huyeän Traûng Baøng). 82. Di Tích Choùp Maït (thuoäc aáp Môùi, xaõ Taân Phong, huyeän Taân Bieân). M. THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 83. Di tích Caán Giôø (thuoäc 2 xaõ Caàn Thaïnh vaø Lyù Nhaân, huyeän Duyeân Haûi). 84. Di tích Goø Chuøa Phuïng Sôn (thuoäc quaän 11). N. ÑOÀNG NAI 85. Di tích Caây Gaùo (thuoäc xaõ Caây Gaùo 2, huyeän Vónh Cöûu). Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
  20. Khảo cổ học Việt Nam - 56 - 86. Di tích Ñoàng Bô (thuoäc khu vöïc Ñoàng Bô, xaõ Phuù Lyù, huyeän Taân Phuù). 87. Di tích Mieáu OÂng Choàn (thuoäc ñòa phaän laâm tröôøng Vónh An, xaõ Phuù Lyù, Taân Phuù). 88. Di tích Goø Böôøng (thuoäc aáp II, xaõ Long Phöôùc, huyeän Long Thaønh) O. LAÂM ÑOÀNG 89. Di tích Ñoàng Nai (thuoäc xaõ Ñoàng Nai, huyeän Ñaï Teû). 90. Di tích Quaûng Ngaõi (thuoäc xaõ Quaõng Ngaõi, Ñaï Teû). 2. LOAÏI HÌNH DI TÍCH VAÊN HOÙA OÙC EO 2.1. Di chæ kieán truùc toân giaùo. Loaïi hình di tích naøy laø nhöõng kieán truùc ñeàn, thaùp thôø. Coù theå phaân chia loaïi hình di tích naøy thaønh caùc nhoùm sau ñaây. -Nhoùm 1: Caùc di tích thuoäc nhoùm naøy naøy thöôøng tìm thaáy treân caùc goø ñaát ñaép nhaân taïo. Beân döôùi lôùp ñaát phuû treân maët laø kieán truùc ñaù gaïch. Toaøn boä bình ñoà kieán truùc thöôøng coù hình chöõ nhaät. Phaàn treân cuûa kieán truùc thöôøng ñaõ suïp ñoå, sau ñoù ngöôøi ta ñaõ coá yù ñaép ñaát phuû leân. Bieân goø ñöôïc keø bôûi ñaù vaø gaïch raát kieân coá. Neàn goø laø lôùp seùt daøy ñöôïc xöû lyù neän chaët vöõng chaéc trong phaïm vi goø. Chìm trong loøng goø laø neàn moùng goàm caùc töôøng gaïch ñöôïc beû thaønh caùc goùc vuoâng. Trung taâm goø laø moät kieán truùc thöôøng coù daïng hình vuoâng coù neàn ñaù vaø töôøng bao ñöôïc xaây baèng gaïch vaø ñaù lôùn raát daøy vaø kieân coá. Trong kieán truùc phaùt hieän ngaãu töôïng Linga, Yoni. Loaïi di tích naøy phaùt hieän ôû Neàn Chuøa, Goø Thaùp Möôøi, Goø Minh Sö… - Nhoùm 2 laø loaïi kieán truùc chæ coù moät neàn gaïch baèng phaúng hình chöõ nhaät vôùi caùc ñöôøng gaïch thaáp döôùi 1m chia neàn thaønh caùc oâ. Loaïi kieán truùc naøy khoâng coù töôøng, maùi, phuø ñieâu. Tieâu bieåu cho loaïi kieán truùc naøy laø di tích Goø Caây Troâm. 2.2. Loaïi hình kieán truùc moä taùng. Trần Văn Bảo Khoa Lịch sử
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2