Giáo trình môn học Tài chính doanh nghiệp: Phần 1

Chia sẻ: Minh Nhân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Tài chính doanh nghiệp: Phần 1 gồm có 3 chương như sau: Chương 1: những khái niệm cơ bản về tài chính doanh nghiệp, chương 2: vốn kinh doanh và nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp; chương 3: chi phí, doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình môn học Tài chính doanh nghiệp: Phần 1

Trêng §¹i Häc kinh doanh vµ c«ng nghÖ Hµ Néi Khoa tµi chÝnh - ng©n hµng ---------------------------- Gi¸o tr×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp TS. Ph¹m Thanh B×nh Hµ Néi - 2009
môc lôc Trang Ch¬ng 1:Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp 7 1.1. Vai trß cña Tµi chÝnh doanh nghiÖp 7 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp 7 1.1.2. Vai trß cña tµi chÝnh doanh nghiÖp 8 1.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp 9 1.2.1. Tù chñ vÒ tµi chÝnh 9 1.2.2. T«n träng ph¸p luËt 9 1.2.3. Sö dông vèn tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ 10 1.2.4. C«ng khai vÒ tµi chÝnh 10 1.2.5. Gi÷ ch÷ tÝn 10 1.2.6. H¹n chÕ, phßng ngõa rñi ro 10 1.3. Néi dung chñ yÕu cña c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp 11 1.3.1.Tham gia ®¸nh gi¸, lùa chän c¸c dù ¸n ®Çu t vµ kinh doanh 11 1.3.2. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn vµ tæ chøc huy ®éng c¸c nguån vèn ®¸p øng kÞp thêi 11 c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp 1.3.3. Sö dông cã hiÖu qu¶ cao sè vèn trong tay doanh nghiÖp, qu¶n lý chÆt chÏ 11 c¸c kho¶n thu, chi vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp 1.3.4. Qu¶n lý nî vµ thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt tµi chÝnh cña doanh nghiÖp víi 11 Nhµ níc, víi kh¸ch hµng vµ víi ngêi lao ®éng 1.3.5. Thùc hiÖn tèt viÖc ph©n phèi lîi nhuËn, trÝch lËp vµ sö dông c¸c quü cña doanh 12 nghiÖp 1.3.6. KiÓm so¸t thêng xuyªn t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn 12 tèt viÖc ph©n tÝch tµi chÝnh 1.3.7. Thùc hiÖn tèt viÖc kÕ ho¹ch ho¸ tµi chÝnh 12 1.4. Nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng tíi viÖc tæ chøc qu¶n lý 12 tµi chÝnh cña doanh nghiÖp 1.4.1. Nh©n tè lo¹i h×nh doanh nghiÖp 12 1.4.2. Nh©n tè ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña ngµnh nghÒ kinh doanh 20 1.4.3. Nh©n tè m«i trêng kinh doanh 20 1.5. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn thµnh lËp doanh nghiÖp 22 1.5.1. §iÒu kiÖn thµnh lËp doanh nghiÖp 22 1.5.2. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn thµnh lËp doanh nghiÖp 24 Ch¬ng 2:vèn kinh doanh vµ nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp 27 2.1. Vèn kinh doanh 27 2.1.1. Kh¸i niÖm 27 2.1.2. C¬ cÊu vèn kinh doanh 27 2.2. Nguån vèn kinh doanh vµ m« h×nh bè trÝ nguån kinh doanh: 28 2.2.1. C¬ cÊu nguån vèn kinh doanh 28 2.2.2. C¸c m« h×nh bè trÝ nguån vèn kinh doanh. 30 2.2.3. C¸c c«ng cô tµi trî nguån vèn kinh doanh 33 2.3. qu¶n lý vèn cè ®Þnh 41 2.3.1. Tµi s¶n cè ®Þnh vµ vèn cè ®Þnh 41 4
2.3.2. Hao mßn vµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh 43 2.3.3. LËp kÕ ho¹ch khÊu hao vµ qu¶n lý vèn khÊu hao 51 2.3.4. BiÖn ph¸p qu¶n lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh 55 2.4. Qu¶n lý vèn lu ®éng 58 2.4.1. Tµi s¶n lu ®éng vµ vèn lu ®éng 58 2.4.2. LËp kÕ ho¹ch vèn lu ®éng 60 2.4.3. BiÖn ph¸p qu¶n lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng 70 Ch¬ng 3:Chi phÝ, doanh thu vµ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp 76 3.1. Chi phÝ cña doanh nghiÖp 76 3.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chi phÝ 76 3.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh 77 3.1.3. LËp dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh 79 3.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm 84 3.2.1. Gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp 84 3.2.2. BiÖn ph¸p chñ yÕu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm 87 3.3. C¸c lo¹i thuÕ chñ yÕu ®èi víi doanh nghiÖp 89 3.3.1. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng 89 3.3.2. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt 90 3.3.3. ThuÕ tµi nguyªn 91 3.3.4. ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu 91 3.3.5. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 91 3.4. Doanh thu cña doanh nghiÖp 92 3.4.1. Kh¸i niÖm doanh thu vµ ph©n lo¹i 92 3.4.2. ý nghÜa cña doanh thu vµ nh©n tè ¶nh hëng 93 3.4.3. LËp kÕ ho¹ch doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô 94 3.5. Rñi ro kinh doanh vµ ®iÓm hoµ vèn 95 3.5.1. Rñi ro kinh doanh 95 3.5.2. §iÓm hoµ vèn 99 3.6. ®ßn bÈy ho¹t ®éng kinh doanh 102 3.6.1 Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi víi lîi nhuËn doanh nghiÖp 102 3.6.2 §ßn bÈy ho¹t ®éng vµ ®é t¸c ®éng cña ®ßn bÈy ho¹t ®éng 102 3.7 Lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn. 103 3.7.1. Lîi nhuËn vµ ý nghÜa cña lîi nhuËn doanh nghiÖp 103 3.7.2. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh lîi nhuËn doanh nghiÖp 104 3.7.3. Ph©n phèi vµ sö dông lîi nhuËn doanh nghiÖp 106 3.7.4. BiÖn ph¸p chñ yÕu lµm t¨ng lîi nhuËn doanh nghiÖp 108 Ch¬ng 4: ®Çu t ph¸t triÓn 110 4.1. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n 110 4.1.1. §Çu t ph¸t triÓn 110 4.1.2. Dù ¸n ®Çu t 111 4.1.3. Chi phÝ vµ thu nhËp cña dù ¸n ®Çu t 113 4.2. Gi¸ trÞ thêi gian cña tiÒn 114 4.2.1. L·i ®¬n, l·i kÐp 115 4.2.2. Gi¸ trÞ t¬ng lai cña tiÒn 115 4.2.3. Gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tiÒn t¬ng lai 117 5
4.2.4 C¸ch tÝnh l·i suÊt 118 4.2.5 TÝnh sè tiÒn tr¶ dÇn mét kho¶n vay hay kho¶n thuª mua tµi chÝnh. 120 4.3. øng dông gi¸ trÞ thêi gian cña tiÒn trong viÖc ®¸nh gi¸ vµ 121 lùa chän dù ¸n ®Çu t 4.3.1. HiÖu qu¶ ®Çu t 121 4.3.2. C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ vµ lùa chän dù ¸n ®Çu t 121 4.4 LËp kÕ ho¹ch ®Çu t vµ nguån vèn ®Çu t 133 CH¬NG 5:®¸NH GI¸ T×NH H×NH TµI CHÝNH DOANH NGHIÖP 154 5.1 C¸C B¸O C¸O TµI CHÝNH CHỦ YÕU CỦA DOANH NGHIÖP. 154 5.1.1 B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n: 154 5.1.2.B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh: 159 5.1.3.B¸o c¸o lu chuyÓn tiÒn tÖ: 161 5.2. ph©n tÝch c¸c hÖ sè tµi chÝnh chñ yÕu cña doanh nghiÖp. 164 5.2.1. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n 164 5.2.2. §¸nh gi¸ møc ®é sö dông nî cña doanh nghiÖp: 166 5.2.3 §¸nh gi¸ viÖc sö dông vèn kinh doanh 168 5.2.4 §¸nh gi¸ møc sinh lêi 171 5.3. ®ßn bÈy tµi chÝnh 175 5.3.1 Kh¸i niÖm vÒ ®ßn bÈy tµi chÝnh 175 5.3.2 §é t¸c ®éng cña ®ßn bÈy tµi chÝnh ( Degree Of Financial Leverage – DFL) 177 5.3.3. Mèi quan hÖ gi÷a ®ßn bÈy tµi chÝnh (DFL) víi ®ßn bÈy ho¹t ®éng kinh 179 doanh (DOL) 5.4 ph©n tÝch diÔn biÕn nguån vèn vµ sö dông vèn 180 5.4.1 Môc ®Ých ph©n tÝch 180 5.4.2 Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch 180 5.5 Dù b¸o nhu cÇu vèn b»ng tiÒn. 182 5.5.1.Vèn b»ng tiÒn bao gåm tiÒn mÆt, tiÒn gñi ng©n hµng, 183 5.5.2 Néi dung vµ ph¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch lu chuyÓn tiÒn tÖ: 183 Ch¬ng 6:Nh÷ng vÊn ®Ò tµi chÝnh trong trêng hîp c¬ cÊu l¹i, gi¶i thÓ, ph¸ 187 s¶n doanh nghiÖp 6.1 VÊn ®Ò tµi chÝnh khi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc 187 6.1.1- Kh¸i niÖm vÒ cæ phÇn ho¸ 187 6.1.2- Môc tiªu vµ yªu cÇu cña viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc 187 6.1.3- C¸c h×nh thøc cæ phÇn ho¸ 188 6.1.4- Nh÷ng vÊn ®Ò tµi chÝnh khi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc: 190 6.2 VÊn ®Ò tµi chÝnh khi chia, t¸ch, hîp nhÊt, s¸p nhËp, gi¶i thÓ doanh nghiÖp 198 6.2.1_ Trêng hîp chia doanh nghiÖp: 198 6.2.2 Trêng hîp t¸ch doanh nghiÖp: 198 6.2.3_ Trêng hîp hîp nhÊt doanh nghiÖp: 199 6.2.4 Trêng hîp s¸p nhËp doanh nghiÖp: 200 6.2.5_ Trêng hîp gi¶i thÓ doanh nghiÖp: 202 6.2.6_ Trêng hîp ph¸ s¶n doanh nghiÖp: 202 6
Ch¬ng 1 Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp 1.1. Vai trß cña Tµi chÝnh doanh nghiÖp 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ ®îc thµnh lËp nh»m s¶n xuÊt, cung øng s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô trªn thÞ trêng víi môc ®Ých sinh lêi. Trong nÒn kinh tÕ, doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong mét m«i trêng lu«n biÕn ®éng, cã thÓ ®em l¹i nh÷ng c¬ héi ®¹t ®îc lîi nhuËn cao song còng cã thÓ gÆp nh÷ng rñi ro lµm gi¶m lîi nhuËn thËm chÝ thua lç. V× vËy, tÊt c¶ c¸c bé phËn trong doanh nghiÖp, tuy cã nh÷ng nhiÖm vô kh¸c nhau nhng ph¶i lu«n ®i theo mét chiÕn lîc kinh doanh ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ ao nhÊt, ®ã lµ nh÷ng c©n nh¾c vÒ mÆt tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, vÒ mÆt tµi chÝnh, doanh nghiÖp ph¶i gi¶i ®¸p ®îc nh÷ng vÊn ®Ò sau: - Doanh nghiÖp cÇn bao nhiªu vèn, lÊy tõ nguån nµo, b»ng c¸ch nµo, vµo lóc nµo, chi phÝ bao nhiªu? - Doanh nghiÖp ®Çu t vµo ®©u, chi phÝ thÕ nµo, lîi nhuËn cao hay thÊp, bao nhiªu? - Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ®îc sö dông nh thÕ nµo? Chung quy, doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n tíi sù vËn ®éng cña ®ång tiÒn trong qu¸ tr×nh kinh doanh th«ng qua hµng lo¹t mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c ®èi t¸c kh¸c. §iÒu ®ã nghÜa lµ, ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh, doanh nghiÖp cã c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ víi nhiÒu chñ thÓ kh¸c nhau; vÒ b¶n chÊt ®ã lµ quan hÖ kinh tÕ nhng c¸c quan hÖ kinh tÕ ®ã l¹i thÓ hiÖn qua c«ng cô ®ång tiÒn vµ ®ång tiÒn trë thµnh quan hÖ tµi chÝnh. C¸c quan hÖ ®ã cã c¸c d¹ng sau ®©y: - Quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi b¹n hµng nh cung øng hµng ho¸, dÞch vô, tµi trî vèn th«ng qua quan hÖ tµi chÝnh lµ thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô, gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt, vay nî – tr¶ nî, ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n. - Quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh ngiÖp víi ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp thÓ hiÖn qua quan hÖ tµi chÝnh lµ thanh to¸n tiÒn c«ng, tiÒn l¬ng, phô cÊp, trî cÊp, h×nh thµnh vµ sö dông quü khen thëng, quü phóc lîi. Quan hÖ tµi chÝnh néi bé cßn cã h×nh thøc t¹o lËp c¸c quü kh«ng chia ®Ó t¸i ®Çu t cho doanh nghiÖp nh quü bæ sung vèn ®iÒu lÖ, quü ®Çu t ph¸t triÓn. - Quan hÖ tµi chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c tæ chøc x· héi th«ng qua h×nh thøc tµi trî x· héi, ®ãng gãp cho quü tõ thiÖn vµ c¸c tæ chøc nh©n ®¹o kh¸c. - Quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi nhµ níc th«ng qua quan hÖ tµi chÝnh nh nép thuÕ, c¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ. 7
Tõ ®©y, cã thÓ nãi r»ng : Tµi chÝnh doanh nghiÖp, xÐt vÒ b¶n chÊt lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp víi nhµ níc vµ víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ – x· héi trong vµ ngoµi níc, cßn xÐt vÒ h×nh thøc lµ quan hÖ tµi chÝnh – tiÒn tÖ trong qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. 1.1.2. Vai trß cña tµi chÝnh doanh nghiÖp Tríc ®©y, trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, do c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh bao cÊp cho nªn tµi chÝnh doanh nghiÖp chØ gi÷ mét vai trß thô ®éng, yÕu ít. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi doanh nghiÖp chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc, tµi chÝnh doanh nghiÖp ngµy cµng trë nªn quan träng bëi nh÷ng lÏ sau ®©y:  Ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp liªn quan vµ ¶nh hëng trùc tiÕp tíi tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.  Nhu cÇu vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ngµy cµng lín. Do vËy, viÖc lùa chän vµ sö dông c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®Ó huy ®éng vèn vµ viÖc sö dông vèn nh thÕ nµo ¶nh hëng rÊt lín ®Õn t×nh h×nh vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp.  C¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ c¬ së quan träng cho ngêi l·nh ®¹o vµ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ®Ó kiÓm so¸t vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tµi chÝnh doanh nghiÖp cã vai trß nh sau: - Huy ®éng vèn, ®¶m b¶o vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp thêng n¶y sinh c¸c nhu cïa vèn ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho ho¹t ®éng kinh doanh thêng xuyªn còng nh cho ®Çu t ph¸t triÓn cua doanh nghiÖp. Vai trß cña tµi chÝnh doanh nghiÖp tríc hÕt thÓ hiÖn ë chç x¸c ®Þnh ®óng ®¾n c¸c nhu cÇu vèn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong tõng thêi kú, vµ tiÕp ®ã, lùa chän c¸c ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc thÝch hîp ®Ó huy ®éng nguån vèn tõ bªn trong vµ bªn ngoµi, ®¸p øng kÞp thêi c¸c nhu cÇu vèn cña doanh nghiÖp. Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· n¶y sinh nhiÒu h×nh thøc míi cho phÐp c¸c doanh nghiÖp huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi. Tµi chÝnh doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng lùa chän c¸c h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p huy ®éng vèn ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng thuËn lîi víi chi phÝ huy ®éng vèn ë møc thÊp. - Sö dông vèn tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo viÖc tæ chøc sö dông vèn. Vai trß cña tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ ®¸nh gi¸ vµ lùa chän dù ¸n ®Çu tiªn trªn c¬ së ph©n tÝch kh¶ n¨ng sinh lêi vµ møc ®é rñi ro cña dù ¸n. ViÖc huy ®éng kÞp thêi c¸c nguån vèn cã ý nghÜa rÊt quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp chíp ®îc c¸c c¬ héi kinh doanh. MÆt kh¸c, viÖc huy ®éng tèi ®a sè vèn hiÖn cã cña doanh nghiÖp vµo ho¹t ®éng 8
kinh doanh cã thÓ tr¸nh ®îc nh÷ng thiÖt h¹i do ø ®äng vèn g©y ra, ®ång thêi gi¶m bít nhu cÇu vay vèn, tõ ®ã gi¶m ®îc kho¶n tiÒn l·i vay. ViÖc h×nh thµnh vµ sö dông tèt c¸c quü cña doanh nghiÖp, viÖc sö dông c¸c h×nh thøc thëng, ph¹t vËt chÊt mét c¸ch hîp lý gãp phÇn quan träng thóc ®Èy c¸n bé nh©n viªn g¾n bã víi doanh nhgiÖp, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, c¶i tiÕn s¶n xuÊt kinh doanh, qua ®ã, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. - Lµ c«ng cô quan träng ®Ó kiÓm so¸t, chØ ®¹o ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Th«ng qua t×nh h×nh thu, chi tiÒn tÖ hµng ngµy,t×nh h×nh tµi chÝnh vµ c¸c chØ tiªu tµi chÝnh, nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp cã thÓ ®¸nh gi¸ vµ kiÓm so¸t ®îc c¸c mÆt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng tån t¹i, víng m¾c trong kinh doanh, tõ ®ã ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh thÝch hîp. 1.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp §Ó thùc hiÖn tèt viÖc qu¶n lý tµi chÝnh, trong c«ng t¸c tæ chøc ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, cÇn qu¸n triÖt mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: 1.2.1. Tù chñ vÒ tµi chÝnh QuyÒn tù chñ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp bao hµm hai néi dung chñ yÕu: quyÒn chi phèi cña doanh nghiÖp ®èi víi tµi s¶n, vèn liÕng cña m×nh vµ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®èi víi Nhµ níc, kh¸ch hµng, ngêi lao ®éng vµ c¸c ®èi t¸c kh¸c cña doanh nghiÖp. §èi víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp th× néi dung cña quyÒn tù chñ tµi chÝnh cã nh÷ng khÝa c¹nh riªng. Tuy nhiªn, vÉn cã nh÷ng ®iÓm chung nh sau:  Ngoµi sè vèn së h÷u, doanh nghiÖp cã quyÒn lùa chän h×nh thøc vµ c¸ch thøc huy ®éng vèn phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt.  Doanh nghiÖp cã quyÒn chñ ®éng sö dông tiÒn vèn vµ tµi s¶n cña m×nh ®Ó kinh doanh c¸c ngµnh, nghÒ ®· ®¨ng ký.  Tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kÕt qu¶ kinh doanh (l·i ¨n, lç chÞu).  Cã nghÜa vô nép thuÕ vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c víi Nhµ níc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.  C¸c thµnh viªn hay chñ së h÷u cña doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp theo møc ®é mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ®èi víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp.  Doanh nghiÖp cã quyÒn quyÕt ®Þnh sö dông phÇn lîi nhuËn thu ®îc tõ kÕt qu¶ kinh doanh. Ngêi qu¶n lý cÇn n¾m v÷ng néi dung cô thÓ cña quyÒn tù chñ tµi chÝnh trong ph¹m vi doanh nghiÖp cña m×nh ®Ó ph¸t huy vai trß chñ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh. 1.2.2. T«n träng ph¸p luËt TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ë tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Òu ph¶i ho¹t ®éng trong khu«n khæ ph¸p luËt nh»m ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra trong trËt tù, c«ng b»ng. 9
CÇn ph¶i thÊy ph¸p luËt, mét mÆt lµ sîid©y rµng buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i t«n träng lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng, song mÆt kh¸c nã còng lµ l¸ ch¾n b¶o vÖ c¸c lîi Ých hîp ph¸p cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp ®îc tù do kinh doanh t×m kiÕm lîi nhuËn trong khu«n khæ cña ph¸p luËt. Qu¶n lý tµi chÝnh ph¶i n¾m v÷ng néi dung cña ph¸p luËt vµ hµnh ®éng theo ph¸p luËt (c¶ ph¸p luËt quèc gia vµ ph¸p luËt quèc tÕ). 1.2.3. Sö dông vèn tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ Môc tiªu hµng ®Çu cña doanh nghiÖp lµ thu ®îc lîi nhuËn. V× vËy, ph¶i sö dông vèn tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶. Khi huy ®éng vµ sö dông mçi ®ång vèn vµo bÊt kú c«ng viÖc g× ®ßi hái ph¶i dù tÝnh ®îc hiÖu qu¶ do ®ång vèn mang l¹i. Ph¶i ¸p dông mäi biÖn ph¸p ®Ó ®ång vèn kh«ng ngõng vËn ®éng, kh«ng ngõng sinh lêi cao nhÊt. 1.2.4. C«ng khai vÒ tµi chÝnh §Ó b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña nh÷ng ngêi cã quan hÖ víi doanh nghiÖp (nhµ ®Çu t, ngêi cho vay, c¬ quan gi¸m s¸t,…)ph¸p luËt quy ®Þnh doanh nghiÖp ph¶i c«ng khai mét sè th«ng tin vÒ tµi chÝnh.  C«ng khai th«ng tin vÒ tµi chÝnh kh«ng ph¶i lµ c«ng khai toµn bé th«ng tin vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, mµ lµ c«ng khai nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt theo yªu cÇu cña ph¸p luËt. Møc ®é, néi dung vµ h×nh thøc c«ng khai vÒ tµi chÝnh ®èi víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau tuú theo yªu cÇu cña ph¸p luËt.  Nh÷ng th«ng tin c«ng khai ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, ®îc kiÓm to¸n x¸c nhËn. 1.2.5. Gi÷ ch÷ tÝn Gi÷ ch÷ tÝn ®îc coi lµ mét tiªu chuÈn ®¹o ®øc trong cuéc sèng hµng ngµy vµ còng lµ mét tiªu chuÈn ®¹o ®øc cña nhµ kinh doanh, mét nguyªn t¾c cho ho¹t ®éng kinh doanh lµnh m¹nh. Gi÷ ch÷ tÝn trong c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®îc hÓ hiÖn ë chç t«n träng vµ chÊp hµnh kû luËt thanh to¸n, thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ c¸c tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô tµi chÝnh ®· cam kÕt víi Nhµ níc, víi nh÷ng ngêi cã quan hÖ víi doanh nghiÖp, víi ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp, víi ngêi cung cÊp, víi kh¸ch hµng vµ v¬i c¸c chñ nî... §Ó thùc hiÖn tèt nguyªn t¾c nµy, doanh nghiÖp ph¶i thêng xuyªn kiÓm so¸t ®îc t×nh h×nh nî vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n nî ®Õn h¹n, tæ chøc tèt c¸c nguån tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn c¸c hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt víi kh¸ch hµng. 1.2.6. H¹n chÕ, phßng ngõa rñi ro Ho¹t ®éng kinh doanh thêng g¾n liÒn víi nh÷ng rñi ro. Nguyªn t¾c phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro ®îc thÓ hiÖn ë chç: ®¸nh gi¸, lîng ®Þnh kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn vµ kh¶ n¨ng rñi ro mµ doanh nghiÖp cã thÓ gÆp ph¶i ®Ó lùa chän c¸ch thøc huy ®éng vµ ®Çu t vèn mét c¸ch thÝch hîp; chñ ®éng ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p nh»m phßng ngõa, ph©n t¸n vµ h¹n chÕ rñi ro nh ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t, mua b¶o hiÓm tµi s¶n, hoÆc trÝch lËp c¸c kho¶n dù phßng nÕu kh¶ n¨ng x¶y ra tæn thÊt. 10
1.3. Néi dung chñ yÕu cña c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp C«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp thêng bao gåm nh÷ng néi dung chñ yÕu sau: 1.3.1.Tham gia ®¸nh gi¸, lùa chän c¸c dù ¸n ®Çu t vµ kinh doanh ViÖc x©y dùng, ®¸nh gi¸ vµ lùa chän c¸c dù ¸n ®Çu t vµ kinh doanh do nhiÒu bé phËn trong doanh nghiÖp cïng phèi hîp thùc hiÖn. Trªn gãc ®é tµi chÝnh, ®iÒu chñ yÕu cÇn ph¶i xem xÐt lµ hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n tøc lµ cÇn xem xÐt, c©n nh¾c gi÷a chi phÝ bá ra, rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i vµ kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn khi thùc hiÖn dù ¸n, dïng thíc ®o tµi chÝnh ®Ó lùa chän ®îc nh÷ng dù ¸n cã møc sinh lêi cao. 1.3.2. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn vµ tæ chøc huy ®éng c¸c nguån vèn ®¸p øng kÞp thêi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Òu ®ßi hái ph¶i cã vèn. Tµi chÝnh doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh c¸c nhu cÇu vèn cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ë trong kú (bao hµm vèn dµi h¹n vµ vèn ng¾n h¹n). TiÕp theo, ph¶i tæ chøc huy ®éng c¸c nguån vèn ®¸p øng kÞp thêi, ®Çy ®ñ vµ cã lîi cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §Ó ®i ®Õn quyÕt ®Þnh lùa chän h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p huy ®éng vèn thÝch hîp, cÇn xem xÐt c©n nh¾c trªn nhiÒu mÆt nh: kÕt cÊu nguån vèn, nh÷ng ®iÓm lîi vµ bÊt lîi cña tõng h×nh thøc huy ®éng vèn, chi phÝ cho viÖc sö dông mçi nguån vèn v.v... 1.3.3. Sö dông cã hiÖu qu¶ cao sè vèn trong tay doanh nghiÖp, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c kho¶n thu, chi vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp Tµi chÝnh doanh nghiÖp ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p huy ®éng tèi ®a sè vèn trong tay doanh nghiÖp (vèn tù cã vµ vèn vay) vµo ho¹t ®éng kinh doanh, gi¶i phãng kÞp thêi sè vèn ø ®äng, theo dâi chÆt chÏ vµ thùc hiÖn tèt viÖc thanh to¸n, thu håi tiÒn b¸n hµng vµ c¸c kho¶n thu kh¸c, ®ång thêi qu¶n lý chÆt chÏ mäi kho¶n chi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Thêng xuyªn t×m biÖn ph¸p thiÕt lËp sù c©n b»ng gi÷a thu vµ chi b»ng tiÒn, ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp lu«n cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c«ng nî. 1.3.4. Qu¶n lý nî vµ thùc hiÖn ®óng c¸c cam kÕt tµi chÝnh cña doanh nghiÖp víi Nhµ níc, víi kh¸ch hµng vµ víi ngêi lao ®éng Qu¶n lý nî lµ mét trong nh÷ng c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh rÊt quan träng kh«ng chØ liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh kinh doanh mµ cßn liªn quan ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp ph¶i vay khi thiÕu vèn, nhng doanh nghiÖp còng cã thÓ lµ chñ nî khi cho vay, b¸n chÞu... Nî cña doanh nghiÖp ph¶i b¶o ®¶m thanh to¸n ®óng kú h¹n. Nî cña kh¸ch hµng ph¶i thu håi ®óng hîp ®ång ®Ó ®¶m b¶o t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh. C¸c nghÜa vô nép thuÕ, phÝ, lÖ phÝ, ph¶i thùc hiÖn ®óng víi luËt ph¸p vµ c¸c quy ®Þnh cña Nhµ níc, kh«ng trèn thuÕ, lËu thuÕ, d©y da nép thuÕ chËm. C¸c cam kÕt trong hîp ®ång lao ®éng nh tr¶ l¬ng, nép b¶o hiÓm x· héi, c¸c kho¶n phóc lîi, khen thëng ph¶i thùc hiÖn ®óng ph¸p luËt vµ b¶o ®¶m lîi Ých cña ngêi lao ®éng. 11
1.3.5. Thùc hiÖn tèt viÖc ph©n phèi lîi nhuËn, trÝch lËp vµ sö dông c¸c quü cña doanh nghiÖp Thùc hiÖn ph©n phèi hîp lý lîi nhuËn sau thuÕ còng nh trÝch lËp vµ sö dông tèt c¸c quü cña doanh nghiÖp sÏ gãp phÇn quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp. 1.3.6. KiÓm so¸t thêng xuyªn t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn tèt viÖc ph©n tÝch tµi chÝnh Th«ng qua t×nh h×nh thu, chi tiÒn tÖ hµng ngµy, t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chØ tiªu tµi chÝnh cho phÐp kiÓm so¸t ®îc t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, cÇn ®Þnh kú tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Qua ph©n tÝch, cÇn ®¸nh gi¸ ®îc hiÖu qu¶ sö dông vèn, nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu trong qu¶n lý vµ dù b¸o tríc t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, tõ ®ã phôc vô ®¾c lùc cho c«ng t¸c ®iÒu chØnh kinh doanh. 1.3.7. Thùc hiÖn tèt viÖc kÕ ho¹ch ho¸ tµi chÝnh C¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp cÇn ®îc dù kiÕn tríc th«ng qua viÖc lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh. Cã kÕ ho¹ch tµi chÝnh tèt th× doanh nghiÖp cã thÓ ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh tµi chÝnh thÝch hîp nh»m ®¹t tíi c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch tµi chÝnh còng cã thÓ chñ ®éng ®a ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu khi thÞ trêng biÕn ®éng. 1.4. Nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng tíi viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh cña doanh nghiÖp Tµi chÝnh lµ c«ng cô quan träng ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. V× vËy viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp ®Òu dùa trªn nh÷ng c¬ së chung nhÊt. Tuy nhiªn, mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau, ®iÒu kiÖn kinh doanh kh¸c nhau, m«i trêng kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau th× viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh còng kh¸c nhau. Sau ®©y lµ mét sè nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng tíi viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp. 1.4.1. Nh©n tè lo¹i h×nh doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· gia nhËp Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) tõ n¨m 2006, trë thµnh mét níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau. HiÖn nay, ë níc ta theo ph¸p lý cã c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp chñ yÕu sau ®©y: - C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. - C«ng ty cæ phÇn. - C«ng ty hîp danh. - Doanh nghiÖp t nh©n. - Nhãm c«ng ty (c«ng ty mÑ - c«ng ty con, tËp ®oµn kinh tÕ...). - Hîp t¸c x·. 12
C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, doanh nghiÖp Nhµ níc còng ®îc tæ chøc theo tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp cô thÓ lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn... Lo¹i h×nh tæ chøc doanh nghiÖp ¶nh hëng rÊt nhiÒu tíi viÖc tæ chøc qu¶n lý doanh nghiÖp, tríc hÕt lµ ¶nh hëng tíi 2 vÊn ®Ò tµi chÝnh chñ yÕu lµ: - Ph¬ng thøc t¹o lËp vèn vµ huy ®éng vèn, chuyÓn nhîng vèn. - Ph¬ng thøc ph©n phèi lîi nhuËn. Sau ®©y sÏ xem xÐt viÖc tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh trong mét sè lo¹i h×nh doanh nghiÖp chñ yÕu. 1.4.1.1. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n: Cã hai lo¹i c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn vµ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã tõ hai thµnh viªn trë lªn. - C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn:Lµ doanh nghiÖp do mét tæ chøc hoÆc mét c¸ nh©n lµm chñ së h÷u (chñ së h÷u c«ng ty), chñ së h÷u c«ng ty chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn ®iÒu lÖ cña C«ng ty ( tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ). Nh vËy, mét tæ chøc hoÆc mét c¸ nh©n cã thÓ bá vèn ®Ó thµnh lËp lo¹i h×nh c«ng ty nµy vµ trë thµnh chñ së h÷u cña c«ng ty. Còng v× vËy nªn chñ së h÷u cã quyÒn quyÕt ®Þnh tíi viÖc qu¶n trÞ vµ kinh doanh cña c«ng ty.  §Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn. Néi dung qu¶n lý tµi chÝnh §Æc thï víi C«ng ty TNHH mét thµnh viªn (1) T¹o lËp vèn khi thµnh lËp - Chñ së h÷u cÊp vèn, ®Çu t vèn ®Ó h×nh thµnh vèn ®iÒu lÖ. c«ng ty vµ khi ho¹t ®éng: - §îc quyÒn huy ®éng vèn ®Ó ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (kh«ng ®îc ph¸t hµnh cæ phiÕu) (2) ChuyÓn nhîng vèn, rót - Chñ së h÷u cã quyÒn rót vèn b»ng c¸ch chuyÓn nhîng vèn: mét phÇn hoÆc toµn bé vèn ®iÒu lÖ cña C«ng ty cho tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c (trêng hîp chuyÓn nhîng mét phÇn sÏ trë thµnh C«ng ty TNHH cã tõ 2 thµnh viªn trë lªn). - NÕu rót vèn b»ng h×nh thøc kh¸c th× vÉn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm liªn ®íi vÒ nghÜa vô tµi s¶n vµ c«ng nî cña c«ng ty. (3) Ph©n phèi lîi nhuËn: - Chñ së h÷u quyÕt ®Þnh viÖc sö dông lîi nhuËn sau thuÕ vµ sau khi hoµn thµnh c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c. - Kh«ng ®îc rót lîi nhuËn khi C«ng ty kh«ng thanh to¸n ®ñ c¸c kho¶n nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c ®Õn h¹n. 13
C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn mÆc dï cã thÓ do mét c¸ nh©n lµm chñ së h÷u nhng chñ së h÷u chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty (tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n) chø kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n nh doanh nghiÖp t nh©n. - C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hai thµnh viªn trë lªn: C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hai thµnh viªn trë lªn lµ doanh nghiÖp do c¸c thµnh viªn lµ tæ chøc hoÆc c¸ nh©n lµm chñ së h÷u, nhng sè thµnh viªn kh«ng qu¸ 50. Thµnh viªn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn gãp cña m×nh ( tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n )  §Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hai thµnh viªn trë lªn: Néi dung qu¶n lý tµi §Æc thï víi C«ng ty TNHH hai thµnh viªn trë lªn chÝnh (1) T¹o lËp vèn khi - Thµnh viªn gãp vèn b»ng tiÒn hoÆc tµi s¶n theo cam kÕt ®Ó h×nh thµnh lËp c«ng ty vµ thµnh vèn ®iÒu lÖ. khi ho¹t ®éng: - Thµnh viªn ®îc u tiªn gãp thªm vèn khi c«ng ty t¨ng vèn ®iÒu lÖ - §îc quyÒn huy ®éng vèn ®Ó ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt (trõ viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu) (2) ChuyÓn nhîng - Thµnh viªn ®îc chuyÓn nhîng mét phÇn hoÆc toµn bé vèn gãp vèn, rót vèn: cho c«ng ty nÕu thµnh viªn ®ã kh«ng t¸n thµnh c¸c quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång thµnh viªn liªn quan tíi §iÒu lÖ, tæ chøc... cña C«ng ty. NÕu c«ng ty kh«ng mua l¹i th× ®îc b¸n cho thµnh viªn kh¸c hoÆc ngêi kh¸c kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn. - ChuyÓn nhîng mét phÇn hoÆc toµn bé vèn gãp cña mçi thµnh viªn theo nguyªn t¾c:  Chµo b¸n cho néi bé thµnh viªn tríc.  Cßn thõa míi chµo b¸n ra ngoµi C«ng ty.  §îc dïng ®Ó tr¶ nî, chñ nî cã thÓ trë thµnh thµnh viªn hoÆc b¸n l¹i (bªn trong tríc, bªn ngoµi sau). - Thµnh viªn ®îc quyÒn cho, tÆng, chuyÓn quyÒn thõa kÕ phÇn vèn gãp. - Thµnh viªn kh«ng ®îc rót vèn ®· gãp mµ chØ ®îc chuyÓn nhîng cho, tÆng, chuyÓn quyÒn thõa kÕ vµ c¸c trêng hîp gi¶m vèn ®iÒu lÖ theo quy ®Þnh cña c«ng ty. (3) Ph©n phèi lîi - Héi ®ång thµnh viªn ®îc quyÒn chia lîi nhuËn cho c¸c thµnh nhuËn, xö lý lç: viªn theo tû lÖ gãp khi cã l·i vµ ®· hoµn thµnh nghÜa vô thuÕ, tµi chÝnh, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o thanh to¸n ®ñ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n ®Õn h¹n tr¶ sau khi chia lîi nhuËn. - §îc quyÒn trÝch lËp c¸c quü tõ lîi nhuËn sau thuÕ. - NÕu lç, Héi ®ång thµnh viªn ph¶i phª duyÖt ph¬ng ¸n xö lý lç. 14
1. 4.1. 2. C«ng ty cæ phÇn C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp, trong ®ã: - Vèn ®iÒu lÖ ®îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn. - Cæ ®«ng (ngêi së h÷u cæ phÇn) cã thÓ lµ tæ chøc, c¸ nh©n vµ sè lîng cæ ®«ng tèi thiÓu lµ 3, tèi ®a kh«ng h¹n chÕ (trõ khi c¸c luËt chuyªn ngµnh cã quy ®Þnh kh¸c). - Cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn ®· gãp vµo doanh nghiÖp (tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n) Nh vËy, c«ng ty cæ phÇn cã thÓ cã c¸c cæ ®«ng së h÷u sè lîng cæ phÇn kh¸c nhau nhng cæ ®«ng còng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vÒ nghÜa vô tµi chÝnh. Trong c«ng ty cæ phÇn, cÇn ph©n biÖt c¸c kh¸i niÖm ®Æc thï sau ®©y: - Cæ phÇn lµ c¸c phÇn b»ng nhau ®îc chia ra tõ vèn ®iÒu lÖ. Ch¼ng h¹n mét c«ng ty cæ phÇn cã vèn ®iÒu lÖ do c¸c cæ ®«ng gãp lµ 500 triÖu ®ång, mçi cæ phÇn trÞ gi¸ lµ 10.000 ®ång th× sè lîng cæ phÇn lµ 500.000.000®/10.000® b»ng 50.000 cæ phÇn. - Cæ phiÕu lµ chøng chØ do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh hoÆc bót to¸n ghi sæ x¸c nhËn quyÒn së h÷u mét hoÆc mét sè cæ phÇn cña c«ng ty ®ã. Cæ phiÕu cã thÓ ghi tªn hoÆc kh«ng ghi tªn. Gi¸ trÞ ban ®Çu cña mçi cæ phiÕu gäi lµ mÖnh gi¸ cæ phiÕu. - Cæ ®«ng lµ ngêi së h÷u Ýt nhÊt mét cæ phÇn ®· ph¸t hµnh cña c«ng ty cæ phÇn. Ngêi së h÷u cæ phÇn phæ th«ng gäi lµ cæ ®«ng phæ th«ng. Ngêi së h÷u cæ phÇn u ®·i (cæ phÇn u ®·i biÓu quyÕt, cæ phÇn u ®·i cæ tøc, cæ phÇn u ®·i hoµn l¹i, cæ phÇn u ®·i kh¸c) gäi lµ cæ ®«ng u ®·i. - Cæ tøc lµ kho¶n lîi nhuËn rßng ®îc tr¶ cho mçi cæ phÇn b»ng tiÒn mÆt hoÆc b»ng tµi s¶n kh¸c tõ nguån lîi nhuËn cßn l¹i cña c«ng ty sau khi ®· thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh.  §Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty cæ phÇn Néi dung qu¶n lý tµi chÝnh §Æc thï víi c«ng ty cæ phÇn (1) T¹o lËp vèn khi thµnh lËp - Khi thµnh lËp c«ng ty: ph¶i x¸c ®Þnh vèn ®iÒu lÖ vµ sè c«ng ty vµ khi ho¹t ®éng: lîngcæ phÇn ph¸t hµnh ®Ó ngêi mua cæ phÇn mua. C¸c cæ ®«ng s¸ng lËp ph¶i cïng nhau n¾m gi÷ Ýt nhÊt 20% tæng sè cæ phÇn chµo b¸n. - Khi t¨ng vèn ®iÒu lÖ: ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó b¸n bªn trong vµ ngoµi c«ng ty. - Khi chuyÓn ®æi tõ lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c sang c«ng ty cæ phÇn th× ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cò ®Ó tÝnh thµnh vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty cæ phÇn vµ ®Ó tÝnh møc së h÷u cña c¸c cæ ®«ng cò, cæ ®«ng míi. - §îc quyÒn ph¸t hµnh chøng kho¸n c¸c lo¹i ®Ó huy ®éng vèn ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®îc vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông. 15
(2) ChuyÓn nhîng vèn: a. Cæ phÇn phæ th«ng - §îc tù do chuyÓn nhîng. b. Cæ phÇn u ®·i biÓu quyÕt - Kh«ng ®îc chuyÓn nhîng. Nhng sau 3 n¨m kÓ tõ (cæ phÇn cã sè phiÕu biÓu khi ®îc ®¨ng ký kinh doanh th× cæ ph©n u ®·i biÓu quyÕt nhiÒu h¬n cæ phÇn phæ quyÕt cña cæ ®«ng s¸ng lËp ph¶i chuyÓn ®æi thµnh cæ th«ng tøc lµ cæ phÇn do ChÝnh phÇn phæ th«ng. phñ uû quyÒn vµ cæ phÇn cña Riªng cæ phÇn phæ th«ng cña cæ ®«ng s¸ng lËp th× ®îc cæ ®«ng s¸ng lËp): tù do chuyÓn nhîng trong 3 n¨m nãi trªn cho cæ ®«ng s¸ng lËp kh¸c. NÕu chuyÓn cho cæ ®«ng kh¸c th× ph¶i ®îc §¹i héi cæ ®«ng chÊp nhËn - Riªng cæ phÇn phæ th«ng cña cæ ®«ng s¸ng lËp th× ®îc tù do chuyÓn nhîng trong 3 n¨m nãi trªn cho cæ ®«ng s¸ng lËp kh¸c. NÕu chuyÓn cho cæ ®«ng kh¸c th× ph¶i ®îc §¹i héi cæ ®«ng chÊp nhËn. c. Cæ phÇn u ®·i cæ tøc (cæ - §îc tù do chuyÓn nhîng. ph©n ®îc tr¶ cæ tøc cao h¬n cæ phÇn phæ th«ng hoÆc møc æn ®Þnh hµng n¨m, kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh): d. Cæ phÇn u ®·i hoµn l¹i (cæ - §îc tù do chuyÓn nhîng. phÇn ®îc c«ng ty hoµn l¹i vèn): - §îc c«ng ty mua l¹i cæ phÇn nÕu chñ së h÷u yªu cÇu bÊt cø lóc nµo hoÆc hoµn l¹i vèn theo ®iÒu kiÖn ®· ghi trªn cæ phiÕu u ®·i hoµn l¹i. (3) Ph©n phèi lîi nhuËn: - §¹i héi cæ ®«ng quyÕt ®Þnh viÖc ph©n phèi cæ tøc, trÝch lËp c¸c quü cña c«ng ty, bï ®¾p ®ñ lç tríc ®ã sau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vô thuÕ vµ c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ®Õn h¹n. 1.4.1.3. C«ng ty hîp danh C«ng ty hîp danh lµ doanh nghiÖp, trong ®ã: - Ph¶i cã Ýt nhÊt hai thµnh viªn lµ chñ së h÷u chung cña c«ng ty, cïng nhau kinh doanh díi mét tªn chung (gäi lµ thµnh viªn hîp danh); ngoµi c¸c thµnh viªn hîp danh cã thÓ cã thµnh viªn gãp vèn. - Thµnh viªn hîp danh ph¶i lµ c¸ nh©n, chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ c¸c nghÜa vô cña c«ng ty. - Thµnh viªn gãp vèn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn ®· gãp vµo c«ng ty. Nh vËy, b¶n chÊt cña c«ng ty hîp danh lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n, chÝnh v× vËy luËt ph¸p h¹n chÕ viÖc huy ®éng vèn trong thÞ trêng díi h×nh thøc ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n (c«ng cô nî). 16
 §Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty hîp danh. - T¹o lËp vèn khi thµnh lËp c«ng ty vµ khi ho¹t ®éng: Khi thµnh lËp c«ng ty, c¸c thµnh viªn hîp danh vµ thµnh viªn gãp vèn ph¶i gãp vèn ®ñ theo cam kÕt. Vèn gãp cã thÓ b»ng tiÒn hoÆc tµi s¶n kh¸c vµ tµi s¶n ph¶i chuyÓn quyÒn së h÷u cho c«ng ty. Cã thÓ tiÕp nhËn thªm thµnh viªn míi sau khi ®· ho¹t ®éng. C«ng y hîp danh ®îc quyÒn huy ®éng vèn cho kinh doanh (vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông) nhng kh«ng ®îc ph¸t hµnh bÊt kú lo¹i chøng kho¸n nµo. - ChuyÓn nhîng vèn gãp: Thµnh viªn hîp danh kh«ng ®îc chuyÓn nhîng mét phÇn hoÆc toµn bé vèn gãp t¹i c«ng ty cho ngêi kh¸c nÕu kh«ng ®îc sù chÊp thuËn cña c¸c thµnh viªn cßn l¹i. Thµnh viªn hîp danh cã thÓ rót vèn khái c«ngty nÕu ®îc Héi ®ång thµnh viªn chÊp thuËn vµ ph¶i th«ng b¸o tríc Ýt nhÊt 6 th¸ng. Thµnh viªn gãp vèn ®îc quyÒn chuyÓn nhîng phÇn vèn gãp cho ngêi kh¸c. - Ph©n phèi lîi nhuËn: Héi ®ång thµnh viªn (Héi ®ång cña tÊt c¶ thµnh viªn) quyÕt ®Þnh viÖc ph©n phèi lîi nhuËn, bao gåm tæng sè lîi nhuËn sau thuÕ ®îc chia vµ sè lîi nhuËn ®îc chia cho mçi thµnh viªn theo tû lÖ vèn gãp hoÆc theo quy ®Þnh trong §iÒu lÖ c«ng ty. 1.4.1.4. Doanh nghiÖp t nh©n: Doanh nghiÖp t nh©n lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Thùc chÊt doanh nghiÖp t nh©n chØ do mét c¸ nh©n lµm chñ nªn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n vÒ nghÜa vô tµi s¶n, nî nÇn cña c«ng ty trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Ph¸p luËt hiÖn hµnh còng quy ®Þnh mçi c¸ nh©n chØ ®îc thµnh lËp mét doanh nghiÖp t nh©n.  §Æc thï vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp - T¹o lËp vèn khi thµnh lËp c«ng ty vµ khi ho¹t ®éng: Vèn ®iÒu lÖ do chñ doanh nghiÖp ®¨ng ký, bao gåm tiÒn, tµi s¶n. NÕu lµ tµi s¶n kh¸c ngoµi tiÒn, vµng th× chñ doanh nghiÖp ph¶i kª khai râ lo¹i tµi s¶n vµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n. Chñ doanh nghiÖp cã quyÒn ®¨ng ký hoÆc gi¶m vèn ®Çu t trong qu¸ tr×nh kinh doanh, nhng nÕu gi¶m vèn xuèng thÊp h¬n vèn ®Çu t ®· ®¨ng ký th× ph¶i ®¨ng ký l¹i tríc khi gi¶m vèn. V× lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n nh c«ng ty hîp danh nªn doanh nghiÖp t nh©n kh«ng ®îc huy ®éngvèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh bÊt kú lo¹i chøng kho¸n nµo. - QuyÒn cho thuª vµ b¸n doanh nghiÖp: 17
Chñ doanh nghiÖp t nh©n cã quyÒn cho thuª toµn bé doanh nghiÖp cñ© m×nh nhng vÉn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt víi t c¸ch lµ chñ së h÷u doanh nghiÖp. Chñ doanh nghiÖp t nh©n còng cã quyÒn b¸n doanh nghiÖp cho ngêi kh¸c nhng ph¶i th«ng b¸o ®Çy ®ñ nghÜa vô tµi chÝnh cha hoµn thµnh cho c¬ quan ®¨ng ký kinh doanh tríc khi chuyÓn giao doanh nghiÖp cho ngêi mua. - Ph©n phèi lîi nhuËn: Chñ doanh nghiÖp cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc sö dông lîi nhuËn sau thuÕ. 1.4.1.5. Nhãm c«ng ty Nhãm c«ng ty lµ tËp hîp c¸c c«ng ty cã mèi liªn hÖ g¾n bã l©u dµi víi nhau vÒ lîi Ých kinh tÕ, c«ng nghÖ, thÞ trêng vµ c¸c dÞch vô kinh doanh kh¸c. Nhãm c«ng ty cã thÓ lµ c¸c h×nh thøc: c«ng ty mÑ - c«ng ty con, tËp ®oµn kinh tÕ hoÆc c¸c h×nh thøc kh¸c. Nh vËy, mçi doanh nghiÖp thµnh viªn trong nhãm c«ng ty ®Òu cã t c¸ch ph¸p nh©n riªng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ nghÜa vô, quyÒn lîi cña m×nh. Nhãm c«ng ty, vÒ mÆt h×nh thøc lµ tËp hîp cña c¸c c«ng ty ®éc lËp, cßn vÒ mÆt néi dung lµ quan hÖ lîi Ých gi÷a c¸c c«ng ty ®ã. Sau ®©y lµ nhãm c«ng ty ®îc tæ chøc theo h×nh thøc c«ng ty mÑ - c«ng ty con.  C«ng ty mÑ - c«ng ty con Mét c«ng ty ®îc coi lµ c«ng ty mÑ cña c«ng ty kh¸c nÕu thuéc mét trong c¸c trêng hîp sau ®©y: - Së h÷u trªn 50% vèn ®iÒu lÖ hoÆc tæng sè cæ phÇn phæ th«ng ®· ph¸t hµnh cña c«ng ty ®ã. - Cã quyÒn trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bæ nhiÖm ®a sè hoÆc tÊt c¶ thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ, gi¸m ®èc hoÆc tæng gi¸m ®èc cña c«ng ty ®ã. - Cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc söa ®æi, bæ sung ®iÒu lÖ cña c«ng ty ®ã. Theo kh¸i niÖm trªn ®©y, c«ng ty mÑ - c«ng ty con phô thuéc chñ yÕu vµo møc ®é së h÷u hoÆc quyÒn cña c«ng ty nµy ®èi víi c«ng ty kh¸c. V× vËy, viÖc qu¶n lý tµi chÝnh trong m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con còng cã nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c biÖt so víi tõng c«ng ty ®éc lËp.  §Æc thï vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con: - T¹o lËp vèn: quan hÖ vÒ vèn cña c«ng ty con víi c«ng ty mÑ khi thµnh lËp tuú thuéc vµo h×nh thøc ph¸p lý cña c«ng ty con. Ch¼ng h¹n lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn th× do c«ng ty mÑ ®Çu t 100% vèn; lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n nhiÒu thµnh viªn th× c«ng ty nµo lµ thµnh viªn gãp vèn trªn 50% vèn ®iÒu lÖ sÏ trë thµnh c«ng ty mÑ; lµ c«ng ty cæ phÇn th× c«ng ty nµo së h÷u trªn 50% tæng sè cæ phÇn phæ th«ng ®· ph¸t hµnh sÏ lµ c«ng ty mÑ. C«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con cã t c¸ch ph¸p nh©n nªn ®îc quyÒn huy ®éng vèn cho kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 18
- Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tµi chÝnh: Quan hÖ kinh tÕ tµi chÝnh gi÷a c«ng ty mÑ víi c«ng ty con vµ gi÷a nhãm c«ng ty víi c¸c chñ thÓ kh¸c lµ quan hÖ ®éc lËp theo tõng chñ thÓ c«ng ty. Trêng hîp c«ng ty mÑ can thiÖp ngoµi thÈm quyÒn, g©y thiÖt h¹i cho c«ng ty con th× c«ng ty mÑ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ thiÖt h¹i ®ã. B¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m lËp theo tõng c«ng ty, riªng c«ng ty mÑ ph¶i lËp b¸o c¸o tµi chÝnh hîp nhÊt cña nhãm c«ng ty. - Ph©n phèi lîi nhuËn: Tõng chñ thÓ c«ng ty trong nhãm c«ng ty tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nghÜa vô tµi chÝnh vµ còng ®îc quyÒn ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ theo h×nh thøc ph¸p lý cña c«ng ty vµ theo §iÒu lÖ cña c«ng ty. VÒ doanh nghiÖp nhµ níc Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, chÝnh phñ c¸c níc thêng ®Çu t ®Ó thµnh lËp n÷ng doanh nghiÖp nhµ níc ë mét sè ngµnh nghÒ mµ nhµ níc cÇn chi phèi ®Ó ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc hoÆc ë nh÷ng lÜnh vùc chËm thu håi vèn, khã kªu gäi ®Çu t (lÜnh vùc h¹ tÇng c¬ së). VÒ mÆt tµi chÝnh, doanh nghiÖp nhµ níc thêng do nhµ níc ®Çu t 100% vèn hoÆc n¾m gi÷ quyÒn chi phèi b»ng tû lÖ vèn cao. Do ®ã, h×nh thøc tæ chøc cña doanh nghiÖp nhµ níc theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµo tuú thuéc vµo møc ®é n¾m gi÷ vèn cña nhµ níc t¹i doanh nghiÖp ®ã. T¹i ViÖt Nam, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, doanh nghiÖp Nhµ níc lµ doanh nghiÖp trong ®ã Nhµ níc së h÷u trªn 50% vèn ®iÒu lÖ. Theo quy ®Þnh nµy, doanh nghiÖp Nhµ níc kh«ng chØ tæ chøc theo mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp cô thÓ nµo mµ tuú thuéc vµo møc ®é së h÷u vèn cña Nhµ níc trong doanh nghiÖp ®Ó thÓ hiÖn vai trß chi phèi cña Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp ®ã. Nh vËy doanh nghiÖp Nhµ níc cã thÓ ®îc tæ chøc díi c¸c h×nh thøc ph¸p lý sau ®©y: - C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn (100% vèn Nhµ níc do mét tæ chøc lµm chñ së h÷u). - C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hai thµnh viªn trë lªn (c¸c thµnh viªn gãp vèn thuéc së h÷u Nhµ níc chiÕm trªn 50% vèn gãp cña c«ng ty). - C«ng ty cæ phÇn (cæ ®«ng Nhµ níc n¾m trªn 50% cæ phÇn phæ th«ng ®· ph¸t hµnh). - Nhãm c«ng ty (lµ c«ng ty mÑ - c«ng ty con) nÕu Nhµ níc së h÷u trªn 50% vèn ®iÒu lÖ hoÆc cæ phÇn phæ th«ng, lµ tËp ®oµn kinh tÕ nÕu Nhµ níc së h÷u trªn 50% vèn ®iÒu lÖ trong tËp ®oµn. ViÖc qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc c¨n cø vµo tõng h×nh thøc ph¸p lý cña doanh nghiÖp ®· nghiªn cøu ë c¸c phÇn trªn. 19
1.4.2. Nh©n tè ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña ngµnh nghÒ kinh doanh Mçi doanh nghiÖp kinh doanh trong mét sè ngµnh, nghÒ nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n doanh nghiÖp s¶n xuÊt, x©y dùng, th¬ng m¹i, dÞch vô... Mçi ngµnh, nghÒ kinh doanh cã ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt riªng biÖt. §Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña ngµnh nghÒ kinh doanh ¶nh hëng tíi c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp trªn c¸c mÆt sau ®©y: - ¶nh hëng tíi c¬ cÊu vèn kinh doanh: Nh÷ng ngµnh nh s¶n xuÊt, x©y dùng, ®ãng tÇu... ph¶i cã vèn ®Çu t dµi h¹n rÊt lín ®Ó x©y dùng nhµ xëng, mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vËn t¶i. Ngµnh dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng l¹i ®ßi hái vèn b»ng tiÒn lµ chÝnh. Ngµnh dÞch vô kh¸c nh t vÊn, ®µo t¹o l¹i ®ßi hái vèn ®Çu t vµo nh©n lùc lµ chÝnh, tøc vèn lu ®éng. Ngµnh th¬ng m¹i th× vèn chñ yÕu n»m trong kh©u lu th«ng nªn c¬ cÊu vèn kinh doanh ph¶i chó träng tíi vèn ®Çu t ng¾n h¹n. - T¹o ra tÝnh thêi vô cña vèn kinh doanh: Mét sè ngµnh cã tÝnh thêi vô râ rµng nh ngµnh xuÊt khÈu n«ng s¶n, du lÞch (theo mïa), th¬ng m¹i (hµng may mÆc theo mïa).... nªn nhu cÇu vèn cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ngµnh nµy còng cã tÝnh thêi vô. Doanh nghiÖp ph¶i bè trÝ t¨ng nguån vèn t¹m thêi khi thêi vô ®Õn, ngîc l¹i khi hÕt thêi vô th× ph¶i sö dông vèn cho hîp lý, kh«ng ®Ó ø ®äng. - ¶nh hëng tíi tèc ®é chu chuyÓn cña vèn kinh doanh: Ngµnh cã chu kú s¶n xuÊt dµi nh ngµnh ®ãng tµu, ngµnh x©y dùng... th× vèn lu©n chuyÓn rÊt chËm, vèn thu håi ®îc khi nµo s¶n phÈm hoµn thµnh, bµn giao. Nhng ngµnh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, ngµnh th¬ng m¹i th× vèn vËn ®éng nhanh h¬n. Doanh nghiÖp ph¶i chó ý tíi ®Æc ®iÓm nµy ®Ó bè trÝ vµ sö dông vèn hîp lý, kÞp thêi, t¨ng tèc ®é chu chuyÓn vèn b»ng c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp. 1.4.3. Nh©n tè m«i trêng kinh doanh Méi trêng kinh doanh lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn bªn ngoµi, n¬i doanh nghiÖp ho¹t ®éng. M«i trêng kinh doanh ®a d¹ng, lu«n biÕn ®éng, cã thÓ ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tíi c«ng viÖc kinh doanh cña doanh nghiÖp. VÒ ph¬ng diÖn tµi chÝnh, m«i trêng kinh doanh cã thÓ t¸c ®éng thuËn lîi, lµm t¨ng doanh thu vµ lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. Nhng m«i trêng kinh doanh còng cã thÓ lµm t¨ng chi phÝ, gi¶m c¬ héi kinh doanh, thËm chÝ g©y nªn sù ph¸ s¶n doanh nghiÖp. NhËn thøc ®îc t¸c ®éng cña m«i trêng kinh doanh sÏ gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh tËn dông ®îc c¬ héi thuËn lîi vµ h¹n chÕ nh÷ng rñi ro cã thÓ gÆp ph¶i. Nh÷ng néi dung chñ yÕu vÒ m«i trêng kinh doanh lµ: 1.4.3.1. M«i trêng kinh tÕ, tµi chÝnh: M«i trêng kinh tÕ, tµi chÝnh t¸c ®éng m¹nh nhÊt tíi viÖc qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp. H×nh th¸i biÓu hiÖn cô thÓ cña m«i trêng kinh tÕ, tµi chÝnh lµ: - T×nh tr¹ng cña nÒn kinh tÕ: 20
Vïng l·nh thæ hoÆc quèc gia n¬i doanh nghiÖp kinh doanh nÕu ®ang trªn ®µ t¨ng trëng kinh tÕ th× triÓn väng ®Çu t lµ cã lîi, søc mua sÏ t¨ng, cÇu vÒ dÞch vô sÏ ®a d¹ng. Ngîc l¹i, nÕu vïng ®ã ®ang ®µ suy tho¸i th× kinh doanh sÏ cã thÓ bÞ thu hÑp do thÞ trêng trÇm l¾ng. L¹m ph¸t lµ yÕu tè t¸c ®éng rÊt m¹nh tíi tµi chÝnh doanh nghiÖp. L¹m ph¸t cao vµ cã xu thÕ tiÕp tôc t¨ng sÏ lµm t¨ng nhu cÇu vèn kinh doanh vµ dÔ g©y ra t×nh tr¹ng l·i gi¶, lç thËt.. ViÖt Nam nh÷ng n¨m 80 tríc thêi kú ®æi míi ®· x¶y ra t×nh tr¹ng nµy. Nhng thiÓu ph¸t còng g©y ra t¸c ®éng tiªu cùc kh«ng kÐm so víi l¹m ph¸t: lµm cho thÞ trêng gi¶m h¼n møc ®Çu t, cÇu vÒ tiªu dïng ch÷ng l¹i. - Sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng tµi chÝnh: ThÞ trêng tµi chÝnh bao gåm c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh (c¸c trung gian tµi chÝnh) vµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ trêng (c¸c h×nh thøc tÝn dông, c¸c lo¹i chøng kho¸n, c¸c dÞch vô thanh to¸n, b¶o l·nh, t vÊn, c¸c h×nh thøc ®Çu t tµi chÝnh...) ¶nh hëng trùc tiÕp tíi tµi chÝnh doanh nghiÖp. ThÞ trêng tµi chÝnh ph¸t triÓn t¸c ®éng tíi tµi chÝnh doanh nghiÖp trªn c¶ 2 mÆt: t¹o thuËn lîi cho viÖc huy ®éng vèn kinh doanh vµ lµ n¬i ®Ó doanh nghiÖp ®Çu t tµi chÝnh, më réng dÞch vô sinh lêi. ThÞ trêng tµi chÝnh nÕu ph©n lo¹i theo kú h¹n cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh giao dÞch th× cã thÓ chia lµm 2 lo¹i lµ thÞ trêng tiÒn tÖ vµ thÞ trêng vèn. Doanh nghiÖp cã thÓ t×m nguån tµi trî trªn thÞ trêng tµi chÝnh (bao gåm thÞ trêng tiÒn tÖ vµ thÞ trêng vèn), tuú theo nguån vèn cÇn huy ®éng lµ ng¾n h¹n hay trung han, dµi h¹n. C¬ cÊu thÞ trêng tµi chÝnh ThÞ trêng tiÒn tÖ ThÞ trêng vèn (vèn ng¾n h¹n) (vèn trung vµ dµi h¹n) 1. ThÞ trêng vay vèn ng¾n h¹n: 1. ThÞ trêng chøng kho¸n: - Vay ng¾n h¹n c¸c tæ chøc tÝn dông (cã - Ph¸t hµnh vµ giao dÞch c¸c chøng kho¸n mét phÇn vay trung, dµi h¹n) trung vµ dµi h¹n: - B¶o l·nh - Tr¸i phiÕu - Mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n - Cæ phiÕu - Bao thanh to¸n - Chøng kho¸n kh¸c 2. ThÞ trêng hèi ®o¸i: 2. ThÞ trêng tÝn dông thuª mua: - Giao dÞch (mua b¸n) c¸c lo¹i ngo¹i tÖ - Thuª mua tµi chÝnh th«ng qua c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh tµi trî thuª mua thiÕt bÞ, m¸y mãc, nhµ xëng... 3. ThÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng: 3. ThÞ trêng cÇm cè bÊt ®éng s¶n: - Vay lÉn nhau ng¾n h¹n gi÷a c¸c ng©n hµng - Tµi trî mua s¾m ®Þa èc, nhµ xëng. th¬ng m¹i. - Vay ng¾n h¹n gi÷a ng©n hµng th¬ng m¹i víi ng©n hµng nhµ níc - C¬ së h¹ tÇng: 21
C¬ së h¹ tÇng cã thÓ hiÓu theo nghÜa hÑp lµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña mét nÒn kinh tÕ cã ¶nh hëng tíi viÖc kinh doanh cña doanh nghiÖp nh t×nh tr¹ng ®êng x¸, giao th«ng, th«ng tin liªn l¹c, ®Êt ®ai... N¬i nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, gi¸ c¶ c¹nh tranh th× doanh nghiÖp cã thÓ gi¶m ®îc chi phÝ nhiÒu lo¹i, dµnh ®îc c¬ héi kinh doanh tèt. Ngoµi ra,thãi quen tiªu dïng, v¨n ho¸ d©n téc, sù ph¸t triÓn cña khoa häc, c«ng nghÖ trong t¬ng lai... còng lµ nh©n tè ¶nh hëng tíi t×nh h×nh kinh doanh vµ t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp, v× nh÷ng nh©n tè nµy chi phèi doanh thu, lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. 1.4.3.2. M«i trêng ph¸p lý: M«i trêng ph¸p lý lµ hÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch cña mçi vïng l·nh thæ, mçi quèc gia, mçi khu vùc hoÆc cña céng ®ång quèc tÕ cã ¶nh hëng tíi viÖc kinh doanh cña doanh nghiÖp. M«i trêng ph¸p lý cã ph¹m vi rÊt réng lín, ch¼ng h¹n nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý vÒ thuÕ quan, vÒ th¬ng m¹i, vÒ ®Çu t, vÒ dÞch vô, vÒ ®Êt ®ai, vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t, vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vÒ ng©n hµng, ngo¹i hèi... Nh÷ng yÕu tè ph¸p lý lu«n thay ®æi, võa cã mÆt thuËn lîi lµ t¹o m«i trêng th«ng tho¸ng, xo¸ bá c¸c rµo c¶n bÊt lîi cho kinh doanh, nhng ®ång thêi còng lµm thay ®æi nh÷ng dù tÝnh cña doanh nghiÖp. §Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro tµi chÝnh cã thÓ x¶y ra do m«i trêng ph¸p lý thay ®æi, doanh nghiÖp cÇn ph¶i: - Dù b¸o dµi h¹n xu thÕ thay ®æi cña m«i trêng ph¸p lý n¬i kinh doanh ®Ó cã thÓ x©y dùng chiÕn lîc kinh doanh thÝch øng. - §¸nh gi¸ tèi ®a t¸c ®éng cña yÕu tè ph¸p lý thay ®æi ®Ó cã nh÷ng dù phßng tµi chÝnh cÇn thiÕt bï ®¾p cho tæn thÊt nÕu x¶y ra. - CËp nhËt cã hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cã liªn quan ®Ó tr¸nh nh÷ng khiÕu kiÖn dÉn ®Õn thiÖt h¹i v× thiÕu hiÓu biÕt ph¸p luËt... BiÖn ph¸p mµ c¸c doanh nghiÖp thêng ¸p dông lµ thuª chuyªn gia t vÊn ph¸p lý hoÆc thµnh lËp bé phËn ph¸p chÕ trong c«ng ty. 1.5. X¸c ®Þnh nhu cÇu vèn thµnh lËp doanh nghiÖp Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp míi ra ®êi ngµy cµng nhiÒu, víi lo¹i h×nh vµ ngµnh nghÒ kinh doanh ®a d¹ng. T¹i ViÖt Nam, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ta lµ khuyÕn khÝch mäi ngêi kÓ c¶ tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi cã ®iÒu kiÖn ®øng ra lËp doanh nghiÖp, kÓ c¶ ë trong níc vµ ë níc ngoµi. 1.5.1. §iÒu kiÖn thµnh lËp doanh nghiÖp Thµnh lËp doanh nghiÖp lµ viÖc thiÕt lËp mét tæ chøc kinh tÕ nh»m s¶n xuÊt, cung øng dÞch vô, hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng vµ th«ng qua ®ã chñ doanh nghiÖp thu ®îc lîi nhuËn. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, viÖc lËp doanh nghiÖp tríc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ trêng. ChÝnh cÇu cña thÞ trêng lµ c¬ héi cña viÖc kinh doanh. Nhng chØ 22