Giáo trình Tài chính tiền tệ: Phần 1

Chia sẻ: Túcc Vânn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:213

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Tài chính tiền tệ biên soạn nhằm trang bị cho người học và các đố tượng khách những kiến thức cơ bản và mở rộng về lĩnh vực tài chính tiền tệ trong nền kinh tế thị trường. Phần 1 cuốn sách trình bày các nội dung: Tổng quan về tiền tệ, cung và cầu tiền tệ, những vấn đề cơ bản về tài chính, tài chính công. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Tài chính tiền tệ: Phần 1

TAJ CHINH TIÊN TÊ NHÀ XUÁT BÂN DAI HOC THÁI NGUYÊN
Tham gia thuc hi$n: - PGS.TS. Hoang Thi Thu - Ths. Nguyen Thi Thanh V inh - Ths. Nguyen Vi?t Dung - Ths. Nguyen Thu Nga - Ths. Mai Thanh Giang - Ths. Nguyen Thi Kim N hung - Ths. Nguyen Thi Thu H ang - Ths. Do Kim Du - Ths. Nguyen Phuong T hao M A S 6 : ---- ------------- D H T N - 2016 2
LO I G IO I THIEU jiao trinh Tai chinh tien te duac tap the giang vien Khoa Ngan hang Tai chinh, Dai hoc Kinh te va Quan tri Kinh doanh (TUEBA) - Dai b e Thai Nguyen (TNU) thiet ke va bien soan theo myc tieu va chuoig trinh dao tao nganh Kinh te va Quan tri kinh doanh noi chung va nginh Tai chinh Ngan hang noi rieng tai trudng. Voi dung co ban cua Giao trinh Tai chinh tien te la nham trang bi cho iguai hpc va cac doi tuong khac nhung kien thuc co ban va mo rong 'e linh vuc tai chinh tien te trong nen kinh te thi trudng nhu: tong quan/e tien te, cung va cau tien te, nhung van de co ban ve tai chinh, tai chnh cong, tai chinh doanh nghiep, tin dung, bao hiem, thi trudng tai chnh, tai chinh quoc te, ngan hang va to chuc tai chinh phi ngan hang chinh sach tai chinh quoc gia. .. tu do co kha nang van dung vao thuc ten cong tac trong linh vuc kinh te va quan tri kinh doanh. Tham gia bien soan giao trinh la cac can bo giang day nhieu kinh nghien cua Khoa, bao gom: TS. Vu Thi Hau, NCS.Ths. Vu Thi Loan bien so^n Chuong 1, Chumg 7 va Chirong 6 NCS.Ths. Nguyen Thi Thanh Vinh bien soan Chuong 3 NCS.Ths. Nguyen Viet Dung bien soan Chuang 4 NCS.Ths. Nguyen Thu Nga bien soan Chuong 5 Ths. Mai Thanh Giang bien soan Chuang 7 NCS.Ths. Nguyen Thi Kim Nhung bien soan Chuang 8 PGS.TS. Hoang Thi Thu bien soan Chuang 9 Ths. Nguyen Thi Thu Hang bien soan Chuong 10 Ths. Do Kim Du, Ths. Nguyen Phuang Thao bien soan Chuang 11 3
Trong qua trinh bien soan giao trinh, chung toi da co gang liam sang to nhung van de ca ban va mo rpng ve linh vyc tai chinh tien te. Tuy nhien, vi la lan dau bien soan nen giao trinh khong tranh klhoi nhung khiem khuyet ve hinh thuc va noi dung. Vai tinh than cau tthi, chung toi rat mong nhan duoc nhirng y kien dong gop cua quy ban ddpc de cuon Giao trinh duoc hoan thien hon a lan tai ban. Xin tran trong cam on! Thai Nguyen, ngay 01 thang 4 nam 2(016 T/M Ban bien soan TS. Vu Thi Hau - ThS. Vu Thj Lomn (Dong chu bien) 4
DANH M y c CÁC T Ü V IÉT TAT Viét tät Viét nguyên vän BHXH Bào hiêm xà hôi BHYT Báo hiêm y tê CSTT Chính sách tiên tê DNNN Doanh nghiêp Nhà nuôc L/C Letter of Credit NHNN Ngân hàng Nhà nuôc NHTM Ngân hàng Thirong mai NHTW Ngân hàng Trung uong NSNN Ngân sàch Nhà nuôc OMO Open Market Operations TCDN Tài chính doanh nghiçp TCQT Tài chinh quôc tê TCTD To chúc tin dyng TSCD Tài sàn cô d¡nh TTCK Thi truòng chúng khoán TTQT Thanh toán quôc tê 5
DANH M y C BANG VA SO © 6 STT Ten bang va sff do Tran 2.1 Su can doi cua thi truong tien te 74 2.2 Moi quan he giua cung tien va cau tien 76 2.3 M o ta chinh sach tien te noi long 77 2.4 M o ta chinh sach tien te that ch$t 77 2.5 Lam phat do cau keo 86 2.6 Lam phat chi phi day 89 3.1 He thong tai chinh va cac dong tien 135 3.2 H? thong tai chinh trong nen kinh te thi truong 138 6.1 Qua trinh van d
63 Mô hinh tin dung tiêu dùng thir nhât 297 6) Mô hinh tin dung tiêu dùng thù hai 298 6.0 Cung - câu quÿ cho vay quyêt djnh lài suât thi trucrng 306 6. 1 Dich chuyên duong câu quÿ cho vay 308 6 .2 Dich chuyên duong cung quÿ cho vay 308 6.3 Cung - câu tien quyêt djnh lài suât thi truàng 311 71 Phân chia phi bào hiêm 330 72 Môi quan hç trong dông bâo hiêm 356 73 Môi quan hç trong tài bào hiêm 359 74 Su kêt hgp trong dông - tài bào hiêm 360 81 Quà trinh luân chuyên vôn 368 91 Kêt câu cùa càn cân thanh toàn quôc té 407 K.l Trung gian tin dyng 457 11.2 T rung g ian thanh to à n 4SQ 1(3 Bàng cân dôi ké toàn cüa ngân hàng thuong mai 466 H.4 Quà trinh luân chuyên thuong phiêu 471 H.5 Cho vay thau chi 472 H.6 Cho vay theo han mire 473 H.7 Cho vay giàn tiêp 474 7
10.8 Bào lành cùa ngân hàng 475 Mô hinh NHTW truc thuQ C Quôc hçi và dçc l |p v ó i 10.9 486 Chinh Phù 10.10 M ô hinh NHTW truc thuçc Chinh phù 489 10.11 Quÿ dâu tu tu an g hô 500 111 D uàng cong Phillips trong ngàn han 519 11.2 D uông cong Phillips dài han 520 Tÿ lç du trû bât buçc vói tiên gùi bàng USD àp dung 11.3 532 theo QD 1259/QD - NHNN ngày 26/8/2011 Hê thông mue tiêu chinh và công eu chinh sàch tiên tç 11.4 537 à Viçt Nam 8
M yc Lyc Trang Chirffng 1. TÓNG QUAN VÊ TIÈN TÉ 17 1.1. BÁN CHAT, CHÚC NÄNG VÀ VAI TRÒ CÚA TIÈN TÉ.........17 1.1.1. Su ra dòi và bàn chàt a ia tiên t ç ....................................................... 17 1.1.2. Sy phát trien cúa các hinh thái tiên t é .............................................22 1.1.3. Chúc nâng cúa tiên té.......................................................................... 31 1.1.4. Vai trò cúa tiên trong nên kinh tê hàng h o á ................................... 36 1.2. CHÉ DO I-UU THÔNG TIÉN T É .................................................... 38 1.2.1. Khái niêm vê chê dp luu thông tiên té..............................................38 1.2.2. Các yêu tó co bàn cúa che dô luu thông tiên t é ..............................39 1.2.3. Các chê dô luu thông tiên tê ............................................................... 41 1.2.4. Các chê dô tiên tê quôc tê chù y êu ................................................... 48 1.3. GIÀ TRI THÖI GIAN CÙA T IÉ N ....................................................51 1.3.1. Già tri tuong lai cùa tiê n .....................................................................52 1.3.2. Già tri hiçn tai cùa tien........................................................................ 53 CÂU HÔI ÔN TÀP VÀ THÂO L U Á N ......................................................54 C liu o n g 2. C U N C V À C Â U T IÈ N T Ê 56 2.1. CUNG TIÊN T É ......................................................................................56 2.1.1. Khái niçm và tâc nhân cung tiê n .......................................................56 2.1.2. Mue cung tien t ê .................................................................................. 59 2.1.3. Các khôi tiên t ê .................................................................................... 62 2.2. CÂU TIÊN T É .......................................................................................64 2.2.1. H qc thuyêt so lupng tièn tç thô s o ......................................................64 2.2.2. H qc thuyêt tiên tç cùa John Maynard Keynes (1883 - 1946)..... 66 2.2.3. H qc thuyêt so luong tiên tê hiçn dai cùa Friedm an....................... 70
2.2.4. Cân dói cung câu tiên tç .............................................................................7 2.3. LAM PHÁT VÀ CÁC BIEN PHÁP KIÉM CHÉ LAM P H Á T .....7 2.3.1. Khái niêm lam phât và phân lo^i l^m p h â t.......................................... 7 2.3.2. Cách tinh lam p h â t.................................................................... ...............8 2.3.3. Nguyên nhân cüa l^m p h ât....................................................................... 8 2.3.4. Ânh huàng cùa l^m p h â t.......................................................................8' 2.3.5. Các biçn phàp kiêm ché lam phât........................................................9 2.4. GIÀM PHÁT, TH IÉU PHÁT VÀ CÁC B IEN P H Á P PHÔNG C H Ô N G ................................................................................................. 9( 2.4.1. Ânh huàng cüa giâm phât và thiêu p h ât.............................................. 9( 2.4.2. Các bien phàp phông chông giâm phât và thiêu p h â t...................... 9 i CÂU HÓI ÔN TÂP VÀ THÂO L U À N .......................................................... % C h iran g 3. NHÍTNG VÁN DÊ C O BÂN VÈ T À I C H ÍN H 10C 3 .1 KHÁI QUÀT SU RA BÜI VÀ PHÀT TRŒN CÚA TÀI C H ÍN H ....... 10C 3.2. BÂN CHÀT CÙA TÀI C H IN H ........................................................... 106 3.3. CHÚ'C NÁNG CÙA TÀI C H ÍN H .........................................................112 3.3.1. Chúc nâng phân p h ô i........................................................................... 112 3.3.2. Chúc nàng giâm d ô c .............................................................................120 3 4. VAI TRÔ CÙA TÀI C H ÍN H .................................................................. 125 3.4.1. Tài chinh là công cy phân phôi tong sàn phâm quoc d â n ............. 125 3.4.2. Tài chinh là công eu quàn lÿ và dieu tiêt v î mô nên kinh tê xâ h ç i.....................................................................................................................126 3.5. HÉ THÔNG TÀI CHÍNH TRONG NÉN KINH TÉ TH ITR U Ô N G ......130 3.5.1. Khái niçm hç thông tài chinh và khâu tài c h in h ..............................130 3.5.2. Câu trne cùa hç thông tài chinh trong nên kinh tê thi tru à n g ... 139 CÂU HÔI ÔN TÂP VÀ THÂO L U Á N .....................................................152 C hiron g 4. TÀ I C H ÍN H C Ô N G 153 4.1. TÔNG QUAN VÈ TÀI CHÍNH CÔ N G ..........................................153
4.1.1 Khái niçm tài chinh c ô n g ..................................................................153 4.1.2. D$c diém cûa tài chinh công ........................................................... 157 4.1.3. Vai trò cúa tài chinh công................................................................160 4.2. NGÂN SÁCH NHÀ N Ù Ó C .. .........................................................164 4.2.1. Khài niçm, dàc diêm và vai trò cúa ngân sàch Nhà nuó c.........164 4.2.2. Thu ngân sàch Nhà nuóc.................................................................. 174 4.2.3. Chi ngân sàch Nhà n u ó c ...................................................................191 4.2.4. To chúc hç thóng ngân sàch Nhà n u ó c ..........................................199 4.3. CÁC QUŸ TÀI CHÍNH CÔNG NGOÀI NGÂN SÀCH NHÀ NLTÓC................................................................................................. 205 4.3.1. Su cân thiêt cüa càc quÿ tài chinh công ngoài ngân sàch Nhà n u ó c ....................................................................................................... 205 4.3.2. D Jc diêm cùa càc quÿ tài chinh công ngoài ngân sàch Nhà n u ó c .................................................................................................... 206 4.3.3. Càc loai quÿ tài chinh công ngoài ngân sàch Nhà n u ó c............. 208 CÀU HÒI ÔN TÀP VÀ THÂO I.U À N ....................................................213 C h iw n g 5. TÀI CH ÍN H DOANH NGH IÊP 214 5.1. TÔNG QUAN VÊ TÀI CHÍNH DOANH N G H IÊ P ...................... 214 5.1.1. Khài niçm tài chinh doanh nghiêp.................................................. 214 5 1 2 Mue tiêu cùa tài chinh doanh nghiêp............................................. 218 5.1.3. Vai trò cúa tài chinh doanh ng hiêp................................................ 220 5.1.4. Nhùng nhân tô ành huông dên tô chúc tài chinh doanh nghiêp......223 5.2. VÓN KINH DOANH CÙA DOANH NGH IÊP........................... 229 5.2.1. Khài niçm và dàc trung cùa von kinh doanh................................ 230 5.2.2. Phân lo^i vôn trong doanh nghiêp...................................................233 5.2.3. Tài sàn co dinh và vôn cô d in h .......................................................237 5.2.4. Tài sàn luu dông và vôn luu dçng.................................................. 244 11
5.3. CHI PH Î, DOANH TH U VÀ LO I N H U Â N C Ù A D O A N H N G H IÊ P ............................................................................................. 25 5.3.1. Chi phi cùa doanh n g h iç p ..................................................................... 25 5.3.2. Doanh thu cùa doanh nghiçp................................................................ 25 5.3.3. Lçri nhuân cùa doanh n g h içp ............................................................... 25' 5.4. TŸ SUÂT SINH LÖI VÀ RÙI R O .................................................... 26- 5.4.1. Tÿ suât sinh l o i .......................................................................................26< 5.4.2. Rùi r o ........................................................................................................ 26f CÂU HÔI ÔN TÀP VÀ THÂO L U Â N .......................................................26: C hirtm g 6. T ÎN D y N G ................................................................................... 26i 6.1. S I/R A DÖI VÀ PHÀT TRIÉN CÙA TÎN D U N G .......................... 268 6.2. KHÀI NIÊM, DÂC DIÊM VÀ VAI TRÔ CÙA TÎN D U N G ........27C 6.2.1. Khài niçm tin d u n g ............................................................................... 27C 6.2.2. D^c diêm cùa tin d u n g ..........................................................................271 6.2.3. Vai trô cùa tin d u n g .............................................................................. 273 6.3. PHÂN LOAI TÎN D U N G .....................................................................275 6.3.1. Càn cû vào thôi h$n tin d u n g ............................................................. 275 6.3.2. Càn eu vào doi tuong tin d u n g ...........................................................276 6.3.3. Càn cû vào mue dich su dung vôn tin d u n g ................................... 276 6.3 4. Càn cû vào chù the tin dyn g...................................................................276 6.3.5. Càn cû vào tinh chàt bào dàm tiên v a y ............................................277 6.3.6. Càn cû vào xuât xû cùa tin d u n g ........................................................277 6.4. CÀC HÎNH THÙ'C TÎN DUNG CHÙ Y É U ................................... 277 6.4.1. Tin dung thuong m ai.............................................................................277 6.4.2. Tin dung ngân h à n g ...............................................................................281 6.4.3. Tin dyng Nhà n u o c ............................................................................. 283 6.4.4. Tin dung thuê m u a .............................................................................. 285 6.4.5. Tin dung tiêu d ù ng.............................................................................. 295 12
6.5. LAI SUÂT TÍN D U N G .....................................................................299 6.5.1. Khái niçm và phân loai lài suât tin dung.......................................299 6.5.2. Phuang phàp tin h là i.........................................................................304 6.5.3. Càc nhân tô ành huông dên lài suât tin d u n g ............................... 305 6.5.4. Vai trò cùa lài suât tin dung.............................................................312 6 5.5 Càc chinh sàch lài suât tindung......................................................315 CÂU HÒI ÔN TÂP VÀ THÀO L U A N .................................................. 317 Chirffng 7. BAO H IÉ M 318 7.1. NHLTNG VÂN DÊ CHUNG VÈ BÂO HIÊM ...................................318 7.1.1 Su cân thiêt khách qiian cùa bào hiêm trong dài sông kinh tê - xâ h p i........................................................................................................318 7.1 2 Khai niçm bào hiêm ......................................................................... 321 7.1 3 Dàc diêm cùa bào hiêm ................................................................... 323 7.1 4. Càc loai hinh bào h iê m ...................................................................324 7 1 5. Vai tro cùa bào hiêm ..........................................................................333 7.1.6. Càc nguyên tac hoat dông cùa bào h iêm .........................................334 7.2. BÂO HIÉM KINH DOANH............................................................... 336 7.2.1. Khài niêm và càc hinh thùc bào hiêm kinh doanh....................... 336 7.2.2. Co chê tao lâp, phân phôi và su dung quÿ bào hiêm kinh doanh....340 7.3. B Â O H IÊ M X Â I I Q I .....................................................................................346 7.3.1. Nhùng vân dê co bân vê bào hiêm xâ h p i..................................... 346 7.3.2. Co chê tao lâp và sù dung quÿ bào hiêm xâ h ô i...........................349 7.4. BÂO HIÊM Y T É ..................................................................................351 7.4.1. Khài niçm, hinh thùc và pham vi bào hiêm y tê ........................... 351 7.4.2. Co chê tao lâp và sù dung quÿ bào hiêm y tê ............................... 354 7.5. DÔNG BÂO HIÊM VÀ TÂI BÂO H IÊ M ....................................... 356 7 5.1. Dông bào hiêm ....................................................................................356 7.5.2. Tài bào h iêm .......................................................................................357
CÂU HÔI ÔN TÀP VÀ THÁO L U Â N ........................................................ 36' Chirong 8. THI TRlTÔfNG TÀI C H ÍN H ...................................................36 8.1. N H Ü N G VÂN DÊ CHUNG VÊ THI TRLTÔNG TÀI C H ÍN H ... 36 8.1.1. Khài niçm thj truóng tài ch in h ..............................................................36 8.1.2. Cau truc cùa thi truóng tài chinh.........................................................36Í 8.1.3. Chúc nàng cùa thi truàn g tài c h in h .................................................... 36^ 8.1.4. Vai trô cùa thi truàn g tài ch in h ........................................................... 37( 8 2 THI TRlTÔNG TIÈN T Ê ......................................................................... 372 8.2.1. Khài niçm thj tru àng tiên t ç ................................................................. 372 8.2.2. DJc diêm cùa thi truàng tiên t ç ...........................................................373 8.2.3. Câu truc cùa thi truàn g tiên tç ............................................................. 374 8.2.4. Càc công eu luu hành trên thj tru àng tiên t ç ...................................376 8.2.5. Càc chù thê tham gia trên thi truàng tiên t ç .................................... 378 8.3. THI TRLTÔNG CHlTNG K H O Á N ......................................................382 8.3.1. Khài niêm thi truàn g chúng k h o à n ................................................... 382 8.3.2. Cau trúc cùa thi truàng chúng k h o àn ................................................ 383 8.3.3. Càc hàng hoà trên thj truàng chúng k h o à n ..................................... 386 8.3.4. Chù thê tham gia trên thj truàng chúng k h o àn ............................... 391 8.3.5. Chi sô già chúng khoàn.........................................................................397 CÂU IIÔ I ÔN TÀP VÀ TIIÀ O L U Â N ....................................................... 398 Chiromg 9. TÀI CHÍNH QUÓC TÉ 399 9.1. NHLfNG VÂN DÊ CO BÀN VÊ TÀI CHÍNH QUÔC T É ............ 399 9.1.1. C o sô hinh thành quan hç tài chinh quôc té ..................................... 399 9.1.2. Khài niçm và dàc trung cùa tài chinh quoc t é .................................402 9.1.3. Vai trô cùa tài chinh quôc t ê ................................................................405 9.1.4. Phân loai càc hoat dông tài chinh quôc t é ........................................407 9.2. TŸ GIÀ HÔI D O Á I.............................................................................415 9.2.1. Khài niçm tÿ già hôi d o ài...................................................................415
9.2.2. Các loai tÿ già hói d o á i.....................................................................416 9.2.3. Các nhân tô tác dông lên tÿ già hôi d o á i........................................417 9 2 4. Các chê dô tÿ già................................................................................ 423 9.2.5. Chinh sàch tÿ già hôi doái................................................................ 426 9.3. CAN CÂN THANH TOÁN QUÔC T É ...........................................430 9.3.1. Khài niêm vê cán cân thanh toán quôc tê ...................................... 430 9.3.2. Nói dung cùa cán cân thanh toán quôc t ê .......................................430 9.3.3. Các yêu tô ânh huóng dên cán cân thanh toán quôc t ê ................432 9.3.4. Các biên phàp diêu chinh cán cân thanh toán quôc t ê ................. 435 9.4. QUAN HÉ THANH TOÁN QUÔC T É .......................................... 437 9.4.1. Co sô cùa thanh toán quôc t ê ...........................................................437 9.4.2. Các phuong tiên thanh toán quôc t ê ................................................438 9.4.3. Các phuong thùc thanh toán quôc t ê .............................................. 440 CÂU HÒI ÔN TÀP VÀ THÀO L U Â N .....................................................441 Chirffng 10. NGÂN HÀNG VÀ TÓ CHÚC TÀI CHÍNH PHI NGÂN H À N G .............................................................................................. 443 10 1. TÔNG QUAN VÊ H F. THÔNG NGÂN H À N G ............................443 10.1.1. Su ra dôi và phât triên cùa hç thông ngân hàng.......................... 443 10.1.2. Khài niçm ngân h à n g ...................................................................... 447 10.1.3. Pliâii loai ngân h à n g .................................................................................. A A 8 10.2. NGÂN HÀNG THUONG M A I...................................................... 453 10.2.1. Khài niêm và bàn chat cùa ngân hàng thuong m ai.....................453 10.2.2. Phân loai ngân hàng thuong m ai................................................... 455 10.2.3. Chùc nâng cùa ngân hàng thuong m a i......................................... 456 10.2.4. Vai trô cùa ngân hàng thuong m ^i................................................ 463 10.2.5. Nghiêp vu cùa ngân hàng thuong m ai.......................................... 466 10.3. NGÂN HÀNG TRUNG U'O NG.....................................................477 10.3.1. Khài niêm và bàn chât cùa ngân hàng trung uong....................477
10.3.2. Chúc näng cúa ngân hàng trung u o n g ............................................. 48( 10.3.3. Vai trò cúa ngân hàng trung u a n g .................................................... 48i 10.3.4. MÔ hình tò chúc ngân hàng trung u o n g ......................................... 48? 10.4. TÒ CHITC TÀI CHÍNH PHI NGÂN H À N G ..................................49( 10.4.1. Khài niçm tô chúc tài chinh phi ngân h à n g ................................... 49( 10.4.2. Càc hinh thúc cùa tô chúc tài chinh phi ngân h à n g .....................492 CÂU HÒI ÔN TAP VÀ THÀO L U Â N ....................................................... 508 C h u w ig 11. CHÍNH SÁCH T À I CHÍNH 50Ç 11.1. NHLTNG VÀN DÊ CHUNG VÉ CHÍNH SÀCH TÀI CHÍNH.........50Ç 11.1.1. Khài niçm chinh sàch tài c h in h ........................................................ 509 11.1.2. Càc loai hinh chinh sàch tài chinh....................................................510 11.1.3. N hûng yêu tô câu thành chinh sàch tài ch in h ................................511 11.2. CHÍNH SÀCH TIÊN T É .................................................................... 513 11.2.1. Khài niçm và dâc trung cúa chinh sàch tiên t ç ............................. 513 11.2.2. M ue tiêu cùa chinh sàch tiên t ç .........................................................515 11.2.3. Càc công eu cùa chinh sàch tiên tç ...................................................522 11.3. CHÍNH SÀCH TÀI K H Ó A ................................................................ 537 11.3.1. Khài niçm và mue tiêu cùa chinh sàch tài k h ô a ...........................537 11.3.2. Càc lo^i hinh chinh sàch tài khôa..................................................... 538 11.3.3. Npi dung cùa chinh sàch tài khôa........................................................539 CÂU HÒI ÔN TÂP VÀ THÀO L U Â N ..................................................... 541 DANH MUC TÀI LIÊU THAM K H Â O .................................................. 543 16
Chiromg 1 TÓNG QUAN VÈ TIÉN TÉ M uc tiéu: Nghièn cùu chuang “ Tóng quart vè tièn te" se giup cho nguài hpc tièp càn nhùng kièn thuc c a bàn vé tièn và càc vàn dè có lièn quan nhu: bàn chàt, chuc nàng và vai trò cùa tièn; càc chè dò liru thòng tièn; khài nièm, phàn loai, càch tinh, nguyèn nhàn, tàc dong và càc bièn phàp òn dinh luu thòng tièn, già tri thòi gian cùa tièn...; tù dò nguài hoc có khà nàng vàn dung vào thuc tièn còng tàc trong lình vuc kinh tè và quàn tri kinh doanh. Tir khóa: Tièn, lam phàt, giàm phàt, già tri thòi gian cùa tièn. 1.1. BÀN CHÀT, CHÌTC NÀNG VÀ VAI TRÒ CÙA TIÈN TÉ 1.1.1. Su’ ra dòi và bàn chàt cùa tièn t£ 1.1.1.1. S u ra dòi cùa tièn tf Kinh té chinh tri Màc - Lènin cho ràng ljch sù cùa tièn tè chinh là lich sù phàt trièn càc hinh thài già tri tù thàp dèn cao, tù hình thài giàn don cho dèn hình thài dày dù nhàt là tièn tè. - H inh thài giàn don hay ngÀu nhièn Dày là hình thài phòi thai cùa già tri, nò xuàt hièn trong giai doan dàu cùa trao dòi hàng hòa, trao dòi mang tinh chat ngàu nhièn: trao dòi true tièp vàt này lày v |t khàc. Chàng han, lm vài = 10kg thòc. Ò dày, già tri cùa vài duoc biéu hièn ó thòc con thòc dupc dùng làm phuong tièn dè bièu hièn già tri cùa vài. Hàng hòa (vài) mà già tri cùa nò duoc bièu hièn ó mpt hàng hòa khàc (thòc) thì goi là hình thài già tri tuong dòi. Hàng hòa (thòc) mà già tri sù dyng cùa nò biéu hièn già tri cùa hàng hóa khàc (vài) goi là hình thài vàt ngang già. Hình thài v |t ngang già có 3 dàc dièm: già tri sù dyng trò thành hình thài bièu hièn cùa già 17
tri, lao dpng cy thè trò thành hình thài biêu hiçn cùa lao dpng trùi tugng, lao dòng tu nhàn trò thành lao dpng xâ hpi tryc tièp. C. M àc cho räng “Hình thài già tri tucmg dòi và hình thài va ngang già là 2 mât liên quan vói nhau khóng tàch r&i duoc nhau nhun¿ dòng thòi là 2 eue cùa cùng 1 bièu hièn già tri'. H ình thài già tri giàr don (hay ngâu nhièn) là m àm móng phói thai cùa hinh thài già tri - tièr tç, con hàng hòa - vàt ngang già “don nhât” là màm m óng cùa tièn tè Trong hình thài già tri giàn don (hay ngâu nhièn) thì tÿ lç trao dòi chue thè co dinh. - Hình thài dày dù hay m à rông cùa già trj Khi lyc lugng sàn xuát phàt trién, phân công lao dông xä hôi lân thú nhát - chàn nuôi tàch khòi trông trot diên ra làm cho viçc sàn xuâl hàng hòa phàt trién manh, nàng suât lao dçng tàng lên, sàn phâm du thùa cùa càc bô lac nhiêu hon. Do dò, so luong hàng hòa duçrc dua ra trao dôi nhiêu hon và quan hç trao dôi cùng diên ra th u àn g xuyên hon dòi hôi pham vi trao dôi cân duoc m ò rpng. T u an g ùng vói quan hç trao dôi thài kì này hình thài dây dù hay m à rông cùa già tri. Hình thài này dupe mô phông bàng phuong trinh sau: Vi du: 1m vài = 1Okg thòc hoâc = 2 con gà hoâc = 0,1 chi vàng hoàc Dây là su m ó rpng hình thài già tri giàn don hay ngâu nhiên. Ö vi dy trên, già tri cùa lm vài duoc biéu hiçn ó 10kg thôc ho$c 2 con gà hoâc 0,1 chi vàng. N hu vây, vât ngang già chung dà duoc mô rông ra ô nhiêu hàng hóa khàc nhau. Tuy nhiên, vân là trao dôi truc tiép, tÿ lç trao dôi chua cô djnh. - Hinh thài chung cùa già trj Vói sy phàt triên cao hon nùa cùa lue lugng sàn xuát và phân công lao dông xà hpi, hàng hôa dupe dua ra trao doi thuàng xuyên, da 18
d ang và nhiêu hon. N hu câu trao dôi do dó trô nên p h û c tap hon, nguói có vài m uôn dôi thóc, n h u n g nguòi có thóc lai không càn vài mà lai càn t h ú khác. Vi vây, viêc trao dôi truc tiêp khô ng con thich h op và gây trô ngai cho trao dôi, nguòi ta phài di con d u ò n g vòng, m a n g hàng hóa cùa m inh dôi lây th ú hàng hóa m à nó d u o c nhiêu nguòi ua chuông, ròi dem dôi lây thú hàng hóa m à m inh càn Khi vât trung gian trong trao dôi d u o c co djnh laiò thù hàng hóa d uo c nhiêu nguòi ua chuông, thi hinh thài chung cua già tri xuàt hièn Vi du: lO k g th ò c hoäc 2 con gà = lm v à i hoäc 0,1 chi vàng Ö dày, tàt cà càc h àng hóa dêu bièu hièn già tri cùa m inh ò cùng m òt thù hàng hóa dóng vai trô là vât ngang già chung Tuy nhiên, vât n g a n g già ch u n g c h u a òn djnh ò mòt thù hàng hóa nào. C àc dia p h u o n g k h àc nhau thi hàng hóa dùn g làm vât ngan g già chung cù ng khàc nhau - Hình thài tien tç Khi lue lu o n g sàn xuàt và phàn còng lao dòng xà Iiqì phàt trièn hon nùa, sàn xuàt hàng hóa và thi truòng ngày càng m ò rpng, thi tinh trang có nhiêu vât ngang già chung làm cho trao dôi giù a càc dia p h u o n g vàp phài k h ó khan, do dó dòi hòi khàch quan phài hình thành vât ngang già chung th ô n g nhât. Khi vât ngang già chung d uoc co djnh lai ò m pt vât dôc tòn v à phô bièn thi xuàt hièn hình thài tièn té cùa già tri. Vi du: hoäc 1Okg thóc hoäc 2 con gà = 0,1 chi vàng = vât n gang già chung hoäc lm v ài (V àng trò thành tièn té) Lùc dàu có nhiêu kim loai dóng vai trò tièn té, n h u n g vé sau d uoc c ò djnh lai ò kim loai quÿ: vàng, bac và cuòi cùng là v à n g 19
1.1.1.2. K hái niçm tiên tç Tiên tç là sàn phâm tát yéu cùa nên kinh tê hàng hóa, nhàm ta< diêu kiçn thuân lpi cho quà trinh trao dôi hàng hóa, dich vy. N ghiên cùi Hch sù trao dôi hàng hóa, tù trao doi tryc tiêp hàng dôi hàng dén trai dôi hàng hóa qua mot vât trung gian, có thè tháy rang: Tiên tê là mô hàng hoà dâc biêt duoc tàch ra tir thê giâi hàng hoà, làm vât ngang gii chung thông nhât cho tât cà càc hàng hoà khàc, nò là phurnig tiên giù} cho quà trinh trao dôi duçrc thyrc hiên dê dàng. Tiên tç là 1 pham tn kinh tê - Hch sù gàn liên vói sy phât sinh, phât triên và ton tai cùa nêi sân xuât và trao dôi hàng hóa. Bàn chât cùa tiên tç duoc thé hiçn rô qui hai thuôc tính cùa nô: - Già tri cùa tiên duoc thê hiçn qua khái niêm “sire mua tiên tê ” dó là khâ nâng dôi dupe nhiêu hay it hàng hóa khác. Cân luu y là khài niçm súc mua tiên tç không dupe xem xét duói góc dp sue mua dôi vói tùng hàng hôa nhât dinh mà xét trên phuong diên sue m ua dôi vói toàn thè càc hàng hóa trên thi truông, tue là nêu xêp tât cà hàng hóa trong xà hpi vào mpt giô thi sue m ua cùa tiên tç dupe phàn ành bang khà nâng mua dupe bao nhiêu phân cùa gió hàng hóa dó. Nói cách khàc, sue mua tiên tç là sùc mua tông hop dôi vói tât cà hàng hóa trên thi truông. Súc mua cùa tiên tê duoc phân biêt thành sùc m ua doi npi và súc mua dôi ngpai. Súc mua dôi nôi phân ành so luong hàng hôa m ua duoc ó trong nuóc bang mpt don vi npi tê. Súc m ua dpi ngpai phân ành sô lupng hàng hôa mua dupe ó nuóc ngpài khi chuyên dôi m pt don vi npi tê ra ngpai tê. Vi dê mua dupe hàng hóa cùa mpt quóc già khàc cân phài dôi npi tê ra ngpai tê, cho nên súc mua dôi ngoai së phu thupc vàp hai nhân té là ty giâ và súc mua dôi npi cùa ngoai tê. - Già tri sù dung cùa tiên tê là khà nâng thôa man nhu câu trao doi cùa xà hpi, nhu câu sù dyng làm vât trung gian trong trao dôi. Nhu vây, nguòi ta chi cân nam giù tiên khi có nhu câu trao dôi. G ià tri sù dyng cùa mot loai tiên tê do xà hôi quy dinh, khi nào xà hpi côn thúa nhân nò thyc hiên tôt vai trò tiên tê (túc là vât môi giói trung gian trong trao dôi) thi khi dò già tri sú dung cùa nò vói tu càch là tiên té con tòn tai. Nhu