intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

GIÁO TRÌNH: TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG - HOÀNG ĐỨC LÂM -3

Chia sẻ: Muay Thai | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST
Báo xấu
190
lượt xem 52
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tính thích nghi là một quy luật cảm giác tự tạo. Nó được rèn luyện và hình thành trong hoạt động thực tiễn. c. Tính cảm ứng qua lại của cảm giác Sự tăng tính nhạy cảm của cơ quan phân tích do tăng khả năng hưng phấn của võ não dưới ảnh hưởng của hoạt động đồng thời của các cơ quan phân tích gọi là sự cảm ứng của cảm giác. Biểu hiện: Việc tăng hoặc giảm tính nhạy cảm do những cảm giác xuất hiện đồng thời hoặc trước đó: - Sự tăng cường cảm giác (nét...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH: TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG - HOÀNG ĐỨC LÂM -3

  1. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 23 - Simpo soáng (cho pheùp) vaø nhôø ñoù con ngöôøi hoaït ñoäng coù keát quaû. Tính thích nghi laø moät quy luaät caûm giaùc töï taïo. Noù ñöôïc reøn luyeän vaø hình thaønh trong hoaït ñoäng thöïc tieãn. c. Tính caûm öùng qua laïi cuûa caûm giaùc Söï taêng tính nhaïy caûm cuûa cô quan phaân tích do taêng khaû naêng höng phaán cuûa voõ naõo döôùi aûnh höôûng cuûa hoaït ñoäng ñoàng thôøi cuûa caùc cô quan phaân tích goïi laø söï caûm öùng cuûa caûm giaùc. Bieåu hieän: Vieäc taêng hoaëc giaûm tính nhaïy caûm do nhöõng caûm giaùc xuaát hieän ñoàng thôøi hoaëc tröôùc ñoù: - Söï taêng cöôøng caûm giaùc (neùt phaán treân baûng ñen hoaëc treân baûng nhaït) - Hieän töôïng aùt caûm giaùc (luùc ñau tay naøy laáy tay kia caàm thaät chaët thì chuùng ta caûm thaáy ñôõ ñau hôn). (*) Loaïn caûm giaùc: Laø söï xuaát hieän moät caûm giaùc ñaëc tröng cho moät cô quan phaân tích naøy döôùi aûnh höôûng cuûa moät cô quan phaân tích khaùc. Khi coù moät kích thích gaây neân caûm giaùc naøy thì caûm giaùc kia cuõng ñoàng thôøi xuaát hieän. Ví du:ï Thính giacù – Thò giaùc Trong luùc nghe aâm thanh laïi xuaát hieän nhöõng hình aûnh cuûa thò giaùc - Do kinh nghieäm tri giaùc tröôùc ñaây veà ñoái töôïng. Ñaây laø hieän töôïng höôùng taâm theå trong caûm giaùc. - Do traïng thaùi taâm lyù, sinh lyù luùc ta caûm giaùc. Chaúng haïn ngöôøi ñang meät moûi. - Do taùc ñoäng cuûa lôøi noùi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi hieåu lôøi noùi. Chaúng haïn khi chuùng ta nghe keå veà bieån, ngöôøi ñoù hieåu seõ hình dung ra bieån caû… Keát luaän: + Caàn hieåu ñöôïc naêng löïc cuûa caûm giaùc thöïc söï cuûa con ngöôøi noùi chung vaø cuûa moãi ngöôøi noùi rieâng ñeå phaùt trieån tôùi möùc toái ña, laøm cho con ngöôøi thích öùng cao nhaát trong hoaït ñoäng chuyeân moân vaø ñôøi soáng sinh hoaït. + Muoán laøm cho con ngöôøi hieåu ñöôïc ñieàu gì tröôùc heát phaûi taùc ñoäng vaøo caûm giaùc. Ñoù laø cô sôû cuûa nguyeân taéc tröïc quan trong daïy hoïc. Coøn trong cuoäc soáng muoán cho mình coù ñöôïc uy tín thì caàn theå hieän baèng coâng vieäc cuï theå. + Caûm giaùc coù theå reøn luyeän ñöôïc baèng hoaït ñoäng thöïc tieãn. II. TRI GIAÙC 1. Khaùi nieäm chung Tri giaùc laø söï phaûn aùnh trong yù thöùc con ngöôøi nhöõng vaät theå vaø hieän töôïng cuûa hieän thöïc khi chuùng taùc ñoäng tröïc tieáp leân caùc cô quan caûm giaùc. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  2. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 24 - Simpo Vôùi caûm giaùc laø caùi phaûn aùnh nhöõng tính chaát, nhöõng ñaëc tính cuûa vaät theå coøn tri giaùc phaûn aùnh vaät theå noùi chung, trong toång theå caùc ñaëc tính cuûa vaät theå ñoù vaø trong söï kieän lieân heä laãn nhau cuûa caùc ñaëc tính ñoù. Tri giaùc – khoâng phaûi laø toång soá, moät pheùp coäng ñôn thuaàn caùc caûm giaùc nhaän ñöôïc töø moät vaät theå naøo ñoù maø laø söï phaûn aùnh moät trình ñoä môùi veà chaát cuûa söï nhaän thöùc baèng caûm giaùc vôùi nhöõng ñaëc ñieåm rieâng cuûa noù. Ví duï: Tri giaùc laø quaû taùo (…) Tri giaùc luoân luoân ñöôïc boå sung ôû moät möùc ñoä naøo ñaáy bôûi quan nieäm saün coù vaø caû nhöõng kinh nghieäm tröôùc ñaây. 2. Nhöõng ñaëc ñieåm quan troïng cuûa tri giaùc a. Tính vaät theå: Khi ta tri giaùc moät vaät theå naøo ñoù (caùi baøn, caùi gheá, cuoán saùch v.v…) ta nhaän thöùc chuùng khoâng phaûi nhö moät söï rung ñoäng taâm lyù chuû quan maø laø nhö moät vaät theå khaùch quan toàn taïi ngoaøi chuùng ta. Vaät theå laø caùi maø noù voán coù. Trong cuoán Maùc vaø AÊêng ghen toaøn taäp xuaát baûn laàn thöùc hai, taäp 23, trang 82 coù vieát :”söï taùc ñoäng baèng aùnh saùng cuûa moät vaät theå leân daây thaàn kinh thò giaùc seõ ñöôïc tri giaùc khoâng phaûi nhö moät söï höng phaán chuû quan cuûa chính daây thaàn kinh thò giaùc maø laø nhö moät hình daùng khaùch quan cuûa vaät theå naèm ôû ngoaøi maét” . b.Tính toaøn ve(n Tri giaùc khaùc caûm giaùc ôû choã noù phaûn aùnh troïn veïn söï vaät hieän töôïng. Caùc thuoäc tính thaønh phaàn taïo neân veû toaøn veïn ñöôïc taùc ñoäng ñoàng thôøi hay laàn löôït leân cuøng moät cô quan hay caùc cô quan phaân tích khaùc nhau cuûa caûm giaùc. Ví duï: Khi chuùng ta tri giaùc moät cuoäc ñaáu theå thao thì caùc kích thích thò giaùc, thính giaùc cuøng taùc ñoäng moät luùc. c. Tính khoâng ñoåi Maëc duø coù tính bieán daïng raát lôùn cuûa caùc ñieàu kieän (ñoä chieáu saùng, khoaûng caùch, vò trí trong khoâng gian…) nôi xaûy ra quaù trình tri giaùc. Nhöng, vaät theå maø ta tri giaùc coù moät tính chaát coá ñònh (tính khoâng ñoåi) veà hình daùng, ñoä lôùn, maøu saéc… Khi ta tri giaùc nhieàu laàn cuøng moät vaät theå thì caùc laàn tri giaùc thöôøng laø gioáng nhau, thaäm chí khoâng nhaän thaáy söï khaùc bieät nhau giöõa caùc laàn tri giaùc. Chaúng haïn: chuùng ta quan saùt caùc vaän ñoäng vieân boùng ñaù. d. Tính coù yù nghóa Hình aûnh maø ta tri giaùc luoân gaén vôùi moät yù nghóa naøo ñoù töông öùng vôùi voán kinh nghieäm cuûa ta. Ngay caû nhöõng vaät theå maø hình aûnh cuûa noù chöa heà coù trong kinh nghieäm thì chuùng ta vaãn coá gaéng ghi nhaän noù gioáng vôùi moät ñoái töôïng quen bieát. (xem theâm cuoán “Nhöõng bí aån trong taâm lyù con ngöôøi” cuûa Ñöùc Uy, Nxb Ñaø Naüng, 1988, trang 141). Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  3. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 25 - Simpo e. Tính löïa choïn Thöïc chaát ñaây laø moät quaù trình phaân roõ ñoái töôïng töø trong boái caûnh. Chuùng ta caøng phaân bieät roõ caùc thuoäc tính khaùc nhau cuûa ñoái töôïng thì chuùng ta caøng tri giaùc roõ hôn. Ví duï: Khi trình baøy ñoà duøng tröïc quan, caùc hình veõ, sô ñoà v.v… caàn phaûi laøm noåi roõ nhöõng daáu hieäu quan troïng baèng caùc hình thöùc khaùc nhau (maøu saéc, hình khoái…) Hình aûnh thu nhaän ñöôïc phuï thuoäc vaøo hai nguyeân nhaân sau ñaây: - Nguyeân nhaân khaùch quan: Ñaëc ñieåm cuûa vaät kích thích nhö cöôøng ñoä, söï chuyeån ñoäng, söï töông phaûn vaø caùc ñaëc ñieåmbeân ngoaøi khaùc nhö ñoä chieáu saùng cuûa vaät, khoaûng caùch tri giaùc v.v… - Nguyeân nhaân chuû quan: Phuï thuoäc vaøo quan nieäm saün coù cuûa chuùng ta veà ñoái töôïng ñoù nhö thaùi ñoä, höùng thuù… Thaùi ñoä naøy phuï thuoäc vaøo yù nghóa cuûa ñoái töôïng ñoái vôùi con ngöôøi. f. Toång giaùc Laø moät quaù trình tri giaùc trong ñoù chuû theå huy ñoäng toaøn boä voán kinh nghieäm cuûa mình ñaõ tích luõy ñöôïc. Vaø, thaùi ñoä cuûa mình ñeå nhaän bieát söï vaät hieän töôïng. Kinh nghieäm ñoùng vai troø raát quan troïng ñeå chuùng ta keát thuùc tri giaùc nhanh choùng. Tri giaùc vaät theå cuûa nhöõng ngöôøi khaùc nhau thöôøng laø khoâng gioáng nhau, do hoï coù muïc ñích, chí höôùng, traïng thaùi taâm lyù, kinh nghieäm, kieán thöùc, nhu caàu, höùng thuù, nguyeän voïng, öôùc ao, ñaëc ñieåm caù nhaân khaùc nhau. Keát luaän sö phaïm Trong quaù trình höôùng daãn hoïc sinh tri giaùc caùc söï vaät hieän töôïng, giaùo vieân caàn huy ñoäng voán soáng, voán kinh nghieäm cuûa hoïc sinh vaøo ñeå tri giaùc söï vaät, hieän töôïng ñoù. Neáu kinh nghieäm ñoùng vai troø tích cöïc trong vieäc tri giaùc thì ta goïi laø taâm theá. Taâm theá laø söï thoáng nhaát vaø hoaøn chænh giöõa taùc ñoäng chuû quan vaø khaùch quan giuùp con ngöôøi tri giaùc nhanh choùng. Coøn kinh nghieäm khoâng chính xaùc, tri giaùc seõ sai laàm. Ñoù cuõng chính laø cô sôû ñònh kieán vaø chuïp muõ nhau treân caùc phöông dieän. Toùm laïi Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa tri giaùc ñeàu mang tính quy luaät. Döïa vaøo ñoù ta coù theå tri giaùc nhanh choùng chính xaùc caùc vaät theå, ñoàng thôøi coù theå vaän duïng nhöõng quy luaät naøy vaøo ñôøi soáng thöïc tieãn vaø hoaït ñoäng chuyeân moân . 3. Phaân loaïi a. Tri giaùc caùc thuoäc tính khoâng gian cuûa söï vaät hieän töôïng: Loaïi tri giaùc naøy cho ta bieát ñöôïc hình daùng, ñoä lôùn nhoû, vò trí gaàn hay xa, tính khoái cuûa ñoái töôïng v.v… + Tri giaùc hình khoái, ñoä lôùn, hình daùng cuûa vaät theå: Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  4. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 26 - Simpo Ñaây laø moät quùa trình phöùc hôïp xaûy ra nhôø cô quan phaân tích thò giaùc, xuùc giaùc vaø cô quan phaân tích vaän ñoäng. Cô sôû cuûa tri giaùc chính laø hình aûnh cuûa vaät treân voõng maïc. Coøn ñieàu kieän ñeå taïo neân hình daùng cuûa vaät laø söï vaän ñoäng cuûa maét. Thò giaùc (nhìn baèng hai maét) ñoùng vai troø quan troïng trong tri giaùc hình khoái. Hình aûnh ñöôïc taïo bôûi treân voõng maïc treân hai maét thöôøng khoâng gioáng nhau. Khi tri giaùc hình khoái caàn chuù yù tôùi ñònh luaät toaøn caûnh vaø boùng aùnh saùng. + Tri giaùc ñoä saâu vaø ñoä xa: Ñöôïc thöïc hieän nhôø nhìn caû hai maét. Bôûi vì nhìn moät maét chæ cho pheùp ñaùnh giaù chính xaùc nhöõng khoaûng caùch gaàn (haïn cheá), phaïm vi haïn cheá. Trong tröôøng hôïp naøy söï ñieàu tieát cuûa maét (thuûy tinh theå) ñoùng vai troø chính. Ñieàu tieát-ñoù laø söï thay ñoåi coù tính chaát phaûn xaï veà ñoäâ daøy cuûa thuûy tinh theå. Söï thay ñoåi naøy do taêng hay giaûm löïc khuùc xaï cuûa thuûy tinh theå. Ví duï: Khi xem vaät ôû khoaûng caùch gaàn thì thaáy caêng maét, vaät ôû xa thì thaáy deå chòu hôn . Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích laø khi nhìn vaät theå gaàn do söï co cuûa cô neân möùc keùo caêng cuûa thuûy tinh theå vaø thuûy tinh theå trôû neân loài hôn. Söï ñieàu tieát cuûa thuûy tinh theå cuûng thay ñoåi theo tuoåi taùc, khi tuoåi caøng cao thuûy tinh theå ít di ñoäng hôn coù theå maát khaû naêng ñieàu tieát, ngöôøi giaø deã bò vieãn thò. + Tri giaùc toaøn caûnh ñöôøng thaúng vaø toaøn caûnh khoâng khí: Neáu khoaûng caùch tôùi vaät caøng lôùn thì hình aûnh treân voõng maïc caøng nhoû goïi laø quy luaät toaøn caûnh ñöôøng thaúng. Ví duï: Hai ñöôøng ray xe löûa chaïy song song döôøng nhö xích laïi gaàn nhau ôû phía raát xa. Coøn toaøn caûnh khoâng khí laø khoaûng khoâng gian töø maét tôùi vaät tri giaùc bò söông muø, khoùi, buïi laøm cho ñöôøng neùt cuûa vaät môø ñi. Ngöôïc laïi, trong nhöõng tröôøng hôïp khoâng khí trong laønh (trôøi vöøa môùi möa xong) thì ta nhìn vaät theå caûm thaáy gaàn hôn. +Nhöõng aûo aûnh (aûo töôõng) thò giaùc: - Ñaùnh giaù quùa möùc caùc ñöôøng thaúng ñöùng: Neáu coù hai ñöôøng thaúng coù kích thöôùc ñoä daøi baèng nhau thì ñöôøng thaúng ñöùng gaàn nhö coù kích thöôùc daøi hôn. - Tri giaùc khoâng ñuùng veà ñoä lôùn cuûa vaät theå: * AÛo aûnh töông phaûn: Ngöôøi cao ñöùng caïnh ngöôøi thaáp thì döôøng nhö ngöôøi cao caøng cao theâm vaø ngöôïc laïi ngöôøi thaáp laïi thaáp hôn so vôùi vaät thaät. Hoaëc hai ñöôøng troøn coù ñöôøng kính nhö nhau laïi döôøng nhö coù ñoä lôùn khaùc nhau tuøy theo voøng troøn bao ngoaøi noù lôùn hay nhoû. Loaïi aûo aûnh naøy ñöôïc giaûi thích theo quy luaät töông phaûn; theo quy luaät naøy: moät vaät theå ñöôïc tri giaùc lôùn hôn hay beù hôn tuøy thuoäc vaøo ñoä lôùn vaät theå bao quanh noù. * AÛo aûnh toaøn caûnh hình hoïc: Caùc vaät theå nhö nhau döôøng nhö coù ñoä lôùn khaùc nhau neáu chuùng ñöôïc tri giaùc nhö laø naèm caùch xa nhau moät caùch ñaùng keå. ÔÛ ñaây, vaät naèm gaàn döôøng nhö nhoû hôn, coøn vaät ôû xa döôøng nhö coù ñoä lôùn nhoû hôn so vôùi ñoä lôùn thöïc teá. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  5. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 27 - Simpo Loaïi aûo aûnh naøy ñöôïc giaûi thích baèng ñònh luaät tri giaùc maø theo ñònh luaät naøy thì ñoä lôùn caùc vaät theå ñöôïc ñaùnh giaù khoâng phaûi theo kích thöôùc coù thaät cuûa hình aûnh cuûa chuùng treân voõng maïc maét, maø töông öùng vôùi söï ñaùnh giaù khoaûng caùch ñeán caùc vaät theå. Ngoaøi ra, coøn raát nhieàu aûo aûnh khaùc mhau nhö aûo aûnh toaøn theå vaø boä phaän, aûo aûnh veà höôùng cuûa ñöôøng song song, aûo aûnh veà hình traéng ñen… * Caàn phaân bieät aûo aûnh vaø aûo giaùc: - AÛo aûnh: Xuaát hieän khi tri giaùc tröïc tieáp caùc söï vaät hieän töôïng ñang taùc ñoäng leân caùc cô quan caûm giaùc maø tính chaát khoâng gian cuûa caùc vaät theå ñoù ñöôïc tri giaùc khoâng ñuùng. - AÛo giaùc: Xuaát hieän khi khoâng coù nhöõng vaät theå naøo ñoù cuûa hieän thöïc beân ngoaøi, vaø aûo giaùc coù lieân quan ñeán söï roái loaïn hoaït ñoäng cuûa naõo. b. Tri giaùc thôøi gian Laø söï phaûn aùnh ñoä daøi thôøi gian khaùch quan, toác ñoä vaø taàn ñoä cuûa caùc hieän töôïng trong thöïc teá. Taát caû caùc hieän töôïng soáng, keå caû hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñeàu xaûy ra theo thôøi gian. Bôûi vì beân caïnh khoâng gian thì thôøi gian laø moät trong nhöõng hình thöùc toàn taïi cuûa vaät chaát, neân taát caû caùc cô quan phaân tích cuûa chuùng ta ñeàu tri giaùc vaän ñoäng khoâng chæ trong khoâng gian maø caû trong thôøi gian. Cô sôû sinh lyù laø söï thay ñoåi nhòp ñieäu öùc cheá vaø höng phaán trong heä thaàn kinh trung öông moät caùch linh hoaït vaø ñeàu ñaën . Moät traïng thaùi cuûa moät teá baøo thaàn kinh seõ trôû thaønh moät tín hieäu thôøi gian vaø treân cô sôû ñoù caû con ngöôøi vaø con vaät hình thaønh phaûn xaï coù ñieàu kieän veà thôøi gian. I.P Paplop ñaõ thí nghieäm ôû con choù (cöù 30 phuùp moät laàn …). + Tri giaùc veà tính lieân tuïc cuûa caùc hieän töôïng: Sö tri giaùc naøy döïa treân söï phaân chia raønh roït vaø thay theá nhau moät caùch khaùch quan giöõa caùc hieän töôïng. Tri giaùc tính lieân tuïc cuûa caùc hieän töôïng coù lieân quan ñeán caùc bieåu töôïng veà hieän taïi, quùa khöù vaø töông lai laø nhöõng caùi phaûn aùnh caùc quaù trình khaùch quan trong thieân nhieân luoân laëp laïi theo chu kyø. Laëp laïi nhieàu laàn caùc tri giaùc cuõ tröôùc ñaây seõ daãn ñeán hình thaønh phaûn xaï coù ñieàu kieän laø raát caàn thieát caû veà nhöõng bieåu töôïng veà töông lai. + Tri giaùc ñoä daøi cuûa hieän töôïng: Caùc hieän töôïng vaän ñoäng theo moät quùa trình vaø coù thôøi gian vaän ñoäng nhaát ñònh. Khoaûng thôøi gian keùo daøi töø khi hieän töôïng baét ñaàu hoaït ñoäng ñeán khi hieän töôïng keát thuùc seõ ñöôïc cô quan thuï caûm tieáp nhaän vaø taïo neân hình aûnh veà tri giaùc ñoä keùo daøi cuûa hieän töôïng. Ngöôøi ta ñaõ chöùng minh ñöôïc raèng con ngöôøi coù theå tri giaùc chính xaùc ñöôïc khoaûng thôøi gian döôùi 0,75 s . + Tri giaùc nhòp vaø nhòp ñieäu: - Tri giaùc nhòp: Phaûn aùnh toác ñoä thay ñoåi laãn nhau cuûa caùc kích thích rieâng leû cuûa moät quaù trình dieãn bieán theo thôøi gian (söï luaân phieân caùc aâm thanh). Caùc kích thích ñoù toàn taïi rieâng leû nhöng laïi thoáng nhaát trong moät quùa trình. - Tri giaùc nhòp ñieäu: Laø phaûn aùnh baát kyø moät söï luaân phieân ñeàu ñaën naøo cuûa caùc kích thích trong söï phoái hôïp vôùi caùc phaûn xaï vaän ñoäng. Trong tröôøng hôïp naøy coù söï keát hôïp giöaõ tri giaùc nhòp vaø caùc phaûn xaï vaän ñoäng. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  6. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 28 - Simpo Khi tri giaùc thôøi gian ngöôøi ta thöôøng gaëp phaûi nhöõng sai laàm veà ñaùnh giaù thôøi gian, hoaëc coù nhöõng aûo töôõng thôøi gian (thôøi gian ngaén hôn hoaëc daøi hôn thöïc teá). + AÛo töôûng thôøi gian: Khi tri giaùc thôøi gian chuùng ta thöôøng gaëp phaûi nhöõng sai laàm veà ñaùnh giaù thôøi gian. Nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa sai laàm ñoù phuï thuoäc vaøo traïng thaùi caûm xuùc, traïng thaùi cô theå vaø söï hoaït ñoäng cuûa chuû theå tri giaùc. Cuøng moät thôøi gian nhö nhau, neáu chuùng ta nghó veà nieàm vui thì chuùng ta caûm thaáy gaàn hôn. Ngöôïc laïi neáu nghó veà noåi buoàn thì khoaûng thôøi gian caûm thaáy xa hôn. Giaûi thích ñieàu naøy moät caùch deã daøng laø thoâng thöôøng con ngöôøi luoân muoán nhôù nhöõng nieàm vui vaø hoï luoân muoán queân ñi nhöõng noåi buoàn. Hoaëc trong söï chôø ñôïi (xe taøu , ngöôøi yeâu…) thì caûm thaáy thôøi gian troâi ñi quaù chaäm. Ngöôïc laïi, trong söï gaëp gôõ, gaëp may maén… thì thôøi gian laïi troâi ñi quùa nhanh. Toùm laïi Tri giaùc caùc thuoäc tính cuûa thôøi gian laø moät trong nhöõng naêng löïc tri giaùc cuûa con ngöôøi. Noù coù taùc duïng to lôùn trong ñôøi soáng, giuùp cho con ngöôøi bieát ñieàu chænh haønh vi, nhòp ñieäu hoaït ñoäng cuûa mình cho phuø hôïp vôùi thôøi gian ñöôïc pheùp hoaït ñoäng. Vieäc reøn luyeän cho hoïc sinh coù thoùi quen thöïc hieän, saép xeáp thôøi gian bieåu hôïp lyù cho moãi ngaøy ,moãi ngöôøi cuõng laø reøn luyeän naêng löïc tri giaùc cho hoïc sinh. c. Tri giaùc chuyeån ñoäng cuûa vaät Giuùp ta phaûn aùnh söï chuyeån ñoäng vaø di ñoäng cuûa vaät ñoù, laø söï phoái hôïp thaønh phaàn cuûa tri giaùc khoâng gian vaø thôøi gian .Phuï thuoäc vaøo khoaûng caùch vaän ñoäng cuûa vaät ñoái vôùi chuùng ta, vaän toác chuyeãn ñoäng cuûa vaät vaø söï di ñoäng cuûa ngöôøi ñang tri giaùc (vaän toác chuyeån ñoäng lôùn nhö aùnh saùng vaø aâm thanh thì con ngöôøi khoâng coù khaû naêng tri giaùc). Trong tri giaùc vaän ñoäng ta vaãn coù nhöõng sai laàm nhö ngoài treân xe (chaïy) maø caûm thaáy ñöôøng chaïy ngöôïc laïi (nhöõng con ñöôøng chaïy thaúng vaøo tim-Phaïm Tieán Duaät) hoaëc caây hai beân ñöôøng chaïy veà phía sau. * Caùc loaïi tri giaùc nhö vöøa neâu ôû treân phaûn aùnh sinh ñoäng söï toàn taïi cuûa hieän thöïc tri giaùc, khoâng phaûi laø baåm sinh maø coù theå reøn luyeän ñöôïc. Noù ñöôïc vaän duïng vaøo trong ñôøi soáng raát thieát thöïc. * Keát luaän sö phaïm Muoán cho hoïc sinh tri giaùc taøi lieäu toát nhaát thì giaùo vieân caàn xaây döïng ñöôïc keá hoaïch quan saùt tæ myû. Ñoái töôïng quan saùt ñöôïc chia thaønh nhöõng phaàn phuø hôïp vôùi trình ñoä nhaän thöùc cuûa hoïc sinh. Quan saùt coù vai troø to lôùn ñoái vôùi nhaän thöùc cuûa con ngöôøi. Nhôø quan saùt con ngöôøi coù theå hình thaønh nhöõng taøi lieäu caûm tính ñaàu tieân.Ví duï: Newton quan saùt quûa taùo rôi phaùt bieãu ñònh luaät rôi tö do. 4. Vai troø cuûa tri giaùc trong ñôøi soáng - Ñöôïc söû duïng trong daïy hoïc vaø trong giaùo duïc: Thoâng qua vieäc quan saùt hoïc sinh coù theå hoaøn thaønh ñöôïc nhöõng taøi lieäu caûm tính ñaàu tieân treân cô sôû ñoù töï mình ruùt ra keát luaän. - Tri giaùc ñöôïc söû duïng trong quaân söï : Chuùng ta coù theå vaän duïng nhöõng quy luaät veà caáu truùc toång theå cuûa söï vaät quan saùt vaøo lónh vöïc nguïy trang. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  7. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 29 - Simpo - Tri giaùc ñöôïc söû duïng roäng raõi trong hoäi hoïa vaø trang trí: Keát hôïp haøi hoøa giöõa caùc maøu saéc. - Tri giaùc ñöôïc söû duïng trong uoán toùc, hoùa trang, may maëc… Trong caùc lónh vöïc naøy ngöôøi ta söû duïng quy luaät aûnh höôûng cuûa toaøn cuïc ñoái vôùi boä phaän cuûa thò giaùc. * Keát luaän Tri giaùc laø hình thöùc phaûn aùnh cao hôn caûm giaùc, nhôø coù tri giaùc, theá giôùi ñöôïc thu goïn bôûi caùc hình töôïng trong trí oùc con ngöôøi. Nhöõng hình töôïng ñoù hieän leân troïn veïn nhöng mang tính chaát caûm tính beân ngoaøi. Trong quaù trình tri giaùc, ngoân ngöõ ñoùng vai troø ñònh höôùng vaø phoái hôïp chaët cheõ vôùi heä thoáng tín hieäu thöù nhaát. Töø ñoù con ngöôøi coù theå ñaët teân, goïi teân cho caùc söï vaät hieän töôïng ñöôïc tri giaùc. Tri giaùc coù vai troø quan troïng trong hoaït ñoäng nhaän thöùc vaø trong ñôøi soáng noùi chung. III. BIEÅU TÖÔÏNG 1. Khaùi nieäm chung Trong quùa trình tri giaùc theá giôùi beân ngoaøi, con ngöôøi phaûn aùnh chuû quan caùc söï vaät hieän töôïng xung quanh mình döôùi daïng hình aûnh cuûa caùc vaät theå ñoù maø neùt tieâu bieåu cuûa chuùng laø tính tröïc quan. Caùc hình aûnh nhö theá phaûn aùnh vaøo trong yù thöùc nhöõng ñaëc ñieåäm beân ngoaøi cuûa nhöõng vaät theå ñöôïc ta tri giaùc vaø luoân taùc ñoäng leân caùc cô quan thuï caûm khaùc nhau cuûa heä thaàn kinh. Caùc hình aûnh tröïc quan cuï theå cuûa caùcsöï vaät vaø hieän töôïng ñaõ xuaát hieän keát quûa cuûa söï tri giaùc theá giôùi beân ngoaøi khoâng phaûi seõ maát ñi khoâng ñeå laïi daáu veát gì, maø ñöôïc duy trì moät thôøi gian ñaùng keå trong yù thöùc con ngöôøi. Bieåu töôïng Ñoù laø nhöõng hình aûnh cuûa caùc söï vaät vaø hieän töôïng cuûa theá giôùi xung quanh ñöôïc giöõ laïi trong yù thöùc vaø ñöôïc hình thaønh treân cô sôû caùc tri giaùc vaø caùc caûm giaùc xaûy ra tröôùc ñoù. Cuõng nhö caùc hình aûnh cuûa tri giaùc, caùc hình aûnh cuûa vaät theå ñöôïc giöõ laïi trong bieåu töôïng luoân mang tính tröïc quan cuï theå, chuùng phaûn aùnh maët beân ngoaøi cuûa hieän thöïc. Nhöng trong nhöõng tröôøng hôïp rieâng leû, caùc bieåu töôïng phaûn aùnh caû nhöõng maët beân trong cuûa hieän thöïc, nhöõng maët maø caùc cô quan thuï caûm khoâng theå tri giaùc tröïc tieáp, chuùng chæ ñaït ñöôïc nhôø tö duy. Ví duï: Ngöôøi coâng nhaân trong cheá ñoä tö baûn chuû nghóa ñaõ xuaát hieän vôùi moät möùc bò boùc loät roõ neùt naøo ñoù. Moät bieåu töôïng veà söï boùc loät maø mình phaûi chòu ñöïng, maâu thuaån giöõa lôïi ích cuûa ngöôøi coâng nhaân vaø boïn tö saûn daãn ñeán seõ ñaáu tranh giaønh quyeàn lôïi. Maùc ñaõ neâu leân söï taát yeáu phaûi loaïi boû trong yù thöùc cuûa nhaân daân lao ñoäng nhöõng “bieåu hieän lyù luaän” doái traù veà caùc ñieàu kieän vaø caùc quy luaät cuûa töï nhieân vaø cuoäc soáng xaõ hoäi naûy sinh döôùi aûnh höôûng cuûa hoïc thuyeát duy taâm chuû nghóa. “Vieäc loaïi tröø nhöõng bieåu hieän ñoù khoûi yù thöùc cuûa con ngöôøi seõ ñaït ñöôïc… baèng caùch thay ñoåi caùc ñieàu kieän chöù khoâng phaûi baèng suy dieãn lyù thuyeát” (Maùc vaø Aêng ghen toaøn taäp, XB laàn thöù 2, taäp 3, trang 39-40). Beân caïnh caùc bieåu töôïng veà caùc söï vaät vaø hieän töôïng beân ngoaøi, caùc bieåu töôïng vaän ñoäng maø trong ñoù caùc ñaëc ñieåm vaän ñoäng vaø hoaït ñoäng rieâng cuûa con ngöôøi ñöôïc phaûn aùnh chieám moät vò trí nhaát ñònh trong yù thöùc. Caùc bieåu töôïng veà hoaït ñoäng cuûa baûn thaân khaùc bieåu töôïng veà hoaït ñoäng do ngöôøi khaùc tieán haønh. Chuùng khaùc nhau caû veà noäi dung, baûn chaát: neáu caùc bieåu töôïng veà hoaït ñoäng cuûa ngöôøi Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  8. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 30 - Simpo khaùc mang hình thöùc thò giaùc thì cô sôû bieåu töôïng cuûa con ngöôøi veà söï vaän ñoäng cuûa thaân theå mình laø nhöõng hình aûnh vaän ñoäng cô vôùi taát caû moïi tính chaát vaø daáu hieäu ña daïng cuûa chuùng. Caùc bieåu töôïng veà theá giôùi beân ngoaøi vaø caùc bieåu töôïng vaän ñoäng taïo neân moät theå thoáng nhaát höõu cô trong söï phaûn aùnh cuûa con ngöôøi veà hieän thöïc: caû hai loaïi bieåu töôïng ñoù ñeàu naûy sinh treân cô sôû taùc ñoäng laãn nhau tích cöïc cuûa con ngöôøi vôùi moâi tröôøng xung quanh. Bieåu töôïng laø khaâu lieân keát giöõa tri giaùc vaø khaùi nieäm. Song baûn thaân bieåu töôïng khoâng döøng laïi ôû khaùi nieäm. Setrenop ñaõ vieát: “Neáu caùc bieåu töôïng cuûa chuùng ta laø tröøu töôïng hoùa töø moät soá ñaùng keå caùc tri giaùc veà nhöõng söï vaät vaø hieän töôïng cuøng loaïi cuûa hieän thöïc, thì khaùi nieäm laø söï tröøu töôïng hoùa töø moät toång soá ñaùng keå caùc tri giaùc veà söï vaät vaø hieän töôïng khaùc loaïi cuûa hieän thöïc”. 2. Chöùc naêng cuûa bieåu töôïng a. Chöùc naêng tín hieäu: Baûn chaát cuûa chöùc naêng naøy theå hieän ôû choã moät hình aûnh cuûa vaät theå ñaõ hình thaønh trong moät tröôøng hôïp cuï theå seõ chöùa ñöïng moät löôïng thoâng tin raát ña daïng maø döôùi aûnh höôûng cuûa taùc ñoäng cuï theå thì coù theå bieán thaønh moät heä thoáng caùc tín hieäu ñieàu khieån haønh vi cuûa con ngöôøi. Chöùc naêng tín hieäu cuûa caùc bieåu töôïng seõ trôû neân coù hieäu quaû hôn khi ñaõ xuaát hieän ñònh hình ñoäng löïc cuûa caùc quaù trình treân voõ naõo. Ñònh hình ñoäng löïc ñaõ hình thaønh bieåu hieän trong tröôøng hôïp naøy döôùi daïng moät heä thoáng vöõng chaéc cuûa söï truyeàn tín hieäu xaûy ra khoâng ngöøng. Söï baét ñaàu hoaït ñoäng, söï hình thaønh vaø söï ñieàu chænh cuûa heä thoáng ñoù ñöôïc thöïc hieän nhôø hoaït ñoäng ngoân ngöõ. Khi quan nieäm raèng caùc bieåu töôïng cuûa chuùng ta laø nhöõng tín hieäu thöù nhaát, I.P.Paplop ñaõ chöùng minh raèng caùc bieåu töôïng ñoù ñöôïc hình thaønh theo cô cheá phaûn xaï coù ñieàu kieän. Nhôø vaäy, baát kyø moät bieåu töôïng naøo cuõng truyeàn tín hieäu veà caùc hieän töôïng cuï theå cuûa hieän thöïc. Moät ñaëc ñieåm tieâu bieåu cuûa chöùc naêng tín hieäu cuûa caùc bieåu töôïng vaän ñoäng laø ôû choã, khoâng chæ caùc ñaëc tính cuûa haønh vi vaän ñoäng (hình thöùc, phöông höôùng, chuyeån ñoäng, caùc noã löïc ñang taêng leân,…) maø coøn taát caû caùc heä thoáng cuûa cô theå tham gia vaøo vieäc thöïc hieän ñoäng taùc ñeàu mang yù nghóa tín hieäu cuûa caùc hieän töôïng ñoù. b. Chöùc naêng ñieàu chænh: Phöông höôùng cô baûn cuûa caùc chöùc naêng ñieàu chænh cuûa caùc bieåu töôïng laø löïa choïn thoâng tin caàn thieát coù tính toaùn ñeán caùc ñieàu kieän thöïc teá cuûa hoaït ñoäng saép tieán haønh. Söï chuyeân moân hoùa cao ñoä cuûa caùc hình aûnh vaän ñoäng trong quaù trình hình thaønh bieåu töôïng cuõng baûo ñaûm chöùc naêng ñieàu chænh cuûa caùc bieåu töôïng ñoù. c. Chöùc naêng ñònh löôïng: Taùc duïng cuûa chöùc naêng naøy laø baûo ñaûm hieäu quaû taäp luyeän nhaát ñònh cuûa caùc bieåu töôïng vaän ñoäng. I.P Paplop ñaõ chæ ra raèng hình aûnh vaän ñoäng vöøa xuaát hieän seõ baûo ñaûm söï ñònh löôïng cuûa cô quan vaän ñoäng ñeå thöïc hieän caùc haønh ñoäng töông öùng. 3. Vai troø cuûa bieåu töôïng trong quaù trình tri giaùc Bieåu töôïng coù quan heä höõu cô vôùi taát caû quùa trình taâm lyù khaùc nhö tö duy, caûm xuùc, khaùt voïng, yù chí, haønh ñoäng… bieåu töôïng ñoùng vai troø to lôùn trong quùa trình tri giaùc. Khoâng coù caùc bieåu töôïng xuaát Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  9. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 31 - Simpo hieän moät caùch lieân keát vôùi caùc hình aûnh cuûa tri giaùc thì caùc hình aûnh naøy seõ ngheøo naøn vaø bò haïn cheá bôûi söï phaûn aùnh chæ nhöõng ñaëc ñieåm cuûa vaät theå leân caùc cô quan caûm giaùc trong thôøi ñieåm tri giaùc. 4. YÙ nghóa cuûa bieåu töôïng trong hoaït ñoäng taâm lyù Bieåu töôïng – ñoù laø moät trong nhöõng hình thöùc quan troïng cuûa söï phaûn aùnh chuû quan theá giôùi khaùch quan. Caùc bieåu töôïng coù yù nghóa raát lôùn trong hoaït ñoäng taâm lyù cuûa con ngöôøi. Neáu con ngöôøi khoâng coù bieåu töôïng thì noäi dung yù thöùc cuûa mình chæ haïn cheá ôû caùc tri giaùc saün coù, vaø trong yù thöùc döôøng nhö chæ phaûn aùnh nhöõng hình aûnh cuûa caùc vaät theå trong thôøi ñieåm ñang taùc ñoäng tröïc tieáp leân ngöôøi ñoù maø thoâi. Caùc bieåu töôïng chöùa ñöïng trong mình taát caû caùc quùa trình taâm lyù khaùc: Khoâng coù bieåu töôïng thì khoâng theå xaåy ra caùc caûm giaùc cuûng nhö caùc tri giaùc, caùc tö duy vaø töôûng töôïng. Taát caû nhöõng caùi aáy laø thaønh phaàn quan troïng cuûa caùc rung ñoäng caûm giaùc. Chuùng aûnh höôûng ñeán noäi dung caùc caûm giaùc ñoù, coù theå laøm taêng leân hay yeáu ñi cöôøng ñoä caùc caûm giaùc ñoù vaø laø phöông tieän coù hieäu löïc ñeå ñieàu chænh caùc traïng thaùi caûm xuùc cuûa con ngöôøi. Caùc bieåu töôïng taïo neân noäi dung cô baûn cuûa caùc kieán thöùc, kyû naêng, kyû xaûo coù lieân quan ñaëc bieät ñeán caùc loaïi hình hoaït ñoäng ngheà nghieäp nhaát ñònh. Bieåu töôïng ñoùng vai troø to lôùn trong quùa trình giaûng daïy. Ngoaøi ra, do caùc bieåu töôïng mang tính bieán ñoåi roäng raõi raát roõ neùt laø caùi cho pheùp xaây döïng caùc hình aûnh môùi neân chuùng ñoùng moät vai troø quan troïng vaø caàn thieát trong hoaït ñoäng saùng taïo cuûa con ngöôøi. IV. TRÍ NHÔÙ 1. Khaùi nieäm chung a. Trí nhôù laø gì ? Laø söï ghi laïi, giöõ laïi, nhôù laïi vaø laøm hieän laïi nhöõng hình töôïng cuûa söï vaät vaø hieän töôïng ñaû ñöôïc tri giaùc tröôùc ñaây cuûng nhö phaûn aùnh kinh nghieäm cuûa baûn thaân moãi ngöôøi. Saûn phaåm cuûa quùa trình trí nhôù laø bieåu töôïng. Noùi moät caùch khaùc, trí nhôù laø quùa trình thu nhaän thoâng tin, taïo “veát” töông öùng vôùi thoâng tin ñaû thu nhaän ñöôïc, cuûng coá, giöõ gìn vaø taùch caùc thoâng tin caàn thieát. Caùc tri giaùc, yù nghó, caûm giaùc, khaùt voïng, caùc haønh vi vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñaû xaåy ra tröôùc ñaây thöôøng khoâng phaûi bieán ñi khoâng ñeå laïi daáu veát gì maø chuùng coøn löu laïi döôùi daïng caùc hình aûnh nhaát ñònh . Caùc hình aûnh naøy ñöôïc goïi laø bieåu töôïng. Chuùng tham gia moät caùch höõu cô vaøo hoaït ñoäng taâm lyù tieáp theo cuûa con ngöôøi. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, caûm giaùc, tri giaùc, phaûn aùnh nhöõng söï vaät hieän töôïng ñang taùc ñoäng tröïc tieáp vaøo chuùng ta, nghóa laø trong thôøi ñieåm hieän taïi. Coøn ñoái vôùi trí nhôù phaûn aùnh nhöõng söï vaät hieän töôïng ñaõ taùc ñoäng vaøo con ngöôøi tröôùc ñaây (quùa khöù). Khi con ngöôøi ghi nhôù moät ñieàu gì laø hình thaønh moät heä thoáng ñöôøng lieân heä thaàn kinh taïm thôøi treân voõ naõo. Ñöôøng lieân heä thaàn kinh naøy töông ñoái vöõng chaéc coù khaû naêng phuïc hoài laïi veà sau. Muoán giöõ gìn nhöõng ñöôøng lieân heä ñoù phaûi cuûng coá baèng caùch laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn. Ñoù chính laø cô sôû sinh lyù cuûa trí nhôù. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  10. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 32 - Simpo Keát luaän sö phaïm: Muoán cho hoïc sinh ghi nhôù moät ñieàu gì ñoù phaûi nhaéc ñi nhaéc laïi nhieàu laàn vaø cuûng coá oân taäp thöôøng xuyeân. Cuõng nhö quaù trình caûm giaùc vaø tri giaùc, trí nhôù phuï thuoäc vaøo xu höôùng caù nhaân. Nghóa laø caàn nhôù caùi gì vaø queân caùi gì laø do höùng thuù cuûa caù nhaân ñoù quyeát ñònh. Nhöõng ñieàu gì phuø hôïp vôùi höùng thuù caù nhaân vaø lieân quan ñeán nhieäm vuï cuûa caù nhaân ñoù thì ñöôïc nhôù nhanh vaø beàn vöõng. b. Söï lieân töôûng Söï vaät hieän töôïng trong theá giôùi khaùch quan luoân coù moái lieân heä vôùi nhau do vaäy khi ta nhôù tôùi söï vaät hieän töôïng naøy thì ñoàng thôøi nhôù tôùi söï vaät hieän töôïng khaùc. Ñeå phaûn aùnh moái lieân heä phöùc taïp naøy, trong voõ naõo phaûi hình thaønh moät ñöôøng lieân heä thaàn kinh taïm thôøi. Khi moät ñöôøng lieân heä thaàn kinh taïm thôøi höng phaán thì laøm höng phaán nhöõng ñöôøng lieân heä thaàn kinh taïm thôøi laân caän. I.M.Setrenop ñaû chæ roû baûn chaát cuûa phaûn xaï cuûa lieân töôûng: “Lieân töoûng laø moät daõy caùc phaûn xaï lieân tuïc thoâng thöôøng, trong ñoù tính veà maët thôøi gian, caùi cuoái cuûa phaûn xaï tröôùc gaén vôùi söï baét ñaàu cuûa phaûn xaï tieáp theo… Lieân töôûng laø moät daõy lieân tuïc cuûa nhöõng tieáp xuùc caùi cuoái cuûa phaûn xaï tröôùc vôùi caùi baét ñaàu cuûa phaûn xaï sau”.(Setrenop, tuyeån taäp taùc phaåm, taäp 1, vieän haøn khoa hoïc Lieân Xoâ (cu)û, Matxcôva,1952, tr 88.). Trong taâm lyù hoïc ngöôøi ta phaân bieät ba loaïi lieân töôûng: - Lieân töôûng gaàn nhau: Xuaát hieän khi nhöõng ñoái töôïng hoaëc nhöõng hieän töôïng coù söï gaàn guõi nhau trong khoâng gian vaø thôøi gian khi chuùng ta nhôù tôùi. - Lieân tưởng gioáng nhau: Xuaát hieän trong tröôøng hôïp ñoái töôïng hoaäc hieän töôïng naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm gioáng heät nhau hay gaàn gioáng nhau. Lieân töôûng gioáng nhau coù moät yù nghóa raát lôùn trong baát kyø quùa trình hoïc taäp naøo. Nhôø coù noù maø ta coù theå so saùnh caùc hieän töôïng ñang ñöôïc hoïc vôùi caùc hieän töôïng ñaõ ñöôïc hoïc, tìm ra nhöõng neùt rieâng vaø nhöõng neùt chung giöõa chuùng. Vaø, nhö vaäy ta coù theå tieáp thu vaø ghi nhôù taøi lieäu caàn hoïc moät caùch toát hôn. - Lieân tưởng töông phaûn: Xuaát hieän trong tröôøng hôïp ñoái töôïng hoaëc hieän töôïng naøy vôùi bieåu töôïng cuûa ñoái töôïng hoaëc hieän töôïng kia coù nhöõng ñaëc ñieåm traùi ngöôïc nhau hay ñoái xöùng nhau. 2. Caùc quaù trình cô baûn cuûa trí nhôù a. Ghi nhôù Ñaây laø böôùc ñaàu tieân cuûa quùa trình trí nhôù. Quùa trình naøy xaåy ra khi coù nhöõng taùc nhaân kích thích vaøo caùc giaùc quan laøm hieän leân trong trí oùc nhöõng hình cuûa söï vaät, hieän töôïng. Con ngöôøi ghi laïi nhöõng hình aûnh ñoù baèng nhöõng ñöôøng lieân heä thaàn kinh taïm thôøi treân voõ naõo vaø löu giöõ noù baèng nhöõng “daáu veát” treân teá baøo naõo. Nhöõng hình aûnh ñoù ñöôïc ghi laïi trong naõo boä. Muoán cuûng coá “veát” ñoù caàn coù moät Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  11. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 33 - Simpo khoaûng thôøi gian ñaùng keå ñeå ghi nhôù. Ghi nhôù ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieän trong moïi hoaït ñoäng, ñaëc bieät laø hoaït ñoäng trí löïc. Trí nhôù laø moät quaù trình ñöôïc toå chöùc chaët cheõ, noù phuï thuoäc vaøo ñoäng cô vaø muïc ñích cuûa con ngöôøi. b. Nhaän laïi Quùa trình ghi nhôù laø quùa trình tích luõy kinh ngieäm. Coøn khi söï vaät, hieän töôïng maø ta tri giaùc ñöôïc tröôùc kia laïi taùc ñoäng vaøo cô quan phaân tích ta seõ nhaän ra söï vaät vaø hieän töôïng. Ñoù laø quùa trình nhaän laïi. Nhaän laïi laø khaâu ñôn giaûn nhaát vaø xaåy ra sôùm hôn nhôù laïi. Toác ñoä vaø chaát löôïng nhaän laïi phuï thuoäc vaøo söï gioáng nhau giöõa caùi cuõ vaø caùi môùi. Söï gioáng nhau ñoù caøng roõ reät thì söï nhôù laïi caøng nhanh. Muoán coù khaâu nhaän laïi caàn coù quùa trình ghi laïi, bôûi vì quùa trình ghi laïi laø cô sôû cho quùa trình nhaän laïi. c. Nhôù laïi Söï vaät khoâng coù tröôùc maét ta nhöng chuùng ta vaãn coù hình aûnh cuûa chuùng ôû trong ñaàu. Nhôù laïi laø khaâu cuoái cuøng cuûa trí nhôù vaø laø tieâu chuaån cuûa trí nhôù. Bôûi vì khoâng caàn coù söï vaät hieän töôïng tröôùc maét, con ngöôøi cuõng coù ñöôïc hình aûnh cuûa söï vaät hieän töôïng. Caùc quùa trình cuûa trí nhôù luoân luoân coù quan heä bieän chöùng vôùi nhau. 3. Phaân loại a. Loại trí nhôù coù chuû ñònh vaø khoâng coù chuû ñònh + Khoâng coù chuû ñònh: Ñaây laø hình thöùc ghi nhôù ñaàu tieân trong ñoù chuû theå khoâng ñaët muïc ñích ghi nhôù tröôùc vaø khoâng söû duïng caùc hình thöùc ghi nhôù. Neáu söï vaät phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa con ngöôøi thì vaãn ghi nhôù moät caùch beàn vöõng, tuy khoâng coù chuû ñònh. Trí nhôù coù chuû ñònh laøm cho ta nhôù nhanh, saâu, toán ít naêng löôïng. Keát luaän sö phaïm: Trong daïy hoïc vai troø ñoà duøng tröïc quan, lôøi giaûng baøi truyeàn caûm seõ gaây aán töôïng toát ñoái vôùi hoïc sinh vaø laøm cho hoïc sinh deã nhôù baøi hoïc. + Trí nhôù coù chuû ñònh: Con ngöôøi ñaët tröôùc muïc ñích ghi nhôù vaø coù söû duïng nhöõng caùch thöùc ñeå ghi nhôù deã daøng hôn. Ñaây laø hoaït ñoäng trí tueä raát phöùc taïp. Trong khi nhaän thöùc hieän thöïc xung quanh con ngöôøi coù voâ soá nhöõng nhieäm vuï phaûi ghi nhôù. Ví duï: Hoïc thuoäc loøng caùc coâng thöùc, ñònh lyù, baøi thô, vaø nhöõng ñieàu trong cuoäc soáng v.v… trong quùa trình ñoù ngoân nguõ ñoùng vai troø raát quan troïng. Vì thoâng qua ngoân ngöõ seõ laøm cho quùa trình höng phaán cuûa voõ naõo maïnh hôn, laøm cho caùc ñöôøng lieân heä thaàn kinh taïm thôøi treân voõ naõo vöõng chaéc hôn. Ghi nhôù coù chuû ñònh vaøo hoaøn caûnh löùa tuoåi, vaøo khoái löôïng phaûi ghi nhôù. Trí nhôù cuûng phaùt trieån theo löùa tuoåi vaø giaûm daàn theo löùa tuoåi (tröø nhöõng caù nhaân kieät xuaát trong lòch söû nhaân loaïi). Trong ghi nhôù coù chuû ñònh ñöôïc chia thaønh hai loaïi: * Ghi nhôù maùy moùc: Ñöôïc xaây döïng treân cô sôû nhöõng moái lieân heä beân ngoaøi cuûa ñoái töôïng maø khoâng caàn hieåu noäi dung taøi lieäu. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1