Giáo trình Thực tập hàn (Ngành: Công nghệ kỹ thuật cơ khí) - CĐ Kinh tế Kỹ thuật TP.HCM

Chia sẻ: Solua999 Solua999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Thực tập hàn gồm các nội dung chính như: Nội quy an toàn lao động, khái niệm về máy hàn, que hàn và các tư thế hàn; Gây và duy trì hồ quang; Hàn điểm; Hàn bằng giáp mí; Hàn bằng chồng mí; Hàn bằng góc; Hàn bằng chấm ngắt;...Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Thực tập hàn (Ngành: Công nghệ kỹ thuật cơ khí) - CĐ Kinh tế Kỹ thuật TP.HCM

ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH  GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN: THỰC TẬP HÀN NGHÀNH: CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT CƠ KHÍ TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG Tháng 08 , năm 2020
ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH  GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN: THỰC TẬP HÀN NGHÀNH: CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT CƠ KHÍ TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG THÔNG TIN CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI Họ tên: LÊ THANH VINH Học vị: Thạc sĩ Đơn vị: KHOA CN CƠ KHÍ Email: lethanhvinh@hotec.edu.vn TRƯỞNG KHOA TỔ TRƯỞNG CHỦ NHIỆM BỘ MÔN ĐỀ TÀI HIỆU TRƯỞNG DUYỆT Tháng 08, năm 2020
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
LỜI GIỚI THIỆU Hàn điện nóng chảy dùng nhiệt do dòng điện hàn tạo ra nung nóng phần kim loại cơ bản ở chỗ cần nối, cùng kim loại phụ (que hàn, dây hàn,...) đến trạng thái nóng chảy để chúng hòa tan vào nhau trong vũng hàn. Mối hàn sẽ hình thành sau khi kim loại vũng hàn kết tinh. Công nghệ hàn ngày càng được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp như chế tạo máy, xây dựng công trình công nghiệp và dân dụng, ... Từ đó, nhu cầu nguồn nhân lực có tay nghề ngày càng phổ biến. Giáo trình thực tập Hàn được biên soạn dựa trên chương trình modu n nghề của ngành công nghệ kỹ thuật cơ khí và nền tảng cơ sở vật chất của Nhà trường. Cùng với sự góp ý của những thầy cô trong khoa chuyên ngành nhằm tạo điều kiện cho việc giảng dạy thực hành nghề và giúp học sinh nắm vững các kiến thức cơ bản , kỹ năng t hực hành của nghề hàn. Tuy có nhiều cố gắng nhưng còn hạn chế về kiến thức, thời gian và nguồn tài liệu nên không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô để giáo trình này được hoàn thiện hơn. TP. Hồ Chí Minh, ngày……tháng ..... năm 2020 Giáo viên biên soạn
MỤC LỤC Lời giới thiệu Bài 1. Nội qui - An toàn lao động - Khái niệm về máy hàn, que hàn và các tư thế hàn 6 1.1. Nội qui xưởng thực hành .................................................................................. 6 1.2. An toàn lao động ............................................................................................. 7 1.3. Thiết bị và vật liệu hàn hồ quang ..................................................................... 9 1.4. Các vị trí mối hàn ............................................................................................ 15 Bài 2. Gây và duy trì hồ quang ....................................................................................... 16 2.1. Khái niệm hồ quang hàn ................................................................................... 16 2.2. Gây và duy trì hồ quang ................................................................................... 20 2.3. Các khuyết tật của mối hàn .............................................................................. 21 Bài 3. Hàn điểm .............................................................................................................. 24 3.1 Đọc và nghiên cứu bản vẽ ................................................................................. 25 3.2 Chuẩn bị............................................................................................................. 26 3.3 Trình tự thực hiện .............................................................................................. 27 3.4 Các khuyết tật và biện pháp khắc phục ............................................................. 28 Bài 4. Hàn bằng giáp mí ................................................................................................. 26 4.1 Đọc và nghiên cứu bản vẽ ................................................................................. 26 4.2 Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, phôi liệu ................................................................ 26 4.3 Quy trình công nghệ .......................................................................................... 27 4.4 Các khuyết tật và biện pháp khắc phục ............................................................. 28 Bài 5. Hàn bằng chồng mí ............................................................................................. 29 5.1 Đọc và nghiên cứu bản vẽ ................................................................................ 29 5.2 Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, phôi liệu ................................................................ 29 5.3 Quy trình công nghệ ......................................................................................... 30 5.4 Các khuyết tật và biện pháp khắc phục ............................................................ 31 Bài 6. Hàn bằng góc ...................................................................................................... 32 6.1 Đọc và nghiên cứu bản vẽ ................................................................................ 32 6.2 Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, phôi liệu ................................................................ 32 6.3 Quy trình công nghệ ......................................................................................... 33
6.4 Các khuyết tật và biện pháp khắc phục ............................................................ 34 Bài 7. Hàn bằng chấm ngắt ........................................................................................... 35 7.1 Đọc và nghiên cứu bản vẽ ................................................................................. 35 7.2 Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, phôi liệu ................................................................ 35 7.3 Quy trình công nghệ .......................................................................................... 36 7.4 Các khuyết tật và biện pháp khắc phục ............................................................. 37 Bài 8. Hàn góc đứng ...................................................................................................... 38 8.1 Đọc và nghiên cứu bản vẽ ................................................................................ 38 8.2 Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, phôi liệu ................................................................ 38 8.3 Quy trình công nghệ ......................................................................................... 39 8.4 Các khuyết tật và biện pháp khắc phục ............................................................ 40 Bài 9. Hàn đứng ............................................................................................................. 41 9.1 Đọc và nghiên cứu bản vẽ ................................................................................ 41 9.2 Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, phôi liệu ................................................................ 42 9.3 Quy trình công nghệ ......................................................................................... 42 9.4 Các khuyết tật và biện pháp khắc phục ............................................................ 43 Bài 10. Hàn ngang ......................................................................................................... 44 10.1 Đọc và nghiên cứu bản vẽ .............................................................................. 44 10.2 Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, phôi liệu .............................................................. 44 10.3 Quy trình công nghệ ....................................................................................... 45 10.4 Các khuyết tật và biện pháp khắc phục .......................................................... 46 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 47
GIÁO TRÌNH Tên mô đun: Thực tập Hàn Mã mô đun: 3103561 Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trò của mô đun: - Vị trí: Thực tập Hàn là mô đun chuyên ngành, được học trong học kỳ II, năm thứ nhất. - Tính chất: Là mô đun bắt buộc thuộc mô đun thực hành nghề. - Ý nghĩa và vai trò của mô đun: Là mô đun có vai trò quan trọng , bổ trợ tay nghề cho phần thực hành chế tạo, lắp ráp cơ khí; vì trong quá trình thực hiện nghề cần sử dụng phương pháp hàn để nối các chi tiết, gá lắp cố định t hiết bị, ... mới hoàn thành công việc. Mục tiêu của mô đun: - Về kiến thức: + Trình bày đượ c nguyên lý hoạt độ ng của máy hàn. + Trình bày đượ c nguyên lý, cơ chế nóng chảy của que hàn để tạo nên mối hàn. + Lập được quy trình hàn. + Nhận dạng được các khuyết tật hàn. - Về kỹ năng: + Hàn được các mối hàn ở các vị trí hàn bằng (hàn giáp mí, hàn chồng mí, hàn góc ), hàn đứng, hàn ngang. + Chọn phương pháp di chuyển que hàn phù hợp với từng tư thế hàn. + Điều chỉnh cường độ dòng điện hàn phù hợp với từng loại que hàn, tư thế hàn. + Chọn que hàn phù hợp với chiều dày chi tiết. - Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: + Cẩn thận, nghiêm túc, tự giác trong học tập + Khả năng làm việc độc lập và làm việc nhóm. + Tuân thủ các nội qui của xưởng , quy định của Nhà trường.
BÀI 1: NỘI QUI - AN TOÀN LAO ĐỘNG - KHÁI NIỆM VỀ MÁY HÀN, QUE HÀN, CÁC TƯ THẾ HÀN Mục tiêu: - Trình bày được nội qui an toàn xưởng thực hành. - Trình bày được nguyên lý hoạt động máy hàn, cấu trúc que hàn. - Thực hiện được kỹ thuật an toàn nhằm p hòng tránh: ánh sánh hồ quang, bỏng do xỉ hàn, điện giật, phòng chống cháy nổ. - Thực hiện nghiêm túc an toàn lao động và vệ sinh lao động. Nội dung chính: 1.1. Nội qui xưởng thực hành QUY ĐỊNH VỀ AN TOÀN VỆ SINH LAO ĐỘNG Điều 1. Giáo viên, HS -SV phải sử dụng đồ bảo hộ lao động theo đúng quy định của xưởng. Điều 2. Giáo viên dạy thực hành phải kiểm tra các điều kiện làm việc như : 2.1 Tình trạng vệ sinh, an toàn nơi làm việc. 2.2 Ánh sáng nơi làm việc. 2.3 Tình trạng hoạt động của máy móc. 2.4 Thực hiện giao nhận ca đúng quy định 2.5 Báo cáo phụ trách xưởng các hiện tượng không đảm bảo an toàn vệ sinh lao động, tình trang của máy móc, thiết bị, dụng cụ sẽ sử dụng. Điều 3. HS -SV phải chấp hành nội quy an toàn trong thực hành như : kiểm tra điện nguồn trước khi vận hàn h, chỉ sử dụng thiết bị thực hành khi được phép của giáo viên hướng dẫn. QUY ĐỊNH TRONG QUÁ TRÌNH THỰC TẬP Điều 4. HS -SV không được tự ý đóng, ngắt điện, điều khiển tháo lắp các cơ cấu của máy, thiết bị trong xưởng. Điều 5. HS -SV không được tự ý thay đổi v ị trí hoặc dỡ bỏ các biển báo, biển cấm, các phương tiện phòng cháy chữa cháy trong xưởng. Điều 6. HS -SV không được đùa giỡn, gây mất trật tự trong xưởng thực hành. Điều 7. HS -SV không được sử dụng lửa, chất dễ gây cháy nổ, hàn điện vào các việc khác. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 6
Điều 8. HS-SV không được hút thuốc, ăn trong giờ học, không sử dụng rượu bia trước và trong giờ học. Điều 9. Khi thấy có sự cố về điện HS-SV phải báo ngay cho giáo viên. Điều 10. HS-SV phải luôn giữ gìn mặt bằng Xưởng gọn gàng, sạch sẽ, khô ráo. Kết thúc giờ thực tập HS-SV phải sắp xếp trang thiết bị, dụng cụ gọn gàng và vệ sinh xưởng. 1.2. An Toàn Lao Động 1.2.1. Kyõ thuaät an toaøn phoøng traùnh nhöõng aùnh saùng do hoà quang phaùt ra vaø nhöõng kim loaïi noùng chaûy baén ra. Trong quaù trình haøn ñieän hoà quang sinh ra tia töû ngoaïi, tia hoàng ngoaïi vaø nhöõng tia saùng thoâng thöôøng raát maïnh taát caû nhöõng tia saùng ñoù tuy möùc ñoä aûnh höôûng khaùc nhau nhöng ñeàu coù haïi cho söùc khoeû con ngöôøi. Ñoàng thôøi nhöõng gioït kim loaïi baén ra nhöõng vaät haøn noùng boûng ñeàu coù theå laøm cho thôï haøn bò boûng hoaëc xaûy ra nhöõng vuï chaùy lôùn do ñoù khi haøn caàn coù nhöõng bieän phaùp an toaøn sau: - Luùc laøm vieäc caàn trang bò ñaày ñuû duïng cuï baûo hoä lao ñoäng: maët naï haøn cuøng vôùi kính haøn, gaêng tay, quaàn aùo, … - Xung quanh nôi laøm vieäc khoâng ñöôïc ñeå chaát deã chaùy vaø noå luùc laøm vieäc treân cao thì phaûi ñeå nhöõng taám chaén ôû döôùi vaät haøn ñeå traùnh khi haøn nhöõng gioït kim loaïi loûng rôi xuoáng laøm nhöõng ngöôøi ôû döôùi bò boûng hoaëc gaây neân hoaû hoaïn. - Xung quanh nôi laøm vieäc phaûi ñeå taám che tröôùc khi moài hoà quang phaûi quan saùt beân caïnh ñeå traùnh nhöõng tia saùng hoà quang aûnh höôûng tôùi söùc khoeû nhöõng ngöôøi laøm vieäc xung quanh. 1.2.2. Kyõ thuaät an toaøn phòng tránh điện giật Khi coâng nhaân haøn ñang laøm vieäc phaûi heát söùc traùnh khoâng bò ñieän giaät do ñoù trong quaù trình thao taùc phaûi coù caùc bieän phaùp sau: - Đeo găng tay khi hàn. - Kìm hàn phải khô ráo, cách nhiệt, cách điện tốt. - Voû ngoaøi cuûa maùy haøn vaø caàu giao caàn phaûi tieáp ñaát toát traùnh tình traïng ñeå hôû ñieän gaây neân tai naïn. - Taát caû daây daãn duøng ñeå haøn phaûi ñöôïc baûo veä caùch ñieän toát traùnh tình traïng bò ñeø hoaëc bò chaùy. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 7
- Khi ngaét hoaëc ñoùng caàu giao phaûi ñeo gaêng tay da khoâ vaø phaûi nghieâng ñaàu veà beân ñeå traùnh tình traïng bò boûng do tia löûa ñieän gaây neân luùc môû vaø ñoùng caàu dao. - Khi laøm vieäc ôû nôi aåm öôùt phaûi ñi giaøy cao su hoaëc duøng taám goã khoâ ñeå keâ döôùi chaân. - Khi laøm vieäc ôû nôi thieáu aùnh saùng hoaëc ban ñeâm phaûi trang bò ñaày ñuû boùng ñeøn. - Neáu coù ngöôøi bò ñieän giaät thì phaûi kòp thôøi cuùp ñieä,n taùch ngöôøi bò ñieän giaät ra khoûi nguoàn ñieän tuyeät ñoái khoâng duøng tay ñeå keùo ngöôøi bò ñieän giaät. 1.2.3 Ảnh hưởng của khói hàn - Không khí “trong lành” nếu như 1 m3 không khí sạch chứa ít hơn 5mg khói hàn nhưng thực tế trong các xưởng hàn thì lượng khói hàn lớn hơn rất nhiều. - Khi hàn thép không gỉ, hợp kim, một số que hàn thành phần thuốc bọc có chứa flo, que hàn gang.. nên sử dụng loại mũ hàn cấp khí thở. 1.2.4 Cẩn thận trước sự bắn tóe của kim loại nóng chảy và xỉ hàn - Khi hàn có rất nhiều tia lửa bắn tóe, nhất là đối với người mới học hàn. Không nên ở gần mối hàn nóng chảy. Người thợ nên mặc đồ bảo hộ chuyên dùng - Xung quanh vị trí hàn cần sạch sẽ và không có các tác nhân dễ bắt lửa. Nên bố trí 1 bình cứu hỏa để gần khu vực hàn, phòng khi cháy nổ. 1.2.3 Kyõ thuaät an toaøn phoøng choáng chaùy noå truùng ñoäc vaø nguy haïi khaùc - Khi haøn nhöõng thuøng chöùa chaát deã gaây chaùy thì phaûi coï röûa vaø ñeå khoâ sau ñoù môùi haøn. - Khi laøm vieäc trong noài hôi hoaëc trong thuøng lôùn thì caàn coù heä thoáng quaït thoâng gioù. - Khi laøm saïch xỉ haøn caàn phaûi ñeo kính trắng ñeà phoøng xỉ baén vaøo maét. - Cần lưu ý khi gõ xỉ hàn vì xỉ hàn vẫn còn nóng và có thể gây hại cho những vùng da. - Khi laøm vieäc treân cao caàn ñeo daây an toaøn vaø buoäc treân giaù coá ñònh. - Chỗ làm việc phải thông thoáng, có hệ thống hút khói trong xưởng hàn. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 8
1.3. Thiết bị và vật liệu hàn hồ quang 1.3.1. Thiết bị hàn hồ quang a. Kìm hàn: Hình 1.1. Kìm hàn - Tác dụn g củ a kìm hàn: Dẫn điện và cặp chặ t que hàn, cấ u tạ o của kì m hàn tốt xấ u sẽ ảnh hưởng rất lớn tới việc hàn. - Phân loại: Kìm hàn được chia làm 2 loại 300A và 500A - Yêu cầu của kìm hàn: Tính năng dẫn điện tốt, trọng lượng nhẹ, thay đổi que hàn dễ dàng. Bộ phận dẫn đ iện của kìm hàn làm bằng đồng, tiết d iện của nó to hay nhỏ do dòng điện hàn quyết định. - Tay cầm làm bằng chất cách điện, dựa vào lò xo cặp chặt các loại que hàn có đường kính khác nhau theo các chiều khác nhau. b. Mặt nạ hàn- Kính hàn. - Dùng để theo dõi quá trình hàn. Người ta phải theo dõi vũng hàn qua kính cản quang, ngoài ra còn có tác dụng bảo hiểm mắt khu vực mặt của người thợ hàn. kính hàn có ba số: Tối, sáng và trung bình. + Mặt nạ: Là một loại dụng cụ dùng để bảo hộ đầu,…Đằng trước có khung kính để lắp kính bảo hộ mắt, bên trong có lẫy lò xo để giữ miếng kính bảo hộ mắt. + Miếng kính màu: Có tác dụng giảm bớt cường độ ánh sáng hồ quang mặt khác còn có tác dụng lọc tia hồng ngoại, tia tử ngoại. Thợ hàn thông qua miếng kính bảo hộ mà quan sát vùng nóng chảy nắm vững quá trình hàn. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 9
- Chọn kính bảo hộ tham khảo bảng sau: Số hiệu ghi trên miếng Màu xẫm hay nhạt Phạm vi dòng điện hàn kính bảo hộ thích hợp (Ampe) 9 Hơi nhạ t 100(A) 10 Trung bình 100 ÷ 350 (A) 11 Hơi xẫm 350 (A) - Để tránh những hạt kim loại nóng chảy bắn vào miếng kính bảo hộ lao động mắt làm hỏng kính. Ta lồng những miếng kính trắng lên trên miếng kính màu. c. Cáp hàn: - Là loại dây điện được bọc cách điện bằng vỏ cao su tuỳ th uộc vào dòng điện hàn mà người ta ứng dụng kích hước của cáp hàn khác nhau. d. Búa nguội, Búa gõ xỉ, Bàn chải sắt. - Búa nguội dùng trong quá trình gá lắp chi tiết hàn. Búa gõ xỉ và bàn chải sắt dùng để vệ sinh mối hàn sau khi hàn. e. Máy hàn điện * Yêu cầu: - Ñieän aùp khoâng taûi cuûa maùy U0 phaûi ñuû ñeå gaây hoà quang, nhöng khoâng gaây hieåm cho ngöôøi söû duïng (Toái ña 90V). - Khi haøn hoà quang tay, hieän töôïng ngaén maïch xảy ra thöôøng xuyeân, luùc naøy cöôøng ñoä doøng ñieän haøn raát lôùn coù theå laøm hoûng maùy. Do ñoù maùy haøn phaûi coù doøng ñieän ngaén maïch I0 khoâng quaù lôùn. - Maùy haøn hoà quang tay phaûi ñieàu chænh ñöôïc vôùi nhieàu loaïi cheá ñoä haøn khaùc nhau. - Ñoái vôùi maùy duøng doøng ñieän xoay chieàu, để cho quaù trình haøn oån ñònh thì giöõa ñieän aùp vaø doøng ñieän haøn phaûi coù söï leäch pha nhau, töùc laø chuùng khoâng coù cùng trò soá 0 taïi cuøng moät thôøi ñieåm. - Maùy haøn hoà quang tay phaûi coù kích thöôùc caøng nhoû caøng toát, heä soá coâng suaát höõu ích cao, giaù thaønh thaáp, deã daøng söû duïng, baûo haønh vaø söûa chöõa. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 10
* Máy hàn điện xoay chiều : Chuû yeáu laø caùc loaïi bieán aùp haøn duøng doøng ñieän 1 pha hoaëc 3 pha. Maùy haøn duøng doøng ñieän 3 pha coù nhieàu öu ñieåm hôn do hoà quang chaùy oån ñònh hôn, maïng ñieän cung caáp cho maùy chòu taûi ñoàng ñeàu, naêng suaát cao hôn 20 – 40%, tieát kieäm ñieän 10 – 20%. Maùy bieán aùp haøn hoà quang tay chuû yeáu laø loaïi giaûm aùp, chuyeån töø doøng ñieän coù ñieän aùp cao cuûa löôùi ñieän coâng nghieäp 1 pha (220V) hoaëc 3 pha (360V) thaønh ñieän aùp thaáp phuø hôïp vôùi quaù trình haøn, neân soá voøng daây ôû cuoän sô caáp thöôøng lôùn hôn soá voøng daây ôû cuoän thöù caáp. Hình 1.2. Sơ đồ cấu tạo máy hàn điện xoay chiều 1- Mạch từ ; 2-Cuộn dây sơ cấp; 3 - Cuộn dây thứ cấp Cuộn dây sơ cấp và cuộn thứ cấp được đặc trưng bằng số vòng dây của nó là W1 và W2 mạch từ chính của máy hay còn gọi là lõi thép được cấu tạo bằng các lá thép kỹ thuật điện có độ dày từ 0,35  0,55 mm. Được ghép lại với nhau và được tẩm sơn cách điện. 1.3.2. Vật liệu hàn hồ quang Vaät lieäu chuû yeáu laø que haøn. Que haøn coù chöùc naêng daãn ñieän, gaây vaø duy trì hoà quang chaùy, boå sung kim loaïi, vöøa tham gia vaøo caùc quaù trình hoaù lyù vaø luyeän kim khi haøn ñeå hình thaønh moái haøn ñaït chaát löôïng mong muoán. + Caáu taïo: loõi kim loaïi vaø vỏ thuoác. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 11
Hình 1.3. Que hàn hồ quang 1- Lõi que hàn ; 2- Thuốc hàn - Lớp thuốc bọc que hàn điện có khối lượng chiếm 1 - 5%, khối lượng lõi kim loại (d q : đường kính lõi que hàn) ; đường kính ngoài qua hàn d n ≤ 1,2 dq . - Có 2 loại :  Lớp thuốc bọc mỏng : có tác dung làm tăng tính ổn định của hồ quang, loại thuốc bọc này thường dùng hàn các kết cấu không quan trọng, vì mối hàn bằng que hàn này có cơ tính kém. Thành phần gồm: đá vôi, fenbat, bột tan, ...(chiếm 80  85 %) và thủy tinh lỏng (chiếm 10  15 %).  Lớp thuốc bọc dày d n ≥ 1,2 dq : có tính ổn định hồ quang và tạo xung quanh hồ quang một lớp khí và xỉ bảo vệ kim loại không bị tác dung của oxy và ni -tơ ở môi trường, mối hàn bằng que hàn này có cơ tính tốt hơn.. Thành phần : các chất ion hóa, chất tạo xỉ (cao lanh), chất tạo khí, chất khử oxy (nhôm, fero mangan, ..), các chất hợp kim và chất dinh kết. + Yeâu caàu: - Ñaûm baûo yeâu caàu veà cô tính cuûa kim loaïi moái haøn. - Ñaûm baûo thaønh phaàn hoaù hoïc caàn thieát cho kim loaïi moái haøn. + Coù tính coâng ngheä toát, theå hieän ôû caùc chæ tieâu: - Deã gaây hoà quang, hoà quang chaùy oån ñònh khi haøn vôùi doøng ñieän vaø cheá ñoä haøn quy ñònh treân nhaõn maùc. - Noùng chaûy ñeàu. - Coù khaû naêng haøn ñöôïc moái haøn ôû nhieàu vò trí trong khoâng gian. - Kim loaïi moái haøn ít bò khuyeát taät: nöùt, roã, ñoùng xỉ … - Xỉ haøn deã noåi, phuû ñeàu, deã taùch khoûi moái haøn khi nguoäi. - Trong quaù trình haøn kim loaïi loûng ít bò baén toeù ra xung quanh. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 12
- Coù khaû naêng haøn cao (coù heä soá ñaép cao). - Khoâng taïo ra caùc loaïi khí ñoäc aûnh höôûng ñeán söùc khoeû. - Giaù thaønh saûn phaåm thaáp. + Phaân loaïi: - Theo coâng duïng. - Theo chieàu daøy lôùp voû boïc. - Theo tính chaát cuûa lôùp voû thuoác. + Caùch choïn que haøn: - Que haøn phaûi cho pheùp taïo ra ñöôïc kim loaïi moái haøn coù caùc ñaëc tính beàn vaø thaønh phaàn hoaù hoïc töông öùng vôùi kim loaïi cô baûn. - Que haøn coù theå öùng duïng ñeå haøn caùc vò trí trong khoâng gian cho tröôùc cuûa moái haøn. - Que haøn phaûi thích hôïp vôùi nguoàn ñieän cuûa maùy haøn. - Phuï thuoäc vaøo kieåu lieân keát vaø caùc yeâu caàu veà moái noái. - Phuø hôïp vôùi ñieàu kieän laøm vieäc cuûa keát caáu. - Phaûi phuø hôïp vôùi qui trình coâng ngheä haøn hoaëc caùc yeâu caàu kyõ thuaät cho tröôùc. - Coù naêng suaát cao nhaát. + Chọn đường kính que hàn: s D  1mm 2 với Dh : đường kính que hàn (mm) s : chiều dày vật hàn (mm) - Ngoài ra, có thể tra bảng để chọn đường kính theo chiều dày vật hàn: s (mm) 1,5 2 3 4-5 6-8 9-12 13-15 16-20 Dh (mm) 1 2 3 3-4 4 4-5 5 5-6 + Cường độ dòng điện hàn : - Cường độ dòng điện hàn có ảnh hưởng lớn đến hình dạng, kích thước mối hàn cũng như chất lượng của liên kết và năng suất hàn. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 13
- Ứng với mỗi đường kính của loại que hàn cụ thể có các khoảng dòng điện phù hợp. Trên nhãn mác của que hàn thường ghi rõ cường độ dòng đi ện yêu cầu. Ngoài ra còn có thể tính theo công thức: + Các chuyển động cơ bản khi hàn : Hình 1.3. Các vị trí hàn trong không gian - Chuyển động theo trục que hàn (1) để điều chỉnh chiều dài hồ quang, chuyển động này phải có tốc độ bằng tốc độ chảy của que hàn thì mới có thể duy trì được hồ quang cháy ổn định. - Chuyển động dọc theo trục mối hàn (2) để hàn hết chiều dài mối hàn. - Chuyển động ngang (3) để bảo đảm chiều rộng của mối hàn. Phối hợp ba chuyển động trên, có các kiểu chuyển động cơ bản của qu e hàn sau: Hình 1.4. Các vị trí hàn trong không gian KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 14
1.4. Các vị trí mói hàn Các mối hàn phân bố trong một kết cấu hàn theo vị trí không gian khác nhau. Chia thành 3 vị trí hàn : sấp (hàn bằng); đứng (hàn đứng, hàn ngang); hàn trần Hình 1.5. Các vị trí hàn trong không gian - Xét trong mặt phẳng ngang các mối hàn phân bố từ 0 -600 thuộc vị trí hàn bằng. - Những vị trí trong khoảng 60-1200 thuộc vị trí hàn đứng, hàn ngang. - Những vị trí trong khoảng 120 0 - 1800 thuộc vị trí hàn trần. Trong các vị trí trên, vị trí hàn bằng là thuận tiện nhất. CÂU HỎI ÔN TẬP 1. Trang bị bảo hộ lao động nào cần thiết trong khi hàn ? 2. Trình bày kỹ thuật phòng tránh ánh sáng hồ quang phát ra và sự bắn tóe của kim loại nóng chảy khi hàn ? KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 15
BÀI 2: GÂY VÀ DUY TRÌ HỒ QUAN G Mục tiêu: - Thực hiện gây được hồ quang hàn theo hai phương pháp là mổ thẳng và ma sát. - Gây được hồ quang hàn đúng vị trí. - Duy trì được hồ quang hàn cháy ổn định và điều chỉnh được chiều dài hồ quang. - Đảm bảo an toàn cho người và thiết bị. Nội dung chính: 2.1 Khái niệm hồ quang hàn 2.1.1 Hồ quang hàn Điều kiện phát sinh hồ quang : - Để tạo ra hồ quang phải có hai điều kiện: + Phải có hiệu điện thế đủ lớn + Khoảng không khí giữa hai điện cực phải bị ion hoá - Trong cấu tạo nguyên tử của các kim lo ại và hợp kim các điện tử chuyển động xung quanh hạt nhân nguyên tử theo qũi đạo khác nhau. Điện tử mang một năng lượng nhất định gọi là động năng của điện tử . - Các điện tử có động năng nhỏ chuyển động ở quỹ đạo sát hạt nhân hơn, các điện tử có động năng lớn chuyển động ở qũi đạo xa hạt nhân hơn. - Nếu như các điện tử nhận thêm một năng lượng nhất định thì nó có khả năng chuyển động từ quỹ đạo trong ra quỹ đạo ngoài. - Nếu như các điện tử mà nhận được một năng lượng đủ lớn thì nó có khả năng bứt ra khỏi sức hút hạt nhân nguyên tử. Năng lượng giúp cho điện tử bứt ra khỏi sức hút hạt nhân goi là điện thế ion hoá. Để cho các điện tử sau khi bứt phá ra khỏi sức hút hạt nhân không trở lại vị trí ban đầu của mình thì phải có một hiệu điện thế đủ lớn. Để tạo nên sự chuyển động về phía dương cực của các điện tử, trong khi chuyển động về phía dương cực và va chạm với các phần tử khác, sự va chạm đó tạo nên các ion âm hoặc các ion dương tức là làm cho khoảng không khí giữa hai điện cực bị ion hoá, như vậy hồ quang đã được hình thành. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 16
Hình 2.1. Sơ đ ồ n guyên lý hàn hồ quang tay 1. Nguồn điện hàn; 2. Cáp hàn; 3. Kìm hàn; 4. Que hàn; 5. Chi tiết hàn; 6. Hồ quang hàn; 7. Môi trường khí; 8. Vũng hàn; 9. Giọt kim loại lỏng Cho đến nay hàn hồ quang tay vẫn được sử dụng rất phổ biến ở tất cả các nước kể cả những nước có nền công nghiệp phát triển bởi tính linh động, tiện lợ i và đa năng của nó. Phương pháp này cho phép thực hiện các mối hàn ở mọi vị trí trong không gian.thiết bị hàn hồ quang tay dễ vận hành, sữa chữa, bảo dưỡng và mức độ đầu tư thấp. Tuy nhiên, do mọi chuyển động cơ bản đều thực hiện bằ ng tay, nên chất lượng và năng suất hàn hoàn toàn phụ thuộc vào trình độ tay nghề và kinh nghiệm của người thợ hàn. Nếu trong quá trình thao tác người thợ thực hiện các chuyển động không hợp lý, góc nghiêng que hàn và chiều dài hồ quang thay đổi… thì thành phần hoá hoạc, kíc h thước và hình dạng mối hàn sẽ không đồng đều, khả năng xuất hiện các khuyết tật hàn tăng lên làm giảm chất lượng của sản phẩm. Bên cạnh đó, năng suất hàn hồ quang tay tương đối thấp (do phải sử dụng dòng hàn hạn chế) và điều kiện làm việc của thợ hàn không tốt (chịu tác động) 2.1.2 Sự tạo thành bể hàn a. Sự dịch chuyển của kim loại lỏng từ điện cực vào bể hàn - Sự dịch chuyển của kim loại lỏng từ điện cực vào bể hàn không những ảnh hưởng đến sự tạo thành mối hàn, mà còn ảnh hưởng đến thành phần và chất lượng mối hàn. Khi hàn hồ quang tay, dù hàn bằng phương pháp nào và hàn ở bất kỳ vị trí nào thì kim loại lỏng cũng đều chuyển dịch từ que hàn vào bể hàn dưới dạng những giọt kim loại có kích thước khác nhau. b. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự dịch chuyển của kim loại lỏng từ que hàn vào bể hàn. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 17
- Trọng lực của giọt kim loại lỏng: Những giọt kim loại được hình thành ở mặt đầu que hàn, dưới tác dụng của trọng lực sẽ dịch chuyển từ trên xuống dưới theo phương thẳng đứng vào bể hàn. c. Sức căng bề mặt: - Sức căng bề mặt sinh ra do tác dụng của lực phân tử. Lực phân tửluôn có khuynh hướng tạo cho bể mặt kim loại lỏng một năng lượng nhỏ nhất, tức là làm cho bề mặt kim loại lỏng thu nhỏ lại. Muốn vậy thì những giọt kim loại lỏng phải có dạng hình cầu. Những giọt kim loại lỏng hình cầu chỉ mất đi khi chúng rơi vào bể hàn và bị sức căng bề mặt của bể hàn kéo vào thành dạ ng chung của nó. d. Lực từ trường: - Dòng điện khi đi qua điện cực sẽ sinh ra một từ trường. Lực của từ trường này ép lên que hàn làm cho chỗ ranh giới giữa phần rắn và phần lỏng của que hàn bị thắt lại. Do bị thắt lại nên diện tích tiết diện ngang tại chỗ đó giả m, làm mật độ và cường độ của lực từ trường mạnh lên. Mặt khác, tại chỗ thắt do có điện trở cao nên nhiệt sinh ra lớn, làm kim loại nhanh chóng đạt đến trạng thái sôi và tạo ra áp lực đẩy các giọt kim loại lỏng và bể hàn - Lực từ trường có khả năng làm dịch chuyển các giọt kim loại lỏng từ đầu que hàn và bể hàn ở mọi vị trí e. Áp lực khí: - Khi hàn, kim loại loại lỏng ở đầu que hàn bị quá nhiệt mạnh và sinh ra khí. Ở nhiệt độ cao, thể tích của khí tang và tạo ra áp lực đủ lớn để đẩy các giọt kim loại lỏng tách khỏi đầu que hàn để đi vào bể hàn. f. Tổ chức kim loại của mối hàn - Sau khi hàn, kim loại lỏng trong bể hàn kết tinh để tạo thành mối hàn. Vùng kim loại xung quanh mối hàn do bị ảnh hưởng của nhiệt nên có sự thay đổi về tổ chức và tính chất. Vùng này gọi là vùng ảnh hưởng nhiệt. - Nghiên cứu tổ chức mối hàn của thép cacbon thấp thấy chúng có các phần riêng với tổ chức khác nhau. g. Vùng mối hàn: - Trong vùng mối hàn kim loại nóng chảy hoàn toàn, khi kết tinh có tổ chức tương tự như tổ chức thỏi đúc. Thành phần và tổ chức kim loại mối hàn khác vớ i kim loại cơ bả n và kim loại điện cực. KHOA CÔNG NGHỆ CƠ KHÍ 18