intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình Vật liệu dệt may: Phần 1 - ĐH Công nghiệp TP.HCM

Chia sẻ: Hoa La Hoa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:43

Thêm vào BST
Báo xấu
692
lượt xem 181
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Vật liệu dệt may trình bày những kiến thức cơ bản về tính chất, cấu trúc cơ lý hóa của các loại vải thông dụng ngành may: vải dệt thoi, vải dệt kim và tính chất của các loại phụ liệu may, phạm vi ứng dụng trong việc lựa chọn nguyên phụ liệu để thiết kế sản phẩm may mặc. Giáo trình gồm 6 chương. Phần 1 gồm các chương sau: Chương 1: Phân loại tính chất nguyên liệu dệt - Chương 2: Tính chất lý hóa của sợi dệt - Chương 3: Cấu trúc và phân loại vải.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Vật liệu dệt may: Phần 1 - ĐH Công nghiệp TP.HCM

  1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP.HCM KHOA MAY THỜI TRANG HI Tiến sĩ VÕ PHƯỚC TẤN (hiệu đính) KS BÙI THỊ CẨM LOAN KS TRẦN THỊ KIM PHƯỢNG KS NGUYỄN THỊ THANH TRÚC VẬT LIỆU DỆT MAY TP.HỒ CHÍ MINH - NĂM 2006
  2. MỤC LỤC Trang Lời nói đầu 01 Mục lục 02 CHƯƠNG 1: PHÂN LOẠI TÍNH CHẤT NGUYÊN LIỆU DỆT 03 1.1 Khái niệm chung 03 1.2 Phân loại vật liệu dệt 04 1.3 Các tính chất chung của sợi dệt 07 CHƯƠNG 2: TÍNH CHẤT LÝ HÓA CỦA SỢI DỆT 11 2.1 Xơ xenlulô 11 2.2 Xơ protit 13 2.2.1 Tơ tằm 13 2.2.2 Len 16 2.3 Xơ amian 18 2.4 Xơ hóa học 19 2.4.1 Xơ nhân tạo 20 2.4.2 Xơ sợi tổng hợp 22 2.4.3 Sợi pha 24 CHƯƠNG 3: CẤU TRÚC VÀ PHÂN LOẠI VẢI 26 3.1 Khái niệm – đặc trưng và tính chất của vải 26 3.2 Vải dệt thoi 29 3.3 Vải dệt kim 35 3.4 Vải không dệt 40 3.5 Phương pháp xác định sự thay đổi kích thước của vải sau khi giặt 41 CHƯƠNG 4: CÔNG NGHỆ NHUỘM – IN HOA – XỬ LÝ VẢI 42 4.1 Công nghệ nhuộm 42 4.2 Công nghệ in hoa trên các loại vải 44 4.3 Xu hướng công nghệ mới trong in hoa 58 4.4 Công nghệ xử lý hoàn tất sản phẩm dệt may 59 CHƯƠNG 5: LỰA CHỌN VẢI CHO TRANG PHỤC VÀ PHƯƠNG PHÁP NHẬN BIẾT, BẢO QUẢN HÀNG MAY MẶC 62 5.1 Lựa chọn vải cho trang phục 62 5.2 Phương pháp nhận biết mặt hàng vải sợi 68 5.3 Các bước lựa chọn vải cho sản phẩm may mặc 69 5.4 Biện pháp bảo quản hàng may mặc 70 CHƯƠNG 6: PHỤ LIỆU MAY 72 6.1 Vật liệu liên kết 72 6.2 Vật liệu dựng 76 6.3 Vật liệu cài 77 6.4 Vật liệu trang trí trên sản phẩm 78 6.5 Vật liệu giới thiệu và hướng dẫn sử dụng 78 6.6 Vật liệu đóng gói 78 6.7 Các vật liệu khác 79 Phụ lục 81 Tài liệu tham khảo Trang 1
  3. LỜI NÓI ĐẦU Trong những năm gần đây ngành dệt may phát triển rất nhanh, kim ngạch xuất khẩu năm 2006 dự kiến đạt 5.5 tỷ USD tăng 6,4 lần so với năm 1995, các chương trình tăng tốc đầu tư phát triển ngành dệt may được đặc biệt quan tâm, nhiều thiết bị kéo sợi và công nghệ dệt hiện đại và đồng bộ được trang bị, các sản phẩm dệt hoàn tất với nhiều mẫu đẹp, đa dạng, phong phú được sản xuất để cung cấp cho ngành may đã góp phần quan trọng việc nâng cao chất lượng sản phẩm may mặc. Với xu thế phát triển đó, giáo trình VẬT LIỆU DỆT MAY được biên soạn nhằm mục đích phục vụ công tác giảng dạy, nghiên cứu, học tập cho sinh viên hệ Đại Học, Cao Đẳng và là tài liệu tham khảo có giá trị cho cán bộ kỹ thuật ngành dệt may. Giáo trình VẬT LIỆU DỆT MAY trình bày những kiến thức cơ bản về tính chất, cấu trúc cơ lý hóa của các loại vải thông dụng trong ngành may: vải dệt thoi, vải dệt kim và tính chất của các loại phụ liệu may, phạm vi ứng dụng trong việc lựa chọn nguyên phụ liệu để thiết kế sản phẩm may mặc. Đây là một giáo trình có chất lượng và giá trị về mặt kiến thức giúp cho sinh viên nắm vững các đặc điểm, cấu trúc, tính chất các loại nguyên liệu, phụ liệu để có biện pháp xử lý thích hợp trong quá trình thiết kế gia công sản xuất trong may công nghiệp. Khoa May Thời Trang chân thành cám ơn Bộ môn Dệt May Trường Đại Học Bách Khoa Tp. Hồ Chí Minh, Khoa Công Nghệ May Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thủ Đức, các Doanh Nghiệp Dệt May thuộc Tổng Công Ty Dệt May Việt Nam (VINATEX) đã tạo điều kiện giúp đỡ cho nhóm tác giả hoàn thành công tác biên soạn giáo trình này. Mọi ý kiến đóng góp xin gửi về địa chỉ: Bộ môn Công Nghệ May Khoa May Thời Trang Trường Đại Học Công Nghiệp TP.HCM Số 12-Nguyễn Văn Bảo–F4–Q.Gò Vấp – Tp. Hồ Chí Minh Tel 8940390 – Ext 195 Tp.HCM, Ngày 15 tháng 03 năm 2006 TRƯỞNG KHOA MAY THỜI TRANG TS. Võ Phước Tấn Trang 2
  4. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. PGS – TS Nguyễn Văn Lân – Vật liệu dệt – NXB ĐH Quốc Gia TP HCM, năm 2004. 2. Nguyễn Trung Thu – Vật liệu dệt - ĐH Bách Khoa Hà Nội, năm 1990. 3. Hiệp Hội Dệt May Việt Nam – Kỹ thuật nhuộm, in hoa và hoàn tất vật liệu dệt – NXB Khoa học và kỹ thuật Hà Nội, năm 2004. 4. PGS – TS Nguyễn Văn Lân – Thiết kế mặt hàng vải – NXB TP Hồ Chí Minh, năm 1995. 5. TS Huỳnh Văn Trí – Công nghệ dệt thoi – NXB ĐH Quốc Gia TP HCM, năm 2001. 6. Adrea Wynne – Textiles – Mac Millan, 1997. W. Klein Manual of Textile Technology – The Textile Institule, 1993. Trang 3
  5. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may CHÖÔNG 1 PHAÂN LOAÏI TÍNH CHAÁT NGUYEÂN LIEÄU DEÄT 1.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG Vaät lieäu deät laø moät ngaønh chuyeân moân nghieân cöùu veà caáu taïo, tính chaát cuûa caùc loaïi xô sôïi vaø cheá phaåm deät cuøng nhöõng phöông phaùp xaùc ñònh caáu taïo vaø nhöõng tính chaát ñoù. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa vaät lieäu deät bao goàm taát caû caùc loaïi xô vaø nhöõng saûn phaåm laøm ra töø xô nhö sôïi ñôn (sôïi con), sôïi xe, chæ khaâu vaûi caùc loaïi, haøng deät kim, caùc loaïi daây löôùi…. Ngoaøi nhöõng saûn phaåm keå treân coù theå söû duïng tröïc tieáp, trong lónh vöïc vaät lieäu deät coøn bao goàm caùc loaïi baùn thaønh phaåm chöa söû duïng tröïc tieáp ñöôïc nhö quaû boâng, cuùi, sôïi thoâ. Hieåu bieát veà ñaëc tröng caáu taïo vaø tính chaát cuûa vaät lieäu deät coù lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc saûn xuaát ra caùc loaïi haøng deät coù phaåm chaát ñaùp öùng vôùi yeâu caàu söû duïng, cuõng nhö thöïc hieän ñöôïc caùc khaâu tieát kieäm, hôïp lyù trong saûn xuaát (thí duï: ñay coù tính chaát ngaâm aåm toát vaø xô beàn cho neân duøng ñay ñeå saûn xuaát ra caùc loaïi bao bì ñöïng ñöôøng, muoái raát thích hôïp). Nghieân cöùu caáu taïo vaø tính chaát cuûa vaät lieäu deät coøn coù yù nghóa trong vieäc thieát laäp caùc tieâu chuaån thöû vaø thí nghieäm trong ngaønh deät, quy ñònh phöông phaùp choïn maãu thí nghieäm, kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm, quy ñònh veà hình thöùc, kích thöôùc cuûa cheá phaåm vaø baùn cheá phaåm. Caùc loaïi xô, sôïi vaø cheá phaåm deät ñöôïc söû duïng roäng raõi trong thöïc teá saûn xuaát vaø trong ñôøi soáng haøng ngaøy. Ngoaøi vieäc may maëc, vaûi coøn ñöôïc duøng trong coâng nghieäp, trong y teá vaø trong caùc lónh vöïc sinh hoaït vaên hoùa, xaõ hoäi. Söû duïng vaät lieäu deät ñeå may quaàn aùo choáng noùng duøng trong coâng nghieäp luyeän kim, trang phuïc baûo hoä trong cöùu hoûa, laøm löôùi ñaùnh caù, caùc loaïi daây, laøm boâng baèng chæ khaâu trong y teá, vaûi duø, daây duø, vaûi baït trong quaân ñoäi, vaûi che phuû caùc loaïi thieát bò maùy moùc vaø laøm laùn traïi. Theo soá lieäu thoáng keâ ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi caùc cheá phaåm deät baèng vaät lieäu deät ñöôïc söû duïng nhö sau : − Duøng ñeå may maëc 35 – 40% − Duøng vaøo noäi trôï sinh hoaït 20 – 25% − Duøng vaøo muïc ñích kyõ thuaät 30 – 35% − Söû duïng vaøo caùc coâng vieäc khaùc khoaûng 10% (bao goùi, vaên hoùa phaåm, y teá…) Saûn löôïng caùc loaïi xô, sôïi deät treân theá giôùi taêng nhanh trong nhöõng thaäp kyû gaàn ñaây, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån maïnh saûn xuaát caùc loaïi xô. Trang 3
  6. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 1.2. PHAÂN LOAÏI VAÄT LIEÄU DEÄT Caùc loaïi xô, sôïi ñöôïc soá lieäu thoáng keâ treân ñaây coù theå thay ñoåi tuøy theo töøng nöôùc, phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän coâng nghieäp phaùt trieån, vaøo hoaøn caûnh khí haäu vaø cheá ñoä xaõ hoäi. Ñöôïc phaân bieät döïa theo hình daïng, ñaëc tröng caáu taïo vaø tính chaát. Vì vaäy maø cheá phaåm deät saûn xuaát ra töø vaät lieäu deät cuõng ñöôïc phaân bieät giöõa loaïi naøy vaø loaïi khaùc. Ñeå vieäc nghieân cöùu tính chaát cuûa vaät lieäu deät ñöôïc thuaän tieän caàn tieán haønh phaân loaïi. Nguyeân taéc cuûa vieäc phaân loaïi vaät lieäu deät laø döïa vaøo keát caáu ñaëc bieät, phöông phaùp saûn xuaát, thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc loaïi xô, sôïi. Trong baûng phaân loaïi vaät lieäu deät bao goàm caùc loaïi xô, sôïi vaø cheá phaåm deät. 1.2.1 XÔ DEÄT 1.2.1.1 Khaùi nieäm Xô laø nhöõng vaät theå meàm deûo, giaõn nôû (boâng, len), nhoû beù ñeå töø ñoù laøm ra sôïi, vaûi. Chieàu daøi ño baèng milimet (mm), coøn kích thöôùc ngang raát nhoû ño baèng micromet (µm). 1.2.1.2 Phaân loaïi xô Phaàn lôùn xô deät coù caáu taïo thuoäc daïng lieân keát cao phaân töû. Nhöng do nguoàn goác xuaát xöù khaùc nhau, thaønh phaàn caáu taïo vaø phöông phaùp taïo thaønh xô khaùc nhau cho neân trong moãi loaïi xô chuû yeáu laïi phaân ra thaønh caùc nhoùm rieâng bieät. Nhöõng nhoùm xô naøy bao goàm caùc loaïi xô coù cuøng nguoàn goác xuaát xöù. Döïa vaøo caáu taïo ñaëc tröng vaø tính chaát, xô ñöôïc phaân laøm hai loaïi: ™ Xô thieân nhieân: ñöôïc hình thaønh trong ñieàu kieän töï nhieân töø caùc chaát höõu cô thieân nhieân, thöôøng ôû daïng xô cô baûn vaø xô kyõ thuaät. − Xô cô baûn: neáu khoâng phaù vôõ theo chieàu doïc xô thì khoâng theå phaân chia ra nhöõng phaàn nhoû hôn ñöôïc. − Xô kyõ thuaät: bao goàm nhieàu xô cô baûn gheùp laïi vôùi nhau (xô ñay). Xô thieân nhieân ñöôïc chia laøm ba loaïi: − Xô thöïc vaät: coù thaønh phaàn caáu taïo chuû yeáu laø xenluloâ nhö xô boâng (töø quaû boâng); xô ñay, gai, lanh… (töø thaân caây). − Xô ñoäng vaät: coù thaønh phaàn caáu taïo chuû yeáu töø proâtit nhö: • Xô len: thaønh phaàn chính laø keratin chieám 90%, • Xô tô taèm: phibroin chieám 75%, xeârixin 25%. − Xô khoaùng vaät: ñöôïc taïo thaønh töø chaát voâ cô thieân nhieân nhö xô amiaêng. ™ Xô hoùa hoïc: khaùc vôùi xô thieân nhieân, xô hoùa hoïc hình thaønh trong ñieàu kieän nhaân taïo. Xô hoùa hoïc ñöôïc phaân thaønh hai loaïi chính: − Xô nhaân taïo: ñöôïc taïo neân töø chaát höõu cô thieân nhieân nhö: Trang 4
  7. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may • Nhoùm xô coù nguoàn goác caáu taïo töø chaát Hydratxenluloâ goàm vixco, ammoâniac ñoàng… • Nhoùm xô coù nguoàn goác caáu taïo töø Axeâtyl xenluloâ goàm axeâtat, triaxeâtat • Nhoùm xô coù nguoàn goác töø proâtit goàm cañeâin, ñeâin… − Xô toång hôïp: ñöôïc taïo neân töø chaát toång hôïp, laø loaïi xô ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát hieän nay. Trong ñoù phoå bieán nhaát laø caùc nhoùm xô taïo neân töø chaát höõu cô toång hôïp nhö: Polyester, polyamit, polyacrilonitryl. Taát caû caùc loaïi xô hoùa hoïc noùi treân ñeàu coù daïng caáu taïo lieân keát cao phaân töû. Trong xô hoùa hoïc coøn bao goàm caùc loaïi coù daïng caáu taïo lieân keát phaàn töû thaáp nhö sôïi kim loaïi vaø hôïp kim. Xô hoùa hoïc ñöôïc saûn xuaát döôùi nhieàu daïng khaùc nhau: xô xtapen, sôïi cô baûn, sôïi phöùc… Ñeå nhaän ñöôïc xô hoùa hoïc caàn phaûi coù nguyeân lieäu (laáy trong thieân nhieân hoaëc toång hôïp ñöôïc), ñem cheá bieán thaønh dung dòch hoaëc thaønh traïng thaùi chaûy loûng, sau ñoù eùp dung dòch qua oáng ñònh hình sôïi coù caùc loã nhoû (loã coù ñöôøng kính tuøy theo yeâu caàu saûn xuaát), taïo thaønh luoàng dung dòch ñöôïc laøm cöùng ñoïng laïi thaønh daïng sôïi cô baûn. Nhöõng chuøm sôïi cô baûn nhö vaäy neáu ñem caét thaønh töøng ñoaïn coù ñoä daøi xaùc ñònh (thoâng thöôøng töø 40-150mm) goïi laø xô stapen. Beân caïnh ñoù, cuõng coù theå taïo neân sôïi ñôn maûnh – ñoù laø daïng sôïi cô baûn coù kích thöôùc ñuû lôùn duøng tröïc tieáp ñeå saûn xuaát ra caùc loaïi cheá phaåm nhö löôùi ñaùnh caù, bít taát moûng…. Vieäc saûn xuaát xô hoùa hoïc treân theá giôùi hieän nay raát phaùt trieån, haøng naêm xuaát hieän raát nhieàu loaïi xô môùi. Cho neân vieäc phaân loaïi vaät lieäu deät chæ neâu leân nguyeân taéc toång quaùt cuûa vieäc phaân loaïi vaø ñeà caäp tôùi caùc loaïi xô hoùa hoïc chuû yeáu vaø phoå bieán nhaát… 1.2.2 SÔÏI DEÄT Sôïi laø söï lieân keát cuûa caùc xô coù daïng maûnh nhoû, meàm uoán vaø beàn, coù kích thöôùc ngang nhoû coøn chieàu daøi ñöôïc xaùc ñònh trong quaù trình gia coâng sôïi. 1.2.2.1 Phaân loaïi theo caáu truùc: Chuû yeáu döïa vaøo keát caáu ñaëc bieät cuûa töøng loaïi, ñöôïc chia laøm hai loaïi chính: ™ Loaïi sôïi thöù nhaát: bao goàm caùc daïng sôïi nhaän tröïc tieáp sau quaù trình keùo sôïi, bao goàm: − Sôïi con (sôïi ñôn): goàm nhieàu xô cô baûn gheùp vaø xoaén laïi vôùi nhau taïo neân (sôïi boâng, sôïi len…). Sôïi con laø loaïi sôïi phoå bieán nhaát chieám khoaûng 85% toaøn boä caùc loaïi sôïi saûn xuaát treân theá giôùi. Sôïi con ñöôïc taïo neân töø xô cuøng loaïi hoaëc pha troän giöõa caùc xô vôùi nhau. Sôïi con coù hai loaïi: Trang 5
  8. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may • Sôïi trôn: coù keát caáu vaø maøu saéc gioáng nhau treân suoát chieàu daøi sôïi. • Sôïi hoa: coù keát caáu khoâng ñoàng ñeàu, taïo thaønh nhöõng voøng sôïi, hoaëc choã daøy moûng khaùc nhau, hoaëc nhieàu veát loám ñoám mang nhieàu maøu saéc khaùc nhau do quaù trình saûn xuaát taïo neân. − Sôïi phöùc: goàm nhieàu sôïi cô baûn lieân keát laïi baèng caùch xoaén hoaëc dính keát laïi vôùi nhau taïo thaønh. Ngoaøi tô töï nhieân (tô taèm), taát caû caùc loïai sôïi phöùc ñeàu laø sôïi hoùa hoïc. − Sôïi caét: ñöôïc taïo thaønh baèng caùch xe xoaén caùc daõi baêng (giaáy, nhöïa, kim loaïi). ™ Loaïi sôïi thöù hai: caùc loaïi sôïi thöù nhaát ñem gheùp vaø xoaén laïi vôùi nhau (hai hoaëc nhieàu sôïi) theo töøng loaïi seõ nhaän ñöôïc loaïi thöù hai goïi laø sôïi xe. 1.2.2.2 Phaân loaïi theo nguyeân lieäu vaø heä thoáng thieát bò keùo sôïi: coù 3 loaïi: ™ Sôïi chaûi thöôøng (chaûi thoâ): duøng nguyeân lieäu xô coù chaát löôïng vaø chieàu daøi trung bình, keùo treân daây chuyeàn thieát bò coù maùy chaûi thoâ vaø cho sôïi coù chaát löôïng trung bình (sôïi boâng, sôïi ñay), deät vaûi coù chaát löôïng trung bình. ™ Sôïi chaûi kyõ: duøng nguyeân lieäu xô daøi vaø toát, keùo treân daây chuyeàn thieát bò coù maùy chaûi thoâ vaø chaûi kyõ, cho ra loaïi xô coù chaát löôïng cao duøng saûn xuaát chæ khaâu, haøng deät kim vaø caùc loaïi vaûi cao caáp (sôïi boâng, sôïi len…) ™ Sôïi chaûi lieân hôïp: duøng nguyeân lieäu xô ngaén chaát löôïng thaáp, xô pheá lieäu cuûa hai heä treân, söû duïng daây chuyeàn thieát bò goàm nhieàu maùy chaûi thoâ, caùc baêng chuyeàn troän ñeàu, maùy phaân baêng vaø veâ ñeå keùo ra loaïi sôïi xoáp deät chaên meàn, caùc loaïi vaûi boïc baøn gheá, thaûm… 1.2.2.3 Phaân loaïi theo quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng: coù 2 loaïi ™ Saûn phaåm moäc: laø xô, sôïi hay vaûi coøn ôû daïng nguyeân sô chöa qua xöû lyù hoùa chaát. Thöôøng ñöôïc söû duïng laøm phuï lieäu hay nguyeân lieäu cho moät quaù trình hay moät ngaønh saûn xuaát naøo ñoù. Ví duï: Sôïi ñöa vaøo quaù trình saûn xuaát chæ khaâu laø sôïi xe daïng moäc ñöôïc laáy töø maùy xe vaø maùy quaán oáng. ™ Saûn phaåm hoaøn taát: laø saûn phaåm daïng xô, daïng sôïi hay daïng vaûi ñaõ qua quaù trìnnh xöû lyù hoùa lyù nhö naáu, taåy, nhuoäm, in ñònh hình nhieät, taåm chaát choáng nhaøu, choáng thaám… Saûn phaåm hoaøn taát ñöôïc baøy baùn roäng raõi cho ngöôøi tieâu duøng nhö moät loaïi haøng hoùa. Ngaønh may ñaõ söû duïng hai nguyeân lieäu chính laø vaûi hoaøn taát vaø chæ khaâu. Trang 6
  9. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 1.3. CAÙC TÍNH CHAÁT CHUNG CUÛA SÔÏI DEÄT 2.1 Ñoä maûnh vaø côõ sôïi Do sôïi laø moät vaät lieäu xoáp, deã bieán daïng neân côõ sôïi khoâng theå xaùc ñònh thoâng qua ñöôøng kính maø phaûi theo ñoä maûnh. Baûn thaân ñoä maûnh cuûa sôïi ñöôïc theå hieän qua 2 chæ soá sau: 6.1.2.1 Chi soá meùt − Nm Moät ñoaïn sôïi coù chieàu daøi L (tính baèng meùt), caân naëng vôùi khoái löôïng G (tính baèng gam) thì côõ sôïi ñöôïc bieåu hieän baèng chi soá meùt. L(m) Nm = G ( gr ) Caùc loaïi sôïi keùo töø xô cô baûn (sôïi boâng, sôïi len), xô kyõ thuaät (sôïi len, sôïi ñay) thì côõ sôïi ñöôïc theå hieän baèng chi soá. Chi soá caøng lôùn thì sôïi caøng maûnh. 6.1.2.2 Chuaån soá (Ñoä daøy) − T(Tex) Moät ñoaïn sôïi coù khoái löôïng G (tính baèng gam) töông öùng vôùi chieàu daøi L (tính baèng 1kilomet) thì côõ sôïi bieåu thò baèng chuaån soá. G(gr) T (Tex) = L(1km) Chuaån soá ñöôïc aùp duïng phoå bieán ñeå xaùc ñònh côõ sôïi cho tô taèm, tô hoùa hoïc. 2.2 Ñoä ñeàu Ñoä ñeàu cuûa sôïi laø moät tính chaát raát quan troïng, aûnh höôûng ñeán naêng suaát, chaát löôïng gia coâng saûn phaåm. − Sôïi khoâng ñeàu veà beà ngang seõ gaây hieän töôïng ñöùt sôïi trong quaù trình deät vaûi hoaëc taïo neân nhöõng “veät” treân beà maët cheá phaåm. − Ñoä ñeàu cuûa sôïi phuï thuoäc vaøo nguyeân lieäu, ñoä saên, ñoä maûnh cuûa sôïi. − Vaûi deät töø loaïi sôïi coù ñoä khoâng ñeàu cao maët vaûi nhaùm (xuø xì), giaù trò söû duïng thaáp. Ngöôïc laïi vaûi deät töø loaïi sôïi coù ñoä ñeàu cao maët vaûi mòn nhaün, giaù trò söû duïng cao. 2.3 Ñoä saên sôïi − Xoaén laø moät loaïi bieán daïng khi coù ngaãu löïc ñaët vaøo maët phaúng tieát dieän ngang cuûa vaät theå. Keát quaû laøm cho moãi maët phaúng ñeàu quay moät goùc naøo ñoù so vôùi truïc, ñoàng thôøi höôùng quay gioáng nhau treân toaøn boä chieàu daøi vaät theå. Nhôø coù quaù trình xoaén maø töø xô taïo thaønh sôïi ñôn, töø sôïi ñôn xe laïi thaønh sôïi Trang 7
  10. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may xe vaø töø ñoù taïo neân cheá phaåm deät. Thoâng thöôøng khi xe sôïi ñoä daøi sôïi bò giaûm ñi moät ñaïi löôïng goïi laø co khi xe. Tröø loaïi sôïi saûn xuaát töø sôïi cô baûn hay tô, sôïi saûn xuaát töø xô cô baûn muoán coù ñöôïc phaûi duøng phöông phaùp xoaén xô cô baûn vôùi nhau. − Ñoä saên cuûa sôïi theå hieän möùc xoaén nhieàu hay ít vaø ñöôïc xaùc ñònh baèng soá voøng xoaén ñeám ñöôïc treân ñôn vò daøi 1m cuûa sôïi. Goïi X laø soá voøng xoaén treân chieàu daøi L(mm) cuûa ñoaïn sôïi thöû. Ñoä saên K ñöôïc tính: X K = x1000 L − Treân ñôn vò daøi cuûa sôïi, khi K lôùn vaø chieàu xoaén caøng naèm ngang thì möùc ñoä xoaén caøng cao. − Khi xoaén sôïi, höôùng xoaén coù theå laø Z hoaëc S (Hình 1) • Chöõ Z ñaëc tröng cho höôùng xoaén cuûa sôïi töø döôùi leân treân vaø töø traùi qua phaûi (höôùng xoaén phaûi). • Chöõ S ñaëc tröng cho höôùng xoaén cuûa sôïi töø Hình 1 döôùi leân treân vaø töø phaûi qua traùi (höôùng xoaén traùi). − Ñoái vôùi sôïi xe töø nhieàu sôïi ñôn, höôùng xoaén ñöôïc kyù hieäu baèng chöõ Z vaø S ngaên caùch baèng caùch gaïch cheùo. Ví duï: Z/S, Z/S/S, Z/S/Z … − Khi möùc ñoä xoaén caøng cao thì sôïi caøng cöùng, ñöôøng kính sôïi giaûm, khoái löôïng rieâng cuûa sôïi caøng lôùn vaø ñoä beàn sôïi caøng taêng. Tuy nhieân khi xeùt moái quan heä giöõa ñoä beàn keùo vaø möùc ñoä xoaén thì coù moät luùc naøo ñoù ñoä beàn keùo ñaït toái ña sau ñoù giaûm daàn cho ñeán khi bò ñöùt do khoâng chòu noåi möùc ñoä xoaén quaù cao. Ñoä saên öùng vôùi ñoä beàn keùo toái ña goïi laø saên tôùi haïn. − Thöôøng sôïi coù chi soá cao choïn ñoä saên lôùn. Sôïi doïc cuûa vaûi choïn ñoä saên lôùn hôn sôïi ngang. 2.4 Ñoä giaõn keùo: Lp Ñoä giaõn keùo ñöôïc xaùc ñònh baèng ñoä giaõn lôùn nhaát cuûa sôïi ñaït ñöôïc tröôùc thôøi ñieåm bò ñöùt. Sôïi coù chieàu daøi ban ñaàu L1, sau khi duøng löïc keùo giaõn sôïi ñeán chieàu daøi L2 (tröôùc khi bò ñöùt) thì % ñoä giaõn keùo ñöôïc tính theo coâng thöùc: L2 − L1 Lp = x100 % L1 Trang 8
  11. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 2.5 Ñoä aåm: W Ñoä aåm ñöôïc ñaùnh giaù baèng thaønh phaàn phaàn traêm theo löôïng hôi nöôùc bò thaûi ra khi saáy khoâ sôïi khoái löôïng coá ñònh. − Goïi Gt laø khoái löôïng sôïi thöïc teá − Gk laø khoái löôïng saáy khoâ Coâng thöùc tính % ñoä aåm: G t − Gk W = x100 % Gt 2.6 Ñoä beàn ma saùt: Sôïi chòu ma saùt vôùi caùc chi tieát maùy moùc trong quaù trình gia coâng vaø bò hao moøn cô hoïc trong quaù trình söû duïng. Ví duï: Sôïi deät bò coï saùt vôùi loã maét go, vôùi raêng löôïc trong quaù trình deät. Beà maët sôïi caøng thoâ nhaùm, caøng ghoà gheà thì aûnh höôûng cuûa löïc ma saùt caøng lôùn. Löïc ma saùt xuaát hieän treân beà maët thanh tröôït leân nhau laøm sôïi bò moøn, beà maët sôïi xuø loâng, ñoä beàn sôïi giaûm. Do vaäy ngöôøi ta thöôøng phuû moät lôùp hoà moûng bao quanh beà maët sôïi coù taùc duïng baûo veä raát toát choáng laïi söï hao moøn do ma saùt. 2.7 Ñoä saïch: Ñoä saïch laø moät trong nhöõng tính chaát raát ñaëc bieät, ñaëc tröng cho tính chaát ñoàng nhaát cuûa sôïi trong nguyeân lieäu vaø cheá phaåm. Taïp chaát hình thaønh trong sôïi coù nhieàu nguoàn goác khaùc nhau. Coù theå chia laøm 2 loaïi: Taïp chaát xuaát hieän trong quaù trình hình thaønh caùc loaïi xô thieân nhieân, khi thu nhaän ôû giai ñoaïn cheá bieán ban ñaàu hoaëc khi chuaån bò ñònh hình ôû caùc loaïi xô hoùa hoïc. Taïp chaát xuaát hieän trong quaù trình cheá bieán xô thaønh sôïi do caùc nguyeân nhaân: − Ñieàu chænh thieát bò khoâng ñuùng. − Thöïc hieän quy trình khoâng ñuùng − Thao taùc cuûa coâng nhaân vaø veä sinh coâng nghieäp khoâng ñaûm baûo. ™ Caùc daïng taïp chaát trong xô sôïi: − Trong xô thieân nhieân: • Goác thöïc vaät: goàm caùc taïp chaát khoù hoaëc deã taùch ra khoûi nguyeân lieäu trong quaù trình cheá bieán. Ví duï: Trong xô boâng taïp chaát bao goàm caùc haït khoâng chín hoaëc haït vôõ dính laãn xô, taïp chaát naøy ñöôïc taùch ra trong quaù trình caùn boâng. Ngoaøi ra trong boâng coøn coù caùc loaïi taïp chaát khaùc nhö maûnh laù boâng, voû quaû, ñoâi khi coù caû Trang 9
  12. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may caønh boâng laãn trong ñoù. Nhöõng taïp chaát naøy khoù taùch ra khoûi xô, moät phaàn laãn trong sôïi laøm giaûm chaát löôïng sôïi. • Goác ñoäng vaät (Tô taèm): taïp chaát xuaát hieän khi taïo thaønh voû keùn hoaëc trong quaù trình öôm tô. − Trong xô hoùa hoïc: taïp chaát xuaát hieän döôùi daïng chuøm xô dính keát hoaëc coù loaïi taïp chaát ôû daïng xô ngaén keát thaønh cuïm. Hay trong quaù trình saûn xuaát sôïi ñöôïc keùo treân caùc heä thoáng khaùc nhau, hình thaønh caùc loaïi taïp chaát coâng ngheä nhö: ñoä khoâng ñeàu cuûa sôïi, taïp chaát vaø khuyeát taät cuûa sôïi ñöôïc loaïi tröø trong quaù trình cuoän sôïi, taåy vaø giaët. Trang 10
  13. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may CHÖÔNG 2 TÍNH CHAÁT LYÙ HOÙA CUÛA SÔÏI DEÄT 2.1 XÔ XENLULOÂ − Xenluloâ laø polyme chính cuûa caùc loaïi xô goác thöïc vaät (boâng, lanh, gai, …) − Coâng thöùc ôû daïng (C6H10O5)n hoaëc [-C6H7O2(OH)3-]n − Xenluloâ coù khoái löôïng rieâng khoaûng 1,52 – 1,56 g/cm3 6.1.2.3 Caùc tính chaát chuû yeáu cuûa xô xenluloâ (xô boâng) 2.1.1.1 AÛnh höôûng cuûa nöôùc − Xenluloâ khoâng bò hoøa tan trong moâi tröôøng nöôùc vaø caùc chaát nhö: coàn, benzen, axeâtoân… Ñeå hoøa tan xenluloâ thöôøng duøng dung dòch amoâniac ñoàng [Cu(NH3)n](OH)2 − Trong nöôùc xô boâng bò tröông nôû, dieän tích maët caét ngang taêng töø 22–34% coøn chieàu daøi chæ taêng 1% 2.1.1.2 AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng maët trôøi − Döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng maët trôøi vaø khí quyeån, ñaëc bieät laø taùc duïng cuûa tia töû ngoaïi laøm cho caùc phaân töû xenluloâ bò oxy hoùa baèng oxy cuûa khoâng khí. Ñoä beàn cuûa vaät lieäu xenluloâ bò giaûm ñi moät nöûa khi chieáu tröïc tieáp tia saùng maët trôøi trong thôøi gian 900–1000 giôø. − Döôùi taùc duïng cuûa khí quyeån coøn laøm cho vaät lieäu xenluloâ bò laõo hoùa (hao moøn), laøm giaûm caùc tính chaát cô lí, giaûm ñoä beàn, giaûm ñoä daõn nôû cuûa xô vaø taêng ñoä cöùng. Quaù trình naøy tieán haønh caøng maïnh trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm cuûa khoâng khí taêng cao. 2.1.1.3 AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä − Ñoát noùng xô xenluloâ ôû nhieät ñoä 120 – 130oC trong moät vaøi giôø khoâng thaáy coù söï thay ñoåi roõ reät. Neáu ñoát noùng vöôït quaù nhieät ñoä ñoù baét ñaàu thay ñoåi chaäm, sau 160oC quaù trình phaù huûy nhanh hôn vaø sau 180oC quaù trình phaù huûy caùc phaân töû xenluloâ tieán haønh raát maïnh. Söï phaù huûy phaân töû baét ñaàu töï söï ñöùt lieân keát glucoâzit roài ñeán voøng cô baûn. − Khi ñoát noùng trong traïng thaùi khoâ (khoâng cho khoâng khí tham gia töï do) xenluloâ seõ taïo ra caùc chaát: than (gaàn 40% khoái löôïng), nöôùc, axit axeâtic, vaø caùc chaát khaùc. Neáu ñoát noùng ñeán 180oC thì caùc phaân töû xenluloâ daàn daàn bò phaù huûy. Vôùi quaàn aùo loaïi naøy ta khoâng duøng nhieät ñoä quaù 100oC Trang 11
  14. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 2.1.1.4 AÛnh höôûng cuûa axit − Döôùi taùc duïng cuûa axit voâ cô caùc ñaïi phaân töû xenluloâ bò phaù huûy, khi ñoù lieân keát glucoâzit bò ñöùt vaø lieân keát vôùi nöôùc – taïo neân quaù trình thuûy phaân. Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa quaù trình thuûy phaân laø glucoâ (C6H10O5)n + nH2O → nC6H12O6 Hoãn hôïp saûn phaåm cuûa söï thuûy phaân xenluloâ goïi laø hydroâxenluloâ. − Caùc loaïi axit höõu cô coù taùc duïng phaù huûy yeáu hôn ñoái vôùi caùc xô xenluloâ. − Cho xenluloâ taùc duïng vôùi axit Nitric seõ taïo thaønh Nitroâxenluloâ. [C6H7O2(OH)3]n + nHNO3 → [C6H7O2(ONO2)2OH]n + 2nH2O Loaïi Nitroâxenluloâ coù chöùa 10,5 – 12% Nitô ñöôïc duøng laøm nguyeân lieäu ban ñaàu ñeå ñieàu cheá xô nitrat laø daïng xô nhaân taïo ñaàu tieân. Coøn axeâtylxenluloâ – ñoù laø este xenluloâ vaø axit axeâtic ñöôïc duøng trong saûn xuaát taïo ra xô ñiaeâtat vaø xô triaxeâtat. 2.1.1.5 AÛnh höôûng cuûa chaát oxy hoùa − Vôùi hydrosulfit thì tính chaát xô khoâng thay ñoåi neân muoán taåy quaàn aùo cho traéng ta choïn daïng hoùa chaát naøy. − Vôùi boät taåy traéng, muoái natri, muoái kali… deã laøm thay ñoåi tính chaát cuûa xô xenluloâ, laøm cho ñoä beàn sôïi giaûm hoaëc coù theå bò phaù huûy. 2.1.1.6 AÛnh höôûng cuûa kieàm − Xenluloâ beàn vöõng döôùi taùc duïng cuûa kieàm. Cho kieàm (NaOH) taùc duïng tröïc tieáp vaøo xenluloâ cuõng khoâng phaù vôõ ñöôïc lieân keát glucoâzit. Tuy nhieân kieàm coù khaû naêng oâxy hoùa xenluloâ baèng oxy khoâng khí taïo thaønh oxyt xenluloâ. Neáu cho phaûn öùng tieán haønh khi ñoát noùng NaOH vôùi xenluloâ ta ñöôïc moät hôïp chaát laø xenluloâ kieàm. C6H7O2(OH)3 + NaOH → C6H7O2(OH)2OH.NaOH Ñaây laø moät hôïp chaát khoâng beàn deã bò nöôùc phaân tích taïo thaønh Hydrat xenluloâ – deã haáp thuï caùc chaát khaùc nhau (nöôùc), deã nhuoäm maøu vaø ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát caùc loaïi xô nhaân taïo nhö vitxcoâ, ammoâniac ñoàng. − Trong coâng nghieäp, öùng duïng hieäu quaû cuûa quaù trình taùc duïng vôùi kieàm (quaù trình laøm boùng) laøm cho xô boâng bôùt xoaên, co ruùt veà chieàu daøi, taêng kích thöôùc maët caét ngang, do ñoù taêng ñoä beàn tuyeät ñoái khi keùo ñöùt. − Neáu quaù trình taùc duïng cuûa kieàm leân vaät lieäu xenluloâ ñoàng thôøi keùo caêng, khi ñoù xô coù daïng troøn hôn, beà maët nhaün hôn, phaûn chieáu aùnh saùng toát hôn. − Trong dung dòch NaOH naáu soâi, moät phaàn xenluloâ bò phaù huûy. Neáu quaù trình ñoù tieáp dieãn (quaù trình oxy hoùa xenluloâ) thì caáu truùc phaân töû bò huûy hoaïi hoaøn toaøn vaø xô bò phaù huûy. Trang 12
  15. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 2.1.1.7 AÛnh höôûng cuûa vi sinh vaät Khi ñeå vaät lieäu xenluloâ bò aåm trong thôøi gian daøi, nhaát laø trong moâi tröôøng khoâng khí aåm moät soá loaïi vi khuaån vaø naám moác seõ phaùt trieån gaây neân quaù trình thuûy phaân xenluloâ daãn tôùi phaù huûy moät phaàn hoaëc phaù huûy hoaøn toaøn caáu truùc phaân töû. 2.1.1.8 ÖÙng duïng − Vaûi sôïi xenlulose thöôøng duøng may quaàn aùo maëc muøa heø, phuø hôïp ñeå may quaàn aùo treû em, ngöôøi giaø, ngöôøi beänh, trang phuïc lao ñoäng vaø trang phuïc quaân ñoäi. Vaûi cotton coøn thích hôïp cho ñoà duøng sinh hoaït caàn huùt aåm toát nhö aùo goái, chaên meàn, taám traûi giöôøng, khaên tay, khaên taém, khaên baøn, khaên aên, giaøy vaûi v.v... − Nhieät ñoä uûi thích hôïp töø 180o →200oC, uûi khi vaûi aåm. − Giaët baèng xaø phoøng kieàm. − Phôi ngoaøi naéng, caát giöõ nôi khoâ raùo ñeå traùnh bò aåm moác. 2.1.1.9 Öu nhöôïc ñieåm cuûa vaûi sôïi goác xenlulo⠙ Öu ñieåm Vaûi sôïi goác xenlulo söû duïng cho may maëc hôïp veä sinh do huùt aåm cao, phaùt sinh tónh ñieän ma saùt ít, thích hôïp cho haøng maëc loùt, maëc maùt, quaàn aùo treû em, ngöôøi giaø, trang phuïc lao ñoäng, quaân ñoäi… Ngoaøi ra coøn thích hôïp cho ñoà duøng sinh hoaït caàn huùt aåm toát nhö aùo goái, chaên meàn, khaên tay, khaên taém, giaøy vaûi… ™ Nhöôïc ñieåm: Vaûi sôïi goác xenluloâ choùng nhaøu, deã mAuïc do vi sinh vaät, khoâng ñöôïc beàn. 2.2 XÔ PROTIT − Protit laø polyme chính taïo neân len, tô taèm vaø moät soá xô nhaân taïo. − Polyme ñöôïc hình thaønh töø nhieàu phaân töû axit amin coù coâng thöùc daïng toång quaùt: H2N-CnHn-COOH. − Hai nhoùm chöùc ôû ñaàu vaø cuoái phaân töû polyme laø: amin (-NH2) coù tính kieàm vaø cacboxil (-COOH) coù tính axit laøm cho xô protit deã aên maøu vôùi caû hai loaïi thuoác nhuoäm axit vaø thuoác nhuoäm bazô. 2.2.1 TÔ TAÈM Tô laø thöù sôïi do nhieàu loaïi saâu nhaû ra. Saâu taèm aên laù daâu nhaû ra chaát loûng, gaëp khoâng khí chaát loûng naøy cöùng ñoâng raát nhanh thaønh sôïi tô taèm, ñoù laø loaïi tô phoå bieán nhaát (chieám hôn 90%). ÔÛ Vieät Nam ngheà troàng daâu nuoâi taèm phaùt trieån ôû nhieàu tænh: Haø Taây, Hoøa Bình, Nam Haø, Thaùi Bình. Ngheä Tónh, Phuù Thoï, Laâm Ñoàng… ngoaøi vieäc nuoâi Trang 13
  16. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may taèm aên laù daâu, ôû moät soù tænh mieàn Baéc coøn phaùt trieån caû loaïi taèm aên laù saén vaø laù thaàu daàu. 2.2.1.1 Chu kyø sinh tröôûng Tröùng nôû ra taèm. Taèm aên laù daâu sinh tröôûng vaø phaùt trieån, khoaûng 16→18 ngaøy sau thì taèm baét ñaàu chín. Thôøi gian töø khi taèm baét ñaàu chín cho ñeán chín heát khoaûng 3 – 4 ngaøy, luùc ñoù taèm baét ñaàu keùo keùn. Thôøi gian keùo keùn töø 3→4 ngaøy. Taèm nhaû tô keùo keùn vaø bieán thaønh nhoäng ôû trong keùn. Khoaûng töø 8→10 ngaøy keå töø khi laøm toå (keùo keùn) nhoäng bieán thaønh ngaøi (böôùm). Luùc ñoù ngaøi thaûi ra moät chaát kieàm loûng taåm öôùt moät ñaàu keùn vaø chui ra ngoaøi. Ngaøi coù maøu traéng baïc khoâng bay ñöôïc hoaëc bay raát chaäm, khoâng aên. Ra khoûi keùn ngaøi caùi ñeû tröùng (khoaûng 400-600 tröùng), tröùng taèm coù hình baàu duïc daøi 1,5mm. Ngaøi soáng töø 4→10 ngaøy. 2.2.1.2 Caáu taïo cuûa keùn taèm: goàm 3 lôùp − Lôùp ngoaøi cuøng: laø lôùp tô goác hay coøn goïi laø lôùp aùo keùn. Chaát löôïng cuûa lôùp naøy khoâng toát, tô cöùng vaø thoâ, nhieàu keo. Chuû yeáu duøng ñeå deät luïa goác hoaëc ñan löôùi. − Lôùp giöõa: laø lôùp tô noõn hay coøn goïi laø thaân tô, chaát löôïng cuûa lôùp tô naøy toát, sôïi tô maûnh, meàm mòn thöôøng duøng ñeå deât luïa. − Lôùp trong cuøng: laø lôùp aùo nhoäng, lôùp naøy khoâng öôm tô ñöôïc thöôøng ñaùnh tôi ñeå keùo sôïi ñuõi ñeå deät thaûm… 2.2.1.3 Tính chaát cô lyù cuûa tô taèm − Phibroin laø vaät chaát cô baûn trong tô, chieám khoaûng 75% thaønh phaàn cuûa tô. − Khoái löôïng rieâng cuûa phibroâin: 1,37 g/cm3. − Ñoä daøi: ñoä daøi cuûa tô taèm phuï thuoäc vaøo gioáng taèm vaø muøa thu hoaïch. Moãi keùn taèm coù theå cho töø 300-1500 meùt tô. − Ñoä maûnh: ñoä maûnh cuûa tô taèm phuï thuoäc vaøo phöông phaùp gia coâng (kyõ thuaät öôm tô) − Ñoä beàn: tô taèm coù ñoä beàn cao hôn xô boâng. 2.2.1.3.1 AÛnh höôûng cuûa nöôùc − Trong moâi tröôøng nöôùc, xô meàm ra, tröông nôû vaø ñaøn hoài hôn. ÔÛ nhieät ñoä cuûa nöôùc 25oC tô seõ nôû chieàu ngang töø 16-20%, chieàu daøi chæ taêng 1-2%. Trong moâi tröôøng khoâng khí coù ñoä aåm töông ñoái ñeán 90%, luùc ñoù ñöôøng kính sôïi tô taêng ñeán 9%. − Ñoái vôùi xixeârin (chaát keo gheùp dính hai sôïi tô) trong moâi tröôøng nöôùc coù nhieät ñoä 110oC bò hoøa tan hoaøn toaøn Trang 14
  17. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 2.2.1.3.2 AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä − Vôùi nhieät ñoä 130-140oC taùc duïng leân xô trong thôøi gian ngaén khoâng laøm cho xô thay ñoåi tính chaát. − Khi ñoát noùng keùo daøi thaäm chí ôû nhieät ñoä thaáp (80-100oC) cuõng laøm cho xô bò cöùng, gioøn, thay ñoåi maøu saéc vaø giaûm tính chaát cô lyù. − ÔÛ nhieät ñoä 170oC tô bò phaù huûy. 2.2.1.3.3 AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng maët trôøi − Döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng maët trôøi, ñaëc bieät cuûa tia töû ngoaïi seõ tieán haønh oxy hoùa tô baèng oxy khoâng khí laøm cho phibroin giaûm ñoä beàn, ñoä giaõn, giaûm tính ñaøn hoài, taêng ñoä cöùng, ñoä gioøn. − Neáu chieáu tröïc tieáp aùnh saùng maët trôøi trong 200 giôø thì ñoä beàn cuûa tô seõ giaûm ñi 50% 2.2.1.3.4 AÛnh höôûng cuûa axit − Vôùi axit voâ cô yeáu, axit höõu cô coù noàng ñoä trung bình laøm giaûm khoâng ñaùng keå ñoä beàn cuûa tô. Neáu taêng noàng ñoä axit vaø ñoát noùng dung dòch thì quaù trình phaù huûy tô xaûy ra raát nhanh. 2.2.1.3.5 AÛnh höôûng cuûa kieàm Trong moâi tröôøng kieàm tô deã bò phaù huûy, möùc ñoä phaù huûy tuøy thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø hoaït tính cuûa dung dòch kieàm. Ñeå hoøa tan phibroin duøng dung dòch amoâniac ñoàng, caùc xô coù caáu taïo töø protit khaùc duøng dung dòch kieàm. 2.2.1.3.6 AÛnh höôûng cuûa caùc chaát oxy hoùa Caùc chaát oxy hoùa hydropeoxit (H2O2), natripeoxit (Na2O2) söû duïng khi gia coâng vaûi tô luïa seõ phaù huûy chaát maøu vaø theå hieän taùc duïng laøm traéng. Söï phaù huûy dieãn ra caøng maïnh khi taêng nhieät ñoä vaø taùc duïng keùo daøi. 2.2.1.3.7 ÖÙng duïng cuûa tô taèm. − Tô taèm coù nhieàu tính chaát toát: coù ñoä beàn cao, ñaøn hoài, thaåm thaáu toát, hình daùng beân ngoaøi ñeïp, nhaün, oùng aùnh, nhuoäm maøu toát… cho neân ñöôïc söû duïng chuû yeáu ñeå deät ra loaïi vaûi moûng. − Ñoái vôùi tô roái, keùm pheá phaåm khoâng öôm ñöôïc… nhöõng loaïi naøy ñöôïc gia coâng tieáp tuïc trong quaù trình keùo sôïi ñeå taïo thaønh sôïi tô. Loaïi sôïi naøy söû duïng ñeå deät vaûi may maëc. Töø tô taèm coøn taïo ra caùc loaïi pheá phaåm xe, chæ khaâu, chæ theâu. − Tuy nhieân, do giaù thaønh cao cho neân vieäc söû duïng tô bò haïn cheá. Trang 15
  18. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Giaët baèng xaø phoøng trung tính (ví duï caùc loaïi daàu goäi ñaàu), chanh, boà keát trong nöôùc aám. − Phôi ôû nôi raâm maùt, traùnh aùnh naéng maët trôøi chieáu tröïc tieáp vaøo vaûi. − Nhieät ñoä laø thích hôïp töø 140oC → 150oC. Laø ôû maët traùi hoaëc phaûi, duøng khaên aåm ñeå leân maët vaûi tröôùc khi laø ôû maët phaûi. Neáu laø ôû nhieät ñoä quaù cao, tô seõ maát ñoä boùng. 2.2.1.4 LEN Len laø loaïi xô nhaän ñöôïc töø lôùp loâng phuû leân moät soá ñoäng vaät (cöøu, thoû, deâ, laïc ñaø…) sau khi ñaõ cheá bieán. Trong coâng nghieäp deät len, loâng cöøu ñöôïc duøng nhieàu nhaát (96-97%) sau ñoù laø loâng deâ (2%) vaø loâng laïc ñaø (1%). Thaønh phaàn caáu taïo cô baûn trong len laø Keâratin chieám 90%. 2.2.1.5 Phaân loaïi len Phuï thuoäc vaøo ñoä maûnh (chieàu daøy) vaø tính ñoàng nhaát cuûa thaønh phaàn taïo thaønh maø phaân chia len ra : len mòn (maûnh), len nöûa mòn, len nöûa thoâ vaø len thoâ. ™ Len mòn: laø len ñoàng nhaát goàm caùc loâng tô coù kích thöôùc ngang trung bình ñeán 25µm. Len mòn nhaän ñöôïc gioáng loâng cöøu mòn (cöøu Meâ-ri-noât) hoaëc töø gioáng cöøu lai (giöõa cöøu loâng mòn vaø cöøu loâng thoâ). Len mòn coù phaåm chaát toát nhaát. ™ Len nöûa mòn: thuoäc loaïi ñoàng nhaát bao goàm loâng tô coù kích thöôùc lôùn vaø loâng nhôõ coù kích thöôùc ngang trung bình 25-31µm. Loaïi len naøy nhaän ñöôïc töø moät soá gioáng cöøu lai vaø cöøu loâng nöûa mòn. ™ Len nöûa thoâ: ôû daïng ñoàng nhaát vaø khoâng ñoàng nhaát taïo neân töø loâng tô, loâng nhôõ vaø moät löôïng nhoû loâng thoâ. Loaïi len naøy nhaän ñöôïc töø gioáng cöøu loâng nöûa thoâ vaø cöøu lai. Kích thöôùc ngang cuûa len ñoàng nhaát töø 31 – 40µm, coøn len khoâng ñoàng nhaát 24 – 34µm nhöng ñoä khoâng ñeàu veà kích thöôùc ngang lôùn. ™ Len thoâ: laø loaïi len hoãn hôïp coù thaønh phaàn bao goàm loâng tô, loâng nhôõ loâng thoâ vaø loâng cheát. Len thoâ khoâng ñoàng nhaát nhaän ñöôïc töø gioáng cöøu loâng thoâ vaø moät soá gioáng cöøu lai. Kích thöôùc ngang trung bình cuûa xô lôùn hôn 34- 40µm ñoàng thôøi ñoä khoâng ñeàu raát lôùn. 2.2.1.6 Tính chaát cô lyù cuûa len: − Khoái löôïng rieâng cuûa Keâratin baèng 1,3 g/cm3, − Keratin laø vaät chaát cô baûn trong len, chieám khoaûng 90% thaønh phaàn cuûa len. − Khoái löôïng rieâng cuûa keratin: 1,3g/cm3 − Ñoä beàn keùm hôn tô taèm 2.2.1.6.1 AÛnh höôûng cuûa hôi nöôùc: Trang 16
  19. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may − Trong moâi tröôøng nöôùc ôû nhieät ñoä 25oC, xô len coù theå taêng dieän tích maët caét ngang ñeán 26%, coøn chieàu daøi chæ taêng 1,2%. − Trong moâi tröôøng hôi nöôùc 100oC ñoä beàn cuûa xô len giaûm ñaùng keå phuï thuoäc vaøo thôøi gian taùc duïng (trong 3 giôø giaûm ñoä beàn 18%, trong 6 giôø giaûm 23%, trong 60 giôø giaûm tôùi 74%). − Khi thay ñoåi nhieät ñoä vaø ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí, xô len coù khaû naêng haáp thuï tôùi 30 – 35% hôi nöôùc so vôùi khoái löôïng khoâ. − Cho len taùc duïng vôùi moâi tröôøng hôi hoaëc nöôùc ôû nhieät ñoä 60–80oC sau ñoù tieán haønh saáy, luùc ñoù xô hoài phuïc laïi kích thöôùc ban ñaàu. 2.2.1.6.2 AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä − Töông töï nhö tô taèm, len chòu ñöôïc taùc duïng cuûa nhieät ñoä 130-140oC trong thôøi gian ngaén tính chaát khoâng bò thay ñoåi. − Nhöng neáu saáy ôû nhieät ñoä 80-100oC trong thôøi gian daøi thì xô seõ cöùng, gioøn, giaûm ñoä beàn, ñoä giaõn, giaûm maøu saéc. − ÔÛ nhieät ñoä 170-200oC len bò phaù huûy. 2.2.1.6.3 AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng maët trôøi: − Döôùi taùc duïng cuûa aùnh saùng vaø khí quyeån ñaëc bieät cuûa tia töû ngoaïi seõ tieán haønh quaù trình oxy hoùa len baèng oxy khoâng khí laøm cho len giaûm ñoä beàn vaø ñoä daõn, giaûm tính ñaøn hoài, taêng ñoä cöùng vaø ñoä gioøn. − Neáu chieáu tröïc tieáp aùnh saùng maët trôøi trong 1120 giôø thì ñoä beàn cuûa len seõ giaûm ñi 50% 2.2.1.6.4 AÛnh höôûng cuûa axit: Töông töï nhö tô taèm. Ñoä beàn cuûa len giaûm khoâng ñaùng keå döôùi taùc duïng cuûa axit voâ cô yeáu, axit höõu cô coù noàng ñoä trung bình. Khi noàng ñoä axit taêng vaø nhieät ñoä dung dòch cao, xô len môùi bò phaù huûy 2.2.1.6.5 AÛnh höôûng cuûa kieàm: Len deã bò phaù huûy trong moâi tröôøng kieàm, möùc ñoä phaù huûy tuøy thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø hoaït tính cuûa dung dòch kieàm. Neáu ñun len trong dung dòch kieàm noàng ñoä 5% thì len seõ bò phaù huûy trong vaøi phuùt sau. 2.2.1.6.6 AÛnh höôûng cuûa chaát oxy hoùa: Caùc chaát oâxy hoùa nhö hydroâ peroâxit(H2O2), natri peroâxyt(Na2O2)… söû duïng khi gia coâng vaûi len, tô seõ phaù huûy chaát maøu vaø theå hieän taùc duïng laøm traéng. Söï huûy hoaïi xô töøng phaàn hay toaøn boä seõ dieãn ra khi coù taùc duïng cuûa chaát oâxy hoùa trong ñieàu kieän naâng cao nhieät ñoä vaø taùc duïng keùo daøi. Trang 17
  20. Tröôøng Ñaïi Hoïc Coâng Nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh Vaät lieäu deät may 2.2.1.7 ÖÙng duïng cuûa len: − Len ñöôïc söû duïng ôû daïng nguyeân chaát hoaëc pha vôùi boâng, vôùi xô hoùa hoïc ñeå keùo sôïi taïo ra caùc loaïi cheá phaåm deät vaø deät kim khaùc nhau. Cuõng coøn söû duïng len ñeå laøm khaên quaøng, bít taát, giaày, vaät lieäu boïc loùt, ñeäm… − Duøng ñeå may quaàn aùo maëc ngoaøi vaøo muøa ñoâng nhö : manteau, blouson, complet... − Giaët baèng xaø phoøng trung tính (hoaëc xaø phoøng daønh rieâng ñeå giaët lain), caùc loaïi complet hoaëc haøng lain cao caáp thöôøng phaûi giaët khoâ, laø hôi (neáu giaët bình thöôøng seõ bò bieán daïng, giaûm chaát löôïng vaø veû ñeïp cuûa saûn phaåm). Khoâng giaët baèng nöôùc noùng. − Phôi ôû nôi raâm maùt, thoaùng gioù. − Caát giöõ caån thaän ñeå traùnh bò giaùn, nhaäy caén. 2.3 XÔ AMIAN: Amian – laø loaïi khoaùng thuoäc nhoùm khrigiotin hoaëc Amphibon. Amian khai thaùc ñöôïc ôû daïng khoái, töø ñoù phaân taùch ra xô maûnh beàn coù ñoä daøi thay ñoåi raát nhieàu töø 1–18 mm. Coù 2 loaïi xô Amian: loaïi xô khrigiotin– amian raát maûnh, coøn loaïi xô amphibon thoâ vaø cöùng. Loaïi xô khrigiotin– amian chieám ñeán 95% toång soá xô amian khai thaùc ñöôïc. Loaïi xô naøy coù coâng thöùc hoùa hoïc laø RcaSi4O12 (trong ñoù R laø Mg hoaëc Fe). 2.3.1.1 Khai thaùc vaø thu löôïm xô amian. Amian thöôøng naèm trong nhöõng maïch moû. Loaïi quaëng naøy coù theå naèm ôû phía treân hoaëc phía döôùi maët ñaát. Caùc xô amian xeáp chaët vôùi nhau taïo thaønh khoái raát beàn chaéc. Loaïi xô naøy coù ôû moät soá nöôùc nhö Lieân xoâ, Canada, Dimbabue, Nam Phi vaø moät soá nöôùc khaùc. Coù theå söû duïng nhieàu phöông phaùp khaùc nhau ñeå khai thaùc quaëng coù chöùa xô amian. Sau khi ñaäp vôõ caùc khoái lôùn, saøng loïc laïi, tieáp tuïc laøm vôõ caùc khoái nhoû vaø saøng loïc nhieàu laàn. Khi ñoù xô amian bò phaân taùch ra, duøng phöông phaùp huùt gioù ñeå taùch xô. Coâng vieäc tieáp theo laø laøm saïch xô vaø phaân loaïi xô theo ñoä daøi. Quaù trình cheá bieán xô amian ñöôïc neâu trong sô ñoà: töø quaëng thöôøng chæ thu ñöôïc khoaûng 8% xô Trang 18
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1