Hồ Hoàn Kiếm

Chia sẻ: Hoang Ha | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

185
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo về địa danh nổi tiếng Hồ Hoàn Kiếm và lịch sử của nó

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hồ Hoàn Kiếm

Hồ Hoàn Kiếm – đền Ngọc Sơn Xin chào mừng quý vị đã đến với di tích lịch sử văn hóa đ ền Ngọc S ơn. Tr ước tiên tôi xin tự giới thiệu tôi là Hoàng Thị Hà hướng dẫn viên của công ty du l ịch ABC Thay m ặt cho công ty, xin gửi tới quý vị lời chúc sức khỏe, chúc quý v ị có m ột bu ổi tham quan b ổ ích, lý thú và khám phá thêm được nhiều điều về văn hóa , lịch sử Việt Nam. …... Hôm nay tôi rất vinh dự được cùng với quý vị đến thăm quan đi ểm du l ịch n ổi ti ếng, hấp dẫn của thủ đô Hà Nội ngàn năm văn hi ến, đó là Hồ Hoàn Ki ếm - Đ ền Ng ọc S ơn. Để buổi tham quan được vui vẻ, an toàn và hiệu quả tôi xin lưu ý quý v ị đ ền là ch ốn linh thiêng , quý vị không nên nói to, nô đùa khi tham quan trong đền, trang phục lịch sự, không đội mũ, đeo kính râm và không thắp hương khi vào trong đền. Bây giờ, xin mời quý v ị bắt đầu bu ổi tham quan. Kính thưa quý vị, đúng là thiên nhiên đã ưu ái dành cho Thăng Long - Hà N ội c ảnh đ ẹp tuyệt vời. Nơi chúng ta đang đứng đây chính là thắng c ảnh Hồ Hoàn Kiếm - Đền Ngọc Sơn- một trong số những cảnh đẹp nổi tiếng của thủ đô Hà N ội. Cho phép tôi m ở đ ầu bu ổi tham quan ngày hôm nay bằng những thông tin thú vị về Hồ Hoàn Kiếm. Hồ Hoàn Kiếm xa xưa vốn là một đoạn dòng cũ của sông Hồng. Nguyên có một thời Sông Hồng chảy lùi về phía Tây, sau đổi dòng mới dịch dần sang phía đông như bây giờ. Trước kia hồ có tên là hồ Lục Thuỷ vì nước hồ xanh ngắt quanh năm. Bên cạnh đó hồ còn có một số tên khác như hồ Tả Vọng, hồ Hữu Vọng và hồ Thuỷ Quân. Sở dĩ hồ có tên là hồ Thuỷ Quân là vì trước kia vào đời Trần nghĩa quân thường ra tập trận. Còn bây giờ hồ mang tên là hồ Hoàn Kiếm vì nó gắn với truyền thuyết c ủa vua Lê trả gươm thần. Chuyện cũ kể rằng: Giặc Minh chiếm nước ta, đặt ách đô hộ, chúng tàn ác gây nhiều bạo ngược, lòng dân sôi sục căm thù. Lúc bây giờ ở đất Thanh Hoá có một người đánh cá tên là Thận. Một đêm anh ta kéo lưới thấy nặng chắc mẩm được mẻ cá to, ai ngờ chỉ có một thanh sắt. Thận bèn vứt xuống nước rồi đi thả lưới ở một đoạn sông khác. Lần thứ hai lưới kéo cũng nặng tay và anh lại thấy thanh sắt nọ. Thận quẳng xuống sông. Đến lần thứ ba lại vẫn nó chui vào lưới. Thân lấy làm lạ bật mồi lửa soi, thì ra một lưỡi gươm. Sau Thận nhập vào nghĩa quân Lê Lợi. Một lần chủ tướng đến thăm nơi Thận ở, thấy trong góc tối có ánh sáng loé lên, cầm lên thì thấy lưỡi gươm có khắc hai chữ "Thuận Thiên". Lần khác Lê Lợi qua một khu rừng thấy trên ngọn cây có ánh sáng lạ, ông trèo lên tìm được một chiếc chuôi gươm nạm ngọc. Nhớ đến lưỡi gươm ở nhà Thận, ông cầm chiếc chuôi về lắp vào kiếm thấy vừa như in. Từ đó thành gươm thần theo Lê Lợi cùng nghĩa quân Lam Sơn tung hoành trong suốt 10 năm. Một năm sau khi dẹp xong quân xâm lược, vua Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo chơi trên hồ Lục Thuỷ. Thuyền ra tới giữa hồ, bỗng có một con rùa vàng rất lớn nổi lên làn nước xanh. Vua đang đứng ở mũi thuyền thấy thanh kiếm đeo bên mình tự nhiên động đậy. Đến trước mặt nhà vua, Rùa vàng đứng thẳng trên mặt nước và nói. Bệ hạ hoàn lại gươm cho Long Quân. Nhà vua hiểu ra, vội rút kiếm ra khỏi vỏ. Thanh gươm thần vụt rời tay vua bay về phía Rùa vàng. Rùa há miệng đấp lấy thanh gươm rồi lặn xuống hồ. Vua nghĩ rằng trước đây thần đã giúp mang gươm cho mình đánh thắng giặc, nay đất nước đã thanh bình, thần lấy lại gươm, nên vua đặt tên cho hồ là hồ Hoàn Kiếm. Hồ nằm ở vị trí trung tâm thành phố nên một nhà thơ Hy Lạp Luđêmit đã ca ngợi. 1
"Hồ Gươm - chiếc lẵng hoa xinh xắn/Đặt giữa lòng thành phố đẹp như thơ" Xin mời quý vị nhìn ra xa giữa lòng hồ đó là một ngọn tháp mà chúng ta quen gọi là tháp Rùa. Thực ra, tháp này không có ý nghĩa lịch sử, ở đó, trước kia là một đảo đất tự nhiên, vào ngày hè Rùa thường lên đây phơi nắng và đẻ trứng nên có tên là tháp rùa. Vào thế kỷ 15 có Đài câu cá của Vua Lê. Năm 1884, khi thực dân Pháp cai trị đất nước ta, một tay sai của Pháp là Bá Kim, lấy cớ xin xây tháp lên trên để làm "gồ đằng sau" cho ngôi chùa Báo Ân ở phía bờ sông. Hôm khởi công, hắn lén lút đưa hài cốt bố mẹ ra táng trộm ở đó, vì hắn rất mê thuật phong thuỷ. Đây là một vị trí tốt, nếu được như vậy thì hắn và con cháu hắn sẽ được giàu có, sung sướng. Nhưng nhân dân hay biết đã bí mật đào hai nắm xương ấy và quẳng xuống hồ. Bá Kim cay đắng vẫn phải tiếp tục xây tháp cho xong. Chính vì tháp Rùa được xây dựng trong hoản cảnh như vậy nên sau cách mạng tháng 8 - 1945 nhân dân định phá bỏ nhưng vì chính trên ngọn tháp này cờ cách mạng đã được cắm ở đó nên được giữ lại. Trải qua năm tháng nó trở thành hình ảnh quen thuộc, rất đỗi thân thương của người dân Hà Nội. Bây giờ mời quý vị cùng tôi dạo bước vào thăm đền Ngọc Sơn, điểm thăm quan chính của chúng ta hôm nay. Trước hết tôi xin gi ới thi ệu với các bạn v ề s ự hình thành c ủa đ ến Ngọc Sơn. Xưa kia trong hồ nổi lên hai đảo đất, hòn to là đảo Ngọc, hòn nhò là đảo Rùa. Đảo Ngọc là nơi chúa Trịnh Giang cho xây cung Khánh Thuỵ đời Vĩnh Hựu (1735 - 1739) làm n ơi yến ẩm, vui chơi ngày hè. Để làm đẹp thêm quang cảnh chúa cho đắp hai gò núi Đào Tài, Ngọc Bội ở bên bờ phía đông. Họ Trịnh suy vong, Lê Chiêu Thống được Nguyễn Huệ trao tr ả quyền hành, năm 1786 đã hèn mạt trả thù họ Trịnh bằng cách đốt trụi Ph ủ Chúa và cung Khánh Th ụy. Đ ầu th ế k ỷ 19, một ngôi chùa dựng trên nền cung điện cũ ở đảo Ngọc nên gọi là Ngọc S ơn T ự. Tr ước chùa có một lầu chuông khá cao. Năm 1843, hội hướng thi ện quản lý đã chuyển chùa th ờ Phật thành ra đền thờ Tam Thánh và cả anh hùng cứu nước Trần Hưng Đ ạo. Sau đó l ầu chuông bị phá bỏ. Năm 1864, nhà văn nổi tiếng của Hà N ội là Ph ương Đình Nguy ễn Văn Siêu đứng ra tu sửa lại toàn cảnh. Trong đền, ông đề cao việc thờ thần Văn Xương, vị sao chủ trông nom khoa cử theo tín ngưỡng Đạo Lão. Ông cho xây kè đá ở chân đảo, dựng đình Trần Ba (chắn sóng) ngày trước đền và trông thẳng ra đảo Rùa ở phía nam hồ. Đền Ngọc Sơn hiện nay vẫn giữ nguyên quy mô kiến trúc từ thời Nguyễn Văn Siêu cho tu sửa lại. Đi qua nghi môn, lớp kiến trúc đầu tiên bên trái có tháp Bút, bên cạnh miếu sơn thần, qua cổng thứ hai một lối đi nhỏ dẫn đến cổng Đài Nghiên để vào đ ến Cầu Thê Húc, qua cầu Thê Húc dẫn vào lầu Đắc Nguyệt là đã vào đến ngôi đền chính. Trước đền là trấn Ba Đình và đền Ngọc Sơn với ba lớp kiến trúc Bái Đường, Trung Đường và Hậu Cung là n ơi th ờ Tam Thánh và Trần Hưng Đạo. Bây giờ, xin mời quý vị cùng b ắt đầu vào thăm quan đ ền Ngọc Sơn. Phía trước mặt đoàn chúng ta đây là cổng Nghi Môn, đ ược d ựng v ới b ốn cây c ột xây bằng gạch và hai mảng tường lửng. Trên đỉnh hai c ột gi ữa đ ược đắp n ổi b ốn con ph ượng chụm đuôi, xòe cánh. Hai cột bên là hình hai con nghê trầu vào. Nh ững mô típ trang trí quen thuộc trong kiến trúc truyền thống Việt Nam. Ở mỗi cột đều có đắp những cặp câu đ ối ch ữ Hán vừa làm tăng vẻ cổ kính của di tích vừa giúp khách tham quan hi ểu thêm v ề lịch sử và 2
cảnh quan cũng như cảm thụ chất thơ, chất văn học và c ả ý nghĩa tri ết h ọc ở đây. Ở hai c ột chính câu đối chính diện bằng chữ Hán là: “Lâm thủy đăng sơn nhất lộ tiệm nhập giai cảnh Tầm nguyên phỏng cổ thử trung vô hạn phong quang” Dịch nghĩa là: “Đến cõi nước, trèo lên non, một lối dẫn vào cảnh đẹp Tìm nguồn cội, hỏi chuyện xưa, trong chốn này biết mấy phong quang” Đôi câu hối như lời chào mời du khách, hứa hẹn nhiều thú vị khi vào thăm di tích Trên hai mảng tường ở hai bên có hai chữ Phúc, Lộc cỡ lớn, tô son nh ư l ời chúc m ọi sự tốt lành. Bên phải của các bạn là chữ Phúc có nghĩa là h ạnh phúc, là ni ềm vui. Bên trái là chữ Lộc là thình vượng, là hưởng thụ. Bên trên chữ Phúc còn có hai ba chữ “Ngọc ư tư” nghĩa là “Ngọc ở đây” đây là chữ được lấy từ sách Luận Ngữ “hữu mỹ ngọc ư tư” có nghĩa là có ngọc đẹp ở đây. Bên trên chữ Lộc có ba chữ “sơn ngưỡng ch ỉ” đ ược l ấy t ừ sách Kinh Thi: Cao sơn ngưỡng chỉ = ngửa trông núi cao. Ngọc là nói về phẩm ch ất cao đẹp c ủa ng ười quân tử, có đạo và núi cao là chỉ bậc hiền tài. Bây gi ời xin m ời các quý v ị c ổng nghi môn đ ể chúng ta vào với không gian của lớp kiến trúc đầu tiên. Xin giới thiệu với quý vị công trình kiến trúc độc đáo phía trước mặt đoàn chúng ta đây chính là Tháp Bút. Tháp được Nguyễn Văn Siêu cho dựng vào năm 1864 trên núi Đ ộc Tôn. Núi này có đường kính 12m, cao 4m. Tháp vuông bằng đá, có năm t ầng, c ạnh đáy t ầng m ột là 2m, lên đến tầng năm là 1,2m. Cả năm tầng cao 9m. Tháp Bút, theo ý t ưởng c ủa ng ười thi ết kế là “tượng trưng cho nền văn vật”, bởi theo như bài Bút Tháp chí do Nguyễn Văn Siêu soạn, khắc trên thân tháp ở tầng thứ ba mặt nhìn về hướng tây ghi lại thì có đo ạn: “ Ấy núi là biểu tượng của chiến công mà tháp là biểu tượng của văn vật. Tháp nh ờ núi mà cao thêm, núi nhờ tháp mà truyền mãi…” quý vị có thấy trên thân tháp còn kh ắc ba ch ữ Hán l ớn đó là “T ả thanh thiên” có nghĩa là “viết lên trời xanh”, có rất nhiều cách giải thích về ý nghĩa của ba chữ này: nào là giãi bày tấm lòng với trời xanh, nào là cảm hứng đầy tráng khí, tâm h ồn m ở r ộng bao la, đặt câu hỏi với trời xanh… Nhưng cách hiểu được nhiều người ch ấp nh ận nh ất là viết lên trời xanh. Ở đây, Nguyễn Văn Siêu ý muốn nói, mượn ngọn bút này, lấy ngấn n ước hồ Gươm làm mực và trời xanh làm giấy mới đủ để viết hết nỗi lòng của các chí sĩ B ắc Hà đương thời. Mời quý vị cùng hướng tầm mắt xuống bên cạnh chân tháp Bút, đó là mi ếu S ơn th ần tức miếu thờ thần núi. Chắc hẳn quý vị sẽ thắc mắc, tại sao núi thì nhỏ mà cũng có mi ếu để thờ thần núi đúng không ạ? Vâng, theo thuật phong thủy c ổ: cao nh ất th ốn gi ả vi s ơn t ức là chỉ cần cao một tấc thì cũng là núi rồi. Núi dù to hay nhỏ thì phải có m ột v ị th ần cai qu ản. Miếu dù nhỏ nhưng hai bên cửa cũng có cặp câu đối rất hay: “Cố điện hồ sơn lưu vượng khí/ Tân từ hương hỏa tiếp dư linh” 3
Nghĩa là: “Điền cũ núi hồ lưu vượng khí/Đền nay hương lửa tiếp dư linh” Phía trước đền đây còn có một tấm bia nhỏ trên có khắc năm ch ữ: “Thái S ơn th ạch cảm đương”. Có người tưởng rằng năm chữ này ý nói là đá núi này dám sánh v ới đá núi Thái. Kỳ thực đây là một cụm từ, một thành ngữ Trung Hoa ch ỉ có ý nghĩa là hòn đá tr ấn y ểm. Vì ở Trung Quốc xưa có tục dựng một hòn đá trước cửa chính để trấn yểm tà ma. Mà núi Thái Sơn là núi nổi tiếng nhất trong năm ngọn núi n ổi ti ếng c ủa Trung Qu ốc, l ại là núi có v ị th ần toàn năng, các triều đại vua chúa phong kiến xưa phải tới đây cúng tế nên đá c ủa núi này cũng r ất linh thiêng. Dựng hòn đá núi Thái là tà ma chạy dài. Mời quý vị nhìn theo hướng tay tôi chỉ, hai bên c ủa c ổng th ứ hai đ ược đ ắp n ổi đôi cáicâu đối đầy ý nghĩa khuyến cáo: “Nhân gian văn tự vô quyền toàn bằng âm đức Thiên thượng chủ tư hữu nhãn đơn khán đan điền” Vế thứ nhất có nghĩa là: Ở chốn nhân gian này, cái quyền chân chính chính là s ự tu dưỡng đạo đức Vế thứ hai có nghĩa là: Trên trời kia, ông thánh coi việc khảo thí nhân gian (không tính đến lễ vật) mà chỉ soi xét chính lòng dạ con người quý vị có thể thấy, ở hai bên trụ xây hai cửa nách giả ki ểu hai tầng tám mái cong. M ặt trước của hai cửa này đắp nổi một bên là rồng đang cu ộn khúc đón đàn cá đang thi nhau v ượt sóng bên trên có hai chữ Long Môn và một bên là một chú hổ trắng như đang ti ến ra v ới người đời bên trên có hai chữ Hổ Bảng. Đấy là di ễn ý các đi ển tích c ổ. Long Môn, theo văn hóa Phương Đông là chỉ sự thành công trong thi c ử xuất phát từ tích cá chép v ượt Vũ Môn. Còn chữ Hổ Bảng nghỉa đen là bảng hổ, nghĩa bong là b ảng ghi tên nh ững ng ười đ ỗ ti ến sĩ. Điển tích này có từ đời Đường: có một khoa thi tiến sĩ có nhi ều người trúng tuyển sau tr ở thành những danh nhân như Hàn Dũ, Âu Dương Thi ềm…. khác nào nh ững con r ồng, con h ổ trên văn đàn. Hai bên Long Môn, Hổ Bảng có đôi câu đối v ừa gi ải thích ý nghĩa trên v ừa x ưng tụng tòa Tháp Bút trước mặt: “Hổ Bảng Long Môn thiện nhân duyên tháp/Nghiên Đài Bút Tháp đại khối văn chương” Có nghĩa là: “Bảng Hổ, Cửa Rồng là để biểu dương nhân quả của người làm điều tốt Đài Nghiên, Tháp Bút là để mô tả văn nghiệp của đất trời vĩ đại” 4
Như vậy, đã có Tháp Bút, phải có Đài Nghiên, mời quý vị, chúng ta cùng vào tham quan cổng thứ 3, hay còn gọi là cổng Đài Nghiên. Xin giới thiệu với quý vị phiến đá đặt trên nóc cổng kia chính là Đài Nghiên. Đài Nghiên cũng được Nguyễn Văn Siêu cho làm từ lần trùng tu năm 1864. Nghiên được tạc từ c ả một tảng đá xanh, hình quả đào cắt ngang theo chiều dọc, khoét lõm lòng chảo, bề dài qu ả đào 0,97m, bề ngang 0,8m, cao 0,3m, chu vi chừng 2m. Đài Nghiên đ ược ba con cóc đ ội nh ư ba cái chân kiềng. Đặc biệt phía dưới Đài Nghiên, trong bức cu ốn th ư kia có kh ắc m ột bài minh của Nguyễn Văn Siêu. Chỉ có 64 chữ Hán nhưng ý t ứ th ật hàm súc. Hi ện nay có nhi ều bản dịch bài minh này, tôi xin đọc cho các bạn nghe bài d ịch nghĩa c ủa nhà Hà N ội h ọc Nguyễn Vinh Phúc: “Xưa kía lấy gốc đất làm nghiên, chú gi ải Đ ạo Đ ức Kinh, nghi ền ng ẫm bên nghiên lớn, viết sách Hán Xuân Thu. Từ đá tách ra làm nghiên, ch ẳng có hình dáng. Không vuông, không tròn, dùng vào mọi việc thật kỳ diệu. Không cao, không thấp ngôi ở chính gi ữa. Cúi soi hồ Hoàn Kiếm, ngửa trông ngọn Bút đá ứng vào sao Thai mà làm ra m ọi bi ến đ ổi. Ngậm nguyên khí mà mài hư không”. Có thể đây là một quan ni ệm có tính chất b ản th ể lu ận về cái nghiên mực và cũng là về tư tưởng của người đương thời. Qua đây, có th ể th ấy đ ược văn chương của Thần Siêu quả là hàm súc đầy ý nghĩa. C ột c ổng Đài Nghiên có đôi câu đ ối tả cảnh quan chung: "Bát đảo, mặc ngân hồ thuỷ mãn Kình thiên, bút thế thạch phong cao" Nghĩa là: "Tràn quanh đảo, ngấn mực đầy hồ Trên cổng Đài Nghiên còn có hình tượng ba con d ơi quay đ ầu xu ống đ ất. Theo ti ếng Hán thì từ "dơi" khi đọc giống như từ phúc. Vậy là ở đền Ngọc S ơn có c ả ba yếu t ố - Phúc, Lộc, Thọ. Bây giờ mời quý vị qua một cây cầu với cái tên rất lạ - c ầu Thê Húc đ ể vào đ ền Ng ọc Sơn. Cũng như Hồ Gươm, Cầu Thê Húc đã làm cho ngôi đền hấp dẫn h ơn đ ối v ới khách du lịch. quý vị bạn nhìn sang hai bên cầu có ghi chữ "Thê Húc Kiều" Thê là đ ậu, Húc là ánh sang ban mai, có nghĩa là cầu giữ lại ánh sáng đẹp c ủa m ặt tr ời. Tuy nhiên, ban đ ầu c ầu ch ỉ là những tấm ván đặt dọc theo mặt phẳng trên các hàng cột chon trong nước hồ, chưa có tay vịn. Có lẽ về sau, qua những lần tu bổ, người ta mới làm đẹp cho cầu, làm c ầu cong lên nh ư hình cầu vồng lại sơn đỏ cho hợp với tên gọi cũng như kết hợp với màu n ước trong xanh c ủa h ồ Gươm làm nên sự hài hòa âm dương theo như quan niệm trong Kinh D ịch. Ngoài ra, đ ể gi ải thích màu đỏ của cây cầu, người dân vẫn thường gắn với m ột câu chuyện rất hay là: Trong những năm đất nước ta bị giặc Pháp đô hộ, m ột số tên quan Pháp không hi ểu gì v ề n ền văn hiến Việt Nam dám ngổ ngáo dùng đền Ngọc Sơn làm nơi ăn chơi hưởng lạc làm ô u ế ch ốn linh thiêng của đền. Người dân quanh đó rất lấy làm phẫn uất. M ột c ậu h ọc trò tên là Giang Văn Minh ở phố Hàng Bông đã dùng mưu, đang đêm đốt cháy cầu khi ến cho b ọn Pháp ho ảng sợ. Từ đó chúng không dám kéo nhau đến nơi đầy và cũng từ đó c ầu được sơn thành màu đ ỏ 5
để nhắc cho mọi người nhớ tới hành động dũng cảm của cậu bé. Cũng chính màu đỏ c ủa c ầu kết hợp với màu xanh của nước đã tôn thêm vẻ đẹp của ngôi đền. Tiếp theo xin mời quý vị sang phía bên kia cầu, trước m ặt các bạn đây là Đ ắc Nguyệt Lâu có nghĩa là lầu được trăng. Lầu nhỏ xinh xắn có hai tầng, tầng hai có hai mái, có nh ững cửa sổ hình tròn. Bởi hình tròn tượng trưng cho dương còn n ước tượng trưng cho âm. Đây là sự kết hợp âm dương, chỉ sự tồn tại và phát triển. Hai bên cửa sổ tròn có đôi câu đối ý tứ lãng mạn: “Bất yểm hồ thượng nguyệt Uyển tại thủy trung ương” Có nghĩa là: Trăng trên hồ ngắm bao nhiêu cũng không chán, c ứ như d ầm mình trong làn nước miên man. Mời quý vị nhìn sang hai bên cổng có hai bức tranh đ ược đắp n ổi g ắn b ằng m ảnh s ứ vỡ, bên phải các bạn đây là bức Long Mã Hà Đ ồ, bên trái kia là b ức Th ần Quy L ạc Th ư. Ở bức Long Mã Hà đồ có đắp nổi hình con ngựa, đầu r ồng, trên l ưng có đep cái bát quái. Đ ấy là điển tích về thời vua huyền thoại Phục Hy ở Trung Quốc được đặt vào thời điểm cách ngày nay trên năm ngàn năm. Thủa đó chưa có chữ vi ết. Phục Hy m ột hôm th ấy trên sông Hoàng hà nổi lên con long mã (đầu rồng, mình ngựa) trên lưng có vằn có nét. Ph ục Hy li ền d ựa vào các vằn nét đó mà lập ra bảng vẽ có tám quẻ thẻ gọi là Bát quái toàn đồ. Đời sau gọi là Hà đ ồ tức là đồ Bát quái rút ra từ sự tích long mã trên sông Hà. Đó là những con số đếm đầu tiên, cũng là những chữ viết đầu tiên của người Trung Hoa. Sau Phục Hy hàng vài trăm năm có huy ền thoại Đại Vũ. Ông này trong khi đi trị thủy ở sông Lạc thấy nổi lên m ột con rùa trên l ưng có những chấm đen trắng đặc biệt theo trình tự. Ông dựa vào các chấm đó mà t ạo ra C ửu Trù (chin khoảnh). Đời sau gọi là Lạc thư tức bản viết từ rùa thần sông Lạc. T ừ Bát quái và C ửu trù, những phát minh quan trọng về số học, đồng thời áp dụng vào vi ệc tính toán, m ở r ộng ra có thể giải thích nhiều hiện tượng trước mắt và suy đoán những vi ệc sẽ xảy ra trong vũ tr ụ, nhân sinh trong tự nhiên, xã hội và liên quan tới con người. Tiếp theo mời quý vị rẽ trái đi vào phía bên trong chúng ta sẽ đến với ngôi đ ền chính. Trước mặt quý vị là Trấn Ba Đình. Đình có kiến trúc hình vuông 8 mái hai tầng bao gồm 8 c ột chống đỡ (4 cột làm bằng đá, 4 cột làm bằng gỗ). Tr ấn Ba Đình không ch ỉ có tác d ụng ngăn chặn những làn sóng không lành mạnh tràn vào Việt Nam mà còn là n ơi bình th ơ văn c ủa các nho sĩ. Mời quý vị nhìn vào đôi câu này: "Miếu mạo Sơn dung tượng ẩn ước Thiên quang vân ảnh cộng bồi hồi" Còn đây là câu đối: "Kiến hữu dư linh quang nhược thuỷ 6
Vãn tòng đại khối thọ như sơn" Đây là cặp câu đối dẫn lại chuyện xưa Lê Lợi trả gươm thần cho Rùa Vàng sau cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược. Thưa các bạn, bây gi ờ xin m ời quý vi ̣ quay lại đi ểm thăm quan chính của chúng ta hôm nay. Mời quý vị hướng nhìn về phía ngôi đền. Nh ư chúng ta thấy đền bao gồm những dãy nhà với kiến trúc c ổ đó là m ột ki ến trúc hình ch ữ tam, phía trên đó là tượng 2 con cá chép chầu mặt Nguyệt. Theo truyền thuyết Trung Qu ốc thì cá chép là loài đã chiến thắng trong cuộc thi vượt ngũ môn - một cuộc thi chọn ra loài cá kho ẻ nhất do trời tổ chức và cá chép đã thắng. Cá chép ở đây là bi ểu th ị cho s ự đ ỗ đ ạt chính vì th ế mà trước khi đi thi các sĩ tử thường tới đây thắp hương cầu nguyện cho vi ệc thi cử đ ược to ại nguyện thành danh. Và bây giờ mời quý vị vào thăm điện chính c ủa đền. Đến có 3 n ếp nhà chính, nếp ngoài là bái đường nơi hành lễ, nếp giữa là n ơi thờ Văn X ương, Quan Vũ và Lã Tổ, nếp sau là nơi thờ Trần Hưng Đạo. Mời quý vị cùng tôi bước vào khu đại bái, gồm ba gian xây kiểu tường hồi bít đốc dạng hai tầng bốn mái. Đ ỡ mái là b ộ vì kèo có k ết c ầu thượng rường giá chiêng, hạ bảy. Các con hoành của hai mái được đặt trên một k ẻ cong dài. Nền nhà cao 0,3m so với mặt sân, Hệ thống cửa bức bàn được chạm khắc hoa là làm theo kiểu thượng song hạ bản. Chính giữa bái đường đặt một hương án lớn, nơi đây là nơi hành lễ trước khi vào đền. Đặc biệt, ở đây hai bên hương án có đôi chim anh vũ t ức chim v ẹt. Ch ắc chắn trong số các bạn sẽ có người tự hỏi tạo sao trong khu đại bái này l ại th ờ 2 con v ẹt? Tôi xin được nói qua là con vẹt là con vật đã giúp nghĩa quân Lam S ơn trong khi nghĩa quân b ị bao vây trong rừng. Lúc này lương thực lại cạn kiệt, chưa bi ết phải làm gì để thoát kh ỏi tình trạng đó. Bỗng họ nhìn thấy con vẹt rừng ăn quả chín, Tướng Quân bèn cho quân lính ăn th ử thấy không sao và sau đó lấy hạt đem gieo trồng. Nhờ vậy nghĩa quân thoát nạn và đánh thắng kẻ thù. Vì thế mà hình tượng vẹt được thờ trong đền. Theo quan niệm dân gian, th ờ v ẹt còn là cầu mong sự no đủ. Tiếp theo xin mời quý vị vào thăm quan khu Trung Đường. Nếp nhà này cũng ba gian, tường hồi bít đốc nhưng lòng nhà rộng hơn. Bộ khung đỡ mái theo ki ểu “th ượng r ường h ạ kẻ”. Nền cao hơn so với nhà tiền tế. Hệ thống cửa bức bạn chạm c ầu kỳ hơn, hình ch ữ th ọ, con dơi, rồng, phượng, long mã hà đồ, thần quy lạc thư…Ở gian chính giữa đặt hương án, đồ thờ và sập thờ. Thưa quý vị bức tượng trong cùng kia là Văn Xương, ở gi ữa là Lã Tổ và ngoài cùng là Quan Vũ. Trước tiên tôi xin gi ới thi ệu với các bạn v ề Văn X ương Đ ế Quân hay còn gọi là Tử Đồng Quân, nguyên là vị thần địa phương ở Tử Đ ồng, Tử Xuyên đ ời Tần, h ọ Trương là á Tử. Sau khi đạo thư "Thanh Hà Nội Truyền" (m ột cuốn sách vi ết v ề đạo giáo ở Trung Quốc) đời Tống tuyên xưng Trương á Tử thành tiên thăng thiên đ ược Ng ọc Hoàng giao cho quản lý Phủ Văn Xương, cai quản công danh lộc vị dưới trần gian. T ương truy ền v ị th ần này có thể cho các vị nhân sĩ khoa c ử được thuận lợi. Do vậy các văn nhân quan l ại, sĩ t ử đ ều tôn thờ. Trong những năm Chân Tông Hàm Bình thời nhà Tống (998 - 1003) đ ược phong là Anh Hiển Vũ Liệt Vương. Vua Nhân Tông nhà Nguyễn gia phong Ph ổ Nguyên khai hoá Văn Xương Tự Lộc Bàng Nhân Đề Quân. Năm Hồng trị nguyên niên nhà Minh (1448) Tr ương Cửu Công Tần yêu cầu các học cung trong thiên hạ phải lập đền thờ Văn X ương. Và đ ền th ờ Văn Xương có ở khắp nơi. Đến đời Lê Thánh Tông, sứ th ần Vi ệt Nam là Nguy ễn Công Đ ịnh đi sứ ở Trung Quốc mới đem tượng thần về thờ chung ở Chân Vũ Quán v ới Huy ền Thiên Trấn Vũ. Đến năm 1843 hội hướng thiện mời rước thần về thờ ở đền Ngọc S ơn. Hai bên tượng Văn Xương có tượng thị nữ đứng hầu. 7
Bây giờ tôi xin giới thiệu sang bức tranh Lã Tổ. Lã Tổ tức là Đ ồng Tân, cũng là th ần của đạo giáo. Theo truyền thuyết ông là người đất kinh tri ệu thời Đ ường. Do hai l ần đi thi không đỗ tiến sĩ nên bỏ lên núi Chung Sơn tu luyện kiếm pháp, học thần thư và luyện đan chữa bệnh. ông được coi là 1 trong 8 vị tiên được đời sau th ờ cúng. Hai bên t ượng Lã T ổ có tượng Thiên Khôi, Thiên Việt. Thiên Việt có hình dáng một ông lão đạo mạo. Thiên Khôi mang hình dáng là một tiểu quỷ mặt xanh, có sừng, mình trần quần nhắn, c ổ tay c ổ chân đeo vòng, thắt lưng đỏ, tay trái cầm sách, tay phải c ầm bút gi ơ ngang đ ầu, m ột chân đ ứng trên lưng con giao long, một chân giơ lên. Chuyển sang bức tượng Quan Vũ nhà Thục Hán thời Tam Quốc, đ ược phong th ần t ừ thời Tống. Năm vạn lịch nhà Minh (1573 - 1620) được phong là Tam Gi ới Tr ạng Ma Đ ại Đ ề, thần uỷ viên Chấn thiên Tôn Quan Thánh Đề Quân. Đây là 1 trong 4 vị hộ pháp thiên thần c ủa đạo giáo - Quan Vũ là vị thánh võ uy linh vô đ ịch, l ại đ ược th ờ làm th ần tài có th ể đi ều khi ển mệnh lộc, phù hộ thi cử, trị bệnh diệt tai, trừ ôn ph ạt ngh ịch. Hai bên là hai tùy t ướng Châu Xương râu quai nón, tay cầm thanh long đao đứng trầu phía bên phải và Quan Bình mặt nho nhã áo thụng mũ võ sinh đứng bên trái Quan Vũ hai tay giơ ra như cầm một vật gì đó. Vật đó nay không còn, chính là cái hòm đựng ấn của Quan Vũ. Bây giờ xin mời các bạn vào thăm gian cuối của ngôi đền, đó là hậu cung. Gian này hẹp lòng nhưng cao hơn cả là nơi thờ Trần Hưng Đ ạo, v ị anh hùng dân t ộc đã ba lần đại phá quân nguyên sang xâm lược nước ta ở thế kỉ 13. Phía bên phải của tượng Trần Hưng Đ ạo là tượng Trần Liễu, cha của ông, phía trái tượng Trần Hưng Đại là tượng thần linh Th ổ Đ ịa. Việc thờ Hưng Đạo vương Trần Quốc tuấn ở hậu cung – nơi thiêng liêng nhất – ch ứng t ỏ tính trội của tín ngưỡng bản địa. Chắc hẳn các bạn đều biết Trần Quốc Tu ấn (? - 1300) là nhân vật lịch sử đích thực, từng là Tiết chế (tổng chỉ huy quân đội) đập tan các lần gi ặc Nguyên xâm lược ta hồi cuối thế kỷ XIII. Trong tâm linh người Vi ệt Nam, ngoài t ư cách là v ị anh hung dân tộc với nhiều chiến công mà nổi bật là trận Bạch Đằng vĩ đ ại l ưu danh thiên cổ, người còn là đức Thánh Trần đầy tài trí uy lực diệt được mọi ma qu ỷ như khi s ống ng ười từng diệt con tà Phạm Nhan, một loại quỷ chuyên bức hại ph ụ n ữ. Thêm vào đó v ới t ước phong rất trọng thị là Thượng phụ thượng trật thượng tướng quân, bình Bắc đại nguyên soái Hưng Đạo đại vương. Người càng trở thành đối tượng được nhân dân nhiều đ ời n ối ti ếp thần thánh hóa và phụng thờ. Trong cấm điện có những hoành phi, câu đối ca ngợi người như: Hạp khí lăng tiêu (Hạo khí ngất trời) hay Thiên cổ vĩ nhân (vĩ nhân của muôn đời). Thưa quý vị, vừa rồi tôi đã giới thiệu cho quý vị về kiến trúc và các pho tượng trong đền Đền Ngọc Sơn. Bây giờ mời quý vị đi thăm lại tổng thể ngôi đền. Trước khi chúng ta đi thăm quan lại tôi muốn nói thêm một chut nữa cho quý vị hiểu sâu hơn về ngôi đền. Trước kia ngôi ́ đền thờ cả Phật A Di Đà nhưng sau tượng Phật A Di Đà được chuyển đi thờ ở nơi khác. Đền Ngọc Sơn bây giờ thờ Đạo giáo, Quan Vân Trường, Trần Hưng Đạo. Điều đó thể hiện tín ngưỡng của dân tộc ta không cần phân biệt các vị thần có xu hướng khác nhau mà chỉ quan niệm những vị thần đó là những ông thiện đã đem cái thiện, cái tốt lành đến cho mọi người và dạy mọi người những điều tốt lành. Thưa quý vi, nơi đây có hai gian nhà hai bên trưng bày một số sản phẩm rất đẹp do ̣ những bàn tay khéo léo của con người làm ra, đặc bi ệt gian nhà phía bên ph ải c ủa đ ền có m ột 8
con rùa rất lớn mà khi vào đó chúng ta sẽ được nhìn thấy. Ngoài ra còn có những bức chụp một con rùa rất lớn khác nổi lên mặt hồ Hoàn Kiếm vào ngày 14/3/2003 tức năm Canh Thìn. Thưa quý vi, đền Ngọc Sơn mang trong mình ý nghĩa lịch sử và giá trị kiến trúc như ̣ vậy nên hàng năm đã thu hút rất nhiều khách du lịch trong và ngoài n ước, đ ặc bi ệt là khách Trung Quốc tới tham quan. Hy vọng những thông tin tôi vừa gi ới thi ệu v ới quý vi ̣ s ẽ giúp cho quý vị có được sự hiểu biết bổ ích và lý thú. Trước khi chia tay, cho phép tôi thay mặt công ty ABC kính chúc quý vị mạnh khoẻ - hạnh phúc và hy vọng rằng chúng ta sẽ được gặp lại nhau qua các chương trình du lịch khác trong thời gian gần nhất. 9