Hướng dẫn đổi mới cách dạy và học môn Giáo dục công dân (Tài liệu dành cho giáo viên)

Chia sẻ: Tình Thiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hướng dẫn đổi mới cách dạy và học môn Giáo dục công dân (Tài liệu dành cho giáo viên) trình bày nội dung chương trình môn GDCD hiện hành liên quan đến quản trị nhà nước, pháp luật và công dân tích cực; định hướng môn GDCD trong chương trình giáo dục phổ thông mới: giới thiệu quan điểm, mục tiêu của chương trình giáo thông mới; định hướng và chương trình môn GDCD trong chương trình giáo dục phổ thông mới; các hoạt động thí điểm: Tổng hợp nội dung liên quan đến chủ đề quản trị nhà nước và sự tham gia của thanh niên; xây dựng chủ đề học tập gắn với nội dung quản trị nhà nước; đề xuất cách dạy – học môn GDCD trên cơ sở các nội dung liên quan đến Quản trị pháp luật hiện hành và hướng đến quan điểm xây dựng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hướng dẫn đổi mới cách dạy và học môn Giáo dục công dân (Tài liệu dành cho giáo viên)

TĂNG CƯỜNG GIÁO DỤC CÔNG DÂN CHO GIỚI TRẺ HƯỚNG DẪN ĐỔI MỚI CÁCH DẠY VÀ HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Nội dung Quản trị nhà nước và Pháp luật Tài liệu dành cho giáo viên GUIDE TO INNOVATIVE METHODS TO TEACH AND LEARN CIVIC EDUCATION AT SECONDARY SCHOOLS Hà Nội, tháng 8 năm 2018
GUIDE TO INNOVATIVE METHODS TO TEACH AND LEARN CIVIC EDUCATION AT SECONDARY SCHOOLS EXECUTIVE SUMMARY Civic education improves citizens’ active participation in various spheres of politics and society, an important mission in many countries worldwide. Thus, enhancing civil education will help the country develop towards market-based economic and international integration. Why, despite a complete curriculum for civil education at secondary schools, do young people still lack knowledge and understanding about the state’s structure and governance issues? Vietnamese young people have rare opportunities to contribute their ideas and make their voice heard. Even if they have a chance to do so, their opinions are not seriously taken into account. This, in turn, has discouraged them from being engaged in governance and making positive changes. Civil education improves students’ knowledge, skills, and enthusiam, which are necesssary for the active and responsible participation in society and governance. Therefore, an innovative way of teaching and learning civil education will inspire students to learn more about this subject and grow into future active citizens. Through a grant with USAID’s Governance for Inclusive Growth Program, entitled: “Civic Education for Youth Program,” the Center for Sustainable Development Studies (CSDS) reviewed the current civic education curriculum in Vietnam’s high schools to suggest improvements to delivering the curriculum. As a result, CSDS has develop a manual to guide teachers through the basic steps to design a civic education syllabus either by theme or by project-based lectures. Through this manual, teachers will be able to: - Help students to better understand the political and legislative systems, and their rights in accordance with the law. - Build students’ critical thinking and problem solving skills in a well-informed and logical manner. - Equip students with knowledge via research, and through practical and evidence-based experiences, and help them develop a personal asessment based on the knowledge aquired. - Help students apply the acquired knowledge and principles in the real world and nurture their spirit of pursuit of study and creativity. The review of the current civic education curriculum and the resulting manual will: - Develop students’ capacity for critical and independent thinking, and to adapt, and communicate. - Encourage students to participate in team work and be open to new and creative ideas. - Offer opportunities for students to practice research and problem-solving skills, build a more positive attitude to study.Improve the curent method of teaching and studying civic education.
Danh mục từ viết tắt CBQL Cán bộ quản lý CED Trung tâm Giáo dục và Phát triển CHXHCN Cộng hoà xã hội chủ nghĩa CSDS Trung tâm Nghiên cứu phát triển bền vững GDCD Giáo dục công dân GDPT Giáo dục phổ thông GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo LHQ Liên hiệp quốc THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Uỷ ban nhân dân USAID GIG Dự án Quản trị nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ USAID Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ XHCN Xã hội chủ nghĩa Mọi quan điểm và nhận định trình bày trong tài liệu này là của cá nhân tác giả và không nhất thiết thể hiện quan điểm của USAID hay Chính phủ Hoa Kỳ.
Mục lục Lời cảm ơn................�� 1 Giới thiệu..................�� 2 Hướng dẫn sử dụng tài liệu �� 3 1. Nội dung chương trình môn GDCD hiện hành liên quan đến quản trị nhà nước, pháp luật và công dân tích cực1.....�� 4 1.1. Quyền và nghĩa vụ của công dân ��5 1.2. Hiến pháp và pháp luật ��5 1.3. Công dân tích cực và bộ máy nhà nước ��5 2. Định hướng môn GDCD trong chương trình giáo dục phổ thông mới. �� 7 2.1. Quan điểm xây dựng chương trình giáo dục phổ thông mới ��8 2.2. Mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông �� 8 2.3. Định hướng về nội dung giáo dục môn GDCD ��9 2.4. Chương trình môn GDCD trong chương trình giáo dục phổ thông mới ��9 2.4.1. Mục tiêu môn GDCD ��9 2.4.2. Nội dung giáo dục môn GDCD ��10 3. Các hoạt động thí điểm. �� 12 3.1. Tổng hợp nội dung liên quan đến chủ đề quản trị nhà nước và sự tham gia của thanh niên 13 3.2. Xây dựng chủ đề bài học gắn với nội dung quản trị nhà nước ��13 3.3. Đề xuất cách dạy – học môn GDCD ��14 Phục lục 1: Các bài giảng mẫu và các hoạt động trải nghiệm. �� 17 Phụ lục 1.1. Bài giảng mẫu lớp 7 ��18 Phụ lục 1.2. Bài giảng mẫu lớp 11 ��30 Phụ lục 2: Một số sản phẩm theo dự án của học sinh. �� 36 Phụ lục 2.1: Sản phẩm viết bài thu hoạch của học sinh trường THPT Nguyễn Tất Thành về các quyền và nghĩa vụ của thanh thiếu niên ��37 Phụ lục 2.2: Sản phẩm viết bài thu hoạch của học sinh trường THPT Nguyễn Tất Thành về Quốc hội Việt Nam...................��38 Tài liệu tham khảo.....�� 39
Danh mục hình và bảng Hình 1: Thực trạng lao động Việt Nam 20171 ��2 Hình 2: Toàn bộ nội dung liên quan đến quyền và nghĩa vụ công dân, hiến pháp, pháp luật và quản trị nhà nước trong môn học GDCD từ lớp 6 đến lớp 12 ��6 Bảng 1: Nội dung khái quát môn GDCD cấp THCS trong chương trình giáo dục phổ thông mới 10 Bảng 2: Nội dung khái quát môn GDCD cấp THPT trong chương trình giáo dục phổ thông mới 11 Hình 3: Gợi ý sắp xếp các bài học liên quan đến nội dung sự tham gia của thanh niên thành các chủ đề.......��13 Bảng 3: Hướng dẫn chi tiết một số hình thức giảng dạy và yêu cầu khi thiết kế bài giảng môn GDCD ��15 Bảng 4:Một số gợi ý thay đổi áp dụng vào việc giảng dạy môn GDCD hiện nay ��16
Lời cảm ơn Nhóm biên soạn tài liệu xin chân thành cảm ơn sự hỗ trợ của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) thông qua Dự án Quản trị Nhà nước nhằm Tăng trưởng Toàn diện (GIG), sự hỗ trợ và hợp tác chặt chẽ của Trường THCS &THPT Thực Nghiệm, THCS & THPT Nguyễn Tất Thành và THCS Nam Từ Liêm trong quá trình thí điểm các nội dung thuộc khuôn khổ dự án, đặc biệt là sự hỗ trợ chu đáo và nhiệt tình của các cán bộ dự án tại Trung tâm Nghiên cứu phát triển bền vững (CSDS). Đặc biệt, nhóm xin cảm ơn sự hỗ trợ và hợp tác chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các hoạt động trong thời gian qua: • Cô giáo Nguyễn Thị Thu Anh - Hiệu trưởng, Trường THCS & THPT Nguyễn Tất Thành • Cô giáo Lê Thị Mai Hương – Hiệu trưởng, Trường THCS Thực Nghiệm • Cô giáo Phan Thị Luyến – Hiệu trưởng, Trường THPT Thực nghiệm • Cô giáo Đoàn Thị Hải Quỳnh – Phó hiệu trưởng, Trường THCS Thực Nghiệm • Cô giáo Hoàng Thị Yến – Hiệu trưởng, Trường THCS Nam Từ Liêm • Ông Đôn Tuấn Phương – Giám đốc CSDS Nhóm tư vấn cũng xin chân thành cảm ơn sự tham gia và hỗ trợ tích cực của các thành viên dưới đây: • Bà Nguyễn Thị Chi, Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục phổ thông, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, hỗ trợ các hoạt động thí điểm, phối hợp và hỗ trợ giáo viên ở trường THCS và THPT Thực Nghiệm • Bà Vũ Thị Hằng, Trường đại học sư phạm Hà Nội, hỗ trợ các hoạt động thực hiện ở trường THCS Nam Từ Liêm • Bà Nguyễn Thị Hương, điều phối viên dự án, hỗ trợ điều phối và hỗ trợ các hoạt động chung Mọi ý kiến đóng góp, chia sẻ và bình luận về tài liệu xin liên hệ: Bà Tô Kim Liên - Giám đốc Trung tâm Giáo dục và Phát triển Email: lientk@ced.edu.vn 1
Giới thiệu Đẩy mạnh giáo dục công dân (GDCD) nhằm tăng cường sự tham gia tích cực của công dân vào các lĩnh vực chính trị, xã hội đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng tại nhiều quốc gia trên thế giới. Nhiệm vụ này đặc biệt phù hợp với Việt Nam, giúp đất nước phát triển theo định hướng kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Hiện nay, Việt Nam vẫn là quốc gia có dân số trẻ. Theo thống kê mới nhất, thanh thiếu niên trong độ tuổi từ 10-24 tuổi là nhóm dân số lớn nhất, chiếm 26% trên tổng số 92 triệu dân. Tỷ lệ này được chia đều cho các nhóm tuổi 10-14, 15-19 và 20-24. Báo cáo của UNFPA (2011: pp. 5&6) đã xác định thế hệ trẻ “ là nhân tố chính quyết định đến sự tăng trưởng dài hạn” và “là nhân tố thiết yếu đảm bảo sự phát triển của Việt Nam trong tương lai”. Ngày nay, cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin đã giúp các bạn trẻ có thêm nhiều cơ hội để lựa chọn và phát triển nghề nghiệp. Tuy nhiên, cơ hội việc làm cho thanh niên Việt Nam ngày càng khan hiếm, kể cả đối với những người đã tốt nghiệp đại học. Lý do chính là người lao động còn thiếu những kỹ năng cần thiết để đáp ứng thị trường lao động toàn cầu. Đây là một trong những vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của giới trẻ mà họ cần được thảo luận, đóng góp và tham gia, đặc biệt đối với các chính sách liên quan. Để có thể tham gia, họ cần có hiểu biết đầy đủ về hệ thống chính trị,lập pháp và quyền lợi của họ theo các quy định của pháp luật. Giới trẻ ngày nay hoàn toàn có tố chất để trở thành lãnh đạo, nhưng thực sự họ chưa có tiếng nói đủ mạnh trong đời sống chính trị cũng như chưa đóng góp một cách tích cực vào sự phát triển xã hội. Nguyên nhân chủ yếu là do bản thân họ còn thiếu kiến thức và hiểu biết về bộ máy nhà nước và quản trị nhà nước. Hơn nữa, thanh niên Việt Nam có rất ít cơ hội để đóng góp những ý tưởng và ý kiến của mình. Khi được tham gia thì những ý kiến của họ vẫn chưa được đánh giá, nhìn nhận một cách nghiêm túc. Điều này làm cho thanh niên không hứng thú tham gia vào quá trình quản trị nhà nước và tạo ra những thay đổi tích cực. Việc tạo cơ hội cho thanh niên đóng góp một cách có ý nghĩa vào sự phát triển kinh tế, tham gia vào quá trình xây dựng và ra quyết định chính sách và giải quyết các vấn đề xã hội là một nhiệm vụ thiết yếu đối với sự phát triển của Việt Nam trong tương lai. Để thực hiện được nhiệm vụ này cần phải thúc đẩy sự tham gia, tăng cường tiếp cận thông tin, tính minh bạch và thúc đẩy tinh thần công dân tích cực trong giới trẻ. Chính vì thế, tăng cường chất lượng dạy và học môn GDCD ở các nhà trường phổ thông đang trở thành một nhiệm vụ cấp thiết hơn bao giờ hết ở Việt Nam. GDCD giúp học sinh nâng cao kiến thức, kỹ năng và thiên hướng cần thiết để có thể tham gia một cách tích cực và có trách nhiệm vào xã hội và công tác quản trị nhà nước. Mặc dù đã có nhiều nội dung liên quan đến hệ thống chính trị của đất nước trong chương trình môn GDCD cho học sinh, nhưng thực tế cho thấy mức độ hiểu biết và có kiến thức của thế hệ trẻ về hệ thống chính trị hiện tại của đất nước vẫn còn rất hạn chế. Chính vì vậy, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Bền vững (CSDS) phối hợp cùng một số trường THCS và THPT trên địa bàn thành phố Hà Nội đã đề xuất và thực hiện các hoạt động trong khuôn khổ Dự án:“Tăng cường GDCD cho Giới trẻ”. Mục đích của các hoạt động là nhằm nâng cao nhận thức cho giới trẻ về quản trị nhà nước và tăng cường sự tham gia tích cực của công dân vào các hoạt động liên quan đến chính trị, xã hội thông qua việc xây dựng các chương trình và hoạt động trải nghiệm cho môn GDCD ở các trường phổ thông trung học. Các hoạt động của dự án tập trung nâng cao hiểu biết của học sinh trung học cơ sở (THCS), trung học phổ thông (THPT) ở thành phố Hà Nội về vai trò quan trọng của chính quyền cấp địa phương, Chính phủ và các cơ quan xây dựng pháp luật. 8% độ tuổi 15-24 thất nghiệp 26% độ tuổi 15-24 VIỆT NAM 93.7 triệu người 51% ở độ tuổi lao động 200.000 lao động trình độ đại học thất nghiệp 5.000.000 lao động trình độ đại học Hình 1: Thực trạng lao động Việt Nam 20171 1. Nguồn: Tổng cục thống kê - Thông cáo báo chí tình hình kinh tế - xã hội năm 2017 2
Hướng dẫn sử dụng tài liệu Tài liệu này được xây dựng nhằm hướng dẫn giáo viên cách giảng dạy các nội dung liên quan đến các chủ đề quản trị nhà nước và pháp luật trong môn GDCD theo cách hấp dẫn hơn và thu hút sự quan tâm của học sinh. Tài liệu trình bày những nội dung liên quan trong chương trình GDCD hiện hành, và dự thảo môn GDCD trong chương trình giáo dục phổ thông mới, các bài giảng mẫu và gợi ý phương pháp giảng dậy mà dự án đã thí điểm tại một số trường THCS và THPT ở Hà Nội. Các thầy cô giáo có thể tham khảo tài liệu này để giảng dạy mở rộng sang các chủ đề khác trong môn GDCD. Cuốn tài liệu bao gồm có 4 phần chính: Phần 1. Nội dung chương trình môn GDCD hiện hành liên quan đến quản trị nhà nước, pháp luật và công dân tích cực: quyền về nghĩa vụ công dân; hiến pháp và pháp luật; công dân tích cực và bộ máy nhà nước. Phần 2. Định hướng môn GDCD trong chương trình giáo dục phổ thông mới: Giới thiệu quan điểm, mục tiêu của chương trình giáo thông mới; định hướng và chương trình môn GDCD trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Phần 3. Các hoạt động thí điểm: Tổng hợp nội dung liên quan đến chủ đề quản trị nhà nước và sự tham gia của thanh niên; xây dựng chủ đề học tập gắn với nội dung quản trị nhà nước; đề xuất cách dạy – học môn GDCD trên cơ sở các nội dung liên quan đến Quản trị pháp luật hiện hành và hướng đến quan điểm xây dựng Phần 4. Các phụ lục: Bao gồm các thiết kế minh họa bài giảng trong giờ học và các hoạt động trải nghiệm môn học tại Văn phòng quốc hội, bộ máy nhà nước cấp cơ sở (phường); sản phẩm của học sinh một số trường tham gia thí điểm dự án. Như vậy, khi tiến hành các hoạt động dạy và học môn GDCD liên quan đến chủ đề quản trị nhà nước và sự tham gia của thanh niên, giáo viên có thể tìm hiểu các thông tin ở phần 3 để nắm rõ về nội dung kiến thức và tham khảo ở phần 4 để tổ chức dạy và học. 3
1. Nội dung chương trình môn GDCD hiện hành liên quan đến quản trị nhà nước, pháp luật và công dân tích cực1. 1. Xin xem thêm chi tiết về các bài học liên quan đến nội dung này ở phụ lục 4 của tài liệu 4
1.1. Quyền và nghĩa vụ của công dân Trung học cơ sở Chương trình môn GDCD lớp 6 và lớp 7 tập trung vào quyền và nghĩa vụ của công dân, công ước quốc tế về quyền trẻ em, các quyền quy định theo hiến pháp và pháp luật Việt Nam như: Công ước Liên hợp quốc (LHQ) về quyền trẻ em; Quyền và nghĩa vụ học tập; Quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, thân thể, sức khỏe và nhân phẩm; Quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở; Quyền được đảm bảo an toàn và bí mật thư tín, điện thoại, điện tín; Quyền và nghĩa vụ công dân; Quyền được bảo vệ, chăm sóc và giáo dục của trẻ em Việt Nam. Chương trình môn GDCD lớp 8 và lớp 9 tập trung vào: Quyền tự do tín ngưỡng và tôn giáo; Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình; Quyền sở hữu tài sản và nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác; Quyền khiếu nại, tố cáo của công dân; Quyền tự do ngôn luận. Trung học phổ thông Ở THPT, học sinh được học các nội dung sau trong môn GDCD: Công dân với cộng đồng; Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc; Công dân với sự phát triển kinh tế; Thực hiện pháp luật; Công dân bình đẳng trước pháp luật; Quyền bình đẳng của công dân trong một số lĩnh vực của đời sống; Công dân với các quyền tự do cơ bản; Công dân với các quyền dân chủ. 1.2. Hiến pháp và pháp luật Trung học cơ sở Các nội dung trong chương trình liên quan đến hiến pháp và pháp luật cho học sinh cấp THCS gồm có: Pháp luật và kỉ luật; Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam; Pháp luật nước CHXHCN Việt Nam; Dân chủ và kỉ luật (lớp 8, lớp 9). Trung học phổ thông Ở THPT học sinh được học những kiến thức liên quan đến hiến pháp và pháp luật trong môn GDCD gồm: Chính sách dân số và giải quyết việc làm; Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường; Chính sách giáo dục và đào tạo (GD&ĐT), khoa học và công nghệ, văn hóa; Chính sách quốc phòng an ninh; Chính sách đối ngoại; Pháp luật và đời sống; Pháp luật với sự phát triển của công dân; Pháp luật với sự phát triển bền vững của đất nước; Pháp luật với hòa bình và sự phát triển tiến bộ của nhân loại. 1.3. Công dân tích cực và bộ máy nhà nước Trung học cơ sở Ở THCS học sinh được học về công dân tích cực và bộ máy nhà nước trong môn GDCD gồm: Công dân nước CHXHCN Việt Nam; Nhà nước CHXHCN Việt Nam; Trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước; Quyền tham gia quản lý nhà nước của công dân; Hoạt động trải nghiệm: Tìm hiểu bộ máy cấp cơ sở (xã/phường/thị trấn). Trung học phổ thông Ở THPT học sinh được trang bị các kiến thức sau: Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần và tăng cường vai trò quản lý kinh tế của nhà nước; Nhà nước chủ nghĩa xã hội; Nền dân chủ XHCN và rất nhiều nội dung liên quan đến sự tham gia của thanh thiếu niên với sự nghiệp phát triển đất nước. Nhóm nghiên cứu đã tổng hợp toàn bộ các bài học của môn GDCD từ lớp 6 đến lớp 12, những nội dung liên quan đến quyền và nghĩa vụ công dân, hiến pháp, pháp luật và quản trị nhà nước được thể hiện trong hình 2. Các bài học liên quan đến chủ đề “quản trị nhà nước và sự tham gia của thanh niên” (xem hình 2). Giáo viên có thể dựa trên cơ sở này, để thiết kế lại các hoạt động dạy học mẫu liên quan đến quản trị nhà nước và đưa vào lớp học, giờ học trải nghiệm thực tế (xem các mẫu thiết kế ở phụ lục 1.1, phụ lục 1.2 và phụ lục 1.3. Lưu ý thời lượng các tiết này có thể điều chỉnh tăng nếu học chủ đề liên môn). Các bài học trong chương trình môn GDCD hiện hành có liên quan đến quản trị nhà nước, pháp luật, công dân tích cực được thể hiện trong các hình dưới đây: 5
Bài 12: Công ước Liên hợp quốc về quyền trẻ em Bài 13: Công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Bài 14: Thực hiện trật tự, an toàn giao thông Hình 2: Toàn bộ nội dung liên quan đến quyền và nghĩa vụ Lớp 6 công dân, hiến pháp, pháp luật và quản trị nhà nước trong Bài 15: Quyền và nghĩa vụ học tập môn học GDCD từ lớp 6 đến lớp 12 Bài 16: Quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, thân thể, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm Bài 17: Quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở Bài 18: Quyền được bảo đảm an toàn và bí mật thư tín, điện thoại, điện tín Bài 13: Quyền được bảo vệ, chăm sóc và giáo dục của trẻ em Việt Nam Bài 17: Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Bộ máy nhà nước cấp Trung Bài 14: Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên Việt Nam ương và địa phương; Hoạt Lớp 7 động trải nghiệm UBND Bài 15: Bảo vệ di sản văn hóa Bài 18: Bộ máy nhà nước cấp cơ sở (xã, Quyền và phường, thị trấn) Thời lượng: 4-5 tiết Bài 16: Quyền tự do tín ngưỡng và tôn giáo nghĩa vụ của công dân Thiết kế lại thành 1 module: Bài 12: Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình Hiến pháp và pháp luật (trải ng- Bài 16: Quyền sở hữu tài sản và nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác hiệm) Bài 17: Nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ tài sản nhà nước và lợi ích công cộng Bài 20: Hiến pháp nước Cộng hòa Bài 7: Tích cực tham gia hoạt xã hội chủ nghĩa Việt Nam động chính trị - xã hội Thời lượng: 6 tiết Lớp 8 Bài 18: Quyền khiếu nại, tố cáo của công dân Bài 19: Quyền tự do ngôn luận Bài 21: Pháp luật nước Cộng hòa Bài 8: Tôn trọng và học hỏi các xã hội chủ nghĩa Việt Nam dân tộc khác Bài 20: Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Bài 21: Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Tham gia quản trị nhà nước (hoạt động quản trị trường Hiến pháp Bài 3: Dân chủ và kỷ luật học) Quản trị của và Luật Pháp Bài 11: Trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp Bài 11: Trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp công Thời lượng: 5 tiết + hoạt động nhà nước và Lớp 9 công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước sự tham gia Bài 12: Quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân Bài 12: Quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân của thanh niên Bài 12. Công dân với tình yêu, hôn nhân và gia đình Bài 13. Công dân với cộng đồng Vai trò của các tổ chức xã hội, Bài 13. Công dân với cộng đồng cộng đồng và quyền/ nghĩa vụ Bài 14. Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc tham gia của thanh niên Lớp 10 Bài 14. Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Bài 15. Công dân với một số vấn đề cấp thiết của nhân loại Thời lượng: 6 tiết Bài 15. Công dân với một số vấn đề cấp thiết của nhân loại Bài 16. Tự hoàn thiện bản thân Hệ thống Bài 16. Tự hoàn thiện bản thân chính trị - Bộ máy nhà nước Bài 11. Chính sách dân số và giải quyết việc làm Bài 8. Chủ nghĩa xã hội Bài 12. Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường Hệ thống chính trị Việt Nam Lớp 11 Bài 9. Nhà nước xã hội chủ nghĩa (trải nghiệm) Bài 13. Chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa Bài 10. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa Thời lượng 6 tiết Bài 14. Chính sách quốc phòng và an ninh Bài 15. Chính sách đối ngoại Bài 4. Quyền bình đẳng của công dân Bài 1. Pháp luật và đời sống Bài 7. Công dân với các quyền dân chủ trong một số lĩnh vực đời sống Bài 2. Thực hiện pháp luật Thanh niên tham gia vào quản Bài 3: Công dân bình đẳng trước pháp luật Bài 8. Pháp luật với sự phát triển của trị và xây dựng đất nước Lớp 12 Bài 5. Quyền bình đẳng giữa các dân công dân tộc, tôn giáo Bài 8. Pháp luật với sự phát triển của công dân Thời lượng: 10 tiết Bài 9. Pháp luật với sự phát triển bền vững của đất nước Bài 9. Pháp luật với sự phát triển bền Bài 6. Công dân với các quyền tự do vững của đất nước cơ bản Bài 10. Pháp luật với hòa bình và sự phát triển tiến bộ của nhân loại Bài 7. Công dân với các quyền dân chủ 6
2. Định hướng môn GDCD trong chương trình giáo dục phổ thông mới. 7
Để những hoạt động của dự án được duy trì lâu dài và bền vững, nhóm nghiên cứu đã tìm hiểu dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và chương trình môn GDCD bản mới nhất (tháng 7 năm 2017). Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) mới dự kiến sẽ bắt đầu được triển khai từ năm học 2018-2019 (thực hiện theo hình thức cuốn chiếu). Sau khi nghiên cứu kỹ các nội dung chương trình giáo dục phổ thông và chương trình môn học bản dự thảo mới nhất, nhóm nghiên cứu nhận thấy mục tiêu của các hoạt động mà dự án đưa ra hoàn toàn phù hợp với các mục tiêu chung của chương trình giáo dục phổ thông mới, cũng như định hướng mục tiêu và nội dung của môn GDCD. Do đó, các hoạt động của dự án giúp GV và các nhà trường dễ dàng tiếp nhận khi môn GDCD trong chương trình GDPT mới được triển khai. 2.1. Quan điểm xây dựng chương trình giáo dục phổ thông mới Một số quan điểm chủ đạo trong xây dựng chương trình GDPT mới: a) Chương trình GDPT được xây dựng trên cơ sở quan điểm của Đảng, Nhà nước về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; kế thừa và phát triển những ưu điểm của các chương trình giáo dục phổ thông đã có của Việt Nam, đồng thời tiếp thu thành tựu nghiên cứu về khoa học giáo dục và kinh nghiệm xây dựng chương trình theo mô hình phát triển năng lực của những nền giáo dục tiên tiến trên thế giới; gắn với nhu cầu phát triển đất nước, những tiến bộ của thời đại về khoa học – công nghệ và xã hội; phù hợp với đặc điểm con người, văn hóa Việt Nam, các giá trị truyền thống của dân tộc và những giá trị chung của nhân loại cũng như các sáng kiến và định hướng phát triển chung của UNESCO về giáo dục; tạo cơ hội bình đẳng về quyền được bảo vệ, chăm sóc, học tập và phát triển, quyền được lắng nghe, tôn trọng và được tham gia của học sinh; đặt nền tảng cho một xã hội nhân văn phát triển bền vững và phồn vinh; b) Chương trình GDPT bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hòa đức, trí, thể, mỹ; chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề trong học tập và đời sống; tích hợp cao ở các lớp học dưới, phân hóa dần ở các lớp học trên thông qua các phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục phát huy tính chủ động và tiềm năng của mỗi học sinh, các phương pháp kiểm tra, đánh giá phù hợp với mục tiêu giáo dục và phương pháp giáo dục để đạt mục tiêu đó. c) Chương trình giáo dục phổ thông được xây dựng theo hướng mở, cụ thể: • Chương trình bảo đảm định hướng thống nhất và những nội dung giáo dục cốt lõi, bắt buộc đối với học sinh toàn quốc, đồng thời trao quyền chủ động và trách nhiệm cho địa phương và nhà trường trong việc lựa chọn, bổ sung một số nội dung giáo dục và triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp với đối tượng giáo dục và điều kiện của địa phương, của cơ sở giáo dục, góp phần bảo đảm kết nối hoạt động của nhà trường với gia đình, chính quyền và xã hội. • Chương trình chỉ quy định những nguyên tắc, định hướng chung về yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của học sinh, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và phương pháp đánh giá kết quả giáo dục, không quy định quá chi tiết, để tạo điều kiện cho tác giả sách giáo khoa và giáo viên phát huy tính chủ động, sáng tạo trong thực hiện chương trình. • Chương trình bảo đảm tính ổn định và khả năng phát triển trong quá trình thực hiện cho phù hợp với tiến bộ khoa học - công nghệ và yêu cầu của thực tế. 2.2. Mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông Chương trình GDPT cụ thể hóa mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp học sinh phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần; trở thành người học tích cực, tự tin, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời; có những phẩm chất tốt đẹp và năng lực cần thiết để trở thành người công dân có trách nhiệm, người lao động có văn hóa, cần cù, sáng tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển của cá nhân và yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước trong thời đại toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp mới. Chương trình giáo dục tiểu học giúp học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn bản đặt nền móng cho sự phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực; định hướng chính vào giáo dục về giá trị gia đình, quê hương, cộng đồng và những thói quen, nề nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt. Chương trình giáo dục trung học cơ sở giúp học sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã được hình thành và phát triển ở cấp tiểu học; tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực chung của xã hội; hình thành phương pháp học tập, hoàn chỉnh tri thức và kỹ năng nền tảng để tiếp tục học lên trung học phổ thông, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động. 8
Chương trình giáo dục trung học phổ thông giúp học sinh tiếp tục phát triển những phẩm chất, năng lực của người lao động, ý thức và nhân cách công dân; khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời; khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động; khả năng thích ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp mới. 2.3. Định hướng về nội dung giáo dục môn GDCD GDCD giữ vai trò chủ đạo trong việc giáo dục cho HS ý thức và hành vi của người công dân. Thông qua các bài học về lối sống, đạo đức, pháp luật, kinh tế, GDCD bồi dưỡng cho học sinh những phẩm chất chủ yếu và năng lực cần thiết của người công dân, đặc biệt là tình cảm, nhận thức, niềm tin và cách ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật, có kỹ năng sống và bản lĩnh vững vàng để tiếp tục phát triển và sẵn sàng thực hiện trách nhiệm công dân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam và hội nhập quốc tế. GDCD được thực hiện thông qua tất cả các môn học, nhất là các môn học thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và hoạt động trải nghiệm sáng tạo, trong đó Giáo dục lối sống (tiểu học), GDCD (THCS), Giáo dục kinh tế và pháp luật (THPT) là những môn học cốt lõi. Mạch nội dung GDCD xoay quanh các mối quan hệ của con người với bản thân, với người khác, với cộng đồng, đất nước, nhân loại, với công việc và với môi trường tự nhiên; được xây dựng trên cơ sở kết hợp các giá trị truyền thống và hiện đại, dân tộc và toàn cầu; mở rộng và nâng cao dần từ tiểu học, trung học cơ sở đến trung học phổ thông. Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, nội dung GDCD được chia thành hai giai đoạn: • Giai đoạn giáo dục cơ bản Môn Giáo dục lối sống ở tiểu học, GDCD ở trung học cơ sở là những môn học bắt buộc. Nội dung chủ yếu của các môn học này là giáo dục đạo đức, pháp luật, giá trị sống, kỹ năng sống. Các mạch nội dung này định hướng chính vào giáo dục về giá trị gia đình, quê hương, cộng đồng, nhằm hình thành cho học sinh thói quen, nề nếp cần thiết trong học tập, sinh hoạt và ý thức tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật. • Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp Ở THPT, nội dung GDCD tập trung vào giáo dục kinh tế và pháp luật. Đây là môn học dành cho những HS định hướng theo học các ngành nghề Giáo dục chính trị, Giáo dục công dân, Kinh tế, Hành chính và Pháp luật. Nội dung chủ yếu của môn học là học vấn phổ thông, cơ bản về kinh tế, pháp luật, thiết thực với định hướng nghề nghiệp sau THPT của HS, gắn kết với nội dung giáo dục đạo đức và giá trị sống, kĩ năng sống, giúp HS có nhận thức đúng và thực hiện quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm công dân trong các quan hệ kinh tế và pháp luật. 2.4. Chương trình môn GDCD trong chương trình giáo dục phổ thông mới 2.4.1. Mục tiêu môn GDCD Ở cấp THCS: • Giúp học sinh có ý thức tự điều chỉnh, tự hoàn thiện bản thân theo các chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật dựa trên nhận thức, thái độ và hành vi đúng đắn, tích cực về quyền, bổn phận, nghĩa vụ và trách nhiệm công dân trong quan hệ với gia đình, xã hội, với công việc, với môi trường thiên nhiên, với đất nước và nhân loại. • Giúp học sinh củng cố, nâng cao các năng lực đã được hình thành, phát triển ở tiểu học; hình thành, duy trì mối quan hệ hoà hợp với những người xung quanh; thích ứng một cách linh hoạt với xã hội biến đổi và thực hiện mục tiêu, kế hoạch của bản thân trên cơ sở các giá trị đạo đức, quy định của pháp luật; hình thành phương pháp học tập, rèn luyện, hoàn chỉnh tri thức và kĩ năng nền tảng để tiếp tục học lên trung học phổ thông, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động. Ở cấp THPT: • Giúp học sinh có được tình cảm, nhận thức, niềm tin và bản lĩnh phù hợp với chuẩn mực đạo đức và quy định của pháp luật dựa trên những kiến thức cơ bản, cốt lõi, thiết thực đối với đời sống và định hướng nghề nghiệp sau trung học phổ thông về kinh tế và pháp luật. 9
• Giúp học sinh có được năng lực thực hiện các quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm công dân chủ yếu từ góc độ kinh tế, pháp luật; có kĩ năng sống và bản lĩnh để học tập, làm việc và sẵn sàng thực hiện trách nhiệm công dân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam và hội nhập quốc tế. 2.4.2. Nội dung giáo dục môn GDCD Nội dung khái quát môn GDCD cấp THCS: Nội dung Lớp 6 Lớp 7 Lớp 8 Lớp 9 Giáo dục Yêu nước 1. Yêu thiên 1. Tự hào truyền 1. Tự hào truyền 1. Sống có lý đạo đức nhiên, sống hòa thống quê hương thống dân tộc Việt tưởng hợp với thiên Nam nhiên Nhân ái 2. Yêu thương 2. Quan tâm và chia 2. Khoan dung 2. Tôn trọng sự con người sẻ đa dạng của các nền văn hóa trên thế giới Trung thực 3. Tôn trọng sự 3. Giữ chữ tín 3. Tôn trọng lẽ phải 3. Khách quan thật và công bằng Chăm chỉ 4. Siêng năng, 4. Học tập tự giác, 4. Lao động cần cù, 4. Tích cực kiên trì tích cực sáng tạo tham gia các hoạt động cộng đồng Trách nhiệm 5. Tự lập5. Bảo tồn di sản 5. Bảo vệ môi 5. Bảo vệ hòa văn hóa trường bình Giáo dục Kỹ năng nhận 6. Tự nhận thức 6. Ứng phó với tâm 6. Hoạch định mục 6. Quản lý thời kỹ năng thức, quản lý và đánh giá bản lí căng thẳng tiêu cá nhân gian hiệu quả sống bản thân thân Kỹ năng tự vệ 7. Ứng phó với 7. Phòng, chống 7. Phòng, chống 7. Thích ứng tình huống nguy bạo lực học đường bạo lực gia đình với những thay hiểm đổi trong cuộc sống Giáo dục Hoạt động tiêu 8. Tiết kiêm 8. Quản lí tiền 8. Lập kế hoạch chị 9. Người tiêu kinh tế dùng tiêu dùng thông thái Giáo dục Quyền và ng- 9. Công dân nước 9. Phòng chống 9. Phòng chống tệ 9. Phòng ngừa pháp luật hĩa vụ của công Cộng hòa xã hội nhiễm HIV/AIDS nạn xã hội tai nạn vũ khí, dân chủ nghĩa Việt cháy, nổ và các Nam chất độc hại 10. Quyền được 10. Quyền và nghĩa 10. Quyền và nghĩa 10. Quyền tự bảo vệ, chăm sóc, vụ của công dân vụ lao động của do kinh doanh giáo dục và tham trong gia đình công dân và nghĩa vụ gia của trẻ em đóng thuế Việt Nam Bảng 1: Nội dung khái quát môn GDCD cấp THCS trong chương trình giáo dục phổ thông mới 10
Nội dung khái quát môn GDCD cấp THPT: Nội dung Lớp 10 Lớp 11 Lớp 12 Giáo dục Hoạt động của nền 1. Nền kinh tế và các 1. Cạnh tranh cung cầu 1. Tăng trưởng và phát kinh tế kinh tế chủ thể của nền kinh trong kinh tế thị trường triển kinh tế tế 2. Thị trường và cơ 2. Lạm phát, thất nghiệp 2. Hội nhập kinh tế chế thị trường quốc tế Hoạt động kinh tế 3. Ngân sách nhà 3. Thị trường lao động, 3. Chính sách bảo hiểm của nhà nước nước và chính sách việc làm xu hướng và và an sinh xã hội thuế tuyển dụng Hoạt động sản xuất 4. Sản xuất kinh doanh 4. Ý tưởng kinh doanh 4. Kế hoạch kinh doanh kinh doanh và các mô hình sản và các năng lực cần thiết và cách lập kế hoạch xuất kinh doanh của người kinh doanh kinh doanh 5. Tín dụng và cách sử 5. Đạo đức, văn hóa trong 5. Trách nhiệm xã hội dụng các dịch vụ tín sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp dụng Hoạt động tiêu 6. Lập kế hoạch tài 6. Vai trò của tiêu dùng 6. Quản lí thu, chi dùng chính cá nhân và văn hóa tiêu dùng trong gia đình Việt Nam Giáo dục Hệ thống chính trị 7. Hệ thống chính trị pháp luật và pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 8. Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 9. Hiến pháp nước 7. Pháp luật quốc tế Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Quyền và nghĩa vụ 7. Quyền bình đẳng của 8. Quyền và nghĩa vụ của công dân công dân của công dân về kinh tế 8. Quyền và nghĩa vụ 9. Quyền và nghĩa vụ của công dân về chính của công dân về văn trị hóa, xã hội 9. Quyền và nghĩa vụ của công dân về dân sự Bảng 2: Nội dung khái quát môn GDCD cấp THPT trong chương trình giáo dục phổ thông mới 11
3. Các hoạt động thí điểm. 12
3.1. Tổng hợp nội dung liên quan đến chủ đề quản trị nhà nước và sự tham gia của thanh niên Nhóm nghiên cứu đã tổng hợp toàn bộ các bài học của môn GDCD từ lớp 6 đến lớp 12, những nội dung liên quan đến quyền và nghĩa vụ công dân, hiến pháp, pháp luật và quản trị nhà nước được thể hiện trong hình 1.Nội dung môn GDCD trong chương trình GDPT mới từ lớp 6 đến lớp 12 liên quan đến quản trị nhà nước và sự tham gia của thanh niên được thể hiện trong hình 3. 3.2. Xây dựng chủ đề bài học gắn với nội dung quản trị nhà nước Dựa trên các nội dung tổng hợp trong chương trình, dự án xây dựng các chủ đề liên quan đến quản trị nhà nước và tăng cường sự tham gia tích cực của công dân vào các hoạt động liên quan đến chính trị, xã hội. Các chủ đề của chương trình môn GDCD trong Chương trình GDPT mới. Bài 17: Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Bộ máy nhà nước cấp Việt Nam Trung ương và địa Lớp 7 phương; Hoạt động trải Bài 18: Bộ máy nhà nước cấp cơ sở (xã, nghiệm UBND phường, thị trấn) Thời lượng: 4-5 tiết Bài 18: Quyền khiếu nại, tố cáo của công dân Thiết kế lại thành 1 Bài 19: Quyền tự do ngôn luận module: Hiến pháp và Lớp 8 Bài 20: Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội pháp luật (trải nghiệm) chủ nghĩa Việt Nam Thời lượng: 6 tiết Bài 21: Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Bài 3: Dân chủ và kỷ luật Tham gia quản trị nhà Bài 11: Trách nhiệm của thanh niên trong nước (hoạt động quản Lớp 9 sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trị trường học) đất nước Thời lượng: 5 tiết + Bài 12: Quyền và nghĩa vụ của công dân hoạt động Quản trị trong hôn nhân của nhà nước và sự Bài 13. Công dân với cộng đồng tham gia Vai trò của các tổ chức của thanh Bài 14. Công dân với sự nghiệp xây dựng xã hội, cộng đồng và và bảo vệ Tổ quốc thiếu niên Lớp 10 quyền/ nghĩa vụ tham Bài 15. Công dân với một số vấn đề cấp gia của thanh niên thiết của nhân loại Thời lượng: 6 tiết Bài 16. Tự hoàn thiện bản thân Bài 8. Chủ nghĩa xã hội Hệ thống chính trị Việt Lớp 11 Bài 9. Nhà nước xã hội chủ nghĩa Nam (trải nghiệm) Bài 10. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa Thời lượng 6 tiết Bài 7. Công dân với các quyền dân chủ Thanh niên tham gia Bài 8. Pháp luật với sự phát triển của công dân vào quản trị và xây Lớp 12 dựng đất nước Bài 9. Pháp luật với sự phát triển bền vững của đất nước Thời lượng: 10 tiết Hình 3: Gợi ý sắp xếp các bài học liên quan đến nội dung sự tham gia của thanh niên thành các chủ đề 13
3.3. Đề xuất cách dạy – học môn GDCD Trong năm học 2017 – 2018, dự án thí điểm một số hoạt động để cải thiện chất lượng dạy và học môn GDCD, cụ thể: Thiết kế lại bài giảng trong lớp để khuyến khích học sinh có suy nghĩ, làm việc độc lập và tư duy phản biện; gắn những nội dung bài học với những sự kiện kinh tế, xã hội, chính trị liên quan đến bài học (chủ đề liên môn); học tập phục vụ cộng đồng; hoạt động ngoại khóa; học sinh tham gia quản lý trường học; các mô hình giả tưởng (ví dụ như quốc hội học đường). Cụ thể những hoạt động dưới đây được đề xuất: • Thiết kế bài giảng trong lớp học hấp dẫn hơn và làm học sinh hứng thú hơn với môn học: Cần thiết kế lại bài giảng để áp dụng phương pháp khuyến khích việc tự học và tìm hiểu của học sinh, học sinh học theo nhóm, có các tình huống gắn với thực tiễn cuộc sống, không nên chỉ sử dụng tình huống trong sách giáo khoa và các bài tập tình huống. • Tăng cường thảo luận và gắn nội dung học với thực tiễn cuộc sống: Những sự kiện xã hội gần đây có thể gắn với nội dung bài học và cho học sinh tham gia thảo luận – liên hệ hoặc gắn với các môn học khác (Văn học, Lịch sử). • Hoạt động ngoại khóa: Cần có thêm các hoạt động trải nghiệm và các hoạt động ngoại khóa đối với môn học này (ví dụ các hoạt động thăm quan và tìm hiểu về chính quyền địa phương hay cơ quan lập pháp rất hữu ích cho học sinh). • Quản trị trường học: Học sinh cần được tham gia vào quản trị trường học. Nhà trường, giáo viên và phụ huynh cần thảo luận để đưa ra những hoạt động, những vấn đề mà học sinh có thể tham gia, thảo luận và giải quyết. • Câu lạc bộ: Có thể xây dựng một số câu lạc bộ hoặc có một số hoạt động ngoài giờ lên lớp cho những học sinh quan tâm, có thể tổ chức theo nhóm, theo dự án. • Tổ chức các cuộc thi: Khuyến khích học sinh làm các dự án, tìm hiểu và tham gia giải quyết các vấn đề liên quan ngoài xã hội. Nội dung giảng dạy của môn GDCD trong chương trình giáo dục hiện nay cũng như trong Chương trình GDPT mới của Việt Nam tương đối phong phú, vì vậy việc quan trọng nhất là làm thế nào thay đổi phương pháp dạy và học trong môn học này để có thể đáp ứng được những mục tiêu của chương trình giáo dục tổng thể đã đề ra (ở phần 2.2). 14
Hình thức Gợi ý Dành cho giáo viên Hoạt động cho học sinh Lợi ích/ Cách đánh giá Học tập phục Chương trình GDCD hiện nay chưa có quy định hay yêu cầu học Giáo viên có thể đưa ra các chủ đề và có thể gợi ý học sinh xây dựng dự - Hoạt động nhóm, làm dự án với các chủ đề liên môn học; - Được học tại cộng đồng xung quanh trường vụ cộng đồng sinh phải có thời gian làm việc hay phục vụ cộng đồng hay hoạt án và liên hệ để thực hiện (có thể các hoạt động ngay tại trường hay học, tham gia vào các hoạt động của cộng - Học tập tại cộng đồng và theo nhu cầu cộng đồng nhằm phục động tình nguyện. xung quanh trường), gắn với chương trình chính khóa và những hoạt đồng gắn liền với các chủ đề liên quan đến vụ cộng đồng và gắn với bài học trong chương trình (điều tra động lớp học. các bài học trong môn GDCD và giải quyết Học tập phục vụ cộng đồng là hoạt động phục vụ lợi ích và nhu nhu cầu cộng đồng, rà soát và nhóm chủ đề liên quan tới các các vấn đề thực tiễn từ cuộc sống; cầu cộng đồng nhưng gắn với chương trình và nội dung trong Học sinh có thể nhận được chứng nhận từ các tổ chức và chứng nhận hoạt động cộng đồng yêu cầu, xây dựng dự án và thực hiện, trường học. số giờ phục vụ cộng đồng và được nhà trường công nhận hay đánh giá. đánh giá xếp loại) - Được tích điểm cộng từ các chủ đề học tập cùng cộng đồng và làm điểm đánh giá các kỳ thi (thay vì cách thi và kiểm tra như hiện tại). Hoạt động Các câu lạc bộ liên quan đến các chủ đề mà học sinh quan tâm, Giáo viên môn GDCD kết hợp với các giáo viên bộ môn hay giáo viên CN - Hoạt động ngoại khoá: tìm hiểu tại chính quyền địa phương - Kết hợp thi và lấy điểm đánh giá dự án; ngoại khóa liên quan đến môn giáo dục công dân. tăng cường các hoạt động ngoại khóa, tạo cơ hội cho các bạn trẻ gắn kết hoặc tại nhà quốc hội; - Tích điểm cộng từ dự án theo chủ đề hoạt với các hoạt động trong trường học hay cộng đồng. Các hoạt động trải nghiệm mà không thể sắp xếp được trong giờ - Học xung quanh trường hoặc tại các khu vực vườn trường. động ngoại khoá học có thể thu xếp ngoài giờ lên lớp. Những hoạt động này được xem là không thể thiếu để GDCD toàn diện. - Các dự án hỗ trợ cộng đồng: dọn vệ sinh, trồng cây xanh, hỗ trợ các trung tâm trẻ mồ côi, kêu gọi hay gây quỹ cho các dự án từ thiện, cộng đồng Quản lý Nhà trường thường đưa ra các quyết định quản lý nhà trường, Thiết kế hoạt động để học sinh có thể tham gia: góp ý tạo môi trường - Xây dựng chương trình quản lý lớp học, trường học theo khối - Tự quản lý trường lớp theo chương trình trường học các quy định với học sinh (hay liên quan đến các vấn đề xã hội) học tập thân thiện, lành mạnh; các hoạt động trong nhà trường, góp ý lớp và lên lịch quản lý trường lớp cụ thể; cụ thể của giáo viên đã xây dựng để các mà không có sự tham gia hay quan tâm đến ý kiến hay mối quan kiến, đóng góp cải thiện nhà trường (tạo cơ hội cho học sinh thực hành hoạt động bền vững - Tạo điều kiện để học sinh tham gia quản lý trường học (khi tâm của học sinh với một xã hội thu nhỏ - với các cơ hội quản lý trường học) thảo luận về các quy định, đưa ra các quy định mới) - Làm thế nào để trao quyền cho học sinh Học sinh không có môi trường và quyền để tự quản các hoạt thực hiện và tự quản một số hoạt động - Tạo môi trường trường lớp thân thiện để giáo viên và học sinh động. của nhà trường có thể thực hiện chương trình; Có thể áp dụng mô hình quốc hội học đường (chi tiết xem tài liệu hướng dẫn trải nghiệm cho giáo viên và học sinh) Mô phỏng Nội dung và các tiết học GDCD đều được thiết kế dựa trên Mô phỏng hoạt động quốc hội/ chính quyền địa phương và hoạch định - Mô phỏng theo hình thức toà tuyên án đối với chùm bài giảng - Được đóng vai và trải nghiệm thực tế các Quốc Hội và chương trình và kiến thức nặng lý thuyết, học sinh chỉ học và chính sách, dạy học sinh những kỹ năng của thế kỷ 21 như nói trước về xây dựng pháp luật; hoạt động của chính quyền địa phương để chính quyền đọc qua sách giáo khoa. công chúng, làm việc theo nhóm, đọc, tư duy phân tích và khả năng hiểu rõ và có kinh nghiệm tự làm các giấy - Mô phỏng về các hoạt động của chính quyền địa phương và địa phương tranh luận hai mặt của một chủ đề. tờ cho chính bản thân; quốc hội; Các yêu cầu cần thiết Phương tiện Tận dụng các cơ sở vật chất và nguồn lực hiện có Giáo viên chủ động đề xuất thay đổi cách dạy và học dựa trên cơ sở vật - Máy chiếu, máy tính và các trang thiết bị điện tử khác; - Nhà trường và các tổ chức liên hệ để đến dạy học và cơ chất và điều kiện hiện có học ở các địa điểm ngoài lớp học (sân Huy động sự tham gia và hỗ trợ của cha mẹ (liên hệ nơi học, các - Các bài giảng mẫu, tư liệu trực quan sinh động như video, poster; sở vật chất trường, các khu vực quanh trường hoặc buổi nói chuyện chuyên đề …) - Địa điểm học tập phù hợp với các chủ đề và có phương tiện đi các địa điểm tại cộng đồng). lại thuận lợi; - Liên hệ và xây dựng chương trình cho học - Xây dựng kế hoạch, thời gian và phối hợp liên môn chặt chẽ để sinh đến học ở các cơ quan công quyền, đảm bảo thời gian học tập các môn khác. các tổ chức chính trị xã hội ở địa phương. Thiết kế bài Thay đổi cách dạy học: học theo chủ đề hoặc học tập dựa trên Tập hợp các câu hỏi từ các bài học và sắp xếp lại các câu hỏi thành các - Tham khảo bài giảng mẫu do dự án thiết kế - Bài giảng được thiết kế sinh động, gắn các giảng cách trả lời các câu hỏi. câu hỏi lớn và nhỏ. Thiết kế lại bài giảng và sắp xếp lại phân phối bài chủ đề trong bài giảng với các hoạt động giảng theo hướng học sinh tìm kiếm các câu trả lời cho các câu hỏi đó thực tế và cuộc sống xung quanh Giáo viên tập hợp các câu hỏi cần thiết của từng chủ đề học tập (có liên hệ với các nguồn tài liệu khác và thực tế cuộc sống) trong môn giáo dục công dân. Tìm các nguồn tài liệu tham khảo chính thức (ngoài sách giáo khoa) Tham khảo các thiết kế mẫu theo chủ đề Chia lớp học ra thành nhiều nhóm và phân các câu hỏi theo chủ đề cho các nhóm. Đánh giá học Thay đổi cách đánh giá (đánh giá quá trình học và sản phẩm đạt Tham khảo bài giảng mẫu và gợi ý cách đánh giá ở phụ lục 1.1 và phụ - Dùng điểm đánh giá các bài tập nhóm và dự án làm điểm tích - Được đánh giá thông qua các bài tập và sinh được thay vì kiểm tra kiến thức) lục 1.2 luỹ và thay thế điểm 15p và 1 tiết (Riêng Học sinh cấp 3 phải thi dự án môn GDCD không thể dùng đánh giá dự án thay điểm); - Dùng điểm đánh giá dự án thay điểm 1 tiết hoặc điểm học kỳ (học sinh cấp 2 và lớp 10,11) Bảng 3: Hướng dẫn chi tiết một số hình thức giảng dạy và yêu cầu khi thiết kế bài giảng môn GDCD 15