Kết quả can thiệp ngoại khoa điều trị đau dây thần kinh V tại Bệnh viện Nhân Dân Gia Định

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> <br /> KẾT QUẢ CAN THIỆP NGOẠI KHOA ĐIỀU TRỊ ĐAU  <br /> DÂY THẦN KINH V TẠI BỆNH VIỆN NHÂN DÂN GIA ĐỊNH <br /> Lê Trọng Nghĩa*, Trần Hoàng Ngọc Anh**, Trịnh Xuân Hậu* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá kết quả điều trị đau dây thần kinh V bằng phương pháp vi phẫu thuật giải <br /> ép vi mạch và nhiệt đông hạch Gasser qua da thực hiện tại Bệnh viện Nhân Dân Gia Định.  <br /> Phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu mô tả các trường hợp đau dây thần kinh V nhập Bệnh viện Nhân Dân <br /> Gia Định để điều trị bằng phẫu thuật hoặc thủ thuật từ 05/2010 đến 10/2014. Bệnh nhân được ghi nhận triệu <br /> chứng lâm sàng, đánh giá kết quả cải thiện triệu chứng lúc xuất viện, các biến chứng và theo dõi bằng tái khám <br /> hoặc qua điện thoại.  <br /> Kết quả: Tổng số 33 trường hợp, tỉ lệ nam/nữ: 1/3; tuổi trung bình 50 tuổi; thời gian đau trước mổ trung <br /> bình 61 tháng; 100% cơn đau điển hình; 29 (88%) đau bên phải; 4 (12%) đau bên trái; 26 (79%) bệnh nhân được <br /> phẫu thuật; 7 (21%) bệnh nhân được nhiệt đông hạch Gasser. Thời gian theo dõi trung bình 23 tháng đối với <br /> phẫu thuật và 4 tháng đối với bệnh nhân nhiệt đông hạch Gasser. Sau phẫu thuật: 22 (85%) bệnh nhân hết đau, <br /> đối với bệnh nhân nhiệt đông hạch Gasser: 6 (86%) bệnh nhân hết đau. Hiện tại, tỉ lệ này là 21 (81%) hết, 2 (8%) <br /> tái phát đối với phẫu thuật, và đối với nhiệt đông là 3 (43%) hết, 3 (43%) tái phát. Sau mổ, các bệnh nhân thường <br /> hay bị chóng mặt, hầu hết đều hồi phục, biến chứng thường gặp là tê bì mặt sau nhiệt đông hạch Gasser.  <br /> Kết  luận:  Phẫu thuật giải ép vi mạch và nhiệt đông hạch Gasser qua da là lựa chọn điều trị hiệu quả tiếp <br /> theo sau khi thất bại với điều trị nội. Mỗi phương pháp đều có ưu, nhược điểm riêng và tại bệnh viện chúng tôi, <br /> bệnh nhân có thể lựa chọn cho mình phương pháp phù hợp. <br /> Từ khóa: Đau dây thần kinh V, vi phẫu giải ép vi mạch, nhiệt đông hạch Gasser qua da, chèn ép mạch máu <br /> thần kinh. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> RESULTS OF SURGICAL THERAPY TREATING TRIGEMINAL NEURALGIA  <br /> AT NHAN DAN GIA DINH HOSPITAL <br /> Le Trong Nghia, Tran Hoang Ngoc Anh, Trinh Xuan Hau  <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 350 – 354 <br /> Objectives:  Evaluate  results  of  treatment  of  trigeminal  neuralgia  by  microvascular  decompression  and <br /> percutaneous radiofrequency rhizotomy at Nhan Dan Gia Dinh Hospital.  <br /> Method: Retrospective study of trigeminal neuralgia cases, which were treated by surgical therapy at Nhan <br /> Dan  Gia  Dinh  Hospital  from  05/2010 to  10/2014.  The  patients  were  recorded  clinical  symtoms,  evaluated the <br /> improvement, the complication and observed by follow‐up examination or by phone.  <br /> Results:  There  were  totally  33  cases,  male/female  ratio  is  1/3,  mean  age:  50,  mean  times  of  history:  61 <br /> months, 100% patients had typical pain, 29 (88%) were right, 4 (12%) were left. 26 (79%) patients underwent <br /> microvascular decompression, 7 (21%) patients were performed radiofrequency rhizotomy. Mean times of follow <br /> up  of  operated  cases  were  23  months  and  of  radiofrequency  rhizotomy  cases  4  months.  22  (85%)  cases  post <br /> operated and 6 (86%) cases after percutaneous procedure achieved pain free. At the moment, success rate is 21 <br /> (81%) in operated cases, 3 (43%) in radiofrequency rhizotomy cases, and recurrence rate is 2 (8%) in operated <br /> * Khoa Ngoại thần kinh BV Nhân Dân Gia Định  ** Bộ Môn Ngoại Thần Kinh ĐHYDược TP. HCM  <br /> Email: nghiale001@yahoo.com <br /> Tác giả liên lạc: BS CK I Lê Trọng Nghĩa,  ĐT:0913404549<br /> <br /> 350<br /> <br /> Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> cases, 3 (43%) in radiofrequency rhizotomy cases. Many of patients sufer from postoperated dizziness, all of them <br /> were recover, the popular complication of surgery was hemifacial paresis.  <br /> Conclusion: Microvascular decompression and percuatneous radiofrequency rhizotomy are the next options <br /> for trigeminal neuralgia patients who can’t treated by medical therapy. Each method has pros and con, and at <br /> Nhan Dan Gia Dinh Hospital, patients can choose a suitable treatment for them. <br /> Key  words: Trigeminal neuralgia, microvascular decompression, percutaneous radiofrequency rhizotomy, <br /> neurovascular compression. <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Những cơn đau kịch phát ở mặt đã được biết <br /> đến  từ  rất  lâu,  nhưng  người  được  xem  là  đầu <br /> tiên mô tả về nó là một bác sĩ Ả rập vào thế kỷ <br /> XI. Sau này đến năm 1829, Charles Bell đãmô tả <br /> được  giải  phẫu  của dây thần kinh V  và ông  đã <br /> chỉ ra dây thần kinh V chịu trách nhiệm chi phối <br /> cảm giác vùng mặt cũng như vận động của các <br /> cơ nhai(7). Kể từ đó người ta chuyển sang nghiên <br /> cứu dây thần kinh V nhằm đưa ra phương pháp <br /> điều trị hiệu quả cho các cơn đau vùng mặt. <br /> Các  phương  pháp  điều  trị  đau  dây  V  bằng <br /> thủ  thuật  qua  da  được  giới  thiệu  đầu  tiên  năm <br /> 1853  bởi  Patruban.  Nhưng  cho  đến  năm  1960 <br /> Sweet  mới  tiến  hành  thực  hiện  các  thương  tổn <br /> bằng sóng và đến năm 1974 kỹ thuật này được <br /> hiện để điều trị đau dây V(7). Y văn cho đến nay <br /> cũng đã ghi nhận nhiều công trình chứng minh <br /> hiệu quả của phương pháp này(3,9). Ngày nay, sự <br /> tiến bộ về kỹ thuật của các thủ thuật qua da kèm <br /> với sự hỗ trợ của các phương tiện hiện đại như <br /> C‐arm, navigation, làm cho kỹ thuật này càng an <br /> toàn hơn.  <br /> Bên  cạnh  phương  pháp  can  thiệp  bằng  thủ <br /> thuật thì phẫu thuật giải ép vi mạch cũng là một <br /> phương  pháp  điều  trị  hiệu  quả  đau  dây  V. <br /> Jannetta  là  người  có  công  mô  tả  chi  tiết  giả <br /> thuyết chèn ép mạch máu thần kinh, được chấp <br /> nhận là nguyên nhân gây ra cơn đau mặt và kỹ <br /> thuật phẫu thật giải ép vi mạch. Từ đó phương <br /> pháp này được phổ biến rộng rãi và đã có nhiều <br /> công  trình  nghiên  cứu  chứng  minh  được  hiệu <br /> quả của nó(2,4,5,6). <br /> Năm  2010,  với  sự  hỗ  trợ  của  kính  vi  phẫu <br /> mới trang bị, Bệnh viện Nhân Dân Gia Định đã <br /> <br /> Mạch Máu Não và Xạ Phẫu <br /> <br /> triển  khai  mổ  vi  phẫu  giải  ép  vi  mạch  điều  trị <br /> đau  dây  V(5).  Đến  năm  2014  chúng  tôi  bắt  đầu <br /> thực hiện thủ thuật nhiệt đông hạch Gasser qua <br /> da.  Với  cả  hai  phương  pháp  chúng  tôi  đã  đạt <br /> được những kết quả ban đầu tương đối tốt trong <br /> điều trị bệnh lý đau dây thần kinh V.  <br /> Trong phạm vi nghiên cứu này chúng tôi muốn <br /> đánh giá lại đặc điểm lâm sàng, hình ảnh học cũng <br /> như kết quả đạt được trên những bệnh nhân được <br /> chúng tôi thực hiện can thiệp ngoại khoa điều trị đau <br /> dây V tại BV Nhân Dân Gia Định. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Chúng tôi tiến hành nghiên cứu hồi cứu mô <br /> tả  hàng  loạt  ca.  Địa  điểm  tại  Bệnh  Viện  Nhân <br /> Dân  Gia  Định.  Thời  gian  thu  thập  số  liệu  từ <br /> tháng 5/2010 đến tháng 10/2014. <br /> Đối tượng nghiên cứu là tất cả các bệnh nhân <br /> đau  dây  thần  kinh  V,  thất  bại  với  điều  trị  nội <br /> khoa  bằng  carbamazepine,  đã  được  chúng  tôi <br /> điều  trị  bằng  vi  phẫu  thuật  giải  ép  vi  mạch  và <br /> nhiệt đông hạch Gasser qua da. Mỗi bệnh nhân <br /> được khám lâm sàng, chụp cộng hưởng từ khảo <br /> sát  mối  tương  quan  mạch  máu  thần  kinh  vùng <br /> góc  cầu  tiểu  não.  Bệnh nhân sẽ được  tư  vấn  về <br /> các  phương  pháp  điều  trị  bằng  can  thiệp  ngoại <br /> khoa,  ưu,  khuyết  điểm  và  nguy  cơ  của  từng <br /> phương pháp để bệnh nhân chọn lựa cách điều <br /> trị. Sau đó bệnh nhân được đánh giá lại lúc xuất <br /> viện, ghi nhận các biến chứng của điều trị nếu có <br /> và đánh giá lại lúc tái khám. Kết quả được chúng <br /> tôi  khảo  sát  theo  cảm  giác  chủ  quan  của  bệnh <br /> nhân, chia làm 3 mức độ hết, giảm, hoặc không <br /> thay  đổi  so  với  ban  đầu.  Đối  với  các  bệnh  nhân <br /> sau một thời gian hết đau, nếu đau trở lại vị trí cũ <br /> cần phải dùng thuốc thì được ghi nhận là tái phát. <br /> <br /> 351<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> KẾT QUẢ <br /> Dịch tễ học <br /> Trong vòng 53 tháng chúng tôi đã tiến hành <br /> điều  trị  bằng  các  can  thiệp  ngoại  khoa  cho  33 <br /> bệnh  nhân  đau  dây  thần  kinh  V.  Trong  nhóm <br /> này có 26 (79%) bệnh nhân được phẫu thuật giải <br /> ép vi mạch; 7 (21%) bệnh nhân được nhiệt đông <br /> hạch  Gasser  qua  da.  Tuổi  trung  bình  là  51,  trẻ <br /> nhất  là  22  và  già  nhất  là  78  tuổi,  trong  đó,  tuổi <br /> trung  bình  của  nhóm  bệnh  nhân  phẫu  thuật  là <br /> 48,  còn  của  nhóm  bệnh  nhân  nhiệt  đông  hạch <br /> Gasser qua da là 57. Tỉ lệ nam/nữ khoảng 1/3. <br /> Bảng 1: Đặc điểm dịch tễ học <br /> Số BN<br /> Tuổi TB<br /> Giới hạn tuổi<br /> Nam<br /> Nữ<br /> <br /> Phẫu thuật<br /> 26 (79%)<br /> 48<br /> 22 - 78<br /> 7 (27%)<br /> 19 (73%)<br /> <br /> Nhiệt đông<br /> 7 (21%)<br /> 57<br /> 26 - 67<br /> 1 (14%)<br /> 6 (86%)<br /> <br /> Tổng số<br /> 33<br /> 50<br /> 22–78<br /> 8 (24%)<br /> 25 (76%)<br /> <br /> Lâm sàng và hình ảnh học <br /> Bệnh sử trung  bình  các bệnh nhân đau  dây <br /> thần kinh V diễn tiến khoảng 61 tháng. Tất cả các <br /> bệnh  nhân  đều  có  triệu  chứng  lâm  sàng  điển <br /> hình  với  cơn  đau  nhói  như  điện  giật,  phân  bố <br /> theo  các  nhánh  của  dây  thần  kinh  V,  cơn  đau <br /> thường khởi phát khi sờ chạm vào một điểm nào <br /> đó trên mặt hay khi ăn hoặc đánh răng thậm chí <br /> chỉ là một cơn gió thổi vào mặt. Tất cả các bệnh <br /> nhân  đều  đáp  ứng  với  điều  trị  bằng <br /> carbamazepine  trước  đó,  tuy  nhiên  hiện  tại  đã <br /> thất bại. Đa số bệnh nhân bị bên phải (88%). Vị <br /> trí đau thường gặp nhất là nhánh V2‐V3 (42%), <br /> các vị trí đau hiếm gặp là V1, V1‐V3, hay V1‐V2‐<br /> V3. <br /> Bảng 2: Phân bố vị trí đau <br /> Vị trí đau<br /> Bên phải<br /> Bên trái<br /> V2-V3<br /> V2<br /> V1-V2<br /> V3<br /> V1<br /> V1-V3<br /> V1-V2-V3<br /> <br /> 352<br /> <br /> Phẫu thuật<br /> 25 (96%)<br /> 1 (4%)<br /> 12 (46%)<br /> 6 (23%)<br /> 4 (15%)<br /> 2 (8%)<br /> 0<br /> 1 (4%)<br /> 1 (4%)<br /> <br /> Nhiệt đông<br /> 4 (57%)<br /> 3 (43%)<br /> 2 (29%)<br /> 3 (43%)<br /> 0<br /> 1 (14%)<br /> 1 (14%)<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> Tổng số<br /> 29 (88%)<br /> 4 (12%)<br /> 14 (42%)<br /> 9 (27%)<br /> 4 (12%)<br /> 3 (9%)<br /> 1 (3%)<br /> 1 (3%)<br /> 1 (3%)<br /> <br /> Tất cả các bệnh nhân sau đó được thực hiện <br /> chụp cộng hưởng từ não không có thuốc tương <br /> phản, trong đó có một chuỗi xung hình ảnh với <br /> độ phân giải cao nhằm khảo sát mối tương quan <br /> mạch máu thần kinh vùng góc cầu tiểu não. Trên <br /> hình  ảnh  phim  MRI,  không  có  trường  hợp  nào <br /> có  thương  tổn  của  não,  chúng  tôi  ghi  nhận <br /> khoảng  60%  các  trường  hợp  có  hình  ảnh  mạch <br /> máu tiếp xúc với dây thần kinh V đoạn trong sọ.  <br /> <br /> Kết quả điều trị <br /> Vi phẫu thuật giải ép vi mạch <br /> Trong  các  bệnh  nhân  phẫu  thuật,  chúng  tôi <br /> tiếp  cận  vào  góc  cầu  tiểu  não  bằng  đường  mổ <br /> retrosigmoid, mở sọ hố sau sát xoang ngang và <br /> xoang  sigma,  mở  màng  cứng  hình  chữ  Y,  bóc <br /> tách màng nhện để tiếp cận được dây thần kinh <br /> V(6,7). Chúng tôi luôn tìm thấy ít nhất một mạch <br /> máu  chèn  vào  dây  thần  kinh  V.  Thông  thường <br /> chúng tôi luôn hạn chế tối đa đốt tĩnh mạch đá, <br /> tuy  nhiên  có  4  (15%)  trường  hợp  buột  phải  đốt <br /> cắt  tĩnh  mạch  này  mới  có  thể  tiến  hành  tách <br /> mạch máu ra khỏi dây V. Có 17 (65%) bệnh nhân <br /> dây  V  bị  chèn  bởi  1  mạch  máu;  9  (35%)  bệnh <br /> nhân dây V bị chèn bởi 2 mạch máu khác nhau. <br /> Đặc biệt có 8 (31%) dây V bị chèn bởi tĩnh mạch.  <br /> Bảng 3: Đặc điểm trong mổ <br /> Đặc điểm trong mổ<br /> Đốt TM đá<br /> Có 1 mạch máu<br /> Có 2 mạch máu<br /> Mạch máu chèn là TM<br /> MM ép tại gốc dây V<br /> MM ép tại phần xa dây V<br /> MM ép ở cả 2 vị trí<br /> <br /> Số BN<br /> 4 (15%)<br /> 17(65%)<br /> 9(35%)<br /> 8(31%)<br /> 11(42%)<br /> 6(23%)<br /> 9(35%)<br /> <br /> Sau  mổ  không  có  bệnh  nhân  nào  tử  vong, <br /> biến  chứng  thường  gặp  sau  mổ  là  chóng  mặt <br /> gặp trên 10 bệnh nhân (30%), lý do là lúc phẫu <br /> thuật rút bớt dịch não tủy làm xẹp tiểu não để dễ <br /> thao tác. Không có bệnh nhân nào bị tổn thương <br /> dây  thần  kinh  sọ.  Có  2  (6%)  trường  hợp  bị  dò <br /> dịch  não  tủy,  1  bệnh  nhân  điều  trị  ổn  với  dẫn <br /> lưu  thắt  lưng  và  kháng sinh,  một  bệnh  nhân  bị <br /> dò  dịch  não  tủy  qua  mũi  sau  khi  xuất  viện, <br /> nguyên  nhân  là  do  màng  cứng  không  được  vá <br /> <br /> Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> kín  và  xoang  chủm  không  được  xử  lý  tốt  nên <br /> dịch  não  tủy  theo  xoang  chủm  vào  tai  giữa  rồi <br /> theo vòi Eustache ra xoang mũi họng, bệnh nhân <br /> này phải nhập viện để phẫu thuật vá lỗ dò. Có 1 <br /> trường  hợp  (4%)  bị  nhiễm  trùng  vết  mổ,  tuy <br /> nhiên  sau  đó  bệnh  nhân  vẫn  được  điều  trị  ổn <br /> bằng kháng sinh.  <br /> Kết quả phẫu thuật lúc xuất viện có 22 (85%) <br /> bệnh  nhân  hết  đau  mặt  không  cần  phải  dùng <br /> thêm  carbamazepine,  4  (15%)  bệnh  nhân  chỉ <br /> giảm đau và cần dùng thêm thuốc. Sau thời gian <br /> theo dõi trung bình khoảng 23 tháng đến nay, có <br /> thêm 1 trường hợp hết đau, nhưng có 2 trường <br /> hợp  tái  phát  trở  lại,  như  vậy  hiện  tại  tỉ  lệ  bệnh <br /> nhân  hết  đau  với  phẫu  thuật  là  21  (81%)  bệnh <br /> nhân.  Các  trường  hợp  còn  lại  vẫn  phải  tiếp  tục <br /> dùng thuốc, và đáp ứng tốt với carbamazepine. <br /> <br /> Nhiệt đông hạch Gasser qua da <br /> Bệnh  nhân  được  đặt  tư  thế  nằm  ngửa,  xác <br /> định  điểm  vào  của  điện  cực  cách  khóe  miệng <br /> bên  đau  khoảng  2,5cm,  dưới  mặt  phẳng  nhai <br /> khoảng  1cm.  Tiến  hành  gây  tê  tại  chỗ  bằng <br /> lidocaine 2%. Đưa điện cực vào lỗ bầu dục theo <br /> hướng giao nhau giữa 2 mặt phẳng, mặt phẳng <br /> đứng dọc đi qua điểm giữa của đồng tử bên đau, <br /> mặt phẳng trán đi qua điểm bờ dưới cung gò má <br /> 3cm  phía  trước  ống  tai  ngoài(Error!  Reference <br /> source not found.). Sau khi điện cực đã đi vào lỗ <br /> bầu dục, tiến hành kích thích điện xác định vị trí <br /> gây ra rối loạn cảm giác đúng vùng phân bố đau <br /> của  bệnh  nhân.  Tiếp  theo  tiến  hành  nhiệt  đông <br /> với nhiệt độ vừa đủ gây ra cảm giác nóng bệnh <br /> nhân chịu đựng được. Chúng tôi thực hiện 3 lần <br /> như vậy với thời gian mỗi lần khoảng 60s.  <br /> Sau  khi  được  trang  bị  máy  kích  thích  điện, <br /> trong  vòng  6  tháng  chúng  tôi  tiến  hành  nhiệt <br /> đông  7  trường  hợp.  Kết  quả  có  6  (86%)  trường <br /> hợp  hết  đau  lúc  xuất  viện,  1  (14%)  trường  hợp <br /> giảm  đau.  Sau  nhiệt  đông,  7  bệnh  nhân  đều  có <br /> cảm giác tê bì nhẹ vùng mặt bên làm thủ thuật <br /> do thương tổn nhiệt gây ra là thương tổn không <br /> chọn  lọc, ngoài  ra,  các  bệnh nhân  cũng  bị  sưng <br /> nhẹ má bên thực hiện. Không có trường hợp nào <br /> <br /> Mạch Máu Não và Xạ Phẫu <br /> <br /> bị  dò  dịch  não  tủy,  khô  kết  mạc  hay  có  biến <br /> chứng khác.  <br /> Sau  thời  gian  theo  dõi  trung  bình  khoảng  4 <br /> tháng,  trường  hợp  giảm  đau  ban  đầu  vẫn  tiếp <br /> tục  đáp  ứng  với  carbamazepine.  Có  3  (43%) <br /> trường  hợp  tái  phát  đau,  phải  tiếp  tục  dùng <br /> thuốc,  như  vậy  hiện  tại  chỉ  còn  3  (43%)  trường <br /> hợp hết đau sau nhiệt đông. <br /> Bảng 4: Kết quả can thiệp <br /> Kết quả<br /> Xuất viện hết đau<br /> Thời gian theo dõi trung bình<br /> Hiện tại hết đau<br /> Tái phát<br /> Tử vong<br /> Chóng mặt<br /> Tê bì mặt<br /> Nhiễm trùng<br /> Dò dịch não tủy<br /> <br /> Phẫu thuật<br /> 22 (85%)<br /> 23 tháng<br /> 21 (81%)<br /> 2 (8%)<br /> 0<br /> 10 (38%)<br /> 1 (4%)<br /> 1 (4%)<br /> <br /> Nhiệt đông<br /> 6 (85%)<br /> 4 tháng<br /> 3 (43%)<br /> 3 (43%)<br /> 0<br /> 0<br /> 7 (100%)<br /> 0<br /> <br /> (8%)<br /> <br /> 0<br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Bệnh lý đau dây thần kinh V đã được mô tả <br /> từ rất lâu. Đến nay, việc điều trị bệnh lý này đã <br /> đạt được nhiều tiến bộ nhờ sự hỗ trợ của trang <br /> thiết bị y khoa tiên tiến. Hiện nay, tại bệnh viện <br /> chúng  tôi,  điều  trị  đau  dây  V  có  2  hướng,  ban <br /> đầu là điều trị nội khoa dùng thuốc với chủ yếu <br /> là  carbamazepine(3).  Sau  khi  thất  bại  với  thuốc, <br /> do thuốc không còn hiệu quả hay gây ra các tác <br /> dụng  phụ  nặng  nặng  nề,  chúng  tôi  sẽ  tư  vấn <br /> bệnh nhân chuyển sang phương pháp can thiệp <br /> ngoại khoa bao gồm nhiệt đông hạch Gasser qua <br /> da và vi phẫu thuật giải ép vi mạch.  <br /> Trong  nhóm  bệnh  nhân  đau  dây  V  được <br /> chúng tôi điều trị bằng các can thiệp ngoại khoa, <br /> số  lượng  bệnh  nhân  còn  khá  ít  với  26  ca  phẫu <br /> thuật  giải  ép  vi  mạch  và  7  ca  nhiệt  đông  hạch <br /> Gasser qua da. Tuy nhiên về đặc điểm lâm sàng <br /> khá  điển  hình  như  tính  chất  cơn  đau,  phân  bố <br /> giới  tính  với  chủ  yếu  là  nữ  giới  và  vị  trí  đau <br /> thường gặp nhất  là nhánh  V2V3(1,3,9). Và  vì  đây <br /> là  một  rối  loạn  về  chức  năng,  không  gây  nguy <br /> hiểm đến tính mạng và đáp ứng ban đầu rất tốt <br /> với thuốc nên các bệnh nhân thường có bệnh sử <br /> <br /> 353<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> khá lâu trước khi phải can thiệp bằng ngoại khoa <br /> (trung bình là 61 tháng). <br /> Về  phân  bố  độ  tuổi,  nhóm  bệnh  nhân  thực <br /> hiện thủ thuật nhiệt đông hạch Gasser có độ tuổi <br /> trung bình cao hơn nhóm bệnh nhân phẫu thuật <br /> (57 so với 48), vì một trong những khuyết điểm <br /> của  phương  pháp  giải  ép  vi  mạch  là  phải  chịu <br /> nguy cơ của cuộc mổ, nguy cơ này tăng theo tuổi <br /> cũng như các bệnh lý nội khoa đi kèm(1). <br /> Mặc  dù  số  lượng  bệnh  nhân  của  chúng  tôi <br /> không  nhiều,  tuy  nhiên  ban  đầu  cũng  cho  thấy <br /> được đây là phương pháp điều trị hiệu quả, với <br /> 85% bệnh nhân hết đau lúc xuất viện cả ở nhóm <br /> phẫu thuật cũng như thủ thuật. Các biến chứng <br /> bệnh  nhân  gặp  phải  thường  gặp  nhất  là  chóng <br /> mặt sau phẫu thuật giải ép vi mạch và tê bì mặt <br /> sau  khi  thực  hiện  thủ  thuật  nhiệt  đông  hạch <br /> Gasser. Ngoài ra còn có một bệnh nhân bị nhiễm <br /> trùng vết mổ và 2 bệnh nhân bị dò dịch não tủy, <br /> tuy nhiên các bệnh nhân này đều được điều trị <br /> ổn và không để lại di chứng nào. Điều này cũng <br /> cho thấy độ an toàn của cả 2 phương pháp trên <br /> cũng  như  ưu  khuyết  điểm  của  từng  phương <br /> pháp,  nếu  như  bệnh  nhân  thực  hiện  giải  ép  vi <br /> mạch  có  thể  giải  quyết  được  nguyên  nhân  của <br /> bệnh đau dây V đồng thời phải chịu các nguy cơ <br /> của  phẫu  thuật  thì  thủ  thuật  nhiệt  đông  hạch <br /> Gasser  qua  da  lại  rất  nhẹ  nhàng  dễ  thực  hiện, <br /> tuy nhiên sau đó thường hay kèm rối loạn cảm <br /> giác mặt sau đó, và tỉ lệ tái phát cao, trong nhóm <br /> bệnh nhân của chúng tôi là 43%(3,9). <br /> <br /> giải  ép  vi mạch  và  nhiệt  đông  hạch Gasser  qua <br /> da,  mặc  dù  với  số  lượng  bệnh  nhân  không <br /> nhiều,  nhưng  vẫn  cho  thấy  đây  là  những <br /> phương  pháp  điều  trị  hiệu  quả  an  toàn,  là  lựa <br /> chọn điều trị tiếp theo sau khi thất bại với điều <br /> trị  nội.  Mỗi  phương  pháp  đều  có  ưu,  nhược <br /> điểm  riêng  và  bệnh  nhân  có  thể  lựa  chọn  cho <br /> mình phương pháp phù hợp. <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO <br /> 1.<br /> <br /> Ferguson  GG,  Brett  DC,  Peerless  SJ,  Barr  HW,  Girvin <br /> JP(1981). Trigeminal neuralgia:a comparison of the results of <br /> percutaneous  rhizotomy  and  microvascular  decompression. <br /> Can J Neurol Sci 8:207‐214. <br /> 2 <br /> <br /> 2.<br /> <br /> Fromm  GH  (1991):  Pathophysiology  of  trigeminal  neuralgia, <br /> pp  179–192,  in  Fromm  GH,  Sessle  BJ  (eds):  Trigeminal <br /> 3 <br /> Neuralgia. Boston, Butterworth Heneman. <br /> <br /> 3.<br /> <br /> Greenberg  MS  (2010).  Trigeminal  neuralgia,  handbook  of <br /> neurosurgery – Seven edition, pp 551‐562. <br /> 7 <br /> <br /> 4.<br /> <br /> Jannetta  PJ  (1980):  Neurovascular  compression  in  cranial <br /> nerve and systemic disease. Ann Surg, 192:518‐525. <br /> 4 <br /> <br /> 5.<br /> <br /> Lê Trọng Nghĩa (2011). Đánh giá kết quả phẫu thuật giải ép vi <br /> mạch  điều  trị  co  giật  nửa  mặt  và  đau  dây  V  tại  Bệnh  Viện <br /> Nhân Dân Gia Định. Y học thực hành, số 779:280‐288. <br /> 6 <br /> <br /> 6.<br /> <br /> Mark R McLaughlin (1998). Microvascular decompression of <br /> cranial  nerves:  lessons  learned  after  4400  operations. <br /> Neurosurgery focus.   <br /> 8 <br /> <br /> 7.<br /> <br /> Ray  DK  (2011).  Percutaneous  Procedures  for  Trigeminal <br /> Neuralgia. In: Youmans Neurological Surgery, Vol 2, 5th edition, <br /> pp 1781‐1787. <br /> 1 <br /> <br /> 8.<br /> <br /> Rhoton AL (2007). Cerebellopontone angle and retrosigmoid <br /> approach. Neurosurgery, 61(S4):175‐192.   <br /> 9 <br /> <br /> 9.<br /> <br /> Taha  JM  (1995).  A  prospective  15‐year  follow  up  of  154 <br /> consecutive  patients  with  trigeminal  neuralgia  treated  by <br /> percutaneous stereotactic radiofrequency thermal rhizotomy. <br /> J Neurosurg, 83:989–993  <br /> 5 <br /> <br />  <br /> Ngày nhận bài báo:  <br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> Thông qua những kết quả ban đầu chúng tôi <br /> đạt được khi điều trị đau dây V bằng phẫu thuật <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> 20/10/2014 <br /> <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo:  <br /> <br /> 2/11/2014 <br /> <br /> Ngày bài báo được đăng: <br /> <br /> 5/12/2014 <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> 354<br /> <br />  <br /> <br /> Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh <br /> <br />