Kết quả điều trị trầm cảm sau sinh bằng thuốc chống trầm cảm phối hợp thuốc an thần

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2017<br /> <br /> KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ TRẦM CẢM SAU SINH BẰNG<br /> THUỐC CHỐNG TRẦM CẢM PHỐI HỢP THUỐC AN THẦN<br /> Tô Thanh Phương*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá hiệu quả phối hợp thuốc an thần kinh với thuốc chống trầm cảm điều trị<br /> người bệnh trầm cảm sau sinh. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: tiến cứu can thiệp trên<br /> 30 người bệnh trầm cảm sau sinh được điều trị tại Bệnh viện Tâm thần TW I trong năm 2015 và<br /> 2016. Kết quả: 100% người bệnh hết biểu hiện căng thẳng hoảng sợ và bồn chồn đứng ngồi<br /> không yên. 73,33% hết cảm giác buồn rầu, 100% hết hoang tưởng và ảo giác, 100% hết ý định<br /> giết con. Kết luận: việc phối hợp thuốc an thần kinh với thuốc chống trầm cảm đem lại hiệu quả<br /> cao trong điều trị trầm cảm sau sinh.<br /> * Từ khóa: Trầm cảm sau sinh; An thần kinh; Chống trầm cảm.<br /> <br /> Treatment Outcomes of Postpartum Depression by Antidepressants<br /> Combined with Neuroleptics<br /> Summary<br /> Objectives: To assess the effectiveness of using simultaneously neuroleptics and<br /> antidepressants in treatment of postpartum depression. Subjects and methods: A prospective<br /> intervention was conducted on 30 postpartum depression who were treated at Central Mental<br /> Hospital I in 2015 and 2016. Results: No manifestations of stress, anxiety, panic and<br /> restlessness were observed in 100% of the patients. Feeling sorrow disappeared in 73.33%.<br /> Delusions and hallucinations vanished in 100%. 100% had no longer intention of killing their<br /> babies. Conclusion: Simultanous combination of neuroleptics and antidepressants in treatment<br /> of depression postpartum has brought good effectiveness.<br /> * Key words: Postpartum depression; Neuroleptics; Antidepressant.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Theo các tác giả A.Gérard, F.Raffaitin,<br /> H.Cuche (1995) [3], rối loạn tâm thần và<br /> hành vi kết hợp với thời kỳ sinh là loại<br /> bệnh ít gặp, do hiện tượng biến đổi<br /> hormon steroid, đặc biệt giảm đột ngột<br /> estrogen và các chất dưỡng thai. Theo<br /> Lempérière, dạng rối loạn này chiếm 0,15%<br /> <br /> số thai phụ và chỉ gặp trong thực hành<br /> tâm thần, trong các bệnh viện phụ sản.<br /> Sau sinh, đa số phụ nữ có biểu hiện mất<br /> ngủ, lo âu, dễ tủi thân, căng thẳng, mệt mỏi,<br /> ăn uống kém, nếu được chồng hoặc gia<br /> đình động viên giúp đỡ thì các triệu chứng<br /> này qua đi. Nếu sau 2 tuần triệu chứng<br /> không hết, có xu hướng tăng lên và trở<br /> thành bệnh lý hoặc loạn thần sau sinh,<br /> <br /> * Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1<br /> Người phản hồi (Corresponding): Tô Thanh Phương (tothanhphuong@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 28/02/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 27/04/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 16/05/2017<br /> <br /> 126<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2017<br /> hưng cảm sau sinh hoặc trầm cảm sau<br /> sinh. Trầm cảm sau sinh là loại trầm cảm<br /> xuất hiện trong vòng 1 tháng sau sinh.<br /> Bệnh thường để lại hậu quả nặng cho<br /> bản thân người bệnh cũng như tính mạng<br /> của đứa trẻ, vì người mẹ thường ghét<br /> con, không thể chăm sóc con. Khi bệnh<br /> nặng, có thể xuất hiện hoang tưởng, ảo<br /> giác, các loại hoang tưởng thường xoay<br /> quanh đứa con, con của mình sinh ra đã<br /> bị chuyển giới tính, con sinh ra ngoài ý<br /> muốn, tương lai của con sau này không<br /> ra gì, sinh ra nó mà phải khổ thế này…<br /> Do vậy, có thể dẫn đến hành vi giết con,<br /> rồi tự sát. Ở Việt Nam, chưa có nhiều<br /> nghiên cứu về vấn đề này. Vì vậy, việc<br /> nghiên cứu điều trị trầm cảm sau sinh có<br /> ý nghĩa thiết thực trong thực hành lâm<br /> sàng tâm thần học, qua đó có thể giúp<br /> thầy thuốc điều trị phù hợp nhằm ngăn<br /> chặn các hành vi nguy hiểm của người<br /> bệnh. Chúng tôi tiến hành đề tài này<br /> nhằm: Đánh giá kết quả điều trị trầm cảm<br /> <br /> sau sinh bằng thuốc chống trầm cảm phối<br /> hợp với thuốc an thần.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> 30 bệnh nhân (BN) trầm cảm sau sinh<br /> được điều trị nội trú tại Bệnh viện Tâm<br /> thần TW I trong năm 2015 và 2016, đáp<br /> ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán theo ICD 10 mục F53.0 [2].<br /> Những BN này được điều trị bằng<br /> thuốc an thần kinh olanzapin 20 mg/ngày<br /> hoặc amisulprid 800 mg/ngày, phối hợp<br /> với thuốc chống trầm cảm escitalopram<br /> (eslo 20 mg) trong thời gian 40 ngày.<br /> BN được đánh giá bằng khám lâm<br /> sàng tại 2 thời điểm ngày N1 và N40.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu tiến cứu, cắt ngang, mô tả<br /> từng trường hợp.<br /> Xử lý số liệu theo chương trình<br /> Epi.info 6.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> Bảng 1: Tỷ lệ trầm cảm và lo âu.<br /> Nhóm bệnh<br /> <br /> Trước điều trị<br /> <br /> Sau điều trị<br /> <br /> (n = 30)<br /> <br /> (n = 30)<br /> <br /> p<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Trầm cảm<br /> <br /> 30<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 8<br /> <br /> 26,67<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Lo âu<br /> <br /> 20<br /> <br /> 66,67<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,33<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Trầm cảm sau sinh luôn có lo âu đi kèm. Điều này phù hợp với nhận xét của Gerard<br /> A (1995) [3]. Các biểu hiện trầm cảm ngày N1 là 100%, đến ngày N40 còn 26,67%. Tỷ<br /> lệ lo âu thuyên giảm từ 66,67% ở ngày N1 xuống còn 3,33% ở ngày N40. So sánh trước<br /> và sau điều trị, khác biệt có ý nghĩa (p < 0,001). Như vậy, cả trầm cảm và lo âu đều<br /> thuyên giảm rõ ràng sau điều trị.<br /> 127<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2017<br /> Bảng 2: Các triệu chứng rối loạn cảm xúc.<br /> Nhóm bệnh<br /> <br /> Trước điều trị (n = 30)<br /> <br /> Sau điều trị (n = 30)<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> p<br /> <br /> Buồn rầu<br /> <br /> 30<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 8<br /> <br /> 26,67<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Bi quan, chán nản<br /> <br /> 20<br /> <br /> 66,67<br /> <br /> 6<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Đau khổ, thất vọng<br /> <br /> 19<br /> <br /> 63,33<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,33<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Hoảng sợ, căng thẳng<br /> <br /> 4<br /> <br /> 13,33<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> Hằn học<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6,67<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> Mất các sở thích cũ<br /> <br /> 30<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 33,33<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Khí sắc giảm, mất hướng thú và sở thích, bi quan chán nản, đau khổ thất vọng<br /> chiếm tỷ lệ rất cao trong nghiên cứu của chúng tôi. Các triệu chứng này đều thuyên<br /> giảm rõ ràng sau 40 ngày điều trị. Kết quả này phù hợp với Trương Thị Kim Dung<br /> (1996) [1] cho rằng hầu hết BN đều có những rối loạn trên.<br /> Bảng 3: Các triệu chứng rối loạn tư duy, tri giác.<br /> Nhóm bệnh<br /> <br /> Trước điều trị (n = 30)<br /> <br /> Sau điều trị (n = 30)<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> p<br /> <br /> Nói chậm chạp<br /> <br /> 25<br /> <br /> 83,33<br /> <br /> 8<br /> <br /> 26,67<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Không nói<br /> <br /> 4<br /> <br /> 13,33<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> Than vãn, kể lể<br /> <br /> 5<br /> <br /> 16,67<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> Ý định tự sát<br /> <br /> 10<br /> <br /> 33,33<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> Hoang tưởng tự buộc tội<br /> <br /> 16<br /> <br /> 53,33<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> Ảo thanh xui khiến<br /> <br /> 10<br /> <br /> 33,33<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> Sau điều trị, triệu chứng nói chậm còn gặp ở 26,67% BN. Theo Gerard A và Guedj F<br /> (2003) [4], nói chậm và hoang tưởng tự buộc tội là những triệu chứng phổ biến nhất.<br /> Bảng 4: Các triệu chứng rối loạn hành vi.<br /> Nhóm bệnh<br /> <br /> Trước điều trị (n = 30)<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> n<br /> <br /> Giảm vận động<br /> <br /> 30<br /> <br /> Bồn chồn<br /> <br /> 8<br /> <br /> Kích động<br /> <br /> 4<br /> <br /> Không chăm sóc con<br /> <br /> Sau điều trị (n = 30)<br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> p<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 8<br /> <br /> 26,67<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> 26,67<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> 13,33<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> 25<br /> <br /> 83,33<br /> <br /> 5<br /> <br /> 16,67<br /> <br /> Ý định giết con<br /> <br /> 4<br /> <br /> 13,33<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> Hành vi tự sát<br /> <br /> 8<br /> <br /> 26,67<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> %<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Giảm vận động và không chăm sóc con là hai triệu chứng hay gặp nhất. Sau điều<br /> trị, chỉ còn 26,67% BN vận động chậm chạp, 16,67% không chăm sóc con. Theo<br /> Hardy-Baylé M.C (1986) [5], giảm vận động và không chăm sóc được con là 2 triệu<br /> 128<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 5-2017<br /> chứng nổi bật nhất. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi, 4 BN có ý định giết con, trong<br /> đó 1 BN cho là vì con mà khổ và có ý định ôm con nhảy từ tầng 2 xuống. Tuy nhiên,<br /> các triệu chứng này thuyên giảm rõ rệt sau điều trị. Ý định tự sát thường khá mạnh và<br /> kéo dài, sau điều trị không BN nào còn ý định tự sát. Không thấy BN nào có hoang<br /> tưởng tập trung vào đứa con do mình mới sinh ra, điều này khác với nghiên cứu của<br /> Gerard A [4], chủ yếu gặp hoang tưởng tự buộc tội.<br /> Bảng 5: Các triệu chứng cơ thể.<br /> Nhóm bệnh<br /> <br /> Trước điều trị (n = 30)<br /> <br /> Sau điều trị (n = 30)<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> p<br /> <br /> Giảm cân<br /> <br /> 25<br /> <br /> 83,33<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Ăn mất ngon<br /> <br /> 30<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6,67<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Rối loạn giấc ngủ<br /> <br /> 30<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6,67<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Đau đầu<br /> <br /> 15<br /> <br /> 50,00<br /> <br /> 5<br /> <br /> 16,67<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Rối loạn giấc ngủ, ăn mất ngon và giảm cân là các triệu chứng hay gặp nhất. Đau<br /> đầu chỉ chiếm 50% số BN. Sau điều trị, các triệu chứng trên thuyên giảm rõ ràng, trừ<br /> triệu chứng đau đầu còn 16,67%. Kết quả này phù hợp với Trương Thị Kim Dung<br /> (1996) [1] cho rằng hầu hết BN sau sinh đều có các triệu chứng trên.<br /> KẾT LUẬN<br /> 66,67% BN trầm cảm có lo âu phối<br /> hợp. Các rối loạn trầm cảm và lo âu đều<br /> thuyên giảm rõ rệt sau điều trị.<br /> Khí sắc giảm (100%), mất hứng thú và<br /> sở thích (100%), bi quan (66,67%), đau<br /> khổ (63,33%) là các triệu chứng rất phổ<br /> biến và thuyên giảm tốt, sau điều trị<br /> 73,33% hết biểu hiện buồn rầu.<br /> Nói chậm chiếm 83,33% và hoang<br /> tưởng tự buộc tội 53,33%. Sau điều trị,<br /> 100% BN hết hoang tưởng và ảo giác.<br /> Giảm vận động (100%) và không chăm<br /> sóc con (83,33) là những triệu chứng rối<br /> loạn vận động hay gặp nhất. Sau điều trị,<br /> 16,67% vẫn chưa muốn chăm sóc con.<br /> 100% ăn mất ngon và mất ngủ,<br /> 83,33% BN giảm cân. Sau điều trị, chỉ<br /> còn 6,67% BN ít ngủ và 16,67% đau đầu<br /> nhưng cường độ giảm hơn nhiều.<br /> <br /> Việc phối hợp thuốc an thần kinh với<br /> thuốc chống trầm cảm đem lại hiệu quả<br /> cao trong điều trị trầm cảm sau sinh.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Trương Thị Kim Dung. Rối loạn tâm<br /> thần thời kỳ sau đẻ. Một số chuyên đề tâm<br /> thần học. Học viện Quân y. 1996, tr.21-22.<br /> 2. Tổ chức Y tế Thế giới. Phân loại bệnh<br /> quốc tế lần thứ 10 về các rối loạn tâm thần và<br /> hành vi kết hợp với thời kỳ sinh đẻ. 1992,<br /> tr.87-100.<br /> 3. Gerard A, Raffaitin, Cuche H.<br /> Depression chez la femme, les maladie<br /> depressives. Médecine-Sciences-Flâmmrion.<br /> 1995, pp.84-89.<br /> 4. Gerard A, Guedj F. Depression chez la<br /> femme, les maladie depressives, MédecineSciences-Flâmmrion. 2003, pp.98-106.<br /> 5. Hardy-Baylé M.C. Troubles psychiques<br /> liés à la puerperalité, Enseigenment de la<br /> psychiatrie. Doin éditeur. 1986, pp.161-166.<br /> <br /> 129<br /> <br />