Kết quả phẫu thuật cắt thùy phổi với sự hỗ trợ của nội soi lồng ngực tại Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KẾT QUẢ PHẪU THUẬT CẮT THÙY PHỔI VỚI SỰ HỖ TRỢ<br /> CỦA NỘI SOI LỒNG NGỰC TẠI BỆNH VIỆN PHẠM NGỌC THẠCH<br /> Nguyễn Thế Vũ*, Lê Tiến Dũng*, Nguyễn Thanh Hiền*, Trương Thanh Thiết*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá hiệu quả, tính an toàn của phẫu thuật cắt thùy phổi với sự hỗ trợ của nội<br /> soi lồng ngực tại khoa Ngoại bệnh viện Phạm Ngọc Thạch<br /> Kết quả: Trong thời gian từ 2/2007 đến 8/2011 có 43 bệnh nhân được phẫu thuật cắt thùy phổi với sự hỗ<br /> trợ của nội soi lồng ngực. Trong đó có 20 nam và 23 nữ, độ tuổi trung bình là 50,3 (từ 21 đến 73 tuổi). Phổi phải<br /> có 26, phổi trái có 17. Bệnh lý phẫu thuật: ung thư phổi là 22 (51,2%), u lao là 7 (16,3%), dãn phế quản là 5<br /> (11,6%), viêm phổi giả u là 5 (11,6%), kén phế quản là 3 (7%) và 1 u mạch máu (2,3%). Thời gian phẫu thuật<br /> trung bình 120 phút (từ 90 đến 210 phút). Lượng máu mất trung bình 148ml (từ 50ml đến 350ml). Thời gian<br /> dùng thuốc giảm đau morphin sau mổ là 1 ngày đối với tất cả các trường hợp. Số ngày hậu phẫu trung bình 4,8<br /> ngày (từ 2 ngày đến 20 ngày). Không có biến chứng chảy máu trong và sau phẫu thuật. Có 4 trường hợp (9,3%)<br /> có rò khí sau mổ kéo dài trên 7 ngày trong đó có 2 trường hợp (4,7%) phải phẫu thuật nội soi bơm TALC làm<br /> dính màng phổi.<br /> Kết luận: Phẫu thuật cắt thùy phổi với sự hỗ trợ của nội soi lồng ngực có thể thực hiện an toàn, hiệu<br /> quả với tỷ lệ biến chứng thấp và rút ngắn thời gian hồi phục cho bệnh nhân. Đối với ung thư phổi không<br /> tế bào nhỏ giai đoạn sớm, VATS có thể thực hiện kỹ thuật cắt thùy phổi kết hợp với lấy hạch triệt để như<br /> với phẫu thuật mở ngực.<br /> Từ khóa: cắt thùy phổi nội soi.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> VATS LOBECTOMY AT PHAM NGOC THACH HOSPITAL<br /> Nguyen The Vu, Le Tien Dung, Nguyen Thanh Hien, Truong Thanh Thiet<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 383 - 387<br /> <br /> Objective: To evaluate the efficiency and safety of VATS Lobectomy at Pham Ngoc Thach<br /> Hospital’s Surgical Department.<br /> Results: from February 2007 to August 2011 there were 43 VATS lobectomy cases. Among them there are<br /> 20 men and 23 women, the average age is 50.3 y,o(from 21 to 73y,o). There are 26 patients who have lesion in<br /> right lung and 17 patients in the left.Histopathology: lung cancer: 22 (51.2%), tuberculoma: 7 (16.3%),<br /> bronchiectasis : 5 (11.6%), pseudotumor pneumonia: 5 (11.6%), bronchial cyst: 3 (7%) and vascular tumor: 1<br /> (2.3%). The average operation time is 120 minutes (from 90 to 210 minutes). The average quantity of blood loss is<br /> 148ml (from 50ml to 350ml). The average time of morphine use for post-operative pain releaf is one day in all<br /> cases. The average post-operative time is 4.8 days (from 2 days to 20 days). No bleeding complication during and<br /> after the operation. There are four cases (9.3%) which have post-operative air leak lasting more than 7 days,<br /> among them ,2 cases (4.7%) required a talc pleurodesis under thoracoscopy.<br /> Conclusion: VATS lobectomy can be handled efficiently and safely with lower complication rate and earlier<br /> recovery. In early stage non-small cell lung cancer, VATS can be performed both lobectomy and radical<br /> * Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch<br /> Tác giả liên lạc: BS. Nguyễn Thế Vũ<br /> * Bệnh viện Bình Dân<br /> <br /> 384<br /> <br /> ĐT: 0983109079<br /> <br /> Email: thevu2000@yahoo.com<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> lymphadenectomy exactly as an open-chest surgery.<br /> Keyword: VATS lobectomy.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Quy trình phẫu thuật<br /> <br /> Phẫu thuật cắt thùy phổi qua nội soi lồng<br /> ngực đã được báo cáo lần đầu tiên bởi Kirby và<br /> Walker WS vào năm 1993(3,11). Cùng với sự xuất<br /> hiện của các dụng cụ phẫu thuật nội soi mới và<br /> với những ưu điểm: ít sang chấn, thời gian hồi<br /> phục nhanh, thẩm mỹ, nội soi lồng ngực đã<br /> được áp dụng rộng rãi trong phẫu thuật cắt<br /> thùy phổi tại nhiều trung tâm phẫu thuật lớn<br /> trên thế giới cũng như tại một số khoa phẫu<br /> thuật lồng ngực tại Việt nam. Cho đến nay, đã<br /> có những báo cáo về ứng dụng VATS trong cắt<br /> thùy phổi tại các bệnh viện như bệnh viện Bình<br /> dân, bệnh viện Việt Đức…(4,10).<br /> <br /> Trước tiên BN được gây mê bằng ống NPQ<br /> hai nòng.<br /> <br /> Khoa Ngoại bệnh viện Phạm Ngọc Thạch là<br /> một khoa mới được thành lập vào năm 2004,<br /> nhưng chúng tôi đã bắt đầu ứng dụng nội soi<br /> lồng ngực trong chẩn đoán và điều trị các bệnh<br /> lý lồng ngực như: bệnh lý trung thất, tràn khí<br /> màng phổi ngay từ thời gian đầu. Mặc dù phẫu<br /> thuật cắt thùy phổi qua nội soi lồng ngực là kỹ<br /> thuật mới và đòi hỏi trang thiết bị cũng như<br /> kinh nghiệm của phẫu thuật viên nhưng với sự<br /> giúp đỡ của hội Phổi Pháp - Việt, chúng tôi đã<br /> thực hiện phẫu thuật này từ năm 2007. Cho đến<br /> nay đã có 43 trường hợp cắt thùy phổi qua<br /> VATS được thực hiện thành công.<br /> Nghiên cứu này nhằm đánh giá hiệu quả,<br /> tính an toàn của phẫu thuật cắt thùy phổi với sự<br /> hỗ trợ của nội soi lồng ngực tại bệnh viện Phạm<br /> Ngọc Thạch.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Trong thời gian từ tháng 2/2007 đến 8/2011<br /> đã có 43 bệnh nhân được cắt thùy phổi qua<br /> VATS tại khoa ngoại bệnh viện Phạm Ngọc<br /> Thạch, trong đó có 20 nam và 23 nữ. Tuổi trung<br /> bình là: 50,25 (từ 21 - 73 tuổi).<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Nghiên cứu hồi cứu<br /> <br /> Tư thế nghiêng và độn gối bên ngực đối<br /> diện hoặc dùng bàn gấp để các khoảng gian<br /> sườn giãn rộng.<br /> Chọn vị trí rạch da khoảng 2cm để đặt trocar<br /> (thường khoảng khoang liên sườn 7 hoặc 8 phía<br /> trước đường nách giữa), đưa camera vào<br /> khoang phế mạc qua vị trí này.<br /> Đánh giá tổn thương, thực hiện sinh thiết<br /> (nếu chưa có bằng chứng mô bệnh học), quyết<br /> định phương pháp phẫu thuật: ngưng, chuyển<br /> mổ mở hay mổ bằng VATS.<br /> Nếu quyết định mổ bằng VATS thì tiếp tục<br /> mở ngực dài khoảng 4 - 6cm, thường ở khoang<br /> gian sườn 3 - 4 ngực bên hoặc đường sau. Có thể<br /> sử dụng banh sườn nhỏ trong một số trường<br /> hợp. Nếu sử dụng banh sườn thì lúc này video<br /> chỉ có giá trị là nguồn sáng cho quan sát. Sử<br /> dụng dụng cụ nội soi như kẹp phổi, dao siêu<br /> âm, clip nội soi hay stapler. Kết thúc cuộc mổ,<br /> phần phổi đã cắt và khối u sẽ được cho vào một<br /> túi và kéo ra ngoài.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Tuổi, Giới<br /> Tuổi<br /> Nhỏ nhất: 21 tuổi<br /> Lớn nhất: 73 tuổi<br /> Trung bình: 50,25 tuổi<br /> <br /> Giới<br /> Nam 20 trường hợp<br /> Nữ: 23 trường hợp<br /> <br /> Bệnh lý phẫu thuật<br /> Bệnh lý<br /> Ung thư phổi<br /> U lao<br /> Dãn phế quản<br /> Viêm phổi giả u<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 22<br /> 7<br /> 5<br /> 5<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 51,2<br /> 16,3<br /> 11,6<br /> 11,6<br /> <br /> 385<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Bệnh lý<br /> Kén phế quản<br /> U mạch máu<br /> Tổng số<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 3<br /> 1<br /> 43<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 3<br /> 1<br /> 100<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 8<br /> 6<br /> 12<br /> 7<br /> 10<br /> 43<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> 18,6<br /> 13,9<br /> 27,9<br /> 16,3<br /> 23,3<br /> 100<br /> <br /> Vị trí thùy phổi<br /> Vị trí<br /> Thùy trên phải<br /> Thùy giữa phải<br /> Thùy dưới phải<br /> Thùy trên trái<br /> Thùy dưới trái<br /> Tổng số<br /> <br /> trị các bệnh lý lành tính và ác tính của phổi như:<br /> ung thư phổi không tế bào nhỏ giai đoạn sớm<br /> có kích thước khối u nhỏ hơn 6cm, các bệnh lý<br /> phổi lành tính như: u mạch máu, u lao, giãn phế<br /> quản, kén phế quản, u nấm phổi hay khí phế<br /> thũng(12,13).<br /> Trong nhiều báo cáo, các tác giả cũng đưa ra<br /> các chống chỉ định cho phẫu thuật cắt thùy phổi<br /> qua nội soi: kích thước tổn thương hay khối u<br /> phổi lớn hơn 6cm, dày dính màng phổi toàn bộ,<br /> khối u phổi xâm lấn thành ngực(2,7).<br /> Một số tác giả đã đưa ra chống chỉ định<br /> tương đối cho các trường hợp: sau hóa trị hay xạ<br /> trị, hạch xâm lấn vào mạch máu do lo ngại việc<br /> bóc tách sẽ làm chảy máu, khối u phổi nằm ở vị<br /> trí trung tâm(2).<br /> <br /> Kích thước tổn thương<br /> Nhỏ nhất: 2 cm<br /> Lớn nhất: 7cm<br /> Trung bình: 4,7cm<br /> <br /> Thời gian phẫu thuật, lượng máu mất<br /> <br /> Thời gian hậu phẫu trung bình: 4,8 ngày (từ<br /> 2 ngày đến 20 ngày).<br /> <br /> Bệnh lý phẫu thuật chủ yếu trong báo cáo<br /> này là ung thư phổi không tế bào nhỏ với 22<br /> trường hợp, đứng thứ hai là u lao. Trong các<br /> trường hợp phẫu thuật ung thư, chúng tôi đã<br /> tiến hành VATS cắt thùy phổi cho 9 trường hợp<br /> ung thư phổi ở giai đoạn IIIA do có hạch di căn<br /> ở vị trí dưới carina, cửa sổ phế chủ hay cạnh khí<br /> quản trong đó có 1 trường hợp có kích thước<br /> khối u ở thùy dưới phổi phải có kích thước 7cm.<br /> <br /> Có 4 trường hợp (9,3%) rò khí kéo dài trên 7<br /> ngày trong đó có 2 trường hợp phải tiến hành<br /> soi lồng ngực để gây dính màng phổi.<br /> <br /> Kỹ thuật của cắt thùy phổi qua nội soi lồng<br /> ngực<br /> <br /> Thời gian phẫu thuật trung bình: 142 phút<br /> (từ 90 phút đến 210 phút).<br /> Lượng máu mất trung bình: 165ml (từ 50ml<br /> đến 400ml).<br /> <br /> Thời gian hậu phẫu<br /> <br /> Lượng dịch dẫn lưu trong 24 giờ đầu<br /> trung bình: 322,5 ml (từ 100ml đến 600ml).<br /> Không có trường hợp nào phẫu thuật lại do<br /> chảy máu sau mổ.<br /> <br /> Xếp loại TNM các trường hợp ung thư<br /> phổi (UICC 2009)<br /> T1B (2 -