Khảo sát đặc điểm lâm sàng - giải phẫu bệnh 280 trường hợp u tế bào sao

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG – GIẢI PHẪU BỆNH<br /> 280 TRƯỜNG HỢP U TẾ BÀO SAO<br /> Trần Minh Thông*, Võ Nguyễn Ngọc Trang*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát ñặc ñiểm lâm sàng và giải phẫu bệnh 280 trường hợp u tế bào sao ñược chẩn ñoán tại Bệnh viện<br /> Chợ Rẫy từ tháng 1/2008 ñến tháng 6/2009. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang.<br /> Đối tượng và phương pháp: Chúng tôi hồi cứu 280 hồ sơ lâm sàng của người bệnh có kết quả giải phẫu bệnh ñược<br /> chẩn ñoán là u tế bào sao tại Bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 1/2008 ñến tháng 6/2009.<br /> Kết quả: Nghiên cứu của chúng tôi gồm 136 nam và 144 nữ ở trong ñộ tuổi 3 – 77 với tuổi mắc bệnh trung bình là<br /> 36,5 ± 17,5, Phần lớn người bệnh thuộc nhóm tuổi 30 – 40. Triệu chứng lâm sàng thường gặp nhất là ñau ñầu 79,64%,<br /> yếu nửa người 31,07% và ñộng kinh 18,57%. Sự tương quan giữa triệu chứng lâm sàng và vị trí u có ý nghĩa thống kê (p <<br /> 0,001). Rối loạn chức năng vùng tiểu não gây thất ñiều, hội chứng tiểu não (p < 0,001). U ảnh hưởng vùng thái dương<br /> thường gây ñộng kinh (p = 0,028 < 0,05) và u vùng ñính gây yếu nửa người (p = 0,002 < 0,05). 280 trường hợp u tế bào<br /> sao chẩn ñoán giải phẫu bệnh theo tiêu chuẩn của WHO ñược phân bổ theo bốn ñộ mô học: Độ I chiếm 7,50%, ñộ II<br /> chiếm 45,36%, ñộ III chiếm 39,29% và ñộ IV chiếm 7,86%.5<br /> Kết luận: Đau ñầu, ñộng kinh, yếu nửa người là những triệu chứng quan trọng của u tế bào sao, có liên quan chủ yếu<br /> với vị trí u và tương ứng với các ñộ mô học.<br /> Từ khóa: Đau ñầu, ñộng kinh, yếu nửa người, u tế bào sao, ñộ mô học.<br /> ABSTRACT<br /> <br /> RETROSPECTIVE STUDY OF CLINICOPATHOLOGIC FEATURES<br /> OF 280 ASTROCYTOMA CASES<br /> Tran Minh Thong, Vo Nguyen Ngoc Trang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh – Vol.14 - Supplement of No 4 – 2010: 648 - 655<br /> Objective: To evaluate the cliniocopathologic features os astrocytoma cases that were diagnosed at Cho Ray Hospital<br /> between January 2008 and June 2009. Study design: Descriptive cross sectional study.<br /> Methods: We retrospective reviewed two hundred and eighty patients with a histological diagnosis of astrocytoma at<br /> Cho Ray Hospital between January 2008 and June 2009.<br /> Results: Our studied patients included 136 males and 144 females at age between 3 to 77 years with mean age of 36.5<br /> ± 17.5 years. Majority of patients were found to be in the third to fourth decade of life. The most frequent presenting<br /> symptoms were headache, hemiparesis and seizure, 79.64%, 31.07% and 18.57%, respectively. The clinical symptom and<br /> sign were significant relations of tumor location (p < 0.001). Cerebellar astrocytomas caused functional disorders as<br /> ataxia, cerebellar syndrome (p < 0.001). Astrocytomas of temporal lobe usually caused epileptic seizures (p = 0.028 <<br /> 0.05), and hemiparesis might result from astrocytomas of parietal region (p = 0.002 < 005). Four grades of astrocytoma<br /> were found as grade I 7.50%, grade II 45.36%, grade III 39.29% and grade IV 7.86%.<br /> Conclusions: Headache, hemiparesis and seizure were the most important clinical symptoms of astrocytomas. Sign<br /> and symptom mainly depended on tumor location compatible with histological grade.<br /> Key words: Headache, hemiparesis, seizure, astrocytoma, grade.<br /> dẫn ñến số người mắc bệnh u não tăng cao gần ñây. Sự gia<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> tăng<br /> số người mắc bệnh không ñáng quan ngại bằng sự<br /> Theo thống kê của Khoa Giải phẫu bệnh ở Bệnh viện<br /> chẩn<br /> ñoán không chính xác từng loại u não trong năm.<br /> Chợ Rẫy, số người mắc bệnh u não gia tăng hàng năm.<br /> Chẩn ñoán lâm sàng từng loại u não chính xác sẽ có kết<br /> Trong nhóm bệnh này, số người mắc bệnh u tế bào sao<br /> quả ñiều trị cao và chất lượng cuộc sống người bệnh ñược<br /> năm 2005 là 271, năm 2006 là 331, năm 2007 là 369.<br /> cải thiện. Do vậy, nghiên cứu về ñặc ñiểm lâm sàng u não<br /> Theo Tổ chức Y tế Thế giới, số người mắc bệnh u tế bào<br /> vẫn còn là ñề tài ñược các nhà lâm sàng quan tâm. Chúng<br /> sao gia tăng trong 3 thập niên qua(9). Sự gia tăng này chưa<br /> tôi góp phần nghiên cứu u tế bào sao theo mục tiêu sau:<br /> ñược giải thích thống nhất giữa các tác giả trên thế giới.<br /> Thật vậy, các nhà lâm sàng và hình ảnh học cho rằng sự<br /> 1. Khảo sát ñặc ñiểm dịch tễ lâm sàng u tế bào sao.<br /> tiến bộ hình ảnh học ñã giúp phát hiện bệnh nhiều hơn ở<br /> 2. Xác ñịnh ñặc ñiểm lâm sàng u tế bào sao.<br /> mỗi năm. Song, một số nhà nghiên cứu cho rằng yếu tố<br /> 3. Xem xét lại kết quả giải phẫu bệnh u tế bào sao<br /> môi trường ñã gây tổn hại ñến gen tế bào ñệm trong não,<br /> *<br /> <br /> Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Địa chỉ liên lạc: BSCKII. Trần Minh Thông. ĐT: 091820294. Email: tranmthong2003@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 648<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> trên tiêu chuẩn của WHO.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu hồi cứu, cắt ngang mô tả.<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Người bệnh ñược chẩn ñoán bệnh u não và có kết<br /> quả giải phẫu bệnh là u tế bào sao ñược chẩn ñoán tại<br /> Bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 1/2008 ñến tháng 6/2009.<br /> Tiêu chuẩn chọn lựa: Người bệnh có hồ sơ bệnh án<br /> lâm sàng, không phân biệt tuổi, giới, nghề nghiệp và có<br /> kết quả giải phẫu bệnh là u tế bào sao ñược chẩn ñoán tại<br /> Khoa Giải phẫu bệnh của Bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Cỡ mẫu<br /> <br /> Chọn mẫu toàn bộ các trường hợp u tế bào sao phù<br /> hợp tiêu chí chọn mẫu.<br /> Phương pháp xử lý số liệu<br /> Các số liệu thu thập ñược sẽ ñược xử lý trên phần<br /> mềm STATA 10. Giá trị p < 0,05 là có ý nghĩa thống kê.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Đặc ñiểm chung của mẫu nghiên cứu<br /> Về tuổi<br /> Người mắc bệnh u tế bào sao nằm trong ñộ tuổi 3 –<br /> 77 và có tuổi mắc bệnh trung bình là 36,5 ± 17,5 tuổi.<br /> Về giới<br /> 280 người bệnh gồm 136 giới nam, chiếm 48,57% và<br /> 144 giới nữ, chiếm 51,43%, tỷ lệ nam/nữ = 1/1,06.<br /> <br /> Biểu hiện lâm sàng<br /> <br /> Kết quả:<br /> Triệu chứng lâm sàng thường gặp: Đau ñầu 79,64%, kế ñến là yếu nửa người 31,07%, ñộng kinh 18,57%.<br /> Vị trí u<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 649<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> Kết quả:<br /> U tế bào trên lều: Vị trí thùy trán chiếm 33,57%, kế ñến là thùy thái dương 21,43%, thùy ñỉnh 11,07%, thùy chẩm<br /> 5,36%, não thất III 2,14%, não thất bên 2,50%, tuyến tùng 2,50%. U tế bào sao dưới lều: Vị trí tiểu não chiếm 11,43%, não<br /> thất IV 2,50%.<br /> <br /> Đặc ñiểm giải phẫu bệnh<br /> <br /> Kết quả: Trong 4 ñộ mô học u tế bào sao, ñộ II chiếm tỷ lệ phần trăm cao nhất 45,36%, kế ñến ñộ III 39,29%. U ít<br /> gặp ở ñộ I (7,50%) và ñộ IV (7,86%).<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 650<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> Hình 1. U tế bào sao lông có sợi Rosenthal<br /> và sao bào phồng vi thể<br /> (BN Phan Quốc D, nam, 14 tuổi, u tiểu não,<br /> MS GPB: B7839, HE x 200).<br /> <br /> Hình 2. U tế bào sao sợi nhân không ñiển<br /> hình<br /> (BN Huỳnh Văn T, Nam, 48 tuổi, u vùng<br /> trán, MS GPB: B2404, HEx200).<br /> <br /> Hình 3. U tế bào sao thoái sản nhân chia<br /> (BN Nguyễn Thị N, Nữ, 53 tuổi,u vùng<br /> ñính, MS GPB: B1664, HE x 200).<br /> <br /> Hình 4. U tế bào sao ñộ IV có hoại tử trong<br /> u<br /> (BN Từ Thị H, Nữ, 40 tuổi, u vùng ñính, MS<br /> GPB: A4785, HE x 200).<br /> <br /> Mối tương quan giữa lâm sàng và vị trí u<br /> Bảng 1. Phân bố biểu hiện lâm sàng theo vị trí u<br /> Trán<br /> n = 94<br /> <br /> Thái<br /> dương<br /> n = 60<br /> <br /> Đính<br /> n = 31<br /> <br /> Chẩm<br /> n = 15<br /> <br /> Đồi<br /> thị<br /> n = 21<br /> <br /> Não thất<br /> bên<br /> n= 7<br /> <br /> Tuyến<br /> tùng<br /> n=7<br /> <br /> Não thất<br /> III<br /> n=6<br /> <br /> Tiểu<br /> não<br /> n = 32<br /> <br /> Não thất<br /> IV<br /> n=7<br /> <br /> Đau<br /> ñầu<br /> <br /> 73<br /> (77,66%)<br /> <br /> 47<br /> (78,33%)<br /> <br /> 22<br /> (70,97%)<br /> <br /> 13<br /> (86,67%)<br /> <br /> 14<br /> (66,67%)<br /> <br /> 7<br /> (100%)<br /> <br /> 6<br /> (85,71%)<br /> <br /> 5<br /> (83,33%)<br /> <br /> 30<br /> (93,75%)<br /> <br /> 6<br /> (85,71%)<br /> <br /> Yếu<br /> nửa<br /> người<br /> <br /> 28<br /> (29,79%)<br /> <br /> 18<br /> (30%)<br /> <br /> 17<br /> (54,84%)<br /> <br /> 3<br /> (20%)<br /> <br /> 15<br /> (71,43%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (14,29%)<br /> <br /> 1<br /> (16,67%)<br /> <br /> 3<br /> (9,38%)<br /> <br /> 1<br /> (14,29%)<br /> <br /> Động<br /> kinh<br /> <br /> 22<br /> (24,40%)<br /> <br /> 17<br /> (28,33%)<br /> <br /> 8<br /> (25,81%)<br /> <br /> 1<br /> (6,67%)<br /> <br /> 1<br /> (4,76%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (14,29%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (3,13%)<br /> <br /> 1<br /> (14,29%)<br /> <br /> Ói<br /> <br /> 14<br /> (14,89%)<br /> <br /> 9<br /> (15%)<br /> <br /> 4<br /> (12,90%)<br /> <br /> 1<br /> (6,67%)<br /> <br /> 3<br /> (14,29%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 2<br /> (33,33%)<br /> <br /> 15<br /> (46,88%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> RL<br /> thị<br /> giác<br /> <br /> 7<br /> (7,45%)<br /> <br /> 2<br /> (3,33%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (6,67%)<br /> <br /> 2<br /> (9,52%)<br /> <br /> 1<br /> (14,29%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (16,67%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> Lơ<br /> <br /> 4<br /> <br /> 6<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 651<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> mơ<br /> <br /> (4,26%)<br /> <br /> (10%)<br /> <br /> (3,23%)<br /> <br /> (0%)<br /> <br /> (4,76%)<br /> <br /> (0%)<br /> <br /> (14,29%)<br /> <br /> (0%)<br /> <br /> (0%)<br /> <br /> (0%)<br /> <br /> RL<br /> tâm<br /> thần<br /> <br /> 6<br /> (6,38%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (3,23%)<br /> <br /> 1<br /> (6,67%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (14,29%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> HC<br /> tiểu<br /> não<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 9<br /> (28,13%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> Liệt<br /> VII<br /> TW<br /> <br /> 3<br /> (3,19%)<br /> <br /> 2<br /> (3,33%)<br /> <br /> 1<br /> (3,23%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (4,76%)<br /> <br /> 1<br /> (14,29%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> Hôn<br /> mê<br /> <br /> 2<br /> (2,13%)<br /> <br /> 2<br /> (3,33%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (14,29%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> HC<br /> tháp<br /> <br /> 1<br /> (1,06%)<br /> <br /> 1<br /> (1,67%)<br /> <br /> 1<br /> (3,23%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (3,13%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> RL<br /> cảm<br /> giác<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 1<br /> (3,23%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 2<br /> (9,52%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> RL<br /> ngôn<br /> ngữ<br /> <br /> 1<br /> (1,06%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> 0<br /> (0%)<br /> <br /> p < 0,001 χ2 = 542,45<br /> Kết quả: Sự tương quan giữa vị trí u và triệu chứng lâm sàng có ý nghĩa thống kê với p < 0,001 χ2 = 542,45. Trong<br /> ñó, có 3 mối tương quan có ý nghĩa thống kê ñược ghi nhận: Vùng thái dương và ñộng kinh (p = 0,028 < 0,05, χ2 = 4,812);<br /> vùng ñính và yếu nửa người (p = 0,002 < 0,05, χ2 = 9,194); vùng tiểu não và hội chứng tiểu não (p < 0,001).<br /> <br /> Chuyên ñề Ung Bướu<br /> <br /> 652<br /> <br />