Khảo sát mối liên quan giữa kháng Insulin và tổn thương thận ở bệnh nhân đái tháo đường Typ 2

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> KHẢO SÁT MỐI LIÊN QUAN GIỮA KHÁNG INSULIN  <br /> VÀ TỔN THƯƠNG THẬN Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYP 2 <br /> Nguyễn Thị Thanh Nga*, Hoàng Trung Vinh**, Nguyễn Thị Bích Đào*** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu: Đánh giá mối liên quan giữa tình trạng kháng insulin với đặc điểm tổn thương thận ở bệnh nhân <br /> (BN) đái tháo đường (ĐTĐ) typ 2. <br /> Đối tượng nghiên cứu và phương pháp: Nghiên cứu tiến cứu cắt ngang 288 đối tượng, chia làm 3 nhóm. <br /> Nhóm1 ‐ chứng khỏe mạnh (n=51), nhóm 2 ‐ chứng BN ĐTĐ typ 2 không tổn thương thận (n= 113), nhóm 3 ‐ <br /> BN ĐTĐ typ 2 có tổn thương thận (n= 124) khi có 1 trong các biểu hiện vi đạm niệu (MAU), albumin niệu <br /> (MAC), suy thận mạn tính (STMT) chưa có lọc máu chu kỳ. Tất cả các đối tượng được định lượng glucose‐máu <br /> lúc đói, insulin huyết thanh, C‐peptid huyết thanh. Dựa vào nồng độ glucose, C‐peptid huyết thanh để xác định <br /> chỉ số kháng insulin, độ nhạy insulin, chức năng tế bào beta theo mô hình HOMA2 vi tính, ký hiệu lần lượt là: <br /> HOMA2‐IR,  HOMA2‐%S  và  HOMA2‐%B.  Xác  định  có  kháng  insulin  khi  nồng  độ  insulin,  C‐peptid  và <br /> HOMA‐IR cao hơn, HOMA2‐%S và HOMA2‐%B thấp hơn so với chỉ số tương ứng ở nhóm chứng. Giá trị chỉ <br /> số ở BN được coi là tăng khi lớn hơn giá trị trung bình + 1 SD (phương sai), được coi là giảm khi nhỏ hơn giá trị <br /> trung bình – 1 SD của chỉ số tương ứng thuộc nhóm chứng. <br /> Kết quả: BN ĐTĐ typ 2 với tổn thương thận có giá trị trung bình insulin, C‐peptid và HOMA2‐IR tăng <br /> trong khi HOMA2‐%S và HOMA2‐%B giảm so với các chỉ số tương ứng ở nhóm chứng bệnh và nhóm chứng <br /> khỏe  mạnh.  Nồng  độ  trung  bình  insulin,  C‐peptid  và  HOMA2‐IR  tăng  dần,  HOMA2‐%S  và  HOMA2‐%B <br /> giảm dần theo thứ tự từ BN có vi đạm niệu, albumin niệu đến suy thận mạn. Tỉ lệ % BN tăng insulin, C‐peptid <br /> và  HOMA2‐IR  so  với  giá  trị  trung  bình  các  chỉ  số  tương  ứng  ở  nhóm  chứng  khỏe  mạnh  là:  81,5%,  62,1%, <br /> 79,8%. Tỉ lệ % BN giảm HOMA2‐%S và HOMA2‐%B là: 78,2% và 80,6%. <br /> Kết  luận:  Kháng insulin ở BN ĐTĐ typ 2 liên quan với tổn thương thận trong đó nồng độ insulin, C‐<br /> peptid và kháng insulin tăng dần, chỉ số nhạy cảm insulin và chức năng tế bào beta giảm dần theo các giai đoạn <br /> bệnh thận đái tháo đường. <br /> Từ khóa: kháng insulin, đái tháo đường typ 2, bệnh thận mạn do đái tháo đường. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> RELATIONSHIP BETWEEN INSULIN RESISTANCE AND DIABETIC NEPHROPATHY  <br /> IN TYPE 2 DIABETIC ADULTS <br /> Nguyen Thi Thanh Nga, Hoang Trung Vinh, Nguyen Thi Bich Dao  <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 468 ‐ 472 <br /> Patients  and  Methods: This is a prospective, cross sectional and descriptive study. We had 288 patients <br /> divided  in  3  groups:  group  1  (healthy)  including  51  healthy  people,  group  2  (control)  including  113  type  2 <br /> diabetic patients without kidney damage and group 3 (disease) including 124 type 2 diabetic adults with diabetic <br /> nephropathy. Diabetic nephropathy was defined as patient had at least one of the followings: microalbuminuria, <br /> albuminuria or chronic renal failure not requiring regular dialysis. The clinical parameters for all people were <br /> fasting blood glucose, serum insulin concentration and serum C‐peptide. Based on the concentration of glucose <br /> and serum C‐peptide, we would determine the insulin resistance index, the insulin sensitivity and the pancreatic <br /> * Bệnh viện Nguyễn Trãi <br /> ** Học viện Quân Y <br /> Tác giả liên lạc: Nguyễn Thị Thanh Nga ĐT: 0908498899<br /> <br /> 468<br /> <br /> *** Bệnh viện Chợ Rẫy <br /> Email: thanhngabvnt@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> beta cell function according to the computerised model called HOMA2 and symbolize these values as HOMA2‐<br /> IR,  HOMA2‐%S  and  HOMA2‐%B  respectively.  Insulin  resistance  was  determined  when  the  insulin <br /> concentration, C‐peptide and HOMA2‐IR were higher whereas the HOMA2‐%S and HOMA2‐%B were lower <br /> than correspondent values in the healthy group. The value was defined as high when it was more than the mean <br /> value + 1 SD (standard deviation) in healthy group; low when it was lower than the mean value – 1 SD.  <br /> Results: In type 2 diabetic patients with diabetic nephropathy, the mean values of insulin, C‐peptide and <br /> HOMA2‐IR  increased  whereas  the  HOMA2‐%S  and  HOMA2‐%B  decreased  compared  to  the  correspondent <br /> indexes in healthy and control groups. The mean values of insulin concentration, C‐peptide and HOMA2‐IR also <br /> increased gradually together with the mean values of HOMA2‐%S and HOMA2‐%B decreased in subgroups of <br /> different stages of diabetic nephropathy including microalbuminuria, albuminuria and chronic renal failure. The <br /> percentage of patients with diabetic nephropathy had increased insulin concentration, C‐peptide and HOMA2‐IR <br /> compared to correspondent indexes in healthy group were 81.5%, 62.1% and 79.8% respectively. The percentage <br /> of patients with diabetic nephropathy had decreased HOMA2‐%S and HOMA2‐%B were 78.2% and 80.6%.  <br /> Conclusion: The insulin resistance indexes were related to the diabetic nephropathy in which the insulin <br /> concentration, serum C‐peptide and insulin resistance index increased whereas the insulin sensitivity index and <br /> pancreatic beta cell function index decreased corresponding to different stages of diabetic nephropathy. <br /> Key words: insulin resistance, diabetic nephropathy.  <br /> typ  2.  Sự  gia  tăng  tình  trạng  kháng  insulin  sẽ <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> ảnh hưởng đến tiến triển của tổn thương thận.  <br /> Kháng insulin đóng vai trò quan trọng trong <br /> Mục tiêu nghiên cứu của đề tài: khảo sát mối <br /> sinh bệnh học của đái tháo đường typ 2 và trong <br /> liên quan giữa kháng insulin với tổn thương thận và <br /> các biến chứng mạch máu. Kháng insulin có thể <br /> giai  đoạn  tổn  thương  thận  ở  bệnh  nhân  đái  tháo <br /> là  một  yếu  tố  nguy  cơ  của  bệnh  thận  đái  tháo <br /> đường typ 2.  <br /> đường.  Các  nghiên  cứu  trước  đây  đã  cho  thấy <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> rằng  kháng  insulin  có  thể  xuất  hiện  sớm,  thậm <br /> chí  sớm  hơn  ở  những  bệnh  nhân  với  mức  độ <br /> Đối  tượng  nghiên  cứu  bao  gồm  288  chia  3 <br /> bệnh thận mạn ở giai đoạn 3, 4. Giảm độ  nhạy <br /> nhóm,  nhóm  1‐  nhóm  chứng  khỏe  mạnh  (n  = <br /> cảm  insulin  đã  được  chứng  minh  có  liên  quan <br /> 51), nhóm 2 – BN ĐTĐ typ 2 không tổn thương <br /> đến  chức  năng  thận  suy  giảm  ngay  cả  trong <br /> thận  (n  =  113),  nhóm  3‐  BN  ĐTĐ  typ  2  tổn <br /> bệnh thận mạn(4,10). <br /> thương thận chưa có lọc máu chu kỳ (n = 124).  <br /> Tổn  thương  thận  là  1  trong  các  biến  chứng <br /> hay  gặp,  xuất  hiện  sớm  ở  BN  ĐTĐ  typ  2.  Tổn <br /> thương thận ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 <br /> xuất  hiện  theo  các  giai  đoạn  từ  nhẹ  đến  nặng, <br /> đầu tiên là sự xuất hiện vi đạm niệu, sau đó là <br /> albumin  niệu  trong  đó  có  thể  xuất  hiện  hội <br /> chứng thận hư, cuối cùng là suy thận mạn tính <br /> các giai đoạn mà nặng nhất là suy thận mạn tính <br /> giai đoạn cuối cần phải điều trị bằng các phương <br /> pháp thay thế thận(2,8).  <br /> Kháng insulin vừa là cơ chế bệnh sinh đồng <br /> thời  cũng  là  yếu  tố  nguy  cơ,  có  liên  quan  đến <br /> biến  chứng  thận  ở  bệnh  nhân  đái  tháo  đường <br /> <br /> Nội tiết<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Thiết  kế  nghiên  cứu:  tiến  cứu,  cắt  ngang, <br /> mô tả, so sánh. <br /> <br /> Nội dung nghiên cứu <br /> Sau khi xác định các đối tượng thuộc nhóm 1 <br /> là  người  khỏe  mạnh,  tiến  hành  xét  nghiệm  các <br /> chỉ  số  glucose,  insulin,  c‐peptid  huyết  thanh. <br /> Tính các chỉ số kháng insulin dựa vào nồng độ <br /> glucose,  c‐peptid  theo  mô  hình  HOMA2  bằng <br /> cách  xác  định  chỉ  số  kháng  insulin  (HOMA  2‐<br /> IR), độ nhạy insulin (HOMA2‐%S) và chức năng <br /> tế bào beta (HOMA2‐ %B). Ở BN thuộc nhóm 2 <br /> và nhóm 3 cũng xét nghiệm các chỉ số tương tự <br /> <br /> 469<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> và  tính  toán  các  chỉ  số  kháng  insulin  tương  tự <br /> như ở nhóm chứng khỏe mạnh. <br /> Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 16.0. Giá <br /> trị của 1 chỉ số ở BN được coi là tăng khi trị tuyệt <br /> đối > X  + 1SD, giảm khi trị tuyệt đối < X  ‐ 1SD <br /> <br /> giá trị tương ứng của nhóm chứng. Xác định có <br /> kháng insulin khi tăng nồng độ insulin, c‐peptid <br /> huyết  thanh,  HOMA2‐  IR;  giảm  HOMA2‐%S, <br /> HOMA2‐%B. <br /> <br /> KẾT QUẢ <br /> Bảng 1: Đặc điểm chung của các đối tượng nghiên cứu <br /> Chỉ số<br /> n<br /> Nam: Nữ<br /> Tuổi (năm)<br /> BMI<br /> Thời gian phát hiện bệnh ĐTĐ (năm)<br /> HATT<br /> HATTr<br /> <br /> N1<br /> 51<br /> 11: 40<br /> 66,4<br /> 21,6 ± 1,5<br /> <br /> Bảng 1 cho thấy các chi tiết nhân khẩu học, <br /> nhân trắc học và huyết động của các đối tượng <br /> nghiên cứu. <br /> Đối  tượng  nữ  trong  mỗi  nhóm  đều  chiếm <br /> tỷ lệ cao. <br /> Tỷ lệ đối tượng theo giới giữa 3 nhóm khác <br /> biệt không có ý nghĩa thống kê. <br /> <br /> N2<br /> 113<br /> 30: 83<br /> 65,9<br /> 23,1 ± 3,5<br /> 6,6 ± 5,8<br /> 129,1 ± 15,4<br /> 76,7 ± 7,6<br /> <br /> N3<br /> 124<br /> 33:91<br /> 69,4<br /> 22,6 ± 3,9<br /> 9,3 ± 6,3<br /> 136,9 ± 19,1**<br /> 77,2 ± 7,5<br /> <br /> Tuổi trung bình của đối tượng thuộc 3 nhóm <br /> tương đương nhau. <br /> Thời gian phát hiện bệnh trung bình của BN <br /> ĐTĐ  typ  2  có  tổn  thương  thận  cao  hơn  so  với <br /> BN ĐTĐ typ 2 không có tổn thương thận. <br /> Giá  trị  trung  bình  (GTTB)  HATT  ở  BN <br /> thuộc nhóm nghiên cứu cao hơn  so  với  nhóm <br /> chứng bệnh. <br /> <br /> Bảng 2: So sánh một số chỉ số giữa bệnh nhân thuộc 3 thể lâm sàng tổn thương thận <br /> Chỉ số<br /> Tuổi (năm)<br /> Thời gian phát hiện bệnh (năm)<br /> Glucose máu lúc đói (mmol/l)<br /> HbA1c (%)<br /> MLCT (ml/1,73m2/phút)<br /> HATT (mmHg)<br /> HATTr (mmHg)<br /> <br /> MAU (n=22)<br /> 67,6 ± 10,4<br /> 6,3 ± 4,7<br /> 9,0 ± 3,96<br /> 8,38 ± 2,32<br /> 98,5 ± 8,4<br /> 132,5 ± 19,7<br /> 75 ± 7,5<br /> <br /> MAC (n=39)<br /> 68,3 ± 9,9<br /> 7,4 ± 6,4<br /> 9,32 ± 4,16<br /> 9,05 ± 2,64<br /> 95,2 ± 6,1<br /> 141,9 ± 16,3<br /> 78,6 ± 6,5<br /> <br /> Mức độ tổn thương thận nặng dần thì: Thời <br /> gian phát hiện bệnh tăng dần, MLCT giảm dần, <br /> chỉ số HATT‐ HATTr tăng dần có ý nghĩa thống <br /> <br /> STMT (n=63)<br /> 68,4 ± 9,7<br /> 11,1 ± 6,1<br /> 9,66 ± 3,31<br /> 8,07 ± 1,77<br /> 48,16 ± 11,82<br /> 148,1 ± 17,9<br /> 79,6 ± 7,6<br /> <br /> P-ANOVA<br /> >0,05<br /> 0,05<br /> >0,05<br /> 1,92)<br /> Giảm HOMA2%S (