Khó khăn của học viên Lào tại Học viện Kỹ thuật Quân sự trong việc nghe hiểu tiếng Việt và một số biện pháp khắc phục

TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHÓ KHĂN CỦA HỌC VIÊN LÀO<br /> TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ<br /> TRONG VIỆC NGHE HIỂU TIẾNG VIỆT<br /> VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC<br /> NGUYỄN THỊ THANH THỦY*<br /> *<br /> Học viện Kỹ thuật Quân sự,  thuytiengviet@gmail.com<br /> Ngày nhận bài: 27/02/2019; ngày sửa chữa: 22/5/2019; ngày duyệt đăng: 30/5/2019<br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Trong bốn kỹ năng ngôn ngữ, kỹ năng nghe hiểu được coi là một trong những kỹ năng khó nhất.<br /> Do đó, việc rèn luyện và phát triển kỹ năng nghe hiểu phải đi trước một bước. Bài viết sẽ tìm<br /> hiểu những khó khăn của học viên Lào khi nghe hiểu tiếng Việt thông qua phương pháp so sánh,<br /> đối chiếu một số điểm cơ bản giữa hai ngôn ngữ Việt-Lào, từ đó đề xuất một số phương pháp<br /> giảng dạy phù hợp nhằm khắc phục phần nào những khó khăn trong kỹ năng nghe-hiểu của học<br /> viên. Các biện pháp nhằm cải thiện kỹ năng nghe hiểu được trình bày thông qua một số biện pháp<br /> chung như trau dồi kỹ năng nghe tích cực, nghe nắm ý chính, nghe kết hợp với hình ảnh, nghe<br /> giữa chuyên sâu và mở rộng… Bài viết cũng giới thiệu một số dạng bài nghe ở những cấp độ<br /> khác nhau, giúp giảng viên chủ động hơn trong việc thiết kế bài giảng sao cho phù hợp với trình<br /> độ của học viên.<br /> Từ khóa: nghe-hiểu, nghe tích cực, nghe mở rộng, nghe qua hình ảnh, nghe nhận biết<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ học viên Lào nói chung đang theo học tiếng Việt<br /> tại Việt Nam.<br /> Từ kinh nghiệm hơn 10 năm giảng dạy tiếng<br /> Việt cho học viên quân sự Lào trình độ đại học tại Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ xin<br /> Học viện Kỹ thuật Quân sự (HVKTQS), chúng tôi tập trung tìm hiểu về một số điểm khác biệt giữa<br /> nhận thấy có một số khó khăn cơ bản của học viên hai ngôn ngữ Việt-Lào gây nên những cản trở<br /> Lào khi học tiếng Việt như: trình độ, lứa tuổi học trong quá trình nghe hiểu của học viên, từ đó đưa<br /> viên trong một lớp không đồng đều, không được ra một số biện pháp khắc phục nhằm nâng cao kỹ<br /> sinh hoạt cùng học viên Việt Nam, điểm khác biệt năng nghe hiểu.<br /> giữa hai ngôn ngữ… Tất cả những điều này là rào<br /> cản khiến học viên Lào nghe hiểu chưa tốt. Mặc 2. SỰ KHÁC BIỆT GIỮA HAI NGÔN<br /> dù đối tượng khảo sát của chúng tôi mới chỉ dừng NGỮ VIỆT-LÀO<br /> lại ở học viên Lào đang học tại HVKTQS, nhưng 2.1. Khác biệt về thanh và dấu thanh<br /> tính phổ quát của vấn đề nghiên cứu theo chúng tôi<br /> không chỉ giới hạn trong môi trường HVKTQS mà Đặc điểm đầu tiên dẫn đến những khó khăn<br /> nó mang tính chất chung đối với tất cả học viên, của học viên Lào khi nghe hiểu tiếng Việt là khó<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 20 (7/2019) 97<br /> v TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> khăn trong việc phân biệt dấu thanh. Điều này xuất Tuy nhiên, trên thực tế, người Lào thường<br /> phát từ sự khác nhau về dấu thanh giữa tiếng Lào chỉ sử dụng hai thanh là “mạy ệc” và “mạy thô”.<br /> và tiếng Việt. Chính vì lẽ đó, khi nói, đọc, và nhất là khi nghe<br /> tiếng Việt, học viên Lào luôn cảm thấy lúng túng<br /> Tiếng Lào có 4 dấu (mạy ệc, mạy thô, mạy t-ri, với dấu thanh, đặc biệt là các dấu ngã, nặng, hỏi<br /> mạy chặt-ta-wa) nhưng lại có 6 thanh (cao thường; trong tiếng Việt.<br /> trung bình – thấp thường; trung bình – thấp thô;<br /> thấp ệc; cao – trung bình ệc; cao thô). Người Lào 2.2. Khác biệt về cấu trúc từ vựng<br /> gọi tên thanh tiếng Lào theo phụ âm đầu vần là phụ<br /> âm cao, phụ âm trung bình hay phụ âm thấp kết “Tiếng Việt là tiếng đơn âm tiết, … không có<br /> hợp với dấu hoặc không kết hợp với dấu. Nghĩa là biến hóa hình thái” (Nguyễn Tài Cẩn, 1999, tr.44-<br /> người Lào phát âm ra một tiếng có dấu không chỉ 45). Về cơ bản, tiếng Việt và tiếng Lào đều là<br /> phụ thuộc vào việc dấu thanh được hiển thị trên từ ngôn ngữ đơn lập, đơn âm tiết, không chia động<br /> mà còn phụ thuộc vào quy tắc kết hợp phụ âm đầu, từ, giống, số, cách mà chỉ thêm các phụ từ để chỉ<br /> nguyên âm và âm chắn cuối (Ví dụ: Phụ âm đầu thì của hành động. Đây được coi là điểm giống<br /> nhau cơ bản giữa hai ngôn ngữ Việt và Lào. Điều<br /> + nguyên âm ngắn + âm chắn cuối là ກ, ດ, ບ thì<br /> này vừa là một thuận lợi cho học viên Lào khi học<br /> dấu phát ra sẽ là thanh sắc; Phụ âm đầu + nguyên<br /> tiếng Việt nói chung và luyện kỹ năng nghe nói<br /> âm dài + âm chắn cuối là ກ, ດ, ບ thì dấu phát ra<br /> riêng, song đôi khi nó cũng là một cản trở. Bởi<br /> sẽ là thanh nặng, …). Điểm khác biệt nữa là trong<br /> vì, học viên Lào thường nghĩ cứ ráp các từ vào<br /> 6 thanh nói trên được sử dụng trong từ có âm tiết<br /> là có thể tạo thành một câu do đó khi nghe, học<br /> vang và trong từ có âm tiết tắc lại phát thành những<br /> viên thường không có ý thức nghe cả câu/cả đoạn<br /> dạng tương ứng khác nhau. Các thanh trong tiếng để hiểu đại ý mà có xu hướng nghe từng từ, hiểu<br /> Lào đôi khi tương ứng với các thanh trong tiếng nghĩa của các từ đơn lẻ trong một đoạn âm thanh<br /> Việt, nhưng đôi khi không có thanh tương đương rồi suy ra nghĩa của câu. Điều này rất dễ dẫn đến<br /> trong tiếng Việt. Sự tương ứng của dấu thanh giữa hai sai lầm mà học viên Lào thường mắc phải.<br /> hai ngôn ngữ thể hiện như bảng 1.<br /> Thứ nhất, nếu học viên nghe không tốt sẽ dẫn<br /> Bảng 1. Sự tương ứng của dấu thanh giữa hai đến việc phân xuất từ trong câu sai. Ví dụ câu<br /> ngôn ngữ “Vàng phải thử trong lửa mới biết vàng thật hay<br /> Sự tương ứng<br /> giả”, được học viên nghe thành các “từ”: Vàng<br /> Dấu thanh tiếng Lào trong tiếng phải / thử trong / lửa mới / biết vàng / thật hay /<br /> Việt giả” rồi sau đó dùng từ điển để tra các “từ” này.<br /> Thanh cao: được tạo bởi “mạy t-ri’ và được viết là Thanh sắc<br /> Thứ hai, nếu học viên có thói quen nghe chuỗi<br /> ໊<br /> “ ” như trong từ ກ໊າ và được phát âm là “cá”<br /> âm thanh trên sự phân xuất từng âm tiết cũng sẽ<br /> Thanh thấp: được tạo bởi “mạy ệc” và được viết Thanh huyền dẫn đến việc học viên tra nghĩa của từng âm tiết,<br /> ่<br /> là “ ” tức là một dấu nháy như thanh sắc ở phía song “nghĩa của cả câu thậm chí nghĩa của từ đa<br /> trên, ví dụ trong từ ກ່າ được phát âm là “cà”<br /> âm tiết không phải lúc nào cũng là nghĩa của “tổng<br /> Thanh luyến lên: được tạo bởi “mạy chặt-ta-wa” Thanh hỏi số” các âm tiết trong cụm từ” (Nguyễn Ngọc Ân,<br /> ๋<br /> và được viết là “” tức là một dấu cộng ở phía trên 2011, tr.130). Tôi đã gặp trường hợp một học viên<br /> đầu như từ ກ໋າ và được phát âm là “cả” Lào tra nghĩa của hai từ “giáo” và từ “sư” một<br /> Thanh luyến xuống: được gọi là “mạy thô” và Thanh nặng cách tách rời khi nghe được từ “giáo sư” sẽ khiến<br /> ้<br /> được viết là “ ” giống như dấu ngã của tiếng<br /> cho nghĩa của từ bị làm méo mó, thậm chí sai lệch<br /> Việt ở phía trên nhưng nó phát âm gần giống hẳn so với ý nghĩa thực của từ. Tóm lại, nếu học<br /> thanh nặng trong tiếng Việt như từ này ກ້າ và viên giữ thói quen hiểu nghĩa theo cách ghép các<br /> được phát âm là “cạ”<br /> từ lại với nhau, hiểu theo cách phân xuất từng từ/<br /> Thanh bằng: nghĩa là không có dấu gì ở trên Thanh không âm tiết một thì sẽ rất khó để nghe và hiểu được<br /> hoặc dưới như từ ກາ này được phát âm là “ca”<br /> chính xác nội dung của lời nói.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 98 Số 20 (7/2019)<br />  TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> 2.3. Khác biệt về từ mang ý nghĩa ngữ pháp Những khác biệt về ngôn ngữ trên là một trong<br /> những yếu tố gây ra sự khó khăn cho học viên<br /> Ngôn ngữ Lào khá đơn giản, ít tồn tại các từ trong kỹ năng nghe hiểu, nhất là giai đoạn đầu học<br /> mang ý nghĩa ngữ pháp đa nghĩa, trong khi tiếng tiếng Việt. Từ thực tế trên, tôi xin đề xuất một số<br /> Việt thì ngược lại. Các từ biểu thị ý nghĩa ngữ pháp biện pháp nhằm cải thiện kỹ năng nghe hiểu của<br /> trong tiếng Việt đa dạng và phụ thuộc rất nhiều vào<br /> học viên Lào khi học tiếng Việt như sau:<br /> bối cảnh giao tiếp. Tính đa nghĩa này gây ra nhiều<br /> khó khăn cho học viên nói chung và khó khăn 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC<br /> trong kỹ năng nghe hiểu nói riêng. Cụ thể, trong<br /> giao tiếp, học viên thường cảm thấy lúng túng để 3.1. Biện pháp chung<br /> hiểu chính xác nghĩa của từ. Ví dụ thử khảo sát<br /> một từ “đã” trong chức năng là từ mang ý nghĩa 3.1.1. Trau dồi kỹ năng nghe tích cực, nghe<br /> ngữ pháp chúng ta sẽ thấy, ở những vị trí khác nắm ý chính cho học viên<br /> nhau, từ này sẽ làm cho ý nghĩa của câu được hiểu<br /> theo nghĩa khác nhau: Khi học tiếng Việt, học viên Lào thường có tư<br /> duy lắp ráp các từ đơn để diễn đạt ý muốn nói (ví<br /> - Chỉ thời gian trong quá khứ: Anh ấy đã về<br /> dụ: “Lúc 5h30 dậy, đánh răng, ăn sáng, tôi đi học”)<br /> nước rồi.<br /> mà đôi khi “không để ý” đến cấu trúc ngữ pháp cả<br /> - Chỉ thời gian trong tương lai gần, mang ý câu. Tư duy này ảnh hưởng rất lớn đến quá trình<br /> nghĩa tình thái, ý nói thời gian đi quá nhanh: Ngày nghe vì học viên thường có thói quen nghe từ, nghe<br /> mai đã là thứ hai rồi à? câu mà không nghe ý để hiểu nội dung chính của<br /> bài. Chính vì thế, giảng viên phải trau dồi kỹ năng<br /> - Chỉ thời gian xảy ra trong quá khứ nhưng còn nghe tích cực, có chủ đích cho học viên. Muốn như<br /> tiếp diễn đến hiện tại: Nó đã nghỉ suốt một tuần rồi. vậy, giảng viên nên phát triển dạng bài nghe như:<br /> nghe và lựa chọn thông tin chính cho từng đoạn<br /> - Chỉ mức độ hoàn toàn đầy đủ: Bác cứ ăn đi<br /> rồi phát triển lên thành nghe và tìm ý chính cho<br /> cho đã.<br /> cả bài. “Ngoài việc nghe, hiểu, giảng viên cũng<br /> - Chỉ một việc được ưu tiên làm trước một việc cần rèn cho học viên kỹ năng phán đoán” (Nguyễn<br /> khác: Anh cứ ngồi nghỉ cho lại sức đã rồi đi đâu Văn Thông 1997, tr.47). Việc học viên không biết<br /> hãy đi. một số từ trong bài nghe là chuyện bình thường.<br /> … Tuy nhiên, người nghe có thể đoán nghĩa của từ,<br /> Vì vậy, nếu học viên không hiểu rõ bản chất của bài dựa vào chủ đề nghe, bối cảnh giao tiếp,<br /> của từ ngữ pháp thì sẽ khó hiểu được đúng ý nghĩa cấu trúc ngữ pháp để hiểu đúng nội dung toàn bài.<br /> của câu ngay cả khi nghe được.<br /> 3.1.2. Tạo hứng thú cho học viên thông qua<br /> 2.4. Khác biệt về vị trí của từ chỉ tần suất và các bài nghe kết hợp hình ảnh<br /> số từ-loại từ trong câu<br /> Trong những năm gần đây, việc sử dụng video<br /> Tiếng Việt Tiếng Lào<br /> trong giảng dạy ngôn ngữ ngày càng phổ biến. Nó<br /> tạo hứng thú học cho học viên trong việc nâng cao<br /> Từ chỉ Thường đứng ngay sau chủ Thường đứng cuối câu:<br /> tần suất ngữ hoặc đứng đầu câu: chất lượng kỹ năng nghe hiểu. Khi học viên nghe<br /> VD: Nó luôn luôn đến lớp (Măn pày hiên xạ lượi và nhìn, họ có thể dễ dàng hiểu ý nghĩa lời nói<br /> muộn. lượi)<br /> cũng như tâm trạng thông qua cử chỉ, điệu bộ và<br /> Số từ, Số từ + loại từ + danh từ Danh từ + số từ + loại từ biểu cảm gương mặt của người nói. Các tài liệu<br /> loại từ VD: Tôi mua hai cái áo. Khọi xự sựa sỏong phửn)<br /> nghe nên gồm nhiều cấp độ từ dễ đến khó, tạo<br /> Chị ấy có hai con. (Ượi nặn mi lục sỏong cơ hội cho học viên được tiếp xúc với ngôn ngữ<br /> khôn)<br /> tự nhiên, phong phú và sinh động. Ví dụ: giảng<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 20 (7/2019) 99<br /> v TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> viên cho học viên luyện nghe hiểu qua các video của học viên. Ở đây, chúng tôi xin đề cập kỹ hơn<br /> giới thiệu về món ăn, điểm du lịch, đất nước, con việc thiết kế bài nghe ở giai đoạn đầu.<br /> người, … Áp dụng phương pháp này có thể làm<br /> tăng sự nhiệt tình, nuôi dưỡng niềm yêu thích của 3.2.1. Cấp độ nghe mang tính chất máy móc<br /> học viên đối với hoạt động nghe hiểu và từ đó giúp<br /> họ đạt được thành công trong việc học tiếng Việt Đây là cấp độ nghe giúp học viên sao chép,<br /> nói chung. thiết lập một hệ thống ngữ âm, từ vựng mới trong<br /> não bộ làm cơ sở cho việc phát triển ngôn ngữ thứ<br /> 3.1.3 . Kết hợp nghe chuyên sâu và nghe mở rộng hai. Nguyễn Thị Hoàng Yến (2013, tr.501) cho<br /> rằng: “Rèn luyện kỹ năng nghe trong giai đoạn đầu<br /> Mục đích của nghe chuyên sâu là xây dựng tiếp nhận ngôn ngữ là rất quan trọng. Nó giúp học<br /> các kỹ năng nghe cơ bản còn nghe mở rộng là để viên điều chỉnh phát âm, phân biệt từ, các cụm từ<br /> nâng cao và mở rộng tính hiệu quả cho kỹ năng trên một dòng âm thanh và nhận thức được ý nghĩa<br /> nghe chuyên sâu, từ đó cải thiện khả năng nghe nói của cả câu”. Việc rèn luyện kỹ năng nghe ở giai<br /> chung cho học viên. Do vậy, trong giảng dạy kỹ đoạn này gồm những bước cơ bản có thể áp dụng<br /> năng nghe hiểu, giảng viên nên hướng dẫn học viên thành các cấp độ bài tập từ dễ đến khó, từ sao chép<br /> kết hợp cả kỹ năng nghe mở rộng lẫn chuyên sâu. đến tái tạo như sau:<br /> Học viên nên luyện nghe các nội dung liên quan<br /> đến những khía cạnh của cuộc sống hàng ngày, - Giới thiệu ngữ âm cơ bản: Giảng viên miêu tả<br /> khoa học và công nghệ, tài liệu chuyên ngành... cấu âm, đọc hệ thống nguyên âm, phụ âm, so sánh<br /> Giảng viên phải tạo ta môi trường nghe thu hút cao độ của dấu thanh, học viên nghe và nhắc lại.<br /> được sự quan tâm của học viên khiến họ thêm<br /> đam mê và nhiệt tình đối với việc học tiếng Việt. Như trên chúng tôi đã trình bày, học viên Lào<br /> khá yếu trong khi phát âm các từ/tiếng có chứa dấu<br /> 3.1.4. Kết hợp nghe với rèn các kỹ năng khác ngã, nặng, hỏi. Vì vậy, phần này giảng viên cần<br /> dành thời gian nhiều hơn để luyện các từ/tiếng có<br /> Trong giảng dạy nghe hiểu, giảng viên nên kết chứa dấu thanh này.<br /> hợp phát triển kỹ năng nghe cùng với các kỹ năng<br /> khác như nói, đọc và viết. Ví dụ: sau khi nghe, học Ví dụ: Nghe và điền dấu thanh thích hợp<br /> viên có thể kể lại nội dung bài nghe hoặc tham gia<br /> thảo luận về những gì họ nghe được. Bằng cách la – la – la ( lả - lã – lạ); ba – ba – ba ( bạ – bả<br /> này, học viên học được cách kết hợp giữa nghe và - bã) ; le – le – le (lẽ – lẹ – lẻ), …<br /> nói. Ngoài ra, giảng viên cũng có thể kết hợp giữa<br /> nghe và viết. Ví dụ, sau khi nghe, giảng viên yêu Các dấu thanh này sẽ bị xáo trộn, đổi chỗ liên<br /> cầu học viên viết về ý nghĩa của bài nghe hoặc viết tục để học viên nghe và nắm được độ cao thấp,<br /> tóm tắt lại nội dung của bài. khác nhau của dấu thanh.<br /> <br /> Ngoài những biện pháp chung kể trên, để khắc - Phát âm từ - nghe và nhắc lại. Việc phát âm<br /> phục những khó khăn trong nghe hiểu đối với học từ, nghe và nhắc lại nhiều lần giúp học viên nhớ<br /> viên Lào học tiếng Việt, theo chúng tôi có nhiều từ, cụm từ để tránh trường hợp đọc/phân xuất từ<br /> cách thiết kế bài luyện ứng với trình độ khác nhau không đúng.<br /> của học viên.<br /> - Phát âm các câu ngắn – nghe và nhắc lại. Giai<br /> 3.2. Biện pháp chuyên biệt đoạn nghe câu, giảng viên nên cho học viên nghe<br /> nhiều câu có số từ, loại từ và từ chỉ tần suất để học<br /> Ở mỗi cấp độ nghe khác nhau, giảng viên sẽ có viên nắm chắc hơn vị trí của các từ loại này trong<br /> cách thiết kế bài nghe sao cho phù hợp với trình độ tiếng Việt.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 100 Số 20 (7/2019)<br />  TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> Ví dụ: Nghe và nhắc lại các câu sau: các kiểu cấu âm cơ bản trong tiếng Việt, tiếp nhận<br /> được trọng âm và ngữ điệu của lời nói tạo nền tảng<br /> Họ thường xuyên đi chơi vào cuối tuần. vững chắc trong học tập, giao tiếp sau này.<br /> Chúng tôi luôn luôn giúp đỡ lẫn nhau.<br /> Anh ấy mới mua một cái máy vi tính. 3.2.2. Cấp độ nghe nhận biết<br /> Chị ấy mượn 2 quyển sách ở thư viện.<br /> Ở cấp độ này, mức độ nghe đã được đẩy lên<br /> Lưu ý là, ở giai đoạn này, để học viên có thể một yêu cầu cao hơn. Học viên không chỉ cần nghe<br /> nghe và nhắc lại các câu một cách trơn tru thì trước được vỏ âm thanh mà còn phải hiểu được ý nghĩa<br /> khi đọc cả câu, giảng viên nên cho học viên đọc các của từ, học viên cũng được rèn luyện ý thức nghe<br /> từ/cụm từ trong câu, sau đó mới đọc trơn cả câu. cả câu để nắm bắt ý. Ở cấp độ nghe này, giảng viên<br /> có thể áp dụng một số dạng bài tập sau:<br /> - Nghe theo dây chuyền: Giảng viên nói một<br /> từ hoặc một câu ngắn cho học viên A nghe, học - Nghe một đoạn văn (hoặc đoạn hội thoại hoặc<br /> viên A nói lại cho học viên B, học viên B nói lại xem một đoạn clip) ngắn và lựa chọn phương án<br /> cho học viên C.... Và học viên cuối cùng nói lại đúng trong số các câu trả lời cho sẵn dưới dạng<br /> cho giảng viên nghe. Sau đó giảng viên đưa ra câu trắc nghiệm: A, B, C.<br /> đúng. Nếu học viên sai giảng viên sẽ sửa trực tiếp<br /> và chỉ ra lỗi sai của học viên. Ví dụ: Giảng viên chuẩn bị một clip có hình ảnh<br /> đẹp về ngày Tết Nguyên đán. Tốc độ nói trong clip<br /> Cũng với bài tập này, giảng viên hoàn toàn có phải phù hợp với trình độ học viên, từ ngữ rõ ràng.<br /> thể chuẩn bị và chia lớp thành các đội chơi với<br /> * Trước nghe/xem: Giảng viên cho học viên<br /> nhau theo hình thức: Giảng viên viết ra giấy một<br /> đọc trước một số từ khó (nếu cần, giảng viên có<br /> câu ngắn, (trên đó viết luôn sự phân xuất của từ).<br /> thể giải thích các cụm từ khó): tháng Giêng, tháng<br /> Ví dụ: Chạp, lễ cúng tiễn, trang hoàng, trưng tết<br /> <br /> “Mùa xuân / là / tết / trồng cây” Tết Nguyên đán<br /> “Nhân dịp năm mới, / em / đến / chúc Tết / anh<br /> chị / và / các cháu” Tết Nguyên Đán hay còn gọi là Tết Cả, Tết Ta<br /> là dịp lễ quan trọng nhất của Việt Nam. Chính Tết<br /> Giảng viên đọc từ/câu cho học viên 1 nghe. diễn ra trong 3 ngày là ngày mồng 1 mồng 2 và<br /> Học viên 1 nói cho học viên 2 nghe, học viên 2 nói mồng 3 tháng Giêng Âm lịch, nhưng thực tế từ sau<br /> lại từ/câu mà mình nghe được học viên 3 nghe, cứ ngày 23 tháng Chạp (tháng 12 âm lịch), sau khi<br /> thế cho đến người cuối cùng của nhóm sẽ là người làm lễ cúng tiễn ông Táo về trời thì không khí Tết<br /> nói từ/câu mà mình nghe được từ bạn cho giảng đã bắt đầu đến mọi nhà. Đêm 30 tháng Chạp gọi<br /> viên nghe. Cuối cùng, giảng viên sẽ đưa tờ giấy là đêm giao thừa. Vào dịp tết, nhà nào cũng dọn<br /> có chữ để cả nhóm cùng nhận xét xem bạn nghe dẹp, trang hoàng sạch sẽ. Người miền Bắc thường<br /> có đúng không, cách phân xuất từ có đúng không. mua hoa đào còn người miền Nam thường mua<br /> hoa mai về trưng tết. Mọi người cùng tất bật chuẩn<br /> Cấp độ nghe thứ nhất, giảng viên áp dụng bị các món ăn cho ngày tết như giò, chả nem, canh<br /> nhiều trong thời gian đầu học viên học ngữ âm. bóng, … nhưng món ăn không thể thiếu với người<br /> Các dạng bài tập nghe kiểu này đơn giản nhưng Việt vào dịp đặc biệt này là bánh chưng. Ngoài ra,<br /> lại rất cần thiết vì loại bài tập mang tính chất máy trong 3 ngày Tết, người dân Việt Nam thường có<br /> móc sẽ giúp học viên sao chép, thiết lập một hệ phong tục đi thăm viếng và chúc Tết gia đình, họ<br /> thống ngữ âm, từ vựng mới trong não bộ làm cơ hàng, bạn bè, làng xóm để hỏi thăm những điều đã<br /> sở cho việc phát triển ngôn ngữ thứ hai. Dạng bài làm được trong năm cũ và chúc nhau một năm mới<br /> luyện này cũng giúp học viên sẽ lĩnh hội trọn vẹn tốt lành, may mắn, phát tài phát lộc.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 20 (7/2019) 101<br /> v TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> * Trong nghe: Giảng viên mở clip/đọc 2 lần để *Cuối cùng: giảng viên sửa những lỗi sai (nếu<br /> học viên nghe; học viên nghe và lưu nhớ lại những có) cho học viên và củng cố lại bài nghe.<br /> thông tin cần thiết.<br /> - Nghe xác nhận thông tin đúng/sai: Học viên<br /> * Sau nghe: Học viên làm bài tập nghe nhận nghe một đoạn hội thoại (hoặc nghe/xem clip), sau<br /> biết dưới dạng trắc nghiệm: đó giảng viên đưa ra các phương án để học viên<br /> kiểm tra xem thông tin đúng/sai.<br /> 1. Tết Nguyên Đán hay còn gọi là Tết Cả, Tết<br /> Ta là dịp lễ ……….. nhất của Việt Nam. - Nghe và điền những từ còn thiếu vào chỗ<br /> trống. Giảng viên chuẩn bị một số đoạn văn (hội<br /> A. quan trọng thoại), lược bớt một số từ và tạo thành chỗ trống.<br /> B. trang trọng Giảng viên đọc đoạn văn nguyên bản, học viên<br /> C. thận trọng nghe và điền những từ còn thiếu vào chỗ trống.<br /> <br /> 3. Chính Tết diễn ra trong 3 ngày là ………….. - Nghe thông qua một trò chơi: học viên tham<br /> tháng Giêng Âm lịch. gia theo từng cặp: học viên A miêu tả một bạn nào<br /> đó trong lớp, học viên B nghe và đi tìm người mà<br /> A. ngày 30 mồng 1 và mồng 2 A miêu tả.<br /> B. ngày mồng 2, mồng 3 và mồng 4 <br /> C. ngày mồng 1 mồng 2 và mồng 3 Ở cấp độ nghe thứ hai này, tính chủ động của<br /> học viên đã được phát huy. Ở đây, học viên phải chú<br /> 3. Đêm giao thừa là đêm …... tâm hơn để nghe không chỉ là nhắc lại được đúng<br /> vỏ ngôn ngữ mà quan trọng hơn là phải nắm được<br /> A. 20 tháng Chạp<br /> ý nghĩa mà ngôn ngữ chuyển tải. Giảng viên cần<br /> B. 30 tháng Chạp<br /> lưu ý lựa chọn những bài tập phù hợp với trình độ<br /> C. 30 tháng Giêng<br /> học viên, sát với thực tế giao tiếp sẽ tạo được hiệu<br /> 4. Loại hoa mà người miền Bắc thường mua về ứng học tập tích cực. Cũng cần nhấn mạnh thêm,<br /> trưng tết là …... để học viên nghe tốt thì cấp độ nghe 1 và 2 là cấp<br /> độ nghe cơ bản và quan trọng nhất, giúp học viên<br /> A. hoa hồng nhận thấy những điểm khác biệt trong hai ngôn<br /> B. hoa đào ngữ, từ đó tránh những sai sót đáng tiếc khi nghe.<br /> C. hoa mai<br /> 3.2.3. Cấp độ nghe hiểu<br /> 5. ………… là món ăn đặc biệt không thể thiếu<br /> với người Việt Nam vào dịp Tết Nguyên đán. Giảng viên chuẩn bị một đoạn hội thoại với<br /> độ khó và độ dài tuỳ thuộc vào trình độ của học<br /> A. chả nem viên, trong đó có chứa đựng các thông tin, các mẫu<br /> B. giò cần luyện tập. Học viên nghe đoạn hội thoại (bằng<br /> C. bánh chưng cách nghe qua băng, nghe nhìn đoạn video hoặc<br /> nghe trực tiếp giảng viên đọc...), sau đó làm các<br /> 6. Trong 3 ngày Tết, người dân Việt Nam bài tập theo kiểu:<br /> thường có phong tục …....<br /> - Nghe - trả lời trực tiếp: Giảng viên đặt các<br /> A. đi thăm viếng câu hỏi theo nội dung bài nghe, học viên trả lời<br /> B. chúc Tết gia đình, họ hàng, bạn bè, làng xóm hoặc luyện tập theo từng cặp: một học viên hỏi,<br /> C. cả A và B một học viên khác trả lời.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 102 Số 20 (7/2019)<br />  TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> - Nghe hội thoại hoặc đoạn văn và sắp xếp lại động hơn khi học cùng học viên Việt Nam và nghe<br /> theo một trình tự hợp lý. các giảng viên giảng bài ở trình độ cao hơn. Với<br /> những bài khóa ngắn, nội dung đơn giản, giảng<br /> - Nghe và tóm tắt nội dung thông tin: Sau khi viên giảng và yêu cầu học viên ghi chép lại những<br /> nghe, học viên tóm tắt lại nội dung bài nghe bằng ý chính đã nghe được. Phương pháp luyện nghe<br /> một vài câu hoặc một đoạn văn ngắn. này không chỉ mang lại lợi ích ở kỹ năng nghe mà<br /> còn giúp học viên nắm chắc hơn văn phong trong<br /> Đây là cấp độ nghe tương đối khó. Học viên<br /> khi viết, diễn đạt lại lời giảng của giảng viên theo<br /> muốn làm được các dạng bài tập này buộc phải nghe<br /> ý hiểu của bản thân.<br /> và hiểu được toàn bộ nội dung của bài. Không chỉ<br /> có vậy, học viên còn được rèn kỹ năng đặt các dạng 4. KẾT LUẬN<br /> câu hỏi từ bài nghe để bạn trả lời. Học viên cũng<br /> cần nắm chắc được trình tự của bài nghe để sắp Nghe - hiểu là một kỹ năng rất cần thiết khi<br /> xếp ý cho hợp lý hoặc tóm tắt cho đầy đủ các ý từ giao tiếp. Nếu nói tốt mà nghe hiểu không tốt thì<br /> bài nghe. Để tạo sự sôi động, giảng viên hoàn toàn cuộc hội thoại sẽ rất khó thành công. Ngược lại,<br /> có thể chia học viên thành các nhóm để cùng trao nếu nghe tốt nhưng nói chưa tốt thì vẫn có thể hy<br /> đổi, bổ sung thông tin mà giữa các nhóm với nhau. vọng người bản ngữ sẽ đoán được nội dung mà<br /> đối tượng giao tiếp định nói thông qua ngôn ngữ<br /> 3.2.4. Phát triển nghe hiểu: nghe bài giảng cơ thể, động tác phụ họa. Tuy nhiên, tất cả các kỹ<br /> và ghi chép. năng nghe – nói – đọc – viết đều cần quan tâm<br /> đúng mức và bố trí thời gian hợp lý tùy vào mục<br /> Giảng viên chuẩn bị một bài khoá về một chủ<br /> đích sử dụng của học viên. Điều quan trọng là cần<br /> đề nhất định tương ứng trong chương trình giảng<br /> phải tìm ra được phương pháp dạy-học, cách thiết<br /> dạy, phù hợp với trình độ về từ vựng, ngữ pháp.<br /> kế cũng như tiếp cận bài giảng sao cho hợp lý với<br /> Giảng viên trình bày bài khoá dưới hình thức<br /> cả học viên và người dạy. Với một số dạng bài tập<br /> giảng bài. Những điểm chính yếu, nhất là các con<br /> nghe hiểu trên, giảng viên giảng dạy có thể vận<br /> số mang ý nghĩa quan trọng xuất hiện trong bài,<br /> dụng hợp lý cho từng đối tượng, trình độ học tập<br /> giảng viên đọc chậm với ngữ điệu nhấn giọng để<br /> của học viên hoặc giảng viên cũng hoàn toàn có<br /> học viên chú ý và có đủ thời gian để ghi chép.<br /> thể kết hợp các dạng bài tập trên để giúp bài học<br /> Trong khi ghi chép, học viên có thể dùng các ký<br /> thêm phong phú và cải thiện tốt hơn khả năng nghe<br /> hiệu hoặc viết tắt để ghi nhanh hơn (trong trường<br /> -hiểu. Để rèn luyện kỹ năng nghe hiểu, việc dạy<br /> hợp này, giảng viên sẽ quy ước cách viết tắt cho cả<br /> và học cần thiết phải được chia theo trình độ từ dễ<br /> lớp) ví dụ: vk- vũ khí, đ/nc - đất nước, cm: chứng<br /> đến khó. Và dù ở cấp độ nào thì việc rèn luyện, sửa<br /> minh, kl: kết luận.<br /> chữa uốn nắn những sai sót cho học viên là điều vô<br /> Sau khi kết thúc phần nghe, học viên có thể cùng quan trọng. Từ thực tiễn giảng dạy tiếng Việt<br /> làm các bài tập như: trả lời câu hỏi liên quan đến cho học viên Lào, tôi tổng kết và đưa ra một số giải<br /> bài nghe, vẽ lại lược đồ dựa vào nội dung bài nghe pháp nhằm tháo gỡ những khó khăn cho học viên<br /> hoặc tóm tắt ngắn gọn nội dung bài khoá. trong việc nghe hiểu. Hy vọng những ý kiến trao<br /> đổi trên đây sẽ giúp cho học viên Lào học tiếng<br /> Đây là hình thức luyện nghe khó, tuy nhiên, Việt nói chung và thực hành kỹ năng nghe hiểu nói<br /> nó lại là tiền đề quan trọng giúp học viên Lào chủ riêng ngày càng tốt hơn./.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 20 (7/2019) 103<br /> v TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> Tài liệu tham khảo:<br /> Nguyễn Ngọc Ân (2011), “Thực trạng và giải pháp rèn luyện kỹ năng nghe hiểu trong việc học ngoại ngữ với sinh<br /> viên không chuyên ở trường đại học, cao đẳng”, Tạp chí Khoa học Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh, số 25,<br /> tr.130-133.<br /> Nguyễn Tài Cẩn (1999, in lần 6), Ngữ pháp tiếng Việt – Tiếng – Từ ghép – Đoản ngữ , NXB Đại học Quốc gia, Hà<br /> Nội.<br /> Nguyễn Văn Thông (1997), Dạy nghe ghi tiếng Việt cho người nước ngoài, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội.<br /> Nguyễn Thị Hoàng Yến (2013), “Làm thế nào để dạy nghe hiệu quả”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Nghiên cứu và<br /> giảng dạy Việt Nam học và tiếng Việt”, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội,<br /> tr.499-509.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> DIFFICULTIES IN LISTENING TO VIETNAMESE OF LAO STUDENTS<br /> AT MILITARY TECHNICAL ACEDAMY AND SOME SUGGESTED SOLUTIONS<br /> NGUYEN THI THANH THUY<br /> Abstract: Of four language skills, listening comprehension is considered one of the most difficult<br /> skill. Therefore, the exercise and development of listening-comprehension skills must be preceded<br /> step by step. The article will learn the difficulties of Lao practitioners when listening to the Vietnamese<br /> language through the comparison method, which deals with a number of fundamental points<br /> between Vietnamese and Laos language, thereby producing some of the right teaching methods to<br /> overcome the difficulties of the students in listening-comprehension. Measures to improve listening<br /> - comprehension skills are presented through a number of common measures such as improving<br /> positive listening skills, listening to the main ideas, listening with images, listening between intensive<br /> and expanding ... The article also introduces a number of types of listening at different levels, helping<br /> teachers to be more active in designing lectures to suit students’ level.<br /> Keywords: Listening comprehension, listening positively, hearing expansion, listening through the<br /> video, listening for clues<br /> Received: 27/02/2019; Revised: 22/5/2019; Accepted: 30/5/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 104 Số 20 (7/2019)<br />