Khóa luận tốt nghiệp Hóa học: Xây dựng sách điện tử hỗ trợ dạy và học phần Điện hóa học bằng ngôn ngữ tiếng Anh – chương trình Trung học phổ thông

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:147

Thêm vào BST

Báo xấu

135
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp Hóa học: Xây dựng sách điện tử hỗ trợ dạy và học phần Điện hóa học bằng ngôn ngữ tiếng Anh – chương trình Trung học phổ thông chuyên tập trung tìm hiểu tổng quan về phần điện hóa học; nguyên tắc xây dựng sách điện tử; quy trình thiết kế sách điện tử; thiết kế sách điện tử phần Điện hóa học bằng ngôn ngữ tiếng Anh; sử dụng sách điện tử trong dạy và học phần “Điện hóa học” – THPT chuyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp Hóa học: Xây dựng sách điện tử hỗ trợ dạy và học phần Điện hóa học bằng ngôn ngữ tiếng Anh – chương trình Trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH  KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN HÓA HỌC CHUYÊN NGÀNH:: PHƯƠNG CHUYÊN NGÀNH PHƯƠNG PHÁP PHÁP GIẢNG GIẢNG DẠY DẠY XÂY DỰNG SÁCH ĐIỆN TỬ HỖ TRỢ DẠY VÀ HỌC PHẦN ĐIỆN HÓA HỌC BẰNG NGÔN NGỮ TIẾNG ANH – CHƯƠNG TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN GVHD: ThS. Trịnh Lê Hồng Phương SVTH: Đỗ Thị Kiều Anh Thà nh pho� Ho� Chı́ Minh – Năm 2013
Lời cảm ơn T rong quá trình làm đề tài, bên cạnh những nỗ lực của bản thân, em đã nhận được muôn vàn sự giúp đỡ hết sức tận tình của thầy cô giáo, bạn bè cũng như những người thân. Do đó, bằng tất cả lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc của mình, em xin gửi những lời cảm ơn chân thành đến: Thạc sĩ Trịnh Lê Hồng Phương, người thầy đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn cho em trong từng bước thực hiện khóa luận, cũng như đã luôn động viên, khích lệ em để có thể hoàn thành tốt luận văn của mình. Các thầy cô đã giảng dạy cho em trong suốt 4 năm học đại học, đã truyền dạy cho em biết bao kiến thức và kinh nghiệm vô cùng quý báu. Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và người thân, những người đã luôn quan tâm, động viên và là nguồn khích lệ, động lực tinh thần to lớn để em không ngừng cố gắng hoàn thành tốt luận văn của mình.
MỤC LỤC Mụ c lụ c ...................................................................................................................................................2 Danh mụ c cá c kı́ hiệ u – chữ vie� t ta� t ..........................................................................................5 Danh mụ c cá c bả ng...........................................................................................................................6 Danh mụ c cá c hı̀nh vẽ , đo� thị .......................................................................................................7 Mở đa� u ...................................................................................................................................................8 Chương 1. CƠ SƠ� LY� LUA�̣ N VA� THỰC TIE� N CU� A ĐE� TA� I ............................................... 12 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ........................................................................... 12 1.2. Mộ t so� va� n đe� ve� dạ y và họ c ......................................................................................... 14 1.2.1. Quá trình dạy học ...................................................................................................... 14 1.2.1.1. Khái niệm quá trình dạy học ........................................................................ 14 1.2.1.2. Cấu trúc quá trình dạy học ............................................................................ 15 1.2.2. Cơ sở lí luận về tự học ............................................................................................. 16 1.2.2.1 Tự học là gì? .......................................................................................................... 16 1.2.2.2 Các hình thức của tự học ................................................................................. 17 1.2.2.3. Chu trình tự học ................................................................................................. 17 1.2.2.4 Vai trò của tự học ............................................................................................... 18 1.2.2.5 Tự học qua mạng và lợi ích của nó ............................................................. 19 1.2.3. Mục tiêu đào tạo học sinh giỏi ............................................................................. 20 1.3. Cơ sở lý luậ n ve� sá ch điệ n tử (E-Book).................................................................... 21 1.3.1. Khái niệm về sách điện tử. .................................................................................... 21 1.3.2. Đặc điểm của sách điện tử ..................................................................................... 22 1.3.3. Những ưu điểm và hạn chế của sách điện tử ............................................... 23 1.3.4. Mục đích thiết kế sách điện tử ............................................................................. 25 1.3.5. Các yêu cầu cơ bản của sách điện tử ................................................................. 25 1.3.6. Lựa chọn phần mềm thiết kế sách điện tử ..................................................... 27 1.3.6.1. Adobe Flash CS5 Professional ..................................................................... 27 1.3.6.2. Adobe dreamweaver CS5 Professional ................................................... 28 1.3.6.3. Một số phần mềm tiện ích khác .................................................................. 29
1.4. Thực trạ ng va� n đe� dạ y và họ c ở cá c trường THPT chuyên ............................. 31 1.4.1. Những khó khăn và yêu cầu của giáo viên khi bồi dưỡng học sinh giỏi Hoá học ....................................................................................................................................... 31 1.4.2. Thực trạng tự học của học sinh giỏi, học sinh chuyên Hoá học ............ 33 1.4.2.1. Tình hình học tập của học sinh ở các trường THPT chuyên .......... 33 1.4.2.2. Thời gian và hình thức tự học ...................................................................... 33 Chương 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG SÁCH ĐIỆN TỦ PHẦN ĐIỆN HÓA HỌC BẰNG NGÔN NGỮ TIẾNG ANH- CHƯƠNG TRÌNH CHUYÊN HÓA HỌC .................. 36 2.1. Tổng quan về phần điện hóa học ............................................................................... 36 2.1.1. Vị trí ................................................................................................................................. 36 2.1.2. Mục tiêu ......................................................................................................................... 36 2.1.3 Cấu trúc chuyên đề Điện hóa học ........................................................................ 37 2.2. Nguyên tắc xây dựng sách điện tử ............................................................................. 39 2.2.1. Cấu trúc sách điện tử chặt chẽ ca� n và dễ sử dụng ...................................... 39 2.2.2. Nội dung phải đảm bảo tính chính xác, khoa học, đầy đủ và súc tích.39 2.2.3. Đảm bảo tính thẩm mĩ, khoa học về hình thức ............................................ 39 2.2.3.1. Màu sắc của hình nền ...................................................................................... 39 2.2.3.2. Font chữ ................................................................................................................. 39 2.2.3.3. Cỡ chữ..................................................................................................................... 40 2.2.3.4. Các đối tượng khác ........................................................................................... 40 2.2.4. Dễ dàng khám phá các đường link .................................................................... 40 2.2.5 Dễ dàng sử dụng ở các máy tính thông thường ............................................ 40 2.2.6. Kiểm tra kĩ từng phần trước khi tiếp tục và sau khi hoàn thành toàn bộ ..................................................................................................................................................41 2.3. Quy trình thiết kế sách điện tử.................................................................................... 41 2.4. Thiết kế sách điện tử phần điện hóa học bằng ngôn ngữ tiếng Anh .......... 43 2.4.1 Thiết kế nội dung sách điện tử pha� n “Điệ n Hó a họ c” ................................. 43 2.4.1.1 Hệ thống lý thuyết theo ngôn ngữ tiếng Anh. ........................................ 43 2.4.1.2. Hệ thống lý thuyết theo ngôn ngữ tiếng Việt ........................................ 79 2.4.2. Cấu trúc sách điện tử pha� n “Điệ n hó a họ c” ................................................ 120
2.4.3. Nội dung sách điện tử........................................................................................... 120 2.4.3.1. Trang chủ ........................................................................................................... 120 2.4.3.2. Trang “Kiến thức” ........................................................................................... 121 2.4.3.3. Trang “Bài tập” ................................................................................................ 122 2.4.3.4. Trang “Thư giãn” ............................................................................................ 124 2.4.3.5. Trang “Liên hệ” ................................................................................................ 125 2.4.3.5. Cá c trang mở rộ ng .......................................................................................... 126 2.5. Sử dụng sách điện tử trong dạy và học pha� n “Điện hóa học” – THPT chuyên.......................................................................................................................................... 127 2.5.1. Đối với học sinh....................................................................................................... 127 2.5.2. Đối với giá o viê n ..................................................................................................... 128 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM. ................................................................................ 129 3.1. Mục đích thực nghiệm.................................................................................................. 129 3.2. Đối tượng thực nghiệm ............................................................................................... 129 3.3. Nội dung thực nghiệm.................................................................................................. 130 3.4. Tiến hành thực nghiệm................................................................................................ 130 3.5. Phương phá p xử lı́ ke� t quả thực nghiệm ............................................................. 131 3.6. Ke� t quả thực nghiệ m ..................................................................................................... 132 KE� T LUA�̣ N ....................................................................................................................................... 138 TA� I LIE�̣ U THAM KHA� O .............................................................................................................. 143
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU - CHỮ VIẾT TẮT CNTT : cô ng nghệ thô ng tin CD : compact disc đı̃a quang được sử dụ ng đe� lưu giữ liệ u so� CSS : cascading Style Sheets – Bảng kiểu xếp chồng ĐC : đo� i chứng ĐHSP : đạ i họ c sư phạ m GV : Giá o viê n HĐ : hoạ t độ ng HS : Họ c sinh HTML : hypertext Markup Language – Ngôn ngữ liên kết siêu văn bản ICT : information and communication Technology – Cô ng nghệ thô ng tin và truye� n thô ng IChO : International Chemistry Olympiad – Olympic hó a họ c quo� c te� NXB : nhà xua� t bả n TB : trung bı̀nh THPT : Trung họ c pho� thô ng T kđ : đạ i lượng kie� m định Student TN : thực nghiệ m
DANH MỤC CÁC BẢNG Bả ng 2.1. Oxidation numbers of atoms in covalent molecules and ions with covalent bonds……………...……………………………………………….. 46 Bả ng 2.2. Some elements always have the same oxidation number in compounds.47 Bả ng 2.3. So� oxi hó a củ a cá c nguyê n tử trong phâ n tử cộ ng hó a trị và cá c ion với liê n ke� t cộ ng hó a trị.……………………………………………….82 Bả ng 2.4. Cá c nguyê n to� luô n có cù ng so� oxi hó a trong cá c hợp cha� t.……………82 Bả ng 3.1. Cá c lớp thực nghiệ m và đo� i chứng…………………………………….127 Bả ng 3.2. Đie� m bà i kie� m tra la� n 1..………………………………………………130 Bả ng 3.3. Đie� m bà i kie� m tra la� n 2………………………………………………..130 Bả ng 3.4. Đie� m to� ng hợp 2 bà i kie� m tra………………………………….………131 Bả ng 3.5. Phâ n pho� i ta� n sua� t 2 bà i kie� m tra………………………………………131 Bả ng 3.6. Phâ n pho� i ta� n sua� t lũ y tı́ch 2 bà i kie� m tra…………………….………..132 Bả ng 3.7. To� ng hợp ke� t quả họ c tậ p củ a 2 bà i kie� m tra……..……………………133 Bả ng 3.8. Tổng hợp các tham số đặc trưng của 2 bài kiểm tra………………...…134 Bả ng 3.9. Thống kê T kđ của 5 cặp ĐC-TN……………………………………..…135
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hı̀nh 1.1. Ca� u trú c củ a quá trı̀nh dạ y họ c………………………………..…………16 Hình 1.2. Mô hình lượng giá bốn bậc theo Kirkpatrick…………………..………..26 Hình 1.3. Màn hình làm việc của Adobe Flash CS5 Professional…………………27 Hình 1.4. Màn hình làm việc của Adobe DreamWeaver CS5……………………..28 Hı̀nh 1.5. Mà n hı̀nh là m việ c củ a Cyberlink Power Director 8……………………29 Hı̀nh 2.36. Sơ đo� ca� u trú c sá ch điệ n tử…………………………...………………118 Hı̀nh 2.37. Giao diệ n trang chủ ……………………………………………...……119 Hı̀nh 2.38. Giao diệ n trang “Kie� n thức”.…………………………………...…….120 Hı̀nh 2.39. Giao diệ n trang “Bà i tậ p”……………………………………...……...121 Hı̀nh 2.40. Giao diệ n trang “Thư giã n”……………………………………...……122 Hı̀nh 2.41. Giao diệ n trang “Liê n hệ ”……………………………………...……..123 Hı̀nh 2.42. Giao diệ n trang “IChO”.………………………………………...……124 Hı̀nh 2.43. Giao diệ n trang “Lịch sử điệ n hó a họ c”………………………...…….125 Hı̀nh 3.1. Đo� thị đường lũ y tı́ch củ a TN và ĐC……..............................................133 Hı̀nh 3.2. Bie� u đo� to� ng hợp ke� t quả họ c tậ p củ a lớp TN và ĐC……….…………134
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ xưa đến nay, việc tìm kiếm, phát hiện và bồi dưỡng nhân tài, những người có năng lực trong một số lĩnh vực nhất định luôn là một trong những mối quan tâm hàng đầu của tất cả các quốc gia. Ở một nước đang trong giai đoạn cao trào của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước như nước ta thì vấn đề phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao lại càng trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Do vậy, yêu cầu đào tạo thế hệ học sinh THPT đang tăng lên rất nhanh cả về số lượng và chất lượng. Đất nước ta đang trong thời kì phát triển, ngành Hóa học lại đóng một vai trò rất quan trọng trong xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc. Trong tương lai không xa, để đảm bảo cho sự phát triển không ngừng của nền công nghiệp hóa chất nước nhà cần phải có một lực lượng, đội ngũ cán bộ giỏi trong các lĩnh vực công nghệ hóa học. Nằm trong nhiệm vụ phát hiện, đào tạo nhân tài mà trong công cuộc đổi mới đất nước hiện nay, việc bồi dưỡng học sinh giỏi về Hóa học ở trường phổ thông có một vị trí không thể thiếu được. Chúng ta đã và đang phát hiện nhân tài hóa học qua các kì thi học sinh giỏi ở các cấp và quan trọng nhất là kì thi học sinh giỏi quốc gia môn hóa học. Tuy nhiên, chưa thể dừng lại ở đó, trong thời kì đất nước đang hội nhập với thế giới thì các kì thi quốc tế, olympic chính là một sân chơi đầy thử thách cho những học sinh ưu tú của ta. Để nâng cao hiệu quả trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi về Hóa học để dự thi Olympic quốc tế thì xây dựng một hệ thống sách điện tử (e-book) bằng ngôn ngữ tiếng anh giúp cho học sinh có thể tự học, tự đánh giá khả năng bản thân qua đó sẽ góp phân nâng cao chất lượng trong các kì thi, và khắc phục thực trạng thiếu thốn tài liệu tiếng Anh cho học sinh là một việc làm rất cần thiết.
Trong các kì thi học sinh Olympic quốc tế phần điện hóa học luôn chiếm một phần không nhỏ trong các đề thi. Bên cạnh đó, lí thuyết phần này thường mang tính trừu tượng, khó hiểu vì vậy học sinh thường cảm thấy khó khăn khi giải các bài tập về nó. Từ những lí do đó đã thôi thúc em chọn đề tài “XÂY DỰNG SÁCH ĐIỆN TỬ HỖ TRỢ DẠY VÀ HỌC PHẦN ĐIỆN HÓA HỌC BẰNG NGÔN NGỮ TIẾNG ANH – CHƯƠNG TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN”. 2. Mục đích nghiên cứu Thiết kế một sách điện tử phần “Điện hóa học” bằng ngôn ngữ tiếng anh nhằm hỗ trợ việc dạy và học ở trường THPT chuyên. 3. Nhiệm vụ của đề tài - Nghiên cứu một số nội dung làm cơ sở lí luận cho đề tài:  Cơ sở lí luận và thực tiễn về việc bồi dưỡng học sinh giỏi Hoá học;  Cơ sở lí luận về việc học và tự học;  Cơ sở lí thuyết phần điện hóa học.  Lí thuyết phần mềm Dreamweaver và các phần mềm làm trắc nghiệm. - Nghiên cứu, tìm hiểu các tài liệu phần điện hóa học nhằm xây dựng hệ thống lý thuyết điện hóa bằng ngôn ngữ tiếng Anh theo hướng đơn giản, dễ nghiên cứu phát huy tính tích cực, tự lực, tự giác của học sinh. - Sưu tầm các đề thi, phân loại và hệ thống hoá các dạng bài tập hoá học phần điện hóa học trong các kì thi học sinh giỏi môn Hoá học quốc tế bằng tiếng Anh. - Đề xuất một hệ thống bài tập điển hình dùng trong bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học (phần “Điện hóa học”) bằng tiếng Anh trong các trường THPT chuyên. - Xây dựng sách điện tử phần điện hóa học bằng ngôn ngữ tiếng anh. - Thực nghiệm sư phạm. - Tổng kết và rút ra bài học kinh nghiệm. 4. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học hoá học ở trường trung học phổ thông chuyên.
5. Đối tượng nghiên cứu Việc thiết kế sá ch điệ n tử pha� n “Điệ n hó a họ c” – chương trình THPT chuyên bằng phần mềm Dreamweaver, phần mềm xây dựng ngân hàng trắc nghiệm và các phần mềm khác ( Adobe Flash CS5 Professional, ChemOffice, Math type,…). 6. Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng sách điện tử (phần “Điện hóa học”) bằng ngôn ngữ tiếng Anh có tính khoa học và khả thi cao thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả việc dạy và học ở các trường THPT chuyên. 7. Phương pháp nghiên cứu Sử dụ ng pho� i hợp cá c phương phá p phâ n tı́ch, to� ng hợp, phâ n loạ i, hệ tho� ng hó a trong nghiê n cứu cá c tà i liệ u lý thuye� t có liê n quan.  Phương pháp nghiên cứu lí luận: - Nghiên cứu lí luận về xu hướng đổi mới phương pháp dạy học hóa học và tự học của học sinh. - Nghiên cứu chương “Hiđrocacbon. Nhiên liệu” lớp 9. - Nghiên cứu tài liệu hướng dẫn sử dụng các phần mềm dùng cho việc xây dựng sá ch điệ n tử. - Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu liên quan đến đề tài.  Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Điều tra thực trạng dạy học hoá học THPT hiện nay. - Thực trạng sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học. - Thực nghiệm sư phạm: • Triển khai việc sử dụng sá ch điê n tử cho học sinh ở các lớp thực nghiệm kho� i 10. • Đánh giá tính khả thi và hiệu quả củ a sá ch điệ n tử qua việc sử dụng CD.  Phương pháp toán học thống kê, xử lý số liệu thực nghiệm sư phạm. 8. Phạm vi nghiên cứu
Phần kiến thức “Điện hóa học” bằng tiếng Anh – chương trình THPT chuyên. Một số trường THPT chuyên và các lớp chuyên của các trường THPT TPHCM.
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Hiện nay, nhờ sự phát triển và thay đổi không ngừng của Internet, thế giới của chúng ta đã bị xóa nhòa mọi khoảng cách về địa lý. Người học có thể học mọi lúc, mọi nơi tùy theo sở thích, công việc, năng lực,… chỉ với một máy tính có nối mạng Internet. Do đó, ngày càng có nhiều đế tài tiến hành nghiên cứu việc ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng các website phục vụ nhu cầu học: 1.Hỉ A Mổi (2005), Thiết kế website tự học môn hóa học lớp 11 chương trình phân ban thí điểm, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM. 2. Phạm Dương Hoàng Anh (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia Dreamweaver MX và Macromedia Flash MX 2004 để thiết kế website hỗ trợ cho việc học tập và củng cố kiến thức môn hóa học phần Hiđrocacbon không no mạch hở dành cho học sinh THPT, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM. 3. Đỗ Thị Việt Phương (2006), Ứng dụng Macromedia flash MX 2004 và Dreamweaver MX 2004 để thiết kế website hỗ trợ cho hoạt động tự học hóa học của học sinh phổ thông chương “Nhóm halogen” lớp 10, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM. 4. Nguyễn Ngọc Anh Thư (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia Dreamweaver MX và Macromedia Flash MX 2004 để tạo trang web hỗ trợ cho học sinh trong việc tự học môn hóa học lớp 11 nhóm Nitơ chương trình phân ban thí điểm, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh. 5. Phạm Thị Phương Uyên (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia
Dreamweaver MX 2004 và Macromedia Flash MX 2004 thiết kế website hỗ trợ cho việc học tập và củng cố kiến thức cho học sinh môn hoá học nhóm oxi – lưu huỳnh chương trình cải cách, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh. 6. Lê Thị Xuân Hương (2007), Thiết kế website hỗ trợ việc dạy và tự học chương Halogen lớp 10 THPT, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM. 7. Trịnh Lê Hồng Phương (2008), Thiết kế học liệu điện tử chương oxi – lưu huỳnh lớp 10 hỗ trợ hoạt động tự học hóa học cho học sinh trung học phổ thông, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh. 8. Nguyễn Thị Thu Hà (2008), Thiết kế sách giáo khoa điện tử lớp 10 – nâng cao, chương “Nhóm Halogen”, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 9. Nguyễn Thị Liễu (2008), Thiết kế website hỗ trợ việc dạy và tự học phần hóa hữu cơ lớp 11 (nâng cao), Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 10. Thái Hoài Minh (2008), Thiết kế website hỗ trợ việc kiểm tra đánh giá môn hóa học lớp 10 THPT (chương trình nâng cao), Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 11. Trần Thị Thu Trâm (2008), Sử dụng phương pháp dạy học phức hợp có ứng dụng công nghệ thông tin để thiết kế bài giảng điện tử bộ môn hóa học ở trường THCS – lớp 9, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 12. Ngô Huyền Trân (2008), Xây dựng hệ thống bài tập, sử dụng một số phần mềm để dạy học và tạo các đề kiểm tra trắc nghiệm khách quan cho phần hóa học vô cơ lớp 9, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 13. Nhóm phát triển phần mềm sinh viên học sinh (2008), Đĩa VCD học tốt hóa học lớp 9.
14. Đàm Thị Thanh Hưng (2009), Thiết kế E-book dạy học môn hóa học lớp 12, chương trình nâng cao, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 15. Phạm Thùy Linh (2009), Thiết kế E-book hỗ trợ khả năng tự học của học sinh lớp 12 chương “Đại cương về kim loại”, chương trình cơ bản, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 16. Vũ Thị Phương Linh (2009), Thiết kế E-book hỗ trợ việc dạy và học phần hoá hữu cơ 17. THPT (Chương trình nâng cao), Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 18. Trần Tuyết Nhung (2009), Thiết kế sách giáo khoa điện tử (E-book) chương “Dung dịch – Sự điện li” lớp 10 chuyên hóa học, Luận văn thạc sĩ giáo dục học ĐHSP TP.HCM. 19. Tống Thanh Tùng (2009), Thiết kế E-book hóa học lớp 12 phần Crom – Sắt – Đồng hỗ trợ học sinh tự học, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 20. Nguyễn Thị Thanh Thắm (2009), Thiết kế sách giáo khoa điện tử phần hóa học vô cơ lớp 11- Nâng cao, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 21. Nguyễn Thị Thanh Hoa (2010), Thiết kế Ebook hóa học hỗ trợ giáo dục môi trường ở trường THPT, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP.HCM. 1.2. Một số vấn đề về dạy và học 1.2.1. Quá trình dạy học 1.2.1.1. Khái niệm quá trình dạy học [15] Có nhiều cách tiếp cận khái niệm của quá trình dạy học.
Quan điểm của Vưgotxky L.X (1896 – 1934) và nhiều nhà giáo dục đương thời, dạy học là quá trình tương tác giữa hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS. Trong quá trình tương tác đó, GV là chủ thể của hoạt động dạy, HS là chủ thể của hoạt động học. Muốn dạy tốt, hoạt động dạy của GV chỉ nên giữ vai trò chủ đạo, hướng dẫn. Với vai trò này, GV một mặt phải lãnh đạo, tổ chức, điều khiển những hoạt động của HS; mặt khác phải tiếp nhận và điều khiển , điều chỉnh tốt thông tin phản hồi về kết quả học tập thể hiện trong quá trình, trong sản phẩm hoạt động học tập của HS. Ngược lại, HS là đối tượng chịu tác động của hoạt động dạy và là chủ thể của hoạt động học. Muốn học tốt, HS phải tuân theo sự lãnh đạo, tổ chức và điều khiển của GV; đồng thời phải chủ động, tích cực và sáng tạo trong hoạt dộng học tập của bản thân. Quá trình tương tác GV – HS nhằm giúp HS lĩnh hội hệ thống tri thức, hình thành hệ thống kĩ năng, kĩ xảo vận dụng tri thức; có khả năng vận dụng các thao tác trí tuệ để lĩnh hội và vận dụng tri thức có hiệu quả. Qua đó, hình thành cho học sinh ý thức đúng đắn và những phẩm chất, nhân cách của một người công dân. Theo quan điểm này, dạy học có thể hiểu là quá trình hoạt động phối hợp giữa GV và HS; trong đó hoạt động của GV giữ vai trò chủ đạo, hoạt động của HS đóng vai trò chủ động nhằm thực hiện mục đích dạy học. Mục đích cuối cùng của hoạt động này nhằm bồi dưỡng cho HS hệ thống tri thức, hiểu biết về mọi vấn đề diễn ra trong cuộc sống, hệ thống kĩ năng sống (kĩ năng hoạt động trí và lực) để thông qua đó hình thành cho HS quan điểm và thái độ đúng đắn đối với bản thân, gia đình và xã hội. 1.2.1.2. Cấu trúc quá trình dạy học Một quá trình dạy học bao gồm các yếu tố: mục đích, nội dung dạy học, các hoạt động dạy – học và kết quả học tập. Trong hoạt động dạy và học phải có phương pháp phù hợp. Các yếu tố trên có quan hệ hữu cơ với nhau. Mặt khác, mục đích dạy học nói riêng và các yếu tố khác của quá trình dạy học nói chung
được xuất phát từ nhu cầu xã hội và chịu sự tác động của điều kiện kinh tế - xã hội – văn hóa – khoa học,… Có thể tóm tắt cấu trúc quá trình dạy học bằng sơ đồ sau: Kết quả dạy học Nhu Mục đích dạy học Đán Dạy ← → Học cầu HĐ h giá xã dạy hội Dạy ← → Học PP học Nội dung dạy học MÔI TRƯỜNG KINH TẾ - XÃ HỘI – VĂN HÓA – KHOA HỌC Hı̀nh 1.1. Ca� u trú c củ a quá trı̀nh dạ y họ c 1.2.2. Cơ sở lí luận về tự học 1.2.2.1 Tự học là gì? Theo từ điển Giáo dục học – NXB Từ điển bách khoa năm 2001 [3]: “Tự học là quá trình tự mình hoạt động lĩnh hội tri thức khoa học và rèn luyện kĩ năng thực hành”. Theo GS Nguyễn Cảnh Toà n [24], “tự học là tự mình động não, sử dụng các năng lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp…) và có khi cả cơ bắp (khi sử dụng công cụ) cùng các phẩm chất của mình, rồi cả động cơ, tình cảm, cả nhân sinh quan, thế giới quan (như trung thực, khách quan, có chí tiến thử, không ngại
khó, ngại khổ, lòng say mê khoa học, ý chí muốn thi đỗ, biến khó khăn thành thuận lợi) để chiếm lĩnh một lĩnh vực hiểu biết của nhân loại, biến lĩnh vực đó thành sở hữu của mình…”. [17] Tự học thể hiện bằng cách tự đọc tài liệu sách giáo khoa, sách tham khảo, nghe radio, xem tivi, xem phim, giao tiếp với người có học, các chuyên gia và những người hoạt động thực tiễn ở các lĩnh vực khác nhau. Người tự học phải biết lựa chọn, phân loại, hệ thống hóa tài liệu, tìm ra những điểm quan trọng nhất của tài liệu đã đọc, đã nghe, biết cách ghi chéo những điều cần thiết, biết tra cứu trong thư viện, biết tổng quan,… Học sinh biết tự học còn có khả năng hoạt động trong các nhóm ngoại khóa, nhóm thực nghiệm, thực hiện các bài tập chuyên môn 1.2.2.2 Các hình thức của tự học Theo PGS-TS. Trịnh Văn Biều [1], có 3 hình thức tự học: - Tự học không có hướng dẫn: Người học tự tìm lấy tài liệu để đọc, hiểu, vận dụng các kiến thức trong đó. Cách học này sẽ đem lại rất nhiều khó khăn cho người học, mất nhiều thời gian và đòi hỏi khả năng tự học rất cao. - Tự học có hướng dẫn: Có giáo viên ở xa hướng dẫn người học bằng tài liệu hoặc bằng các phương tiện thông tin khác. - Tự học có hướng dẫn trực tiếp: Có tài liệu và giáp mặt với giáo viên trong một số tiết trong ngày, trong tuần, được thầy hướng dẫn giảng giải sau đó về nhà tự học. Ngoài ra trong một số tài liệu, bên cạnh 3 hình thức tự học trên, người ta còn phân loại tự học thêm hai hình thức là: - Tự học mò mẫm: đây là hình thức tự học của những người không có điều kiện đi học, không có GV để học, tri thức thu nhận được là các kinh nghiệm sống. Xã hội càng phát triển thì hình thức học này càng bị thu hẹp. - Tự học trong cuộc sống: thường gặp ở những nhà văn, nhà văn hóa, nhà kinh tế, nhà chính trị,… 1.2.2.3. Chu trình tự học
Gồm 3 giai đoạn: Tự nghiên cứu; tự điều chỉnh; tự kiểm tra, tự điều chỉnh. Tự nghiên cứu Người học tự tìm tòi, quan sát, mô tả, giải thích, phát hiện vấn đề, định hướng, giải quyết vấn đề, tự tìm ra kiến thức mới (chỉ mới đối với người học) và tạo ra sản phẩm ban đầu hay sản phẩm thô có tính chất cá nhân. Tự thể hiện Người học tự thể hiện mình bằng văn bản, lời nói, tự sắm vai trong các tình huống, vấn đề, tự trình bày, bảo vệ kiến thức hay sản phẩm cá nhân ban đầu của mình, tự thể hiện qua sự hợp tác, trao đổi, đối thoại, giao tiếp với các bạn và thầy, tạo ra sản phẩm có tính chất xã hội của cộng đồng lớp học. Tự kiểm tra, tự điều chỉnh Sau khi tự thể hiện mình qua sự hợp tác, trao đổi với các bạn và thầy, sau khi thầy kết luận, người học tự kiểm tra, tự đánh giá sản phẩm ban đầu của mình, tự sửa sai, tự điều chỉnh thành sản phẩm khoa học (tri thức). 1.2.2.4. Vai trò của tự học - Tự học có ý nghĩa quyết định đối với sự thành đạt của mỗi người. - Tự học khắc phục nghịch lý giữa thời gian học tập hữu hạn và khát vọng học tập vô hạn. Đối với học sinh THPT, ba năm học trong trường khó có thể tiếp thu một lượng kiến thức, kĩ năng rất lớn của chương trình, do đó tự học là giải pháp khoa học giúp giải quyết mâu thuẫn giữa thời gian học tập ít ỏi và khối lượng thông tin khổng lồ. - Tự học là con đường tự khẳng định của mỗi người. Giúp giải quyết mâu thuẫn giữa khát vọng tốt đẹp về học vấn và hoàn cảnh khó khăn của cá nhân.
- Tự học là yếu tố quan trọng trong quá trình học tập và phát triển của mỗi con người, trong nâng cao chất lượng kiến thức và hiệu quả học tập, góp phần rèn luyện kĩ năng và cách học. - Tự học giữ vai trò quan trọng trong đổi mới chất lượng giáo dục và đào tạo, một trong những yêu cầu bức thiết của nền giáo dục nước ta hiện nay. Việc đổi mới từ lối dạy theo hướng “nhồi nhét”, thụ động đọc chép sang hướng tích cực hóa người học sẽ phát huy được các tiềm năng của HS như tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo trong lĩnh hội kiến thức. Tóm lại, tự học là xu hướng tất yếu để phát triển tri thức nhân loại và là biện pháp sư phạm đúng đắn áp dụng cho HS trung học phổ thông hiện nay. 1.2.2.5. Tự học qua mạng và lợi ích của nó a. Tự học qua mạng Tự học qua mạng là hình thức của tự học mà không dùng lời nói trực tiếp để giao lưu với nhau, mà dùng các phương tiện khác đó là máy tính có kết nối mạng Internet. Người học chủ động tìm kiếm tri thức để thỏa mãn những nhu cầu hiểu biết của mình tự củng cố, tự phân tích, tự đào sâu, tự đánh giá, tự rút kinh nghiệm…với sự hỗ trợ của máy tính. b. Lợi ích của việc học qua mạng - Không bị giới hạn bởi không gian và thời gian: sự phổ cập rộng rãi của Internet đã dần xóa đi khoảng cách về thời gian và không gian, điều này cho phép các học viên học bất cứ lúc nào và bất cớ nơi đâu. - Tính hấp dẫn: với sự hỗ trợ của công nghệ multimedia, tính năng siêu liên kết những bài giảng tích hợp text, hình ảnh minh họa, âm thanh tăng thêm tính hấp dẫn của bài học. Người học giờ đây không chỉ còn nghe giảng mà còn được xem những ví dụ minh họa trực quan, thậm chí còn có thể tiến hành tương tác với bài học nên khả năng nắm bắt kiến thức cũng tăng lên.