Kinh tế công cộng 6

Chia sẻ: Thi Sms | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'kinh tế công cộng 6', kinh tế - quản lý, kinh tế học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kinh tế công cộng 6

này ñ ñưa ra m t quy t ñ nh ñúng c ũng là m t v n ñ ñòi h i ph i có s cân nh c k lư ng. 2.3. Bi u quy t theo ña s ð quy t ñ nh ñ u tư, ch n l a m t chi tiêu nào ñó c a chính ph thư ng thông qua bi u quy t. a) Ngư i dân ñóng thu ñánh giá lá phi u c a mình như th nào MC MC MB MB G* Chi tiêu c a chính ph U Hàm tho d ng Chi tiêu c a chính ph G* Hình 8.4. ðánh giá c a cá nhân v tăng chi tiêu c a Chính ph Lúc ñ u do l i ích biên c a HHCC ñem l i cho m i cá nhân là r t l n, m c ñ l i ích này s ñ t t i ña t i ñi m giao gi a hai ñư ng MC & MB. Vư t qua giao ñi m này, l i ích c n biên c a HHCC ñem l i cho m i cá nhân nh hơn so v i chi phí biên mà h .............................49 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
ph i tr (MB < MC), hàm tho d ng c a cá nhân gi m d n do ph i b quá nhi u HHTN ñ ñóng thu xây d ng HHCC. b) Ngh ch lý c a bi u quy t (không có ngư i th ng rõ ràng) Cơ ch công c ng phân ph i ngu n l c d a vào ña s bi u quy t. Nhưng nguyên t c này không hoàn thi n và có ngh ch lý trong v n ñ bi u quy t. H n ch c a bi u quy t theo ña s , là kh năng không có m t s cân b ng. Condorcet m t nhà tri t h c Pháp ñã ch ng minh thông qua ví d sau: Gi s ta có 3 c t ri và 3 phương án A, B và C. C tri 1 thích A hơn B, hơn C C tri 2 thích C hơn A, hơn B C tri 3 thích B hơn C, hơn A Gi s chúng ta bi u quy t A & B. C tri 1 và 2 b cho A, do ñó A th ng. Bây gi chúng ta bi u quy t A và C. C tri 2 và 3 thích C hơn cho nên C s th ng. Rõ ràng C s là l a ch n c a xã h i. C th ng A và A th ng B. Nhưng bây gi chúng ta ph i h p tr c ti p C & B. C hai c tri 1 và 3 thích B hơn C, v y B s ñư c ch n! ðây là ngh ch lý c a bi u quy t tu n hoàn. Không có ngư i th ng rõ ràng! Gi s chúng ta t ch c tranh c gi a A & B và sau ñó ngư i th ng s ñ u v i C. Rõ ràng C s là ngư i th ng trong cu c b u c này. Nhưng n u chúng ta t ch c b u c a gi a B & C trư c, sau ñó ngư i th ng s ñ u v i A và A s là ngư i th ng cu c. Cu i cùng, chúng ta gi s t ch c ñ u A & C trư c sau ñó ngư i th ng ñ u v i B, v y B s là ngư i th ng cu c. Như v y, ngư i th ng trong cu c ñ u này ch ph thu c vào cách s p x p các c p ñ u mà thôi. 3. MÔ HÌNH XÁC ð NH M C HHCC T I ƯU 3.1. ð nh lý v s không th c a Arrow Trong ph n trư c chúng ta ñã th y r ng, không có ñư c s cân b ng trong m t quá trình chính tr b phi u theo ña s . V y, li u có m t cơ ch chính tr nào khác, hay m t h th ng các nguyên t c nào khác giúp cho vi c ra quy t ñ nh ñ i v i xã h i, nh m lo i tr ñư c v n ñ ngh ch lý trên hay không? Kenneth Arrow (Standford - Gi i Nobel) ch ra r ng: Không có nguyên t c nào có th tho mãn ñư c t t c các ñi m mong mu n. ð nh lý này có m t ng ý quan tr ng và sâu xa ñ gi i thích các câu ch t v n Chính ph như là: “Chính ph c n ph i làm th này...”, “Chính ph dư ng như ñang có các ho t ñ ng không th ng nh t v i nhau...”. Nh ng quan ñi m này ñã nhân cách hoá Chính ph coi Chính ph như là m t cá nhân nào ñó. Nhưng vì không th ban cho ai .............................50 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
trong Chính ph m t quy n l c như là m t nhà ñ c tài, cho nên không th coi Chính ph là m t cá nhân và hành ñ ng theo lý trí c a m t cá nhân. Hơn n a các quy t ñ nh, chính sách c a Chính ph liên quan t i nhi u v n ñ ch không ch m t s ít v n ñ như các quy t ñ nh c a tư nhân. 3.2. Mô hình cân b ng Lindahl M t trong nh ng phương pháp bi u hi n m c hi u qu c a HHCC là ñi m c t nhau c a ñư ng t ng c u và ñư ng cung dư i ñây ñư c g i là phương pháp cân b ng Lindahl (Hình 9.4). Giá thu ðư ng t ng c u ðư ng cung ðư ng c u c a cá P1+P2 nhân 1 P2 P1 G* Chi tiêu c a chính ph Hình 9.4. Cân b ng Lindahl Cân b ng Lindahl rõ ràng là có hi u qu . Mô hình này cho r ng t t c các cá nhân ñ u có lư ng HHCC như nhau nhưng l i khác nhau giá thu . Nhưng theo phương án này, nh ng ngư i b thi t thòi (giá thu cao hơn) s không ch p nh n; ñ c bi t là nh ng ngư i có thu nh p cao, có giá thu cao hơn so v i nh ng ngư i có thu nh p th p. Như c ñi m l n nh t c a gi i pháp Lindahl là các cá nhân không có ñ ng cơ ñ nói nên s th t vì giá thu tăng theo thu nh p c a h . .............................51 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
3.3. Cơ ch ti t l s thích M t trong v n ñ quan tr ng c a HHCC là ti t l s thích. Khi có ñư c HHTN, các cá nhân ñã th l ý thích c a mình ñ i v i các lo i HHTN khác nhau. Nhưng ñ i v i HHCC thì không có m t cơ ch ti t l tương t . ði u này gây khó khăn cho c ph n lý lu n và th c ti n trong v n ñ qu n lý HHCC m t cách hi u qu cũng như xác ñ nh ñư c m c cung c u phù h p cho xã h i. ð khuy n khích cũng như é p bu c cá nhân làm cho m i cá nhân tin r ng, anh ta có th có nh hư ng rõ ràng nào ñó lên k t qu cu i cùng c a các chính sách c ũng như lên m c cân b ng chi tiêu. Nhưng cơ ch hành chính qu n lý h th ng này r t t n kém, hơn n a n u hai, ho c hơn hai cá nhân t p h p l i (thông ñ ng) v i nhau trong tuyên b c a h , thì h luôn giành ñư c ph n có l i khi ñưa ra các tuyên b không ñúng s t h c. 4. S N XU T CÔNG C NG VÀ B MÁY HÀNH CHÍNH 4.1. Cơ s ñ Chính ph s n xu t hàng hoá tư nhân Lý do ñư c nói ñ n nhi u nh t ñ chính ph ki m soát s n xu t c a HHTN là các hãng tư nhân theo ñu i m c tiêu tăng t i ña l i nhu n c a các ch s h u, ch không ph i phúc l i c a qu c gia. Chính vì các hãng tư nhân theo ñu i m c tiêu t i ña hoá l i nhu n mà vô hình trung h ñã t i ña phúc l i qu c gia dư i góc ñ các nhà s n xu t và cung c p d ch v . ð c quy n t nhiên là th t b i nghiêm tr ng nh t c a th trư ng c nh tranh mà không còn c nh tranh. ðây là cơ s d n ñ n s n xu t công c ng tăng lên (xem hình 5.2). M c dù ñ c quy n t nhiên là m t lo i th t b i rõ ràng nh t c a th trư ng, là lý do ñ có s n xu t công c ng, s n xu t công c ng còn có m t s nh ng lý do sau: - Theo ñu i m c ñích t i ña hoá l i nhu n nhưng các hãng tư nhân thư ng không tính ñ n vi c gây ô nhi m cho các ñ i tư ng xung quanh (chi phí ngo i ng tiêu c c). ði u này s làm sai l ch giá c th trư ng. - Hãng tư nhân không tính ñ n l i ích xã h i c a vi c làm (ch ng hi n tư ng th t nghi p), chính vì v y h c h quan tâm t i vi c thay máy móc hi n ñ i cho lao ñ ng nh m t i ña hoá l i nhu n. Nhưng chính ph ngoài vi c ph i tính t i t i ña hoá phúc l i xã h i, hi n tư ng th t nghi p cũng ñòi h i các nhà chính sách ph i tính t i. Gi s v i hai d án có chi phí như nhau, lãi ròng như nhau, nhưng trong ñi u ki n m t d án s d ng nhi u lao ñ ng hơn d án kia thì s ch n l a c a m t hãng t ư nhân và Chính ph là khác nhau trong m t ñ t nư c có t l th t nghi p cao. ðương nhiên, các hãng tư nhân s ch n d án v i ñ u tư ít lao ñ ng hơn, nhưng Chính ph s ch n d án ñ u tư nhi u lao ñ ng hơn nh m gi i quy t v n ñ th t nghi p ñang t n t i t rong xã h i. .............................52 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
- Tư nhân không quan tâm, tính ñ n vi c gây ách t c khu v c thành th . M i ngư i ñ u có quan ñi m r ng, chuy n ách t c giao thông và nh ng v n ñ khác liên quan t i các ho t ñ ng công c ng là trách nhi m và s quan tâm c a các nhà ch c trách ch không ph i c a các cá nhân. - Tư nhân thư ng l i d ng l i th c a ngư i tiêu dùng thi u t hông tin và không th n tr ng trong ch n l a hàng hoá. Trong quá trình kinh doanh, ngư i s n xu t và cung c p d ch v thư ng l i d ng s thi u thông tin c a ngư i tiêu dùng ñ ki m l i, ñ c bi t trong lĩnh v c bán hàng, qu ng cáo, bác sĩ và th trư ng thu c ch a b nh. Toàn b nh ng v n ñ trên ñòi h i ph i có s n xu t công c ng, ho c có s can thi p c a chính ph nh m lo i b t nh ng m t tiêu c c trong các v n ñ này, hay ít nh t khi s n xu t công c ng s lo i b t các tiêu c c này t t hơn so v i nh ng chính sách ñi u ti t thông qua tr c p hay thông qua thu . 4.2. Lo i hàng hoá công c ng nên s n xu t Có sáu lĩnh v c ch y u mà ñó chính ph nên s n xu t HHTN. ðây thu c ba lo i hàng hoá có m t ñ c thù là do a) D ch v bưu ñi n thu c ngành kinh t m ng (networks) t o ra, cho nên r t d d n ñ n ñ c quy n và khó t o ra th b) ði n trư ng c nh tranh hoàn h o do ñ u tư ban ñ u c) ðư ng s t quá l n N n kinh t m ng có nghĩa là mu n tham gia kinh doanh th trư ng này ñòi h i các nhà s n xu t ph i có m t lư ng v n ban ñ u r t l n. ð ng th i v i v n ñ v n, thì ngay l p t c khi tham gia vào th trư ng này các nhà kinh doanh m i tham gia ph i d ch v ñư c toàn b m ng m i mong có ngư i tiêu dùng. N u không làm ñư c hai ñi u này thì các thành viên m i tham gia th trư ng không có cơ h i c nh tranh v i các thành viên cũ. Và ñi u t t y u là s b ñ y ra kh i th trư ng này. Chính vì v y mà Chính ph nên là ngư i s n xu t các lo i hàng hoá này, ho c ph i h tr v v n ban ñ u cũng như chính sách ñ cho các hãng m i tham gia th trư ng này m t cách d dàng hơn, tránh hi n tư ng ñ c quy n do ñ c ñi m c a ngành gây ra. d) B o hi m: Do m c ñ r i ro quá l n d n t i các hãng tư nhân thư ng không ho c không mu n nh y vào lĩnh v c này kinh doanh (BH lũ l t, BH t i ác, BH ti n g i). e) Ngân hàng và tín d ng: h u h t các nư c phát tri n ñ u có ngân hàng Trung ương ho t ñ ng gi ng như các ngân hàng tư nhân, nó ñóng vai trò tích c c trong vi c ñi u hành và qu n lý ngành ngân hàng. f) Qu n lý ñ t ñai và tài nguyên: ð t ñai và các ngu n tài nguyên (r ng, khoáng s n...) mang l i giá tr kinh t l n hơn r t nhi u giá tr tr c ti p s d ng t chúng. Các ngu n tài nguyên thiên nhiên thư ng có các giá tr s d ng gián ti p (ví d : giá tr du l ch, ch ng xói mòn, d tr nư c c a r ng…). Ngoài hai lo i giá tr s d ng .............................53 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
tr c ti p cũng như gián ti p c a các ngu n tài nguyên chúng còn có các giá tr không s d ng khác (giá tr ch n l a, giá tr ñ l i cho th h mai sau và giá tr t n t i c a chúng) vì v y, n u ñ tư nhân qu n lý h s ch tính ñ n l i ích trư c m t và l i ích tr c ti p (giá tr tr c ti p) mà không th y ñư c các l i ích to l n khác c a chúng mang l i cho c ng ñ ng, cho xã h i (ch ng xói mòn, b o v ngu n gen, ch ng l t bão ...). 4.3. Công c ng s n xu t HHCC và công c ng cung c p HHTN Ph n l n s n xu t công c ng liên quan ñ n cung c p HHCC (như qu c phòng), HHTN do công c ng cung c p như giáo d c. Chính ph c n cung c p tài chính cho s n xu t HHCC ch không ph i là ngư i tr c ti p s n xu t ra chúng. Ví d , chính ph tham gia tích c c vào s n xu t và qu n lý, ph c v qu c phòng, nhưng vi c mua bán các thi t b quân s như (súng, t u thu , máy bay v.v.) ñ u mua c a các hãng tư nhân, ho c thông qua các h p ñ ng s n xu t v i các hãng tư nhân. H u h t các “ho t ñ ng s n xu t” c a chính ph ñ u là qu n lý lu t và các chương trình công c ng. 4.4. T ch c s n xu t nh ng hàng hoá do công c ng cung c p a) H p ñ ng s n xu t d ch v công c ng Các chính ph ngày càng d a vào khu v c tư nhân nhi u hơn. M t d ch v tr t t an ninh và phòng cháy ch a cháy m t s nư c phát tri n ñ u ñư c ký h p ñ ng v i các công ty tư nhân. Chính ph ñ ng ra t ch c các ho t ñ ng này v a kém hi u qu do khâu qu n lý mang l i v a không năng ñ ng b ng các công ty chuyên trách tư nhân ñ m nhi m. Trong m t vài trư ng h p, chính ph giao trách nhi m cung c p hàng hóa công c ng cho hãng tư nhân mà thông thư ng các công vi c này v n do nhà nư c làm. Ví d ý (nơi mà chính ph có vai trò quan tr ng trong nhi u lĩnh v c), m ng lư i ñư ng cao t c l n gi a các thành ph là do tư nhân xây d ng và v n hành, ñó là các công ty tư ho t ñ ng l y l i nhu n b ng cách thu l phí. M c dù v y, vi c ký các h p ñ ng v i tư nhân cung c p HHCC có nhi u ñi m c n quan tâm sau ñây: - H p ñ ng s n xu t d ch v công c ng thư ng kéo dài và ch m tr , các công ty nh n th u thư ng gây s c ép v i chính ph . - Có r t ít ngư i tham gia ñ u th u trong nhi u trư ng h p như s n xu t các lo i máy bay chi n ñ u, tên l a vũ tr , ñi u này d n t i hi n tư ng phi hi u qu trong ñ u th u và cũng là nguyên nhân d n t i tình tr ng ch m tr trong cung c p, ho c gây s c ép v i chính ph t các công ty tư nhân. - Tham nhũng, thông ñ ng trong vi c ký h p ñ ng cung c p các d ch v công c ng. ði u này r t thư ng x y ra v i t t c các nư c th m chí c ñ i v i các nư c phát tri n. Vi c .............................54 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
thông ñ ng, ban phát d án các công trình công c ng cho các t nh, các thành ph t các cơ quan th m quy n trung ương. Hi n tư ng móc ngo c, h i l lôi kéo các công trình v cho ñ a phương nh m hư ng l i ph n trăm ñang là nh ng nh c nh i trong xã h i hi n nay. - Còn nhi u bàn cãi trong m t s d ch v như: giáo d c có nên h p ñ ng v i tư nhân hay không? Chính ph làm có t t hơn tư nhân hoàn toàn trong m ng này không? 4.5. M c ñ hi u qu c a doanh nghi p công c ng Cơ s ch y u ñ so sánh gi a doanh nghi p công c ng (DNCC) và doanh nghi p tư nhân (DNTN) là tính phi hi u qu . S lãng phí, quan liêu gi y t , nh ng quy ch c ng nh c và các cán b kém năng l c c a Chính ph là nh ng v n ñ c n quan tâm. M t nghiên c u v “ñi u tra v ki m soát, chi phí c a khu v c tư nhân” (J.Peter Grace 1984) ñã cho th y r ng Chính ph Hoa Kỳ lãng phí 424,4 t ñô la trong 3 năm. Nghiên c u này kh ng ñ nh tính phi hi u qu c a khu v c công c ng và tính hi u qu trong khu v c kinh t tư nhân. 4.6. Lý do phi hi u qu khu v c công c ng M t s quan ñi m cho r ng, vi c ph i h p gi a các hãng tư nhân có nhi u khó khăn, thư ng d n ñ n ñ u tư quá l n trong m t th i ñi m, ho c ñ u tư quá l n vào cùng m t ngành và thi u ñ u tư vào các ngành khác. Chính ph s có v trí t t hơn ñ l p k ho ch phát tri n cho t ng ngành m t cách có tr t t , nh ng v n ñ này ñ c bi t quan tr ng ñ i v i nh ng nư c kém phát tri n và ñ i v i các ngành ñòi h i ñ u tư l n. Nhưng có m t s ñi m quan tr ng nh t d n t i tính phi hi u qu c a các DNCC ñó là: - DNCC không lo l ng v v n ñ phá s n: DNTN luôn luôn lo l ng và ñ i m t v i s phá s n, ngư c l i DNCC thì không, vì có tr c p c a Chính ph . Kh năng b phá s n là m t v n ñ quan tr ng; ñó là gi i h n v m c l và vi c qu n lý kém hi u qu gây ra cho DNTN và là cơ ch t nhiên ñ thay th ñ i ngũ cán b qu n lý phi hi u qu . Nó gây ra h n ch ngân sách ñ i v i hãng. Nhưng chính ñi u này cũng là ñ ng l c thúc ñ y các doanh nghi p tư nhân luôn ph n ñ u vươn lên ñ ñ t ñư c hi u qu cao nh t. ð ng l c này vô hình trung ñã lo i b các hãng tư nhân s n xu t, cung c p d ch v phi hi u qu . Và ñ ng l c này vô hình trung ñã làm l i cho n n kinh t xã h i. - Thi u c nh tranh ñ i v i h u h t các DNCC: C nh tranh có m t s ch c năng r t quan tr ng. M t là, c nh tranh là cơ h i ñ l a ch n. Hai là, c nh tranh là bi n pháp khuy n khích, kích thích s n xu t. Các doanh nghi p c nh tranh nhau khi thu hút khách hàng v phía mình ñ u c g ng tìm ra s k t h p trong d ch v c a mình ñ có th ñáp ng m t cách t t nh t nhu c u c a khách hàng. C nh tranh là cơ s c a l a ch n và so sánh. - Các h n ch v cơ c u ti n lương: Các nhà qu n lý DNCC ít khi có cơ c u tr lương g n sát v i l i nhu n như các hãng tư nhân (w = MVP). Chính vì v y mà ngư i lao ñ ng trong các doanh nghi p công c ng không g n li n l i ích c a h v i s n ph m .............................55 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
ra c a doanh nghi p, ñi u này s d n t i hi n tư ng l i trong lao ñ ng và thi u trách nhi m trong qu n lý. - Cơ ch tuy n d ng và th i h i: Trong các doanh nghi p công c ng r t khó th i h i m t cá nhân ra kh i doanh nghi p so v i DNTN. Chính thu c tính an toàn này thư ng ñư c các công ch c coi như m t ñ c ñi m t t, n ñ nh c a nơi làm vi c (công ch c nhà nư c) m c dù ch ñ ti n lương không cao b ng các doanh nghi p tư nhân. 4.7. B máy hành chính và quan liêu a) S khác nhau gi a các ho t ñ ng hành chính và các ho t ñ ng SX - Trong mô hình s n xu t tư nhân, ñ u ra, ñ u vào và l i nhu n ñã ñư c lư ng hoá và d dàng ño ñư c. Ngư c l i, DNCC r t khó khăn trong ñánh giá và ño lư ng các ch tiêu này. B i vì các doanh nghi p công c ng thư ng ñư c các ưu ñãi riêng bi t c a Chính ph v giá c , lao ñ ng, thu khoá. Ngoài ra các DNCC ñôi khi ho t ñ ng không vì m c ñích l i nhu n mà là vì m c ñích xã h i. Vì v y, vi c tính giá thành c a nh ng doanh nghi p này là không sòng ph ng và bình ñ ng. Cơ ch c nh tranh c a th trư ng bu c các doanh nghi p tư nhân ph i tính toán ñ y ñ chi ti t các kho n ñ u ra, ñ u vào, lãi l . Và h ph i bình ñ ng trư c lu t thu c a Chính ph . Nh ng ñi m này h u h t các DNCC không có ho c có cũng không nhi u. - Tính ña d ng c a các m c tiêu: tính ña d ng c a các m c tiêu làm cho vi c ñánh giá m c ñ thành công, hay th t b i c a m t quan ch c chính ph khó khăn hơn nhi u so v i ñánh giá các công trình tư nhân. Chính ñ c ñi m này ñôi khi d n t i tình tr ng vô trách nhi m c a các quan ch c trong chính ph ho c kém hi u qu trong ho t ñ ng s n xu t kinh doanh cũng như ít ñ u tư suy nghĩ c a các v công ch c nhà nư c. - Công ngh không rõ ràng: Tính ña d ng c a các m c tiêu c a các chương trình c a chính ph d n t i công ngh , phương pháp lu n không rõ ràng và ph c t p. Parkinson ñã nói “quan ch c chính ph mu n tăng s lư ng ngư i dư i quy n mình, ch không ph i tăng các ñ i th và các quan ch c t o vi c cho nhau” b) M c ñích tăng t i ña các quan ch c hành chính quan liêu Vì nhi u lý do, các quan ch c có ít ho c không có ch ñ khuy n khích ñ cho ti n lương c a các quan ch c chính ph g n ch t v i k t qu công vi c c a h . Chính vì v y, vi c tăng thêm ngư i nh m gi m b t lư ng công vi c c a các quan ch c chính ph h u như không nh hư ng t i lư ng ti n lương h ñư c hư ng. M r ng quy mô c a cơ quan: Khách hàng c a các quan ch c thư ng - không ph i là thư ng dân, mà thư ng là nh ng ngư i có ch c, có quy n trong b máy hành chính c a chính ph , nh ng ngư i bi u quy t ho c quy t ñ nh thông qua các kho n chi tiêu c a chính ph . Chính vì v y, s phi hi u qu thư ng ñư c cho là c a b máy nhà nư c l i n y sinh chính t tính phi hi u qu c a cơ ch và pháp lu t. .............................56 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
- Giá P* T ng chi tiêu (lư ng * giá) E ñư c t i ña hoá t i E C u ñ i v i d ch v c a b máy hành chính S lư ng d ch v c. c p T ng E chi tiêu Giá d ch v Hình 10.4. T i ña hoá quy mô c a b máy hành chính quan liêu Quan ch c thư ng là nh ng nhà ñ c quy n v cung c p m t d ch v nào ñó cho công c ng. Hình 10.4 mô t t ng chi tiêu vào d ch v công c ng là m t hàm c a giá ñ nh ra. Chi tiêu ñư c tăng t i ña t i ñi m E b i vì v i giá này các quan ch c s ñư c hư ng m t doanh thu t i ña. Khi giá d ch v tăng t i ñi m P*, t ng chi tiêu cũng tăng lên quan ch c t i ña hoá thu nh p c a mình t i E. ð nh giá t i P* s t i ña hoá thu nh p c a quan ch c, nhưng trong th c t giá P* không ph i do quan ch c ñ t ra. Vì v y, mu n t i ña hoá thu nh p t i E và n u quan ch c là m t nhà ñ c quy n thì s t i ña hoá thu nh p b ng cách tăng m c phi hi u qu cho t i khi giá c a m t ñơn v d ch v tăng t i P*. Có hai ñi u ki n ñ quan ch c có th th c hi n vi c trên, ñó là ph i không có c nh tranh trong lo i hình d ch v này, ñi u này thư ng x y ra trong vi c ñ u th u các công trình xây d ng công c ng. B i vì r t ít ngư i ñư c tham gia ñ u th u, ho c có tham gia thì cũng thi u thông tin, ho c b s thông ñ ng trong m t nhóm ngư i có ch c có quy n t o ra. Nguyên nhân th hai là công ngh không rõ ràng. .............................57 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
c) Thông tin và ngân sách thi u hoàn h o + S d ng h t ngu n ngân sách ñư c c p vào cu i năm m t cách không hi u qu nh m tránh vi c c t ngân sách vào nh ng năm sau. Trong nhi u trư ng h p thi u thông tin cho nên các cơ quan chính ph thư ng có lư ng ngân sách c p phát cao hơn so v i nhu c u th c s . Vì v y, vào nh ng kỳ cu i năm tài chính, các cơ quan ch c năng này tìm m i cách ñ tiêu h t s ti n mà trong k ho ch ñư c c p phát, m c dù vi c chi tiêu này không hi u qu ho c không n m trong các nhu c u th c s c a cơ s . + S d ng quy n h n trong vai trò chính ph ñ theo ñu i riêng nh ng m c tiêu phi kinh t c a mình ho c ñ a phương mình. Cơ ch c p phát các d án xây d ng các công trình công c ng, h t ng cơ s t ngân sách trung ương t o ra m t xu th ñ u tư dàn tr i, không t p trung. Các quan ch c có quy n h n trong chính ph thư ng t n d ng các quy n h n này ñ kéo các d án v cho mình cho ñ a phương mình do bi t thông tin ho c có quy n l c. ði u này d n t i vi c ñ u tư vào các d án xây d ng cơ s h t ng, các công trình công c ng ñ a phương rơi vào tình tr ng th t thoát và không hi u qu . + Gây ra nh hư ng t i m c ñ ngân sách b ng cách ñưa ra m c h n ch các phương án (ví d , quân ñ i cho r ng ch có hai h th ng phòng th qu c phòng có th kh thi). TÓM T T CHƯƠNG IV 1. Hàng hoá công c ng thu n tuý có m t s ñ c ñi m quan tr ng ñó là: Không th lo i tr trong s d ng và không mu n lo i tr các cá nhân trong vi c hư ng l i vì chi phí biên c a m t ngư i ñư c hư ng l i thêm b ng zero. 2. H u h t các hàng hoá công c ng không thu n tuý có th lo i tr nhưng ñôi khi chi phí lo i tr l i r t t n kém và không hi u qu . 3. Các hãng tư nhân có th cung c p, d ch v hàng hoá công c ng ho c là không cung c p hàng hoá công c ng vì h không gi i quy t ñư c v n ñ ăn không c a ngư i ñư c hư ng l i. 4. Hi u qu Pareto ñòi h i HHCC ñư c cung c p t i ñi m mà t i ñó t ng t l thay th c n biên b ng t l chuy n ñ i c n biên (∑MRSiXY = MRTXY) 5. Nguyên t c cơ b n c a m c cung HHCC h u hi u c n ph i thay ñ i khi t o ra s méo mó c a th trư ng và liên quan t i vi c thu và phân ph i l i thu nh p. 6. Qu n lý c a chính ph t thân nó là m t lo i hàng hoá công c ng thu n tuý. 7. Phương pháp ch n l a và cân b ng bi u quy t theo ña s không ñem l i cung hàng hoá công c ng h u hi u. Ngh ch lý c a bi u quy t theo ña s không cho k t qu chính xác. 8. Doanh nghi p c a chính ph thư ng không hi u qu b ng các doanh nghi p tư nhân trong khi cung c p các d ch v tương t . .............................58 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng
9. Các doanh nghi p công c ng khác các doanh nghi p tư nhân ch , các doanh nghi p tư nhân c g ng ñ tăng t i ña l i nhu n c a doanh nghi p. Ngư c l i, các doanh nghi p công c ng thư ng theo ñu i các m c tiêu khác. Ch ñ phá s n, ti n lương c a các doanh nghi p tư nhân cũng khác so v i các doanh nghi p công c ng. 10. Ch ñ khuy n khích ti n lương c a các công ch c r t h n ch v i k t qu th c hi n c a h . B i vì v n ñ n i t i c a vi c ñánh giá k t qu công tác c a h không rõ ràng. CÂU H I TH O LU N VÀ ÔN T P CHƯƠNG IV 1. Phân tích ñ c ñi m c a hàng hoá công c ng (HHCC) thu n tuý? 2. Vì sao tư nhân không nên cung c p HHCC thu n tuý? 3. Vì sao khi chi phí giao d ch l n chính ph nên cung c p HHCC này? 4. Th nào là hàng hoá tư nhân do công c ng cung c p? 5. ði u ki n ñ ñ t ñư c hi u qu khi cung c p HHCC? 6. T i sao nói vai trò c a chính ph như là m t lo i HHCC? 7. L a ch n cung hàng hoá tư nhân khác v i l a ch n cung HHCC ñi m nào? Cơ ch bi u quy t theo ña s có ngh ch lý gì không? 8. Mô hình xác ñ nh m c HHCC t i ưu? 9. Nh ng cơ s nào ñ chính ph s n xu t hàng hoá tư nhân? Nh ng lo i hàng hoá nào công c ng nên s n xu t? Ho c n u tư nhân s n xu t thì ph i can thi p ñ tránh hi n tư ng gì? 10. H p ñ ng t ch c s n xu t HHCC có nh ng như c ñi m gì? 11. Vì sao nói doanh nghi p công c ng s n xu t không hi u qu ? Chương V CÁC CHƯƠNG TRÌNH CHI TIÊU C A CHÍNH PH .............................59 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng