Kỹ năng thực hành điều dưỡng

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:439

Thêm vào BST

Báo xấu

387
lượt xem 115
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách Kỹ năng thực hành điều dưỡng gồm 55 kỹ năng thông thường được Điều dưỡng thực hiện tại các cơ sở khám và chữa bệnh, các kỹ năng này được chọn lọc từ các nhà quản lý, giảng viên từ các trường Đại học, Cao đẳng đào tạo Điều dưỡng trong dự án Việt Nam - Hà Lan hỗ trợ nhằm đáp ứng nhu cầu chuẩn hóa, thống nhất và cập nhật các kỹ thuật Điều dưỡng. Tập 2 gồm có 4 chương, từ chương 6 đến chương 9 trình bày các kỹ thuật hỗ trợ điều trị như: đưa thuốc vào cơ thể, kỹ thuật truyền dịch và các kỹ thuật điều trị Điều dưỡng và kỹ thuật sơ cứu, cấp cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ năng thực hành điều dưỡng

YT N NG TH C HÀNH UD NG DÙNG CHO SINH VIÊN IH C UD NG P II NHÀ XU T B N Y H C
CH O BIÊN SO N: khoa h c & ào t o, B Y t CH BIÊN: - Ts. ình Xuân - Ths. Tr n Th Thu n NH NG NG I THAM GIA BIÊN SO N: - Ths. Tr n Th Thu n - Ths. Nguy n Th S ng - Ths. oàn Th Anh Lê - Ths. Tr n Th y Khánh Linh - Ths. Nguy n M nh D ng - CN. T ng V nh Phú - Ths. V Th Minh Ph ng - Ths. Hoàng Công Chánh - Bs. Nguy n ng Th ng - BS. CKII. Tr n c Thái - TS. Lê V n An - TS. Nguy n Th Kim Hoa TH KÝ BIÊN SO N: Ths. Nguy n M nh D ng THAM GIA T CH C B N TH O: Ths. Phí V n Thâm TS. Nguy n M nh Pha
i nói u K n ng th c hành u d ng g m 55 k n ng thông th ng c u ng th c hi n t i các c s khám và ch a b nh, các k n ng này c ch n c t các nhà qu n lý, gi ng viên t các tr ng i h c, Cao ng ào t o u ng trong d án Vi t Nam – Hà Lan h tr nh m áp ng nhu c u chu n hoá, th ng nh t và c p nh t các k thu t u d ng. Tài li u c s giúp ,c n c a chuyên gia Hà Lan, Gs. Mees Wijnen, i h c Saxion ã h ng d n cách thi t k sách dùng cho sinh viên u d ng; các b c c u trúc xây ng th nào phù h p n i dung ki n th c c n thi t cho k n ng th c hành u d ng và áp ng ph ng pháp t h c cho sinh viên u d ng. Tài li u c biên so n t các gi ng viên chuyên d y v k n ng u d ng a các tr ng i h c Y Hà N i, ih c u d ng Nam nh, i h c Y Hu và i h c Y D c thành ph H Chí Minh. N i dung cu n sách c phân ra làm 9 ch ng và chia thành 2 t p I và II. T p II g m có các ch ng t VI n IX. Ch ng VI, VII, VIII trình bày các k thu t h tr u tr nh : a thu c vào c th , k thu t truy n d ch và các k thu t u tr u d ng; ch ng IX dành cho các k thu t s c u, c p c u. Cu n sách c trình bày tuân theo ph ng pháp gi ng d y tích c c, v a là tài li u dành cho sinh viên c nhân u d ng t h c, ng có th làm tài li u cho các sinh viên Y h c c n tham kh o môn K thu t u ng c s . Trong quá trình biên so n, m c d u v i nhi u c g ng c a nhóm tác gi nh ng ch c ch n s không tránh kh i các thi u sót, chúng tôi mong mu n nh n c s óng góp c a quý ng nghi p và quý b n c. NG CH BIÊN Ts. ình Xuân Ths. Tr n Th Thu n
CL C i dung Trang CH NG VI CÁC K THU T A THU C VÀO C TH 1. Gi i thi u toàn ch ng............................................................................. 1 2. Phát thu c và ghi chép ............................................................................. 3 3. Cách pha thu c ...................................................................................... 15 4. a thu c qua ng mi ng, m t, tai, m i, âm o, tr c tràng ........... 26 5. Dùng thu c qua ng tiêm .............................................................. 56 CH NG VII CÁC K THU T TRUY N D CH 1. Chu n b t catheter t nh m ch trung tâm............................................. 87 2. K thu t t kim lu n ngo i vi ............................................................... 105 3. K thu t truy n d ch t nh m ch ............................................................. 119 4. Truy n d ch d i da ............................................................................. 135 5. K thu t truy n máu ............................................................................. 150 6. Nuôi d ng hoàn toàn b ng ng t nh m ch .................................... 169 7. K thu t s d ng b m tiêm n .......................................................... 187 8. K thu t s d ng máy truy n d ch ........................................................ 203 CH NG VIII CÁC K THU T THAY B NG V T TH NG 1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 221 2. Thay b ng r a v t th ng s ch ........................................................... 224 3. Thay b ng r a v t th ng nhi m khu n .............................................. 235 4. Thay b ng r a v t th ng d n l u ...................................................... 246 5. K thu t thay b ng h u môn nhân t o .................................................. 258 6. Thay b ng v t th ng - c t ch ............................................................. 272 7. K thu t hút m rãi ............................................................................. 283 8. Th ôxy qua m i và ng m khí qu n .................................................. 297 9. Cách l y b nh ph m làm xét nghi m ................................................... 305 10. Tr giúp bác s ch c dò ....................................................................... 327 11. Ch m nóng - ch m l nh .................................................................. 340 CH NG IX P C U BAN U 1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 367 2. S c u gãy x ng ............................................................................... 369 3. Các bi n pháp c m máu t m th i ......................................................... 394 4. K thu t b ng ....................................................................................... 407 5. C p c u ng ng tu n hoàn ................................................................... 415 6. V n chuy n n n nhân........................................................................... 429 Tài li u tham kh o .............................................................................................427
CH NG VI CÁC K THU T A THU C VÀO C TH 1. Gi i thi u toàn ch ng 1.1. Danh sách các k n ng trong ch ng - Phát thu c và ghi chép . - Cách pha thu c - a thu c qua ng m t, tai, m i, mi ng, da, tr c tràng. - Tiêm: Tiêm trong da. Tiêm d i da. Tiêm b p Tiêm t nh m ch. 1.2. M c tiêu chung toàn ch ng 1. Nh n nh c tình tr ng chung c a ng i b nh tr c khi dùng thu c 2. Trình bày c k n ng ki m tra thu c tr c khi dùng cho ng i b nh 3. Trình bày c k n ng áp d ng 5 úng khi dùng thu c cho ng i b nh ng a nh m l n thu c 4. Th c hi n c k n ng dùng thu c an toàn và hi u qu 5. H ng d n cho ng i b nh nh n bi t các d u hi u b t th ng sau khi dùng thu c 6. Ý th c c t m quan tr ng c a vi c dùng thu c chính xác và an toàn cho ng i b nh 2. Yêu c u 2.1. Gi i thi u t ng quan a thu c vào c th ng i b nh là công vi c ph bi n c a u d ng và c n thi t cho ng i b nh, nó òi h i ng i u d ng ph i có ki n th c c b n hi u bi t v thu c, cách s d ng a thu c an toàn vào c th ng i b nh, h n th n a u ng còn ph i hi u v ng i b nh ngoài m c ích tránh nh m l n ng i b nh, còn ph i th c hi n c k thu t t n m c an toàn và ng i b nh h p thu thu c hi u qu nh t. N u nh m tên thu c, tính li u thu c sai, th c hi n không t yêu c u v k thu t hay th i gian, t t c u có th gây nh h ng n k t qu u tr và ng i b nh, tùy c sai sót có th là t i ch hay nguy hi m h n là nh h ng n toàn thân và có th gây t vong Có nhi u ng a thu c vào c th : ng mi ng ng qua niêm m c m t, tai, m i, âm o, tr c tràng ng s d ng ngoài da ng tiêm Tùy theo ch nh c a u tr , áp d ng ng cho thu c thích h p, m i ng có nh ng yêu c u khác nhau, và ng i u d ng c n ph i thành th o v k thu t th c hi n hay h ng d n cho ng i b nh t s d ng an toàn. 1
Nh ng yêu c u c n thi t khi ng i u d ng cho ng i b nh dùng thu c là nh ng ki n th c v thu c, th c hi n vi c ki m tra các u úng tr c khi cho ng i b nh dùng thu c nh : úng ng i b nh, úng thu c Bác s ch nh, úng li u dùng, úng ng cho thu c và úng th i gian. Trong khi th c hi n vi c cho thu c tác phong ng i u ng c ng c n c n tr ng trong vi c áp d ng các ph ng pháp cho thu c, sau khi cho thu c u d ng c ng c n theo dõi tác d ng c a thu c và h ng d n ng i b nh phát hi n các d u ch ng ch quan phát hi n s m và x trí k p th i các tai bi n có th x y ra do dùng thu c. 2.2. Ki m tra tr ch c Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai . B n hãy ánh d u vào c t t ng ng v i câu úng hay sai STT i dung úng Sai 1 T th ng i giúp tránh nguy c hít s c khi cho u ng thu c u d ng ch c n th c hi n úng theo y l nh c a th y thu c 2 cho dù ch a hi u rõ v thu c Ng i b nh m t ph n x nu t không cho thu c b ng ng 3 mi ng Ng i bênh có th nhai t t c các lo i thu c d ng viên cho h p 4 thu d và nhanh Thu c t h u môn th ng c dùng khi ng i b nh không 5 ng c 6 Ng i b nh li t m t, mi ng méo không u ng thu c c n ép bu c a thu c vào c th ng i b nh khi h t 7 ch i không ch u dùng thu c 8 Cho ng i b nh n m t th ph khoa khi t thu c vào âm o 9 C n v sinh b ph n sinh d c c a ng i b nh tr c khi t thu c vào âm o 10 Sau khi t thu c vào h u môn, ng i b nh c n n m ngh ít nh t là 10 phút 11 Thu c t vào tr c tràng sâu kho ng 2-3 cm i v i ng il n 12 Ng i b nh hôn mê có th cho thu c qua ng thông d dày 13 Thu c l i ti u nên t p trung li u vào bu i sáng 14 Ng i b nh có t thu c âm o, D c n ph i nh n nh tính ch t d ch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo v i bác u tr 15 N i m n ng a, ch y n c m i là bi u hi n trong nh ng d u hi u d ng thu c 2
PHÁT THU C VÀ GHI CHÉP 1. Gi i thi u k n ng Th c hi n phát thu c cho ng i b nh và ghi chép vào h s là m t ph n quan tr ng trong k thu t cho ng i b nh dùng thu c. Vì v y, u d ng nên nh n th c rõ trách nhi m và l u ý nh ng m quan tr ng tránh s nh m l n gây h u qu n k t qu u tr và nh h ng n ng i b nh. u d ng c n bi t rõ nh ng thông tin v d c ng h c c a thu c phát cho ng i b nh nh tên thu c, lo i thu c, hình d ng, tác d ng chính, tác d ng ph , y u t h p th và bài ti t… Sao chép t h s òi h i s chính xác cao nên u d ng c n sáng su t sao chép y l nh chính xác và th c hi n nghiêm ch nh y l nh, n u không rõ y l nh ph i h i l i, không ý i y l nh hay th c hi n y l nh mi ng. Khi phát thu c, u d ng ph i ch c ch n ng ng i b nh n m rõ li u dùng thu c, ng dùng và th i gian dùng thu c cho t ng lo i. u d ng nên t n tình gi i áp cho ng i b nh khi h có v n th c m c vì m i nghi ng liên quan n vi c dùng thu c u có th nh h ng n s c kh e ng i nh. 2. M c tiêu k n ng Trình bày nh ng ki n th c c b n v thu c ng i ud ng c n bi t Li t kê các y u t quy t nh tác d ng c a thu c. Phân tích nh ng tác phong c a ng i ud ng khi phát thu c cho ng i b nh Tính li u thu c chính xác. Chu n b y . Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t l y thu c phát cho ng i b nh. Th c hi n ghi h s rõ ràng. Th o lu n và t rèn luy n v thái và cách ti p xúc ng i b nh khi th c hi n 3. Lý thuy t liên quan Nh ng ki n th c c b n v thu c ng i ud ng c n bi t Tên thu c: t lo i thu c có th có nhi u tên thu c: tên hóa h c, tên bi t d c, tên th ng m i Công d ng thu c: Ch ng nhi m khu n: các lo i kháng sinh, sulfamid Phòng b nh: vaccine, huy t thanh Ch n oán b nh: BCG test Gi m tri u ch ng: gi m au, gi m s t, gi m ho… Tác d ng thu c: Tác d ng t i ch : nh ng thu c không phân ph i toàn thân, ch có tác d ng t i m t i nh t nh có tác d ng mong mu n Tác d ng toàn thân: nh ng thu c v t qua hàng rào sinh h c vào máu phân ph i kh p c th t o nên các tác d ng tr c ti p ho c gián ti p v i các lo i tác d ng sau: Tác d ng chính: tác d ng mong mu n t k t qu u tr . Ví d : tác d ng chính a Aspirin là kháng viêm, gi m au. Tác d ng ph : tác d ng không mong mu n c a thu c. Ví d : tác d ng ph c a Aspirin là viêm loét d dày. 3
Tác d ng h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra hi u ng nh t th i sau ó tr l i tr ng thái ban u. Ví d : thu c tê gây nên tác d ng c ch th n kinh c m giác m t th i gian sau ó c m giác l i h i ph c. Tác d ng không h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra trên c th không thay i. Ví d : dùng Tetracycline tr em gây nên hi n t ng vàng r ng do tetracycline t o ph c i canxi. Tác d ng ch n l c: thu c tác d ng toàn thân phân ph i n nhi u c quan nh ng có tác d ng c hi u s m nh t trên m t c quan. Ví d : Codein tác d ng ch n l c c ch trên trung tâm ho nên s d ng ch a h n là tác d ng gi m au. Tác d ng i kháng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gi m ho c t ho t tính c a nhau. Có nhi u lo i i kháng nh i kháng c nh tranh, i kháng không c nh tranh, i kháng ch c ph n, i kháng hóa h c… Tác d ng hi p ng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gia t ng ho t tính có l i ho c có h i. Các y u t quy t nh tác d ng c a thu c: D ng thu c: thu c viên, thu c b t, dung d ch… ng thu c c tính Viên Viên nén: c ng, u ng v i nhi u n c, thu c c h p thu ru t Viên b c ng: thu c c áo l p ngoài là ng b o qu n, giúp ng d , và gi m kích thích d dày Viên bao tan trong ru t: thu c c bao bên ngoài l p nh film, giúp b o qu n thu c không b phân h y d dày, khi xu ng ru t non m i có tác ng Viên ng m Th r n có v ng t do có ng, c ng m cho n khi tan h t, thu c p thu và ng m qua niêm m c Có 2 lo i: - Ng m d il i h p thu qua niêm m c d il i - Ng m trong mi ng thu c h p thu qua niêm m c vùng má và 1 ph n niêm m c d dày Viên s i b t D ng viên nén, g p n c s tan nhanh và s i b t, thu c c h p thu qua niêm m c Viên nang Thu c c bao bên ngoài là l p gelatin giúp nu t d , h u h t l p gelatin này s tan d dày, thu c h p thu qua niêm m c d dày hay ru t. Có lo i viên nang bên trong là thu c b t, d ng h t, d ng d u hay gel Dung d ch Thu c hòa tan trong dung môi th ng là n c, h p thu nhanh Si-rô Dung d ch có m c do có ng b o qu n thu c, có th có thêm h ng t o mùi th m giúp d u ng, th ng dùng cho tr em Nh t ng Thu c c phân tán trong môi tr ng d u, h p thu niêm m c d dày hay ru t Huy n d ch Tinh th thu c c treo trong dung môi là n c, h p thu qua niêm m c 4
Tu i ng i b nh: L u ý s d ng thu c cho tr em và ng i cao tu i vì c m sinh lý c th trên l a tu i này nh h ng nhi u n kh n ng h p thu, chuy n hóa và ào th i thu c. Phái tính: ho t tính c a d c ph m có khi bi n i theo phái, c bi t phái n trong th i k mang thai và cho con bú. Cân n ng: s h p thu và d tr thu c thay i tùy theo l ng mô m , c n l u ý khi s d ng các lo i thu c tan trong lipid. i v i tr em, cân n ng có tính quy t nh trong vi c tính li u l ng thu c. Hi n t ng quen thu c: tr ng thái c a c th ch u c nh ng li u thu c áng l gây c ho c không áp ng v i li u có ho t tính sinh h c. Di truy n: m t s c tính di truy n gây r i lo n du c ng h c, tác d ng d c lý làm thay i quá trình h p thu, chuy n hóa, và tác d ng chính c a thu c. Ch dinh d ng: th c n và n c u ng nh h ng t i d c ng h c, tác ng và c tính c a thu c nh làm nhanh ho c ch m th i gian h p thu thu c t i d dày, thành ph n thu c t o ph c v i th c n ho c i kháng v i th c n. Th i m dùng thu c: tác d ng d c lý, hi u qu u tr liên quan nhi u n th i m dùng thu c do s thay i c a l u l ng tu n hoàn gan, th n, ph i thay i theo nh p sinh h c. Tr ng thái b nh lý: c th m t m i ho c m t ng i m c ph i nhi u b nh khác nhau c ng nh h ng n tác d ng c a thu c. Môi tr ng nh ánh sáng, nhi t . Hàm l ng: s l ng thu c có trong thành ph n Li u l ng thu c: là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác d ng u tr mà không gây tác h i. Tùy theo cân n ng, tu i, tình tr ng b nh, ng dùng thu c ng i u tr s quy t nh li u dùng phù h p. Quy ch v thu c c: nhãn thu c c A và gi m c A màu en, c B và gi m c B màu . Cách b o qu n: thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i th ti n l i cho vi c l y thu c. Nh ng thu c dùng không h t ph i y n p kín, b o qu n t t và tránh nhi m khu n. Tác phong c n thi t c a ng i ud ng Chính xác, khoa h c và có trách nhi m. Sáng su t khi nh n y l nh. Trung thành v i ch nh c a bác s , tuy t i không thay i y l nh, n u nghi ng ph i h i l i. Không th c hi n y l nh qua mi ng ho c n tho i. Không pha tr n các lo i thu c v i nhau khi không có y l nh. S p x p thu c theo th t d tìm và tránh nh m l n. T thu c ph i g n n i làm vi c. Thu c ph i có nhãn rõ ràng, s ch s . Các lo i thu c c b ng A, B ph i c c t gi úng theo quy ch . Thu c n c riêng v i thu c viên, thu c u ng riêng v i thu c dùng ngoài da. 5
Ki m tra thu c hàng ngày b sung c s và x lý nh ng thu c quá h n s ng ho c kém ch t l ng. Ki m kê, bàn giao thu c m i ngày, m i ca tr c và ghi chép s rõ ràng. Nghiêm ch nh tuân th 3 ki m tra, 5 i chi u. m b o an toàn cho ng i b nh. Cách tính li u thu c Ngay khi có y l nh, u d ng ph i ki m tra h s thu c và sao y l nh thu c, tr c khi chu n b thu c c n ph i tính c li u l ng thu c chính xác theo c n cho m t ng i b nh i v i thu c viên: Li u theo y l nh l ng viên thu c = Hàm l ng c a m i viên thu c i v i thu c d ng dung d ch Li u theo y l nh x n v th tích l ng ml = Hàm l ng thu c quy nh trong n v th tích Khi dùng thu c cho tr ud ng c n nh ng thông tin sau: Ch nh li u thu c c tính trên kg cân n ng c a tr hay trên m2 da Li u thu c d i 1ml, nên dùng b m tiêm 1ml ( ã tháo kim) rút thu c chính xác. Không nên pha thu c vào s a, d ch nuôi d ng, vì li u d b m t do tr không n h t. Thu c d ng viên nên pha thêm ng cho tr d u ng, chú ý d gây sâu r ng cho tr thu c xa t m tay c a tr phòng tr l y dùng. 6
4. Quy trình k thu t Các b c ti n Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a hành 1. Nh n nh i k t qu dùng thu c tr c ây Nh n bi t d u hi u d Ng i b nh h p tác tr l i ng i b nh: a ng i b nh (NB) có các d u ng thu c, báo BS trung th c. ti n s d ng, hi u n i m n, ng a, bu n nôn, cân nh c vi c dùng tri giác, ki n n l nh, phù, khó th . thu c th c kinh ánh giá tình tr ng tri giác c a c ý th c, t nh táo u ý n ng i già và tr em nghi m v b nh NB nh n bi t thu c dùng cho úng i NB - Thông tin v b nh, k t qu c a - Xác nh s hi u bi t i v i NB có kh n ng t vi c dùng thu c. và nhu c u v thông tin dùng thu c khi có c m tính v i - Tình tr ng l thu c vào thu c n bi t c a NB thu c d gây ng c thu c do - C m nh n c a NB v thu c. - Kh n ng dung n p d ng quá li u thu c - NB ch p nh n và tho i TR C mái khi dùng thu c 2. Ki m tra y c y l nh t h s , ki m tra - K thu t th c hi n theo - NB có th trùng tên, nên ghi nh và sao thu c l n 1, l y phi u thu c và y l nh nh n h tên, tu i, s gi ng. phi u thu c ghi nh n y : - úng thu c: g m tên, hàm - Tên NB - Tránh nh ng sai sót ng và d ng thu c - Tên thu c, hàm l ng làm m t an toàn cho - úng li u: c n c vào hàm - Li u l ng thu c ng i b nh ng thu c tính chính xác - ng dùng thu c li u theo y l nh - Th i gian dùng thu c - So sánh ng dùng c a y nh v i ch nh cho phép trong h ng d n c a nhà s n xu t - Th i gian dùng thu c ph i phù p v i th i gian th i thu c, và u ki n c a NB 7
3. Chu n b - R a tay th ng quy Theo quy trình r a tay n i khoa Gi m s lây nhi m vi Chú ý móng tay, k ngón tay sinh v t - Chu n b Ch n thu c úng theo yêu c u, An toàn v thu c, tránh - Thu c còn nguyên bao bì, thu c ki m tra thu c l n 2: nh m l n nhãn rõ ràng. - c tên thu c - L u ý nh ng thu c cùng tên, - Hàm l ng thu c khác hàm l ng. - H n s d ng, ch t l ng thu c - Thu c s d ng nhi u l n ph i o qu n nhi t mát hay theo quy nh c a nhà s n xu t - Chu n b khác ng c o l ng: Dùng cho thu c n c Ch n d ng c o l ng thu c - C c có chia v ch theo d ng thu c s d ng l y - Thìa có v ch o l ng y thu c viên thu c chính xác theo li u l ng - ng m gi t Tán thu c cho ng i già ch nh - Khay m thu c và tr em không th - H p tán thu c viên nu t viên thu c -L ic a a thu c ng - Thìa khu y Hòa tan thu c - H p thu c cá nhân Chia thu c theo th i - Gi y lau gian cho ng i b nh -L y thu c viên - M n p chai thu c vào khay - H n ch tay ch m - H p ng thu c cá nhân có m thu c ho c vào n p h p thu c làm nhi m b n ghi tên NB, có phân gi u ng thu c. thu c hay m hôi tay thu c. - Cho vào h p ng thu c c a làm t thu c. - Thu c viên nang b t hay h t NB - M i NB có h p ng i, không nên tháo r i l p v - Thu c viên trong v : m v thu c thu c riêng c phân cho vào h p ng thu c c a NB thành nhi u c u ng trong ngày 8
- L y thu c - L c nh và u chai thu c -Thu c c tr n u - c h ng d n c a nhà s n ng nu c, tr c khi rót xu t thu c tr c khi tính li u và dung d ch - Rót thu c vào c c có chia v ch, -Tính li u chính xác rót thu c hay v t m u o l ng, có th -C c ng thu c a ngang dùng b m tiêm b kim rút - Tránh nhi m b n l mm t nhìn chính xác. thu c thu c và làm t nhãn - nhãn chai thu c lên trên - Rót thu c không mi ng chai thu c không làm d nhãn. ch m vào mi ng c c - Không thu c th a tr l i - L y gi y lau bên ngoài c chai - B o qu n thu c t t vào chai thu c thu c - y kín n p chai và vào ch . - Thu c d ng - Xé mi ng bao thu c - Giúp thu c hòa tan d ng n c giúp hòa tan thu c t - Cho thu c vào c c có s n m t ít phù h p v i l ng b t theo c m ng d n c a nhà s n xu t, - Dùng thìa khu y u không nên quá c hay quá ng. - Thu c viên - Cho thu c vào ly có n c u ng -Không c u ng viên thu c ng s i b t c khi thu c ch a tan - Ch thu c s i b t tan hoàn toàn 4. Ki m tra l i - c nhãn thu c l n 3 tr c khi - Th c hi n úng 3 ki m - u d ng th c hi n v i tinh thu c t thu c hay b v thu c tra tránh sai sót vì ây là th n trách nhi m cao, c n - So sánh l i gi a y l nh thu c, thu t òi h i s chính th n, không ch quan phi u thu c và l thu c xác cao 5. Ki m tra gi - Xem gi dùng thu c c a NB Phân b thu c h p v i Thu c c dùng úng theo dùng thu c trên phi u thu c tính ch t d c lý c a gi yêu c u c a bác s u tr thu c 6. em thu c Mang khay thu c ho c xe thu c Ti n nghi, s ch s t o n gi ng ni m tin cho NB nh 9
7. i chi u Xem tên trong phi u thu c v i Xác nh úng ng i úng tên, tu i, s gi ng úng NB tên ng i b nh u gi ng nh phát thu c -H i NB t tr l i n u c ng th i h i NB: úng - H tên y - Tu i 8. Gi i thích - Trình bày NB: m c ích, tác -Cung c p ki n th c cho NB hay thân nhân ch p nh n i NB ng, tính ch t c a thu c. NB vi c dùng thu c - Giúp NB tin t ng vào u tr TRONG 9. Phát thu c - a h p ho c bao thu c ã -T ng kh n ng t dùng - Yêu c u NB l p l i cách dùng cho NB chia theo gi và ghi rõ tên NB, thu c thu c tên thu c cho NB - NB t nh n bi t d u - Gi i áp m i th c m c c a NB - H ng d n NB cách dùng hi u b t th ng c n báo h n m rõ thông tin, tránh thu c: ng dùng, th i gian ngay nhân viên y t hi u nh m và s d ng thu c - Gi i thích nh ng d u hi u c a - NB bi t lo i thu c ang sai. ng, tác d ng ph c a thu c d ng - Cho NB ký tên vào phi u công - NB ký tên tr c m t u khai thu c ng 10. D n d p - phi u thu c vào ô gi ti p - D tua sau th c hi n - D ng c x p ng n n p, theo ng c theo. ti p. th t - khay thu c, xe thu c v ch - D l y s d ng - i ud ng a tay 11. Ghi chép - Ngày gi phát thu c cho NB - Ghi vào h s bác - Tuân theo quy nh ghi h s s - Tên thu c ã phát u tr và u - Ghi trung th c nh ng ph n SAU - ng dùng ng các tua n m rõ ng c a NB ho c lý do không - Ph n ng c a NB p tác u tr c a NB - Tr ng h p không phát thu c - Ghi thu c do chính tay mình c nh NB v ng m t, không th c hi n p tác dùng thu c, lý do NB - Bàn giao D tua sau nh ng không dùng thu c… tr ng h p ch a phát thu c - Tên D th c hi n c ho c ph n ng NB c n theo dõi 10
5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/sai. ánh d u vào c t úng ho c sai. Stt Câu h i úng Sai 1 D ph i n m rõ 3 ki m tra, 5 i chi u khi phát thu c cho NB Thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i 2 th 3 Ch c n h i tên ng i b nh tr c khi phát thu c Li u l ng thu c cho tr em th ng c tính d a vào kg cân 4 ng u d ng không nên gi i áp th c m c v thu c cho NB nhi u 5 vì m t th i gian 6 D c phép th c hi n y l nh thu c qua n tho i 7 Ki m tra thu c l n 2 c th c hi n tr c khi c t l thu c Li u l ng thu c là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác 8 ng u tr mà không gây tác h i. u hi u d ng thu c g m n i m n, ng a, bu n nôn, n l nh, 9 phù, khó th . 10 D tránh ch m tay vào thu c khi l y thu c viên phát cho NB D có th a c chai thu c Siro ho cho NB t chia u ng trong 11 ngày 12 D nên phát thu c cho NB úng gi theo y l nh 13 Tác d ng ph là tác d ng không mong mu n c a thu c. 14 Luôn luôn dùng mu ng cà phê l ng thu c cho tr 15 D ph i ghi t t c các lo i thu c phát cho NB vào h s 5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Tr c bu i hu n luy n, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính n t c trong bu i hu n luy n Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t. Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. Tóm t t nh ng v n c n chú ý Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp Giáo viên gi i thích và làm m u Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo. Sinh viên t nh n xét và t câu h i Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên Ki m tra s ti p thu c a sinh viên Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i c nhóm Th c hành theo nhóm 11
Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai. 5. 3 T l ng giá (B ng ki m quy trình) D i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này th c hành Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k thu t. Sinh viên c n bi t r ng b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào ã b qua. Các b c T t t Sai Không Ghi làm chú 1. Nh n nh: -Thông tin v b nh - K t qu c a vi c dùng thu c, xét nghi m liên quan -Tình tr ng nghi n, l thu c vào thu c -Ý thích, c m nh n và tâm lý dùng thu c 2. Ki m tra y l nh thu c Th c hi n 6 úng: - úng tên NB - úng tên thu c - úng li u l ng thu c - úng ng dùng thu c - úng th i gian dùng thu c - úng ch nh thu c 3. R a tay -R a tay n i khoa -Làm khô tay 4. Chu n b So n khay d ng c - So n úng thu c + c tên thu c + H n s d ng, ch t l ng thu c + Hàm l ng thu c - Thìa - C c có chia v ch - B m tiêm - H p ng thu c cá nhân - Gi y lau -L ic a - Phi u thu c 5. L y thu c 5. 1. L y thu c viên -Tính s viên thu c cho vào h p ng thu c c a NB -Tránh ch m tay vào thu c 5. 2. L y thu c d ng nu c, dung d ch Thu c dung d ch trong chai - L c u chai thu c tr c khi rót, - L ng thu c li u cho vào c c - Không thu c th a tr l i vào chai thu c - Dùng gi y lau bên ngoài c chai thu c Thu c dung d ch d ng ng 12
- Dùng l i c a, c a 2 u ng thu c - Dùng bông c u khô b 2 u ng thu c, cho thu c vào ly -Không c n hòa thêm n c vào thu c Thu c nh t ng d ng gói - C t hay xé u v bao thu c - Cho thu c li u vào ly - Không hòa thêm n c 5. 3 Thu c d ng b t - Cho thu c vào c c có s n m t ít n c m, khu y u 5. 4. Thu c viên d ng s i b t - Cho thu c vào ly n c u ng c - Ch thu c tan hoàn toàn 6. Ki m tra l i thu c c nhãn thu c l n 3 tr c khi c t thu c hay b v thu c 7. Ki m tra gi dùng thu c úng theo ch nh 8. em thu c n gi ng b nh 9. i chi u úng NB Ki m tra tên trong phi u thu c v i tên NB u gi ng ng th i v i h i h tên NB 10. Phát thu c cho NB ng d n rõ cách s d ng thu c Gi i thích tác d ng chính, tác d ng ph , nh ng d u hi u b t th ng nh n i m n ng a, bu n nôn, l nh run… Gi i áp th c m c i NB l p l i cách dùng thu c Cho NB ký tên vào phi u công khai thu c 11. D n d ng c phi u thu c vào ô gi ti p theo d ng c ng n n p v ch c D r a tay 12. Ghi h s Ngày gi phát thu c cho NB - Tên thu c ã phát - ng dùng - Ph n ng c a NB - Tr ng h p không phát thu c c nh NB v ng t, không h p tác dùng thu c, lý do NB không dùng thu c… - Tên D th c hi n 6. Th c hành 6. 1 Th c hành t i labo (không có giáo viên) Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng sinh viên: Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng i Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên 13
nhìn vào (B ng ki m phát thu c và ghi chép). Sau ó sinh viên b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n Sinh viên ã th c hành t i labo, sinh viên có s n b ng ki m trong tay, vì v y sinh viên có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i theo b ng ki m. S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là: Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành ánh giá vi c th c hành c a sinh viên H i quan sát v quá trình th c hành N u c n thi t: Xác nh nh ng m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng n th c hành ti p theo 6. 2 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi sinh viên ã th c hi n c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các u d ng viên phát thu c không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng 6. 3 T ánh giá quá trình rèn luy n Sinh viên có th t ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau: Quay camera: Sinh viên có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a mình Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p nh sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t sinh viên khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c phát thu c và ghi chép h s c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t. 14
CÁCH PHA THU C 1. Gi i thi u k n ng thu t pha thu c là m t trong nh ng k thu t c b n trong ph n chu n b thu c cho ng i b nh. Trên th tr ng hi n nay, thu c tiêm c óng gói trong 2 d ng: ng và l . Thu c ng ch s d ng m t li u d i d ng l ng. Thu c ng có nhi u th tích khác nhau t 1ml -10ml hay có th l n h n. ng thu c c làm b ng th y tinh và có m t ch th t c ng thu c b ng. M t vòng tròn màu chung quanh c ng thu c là n i có th b ng thu c d dàng. Thu c c rút ra kh i ng thu c b ng b m tiêm và kim v i kh u kính nh nh ng tác kéo nòng trong t o áp l c hút trong b m tiêm. thu c là m t v t ch a thu c d ng l ng hay d ng b t c s d ng cho m t li u hay nhi u li u và có m t n p cao su trên. Trên ph n cao su có m t n p b ng kim lo i ho c b ng nh a b o v cho n khi thu c ó c s d ng. Trên nhãn thu c có ghi rõ lo i và l ng dung môi dùng pha thu c. N c mu i sinh lý và n c c t vô trùng là nh ng dung môi th ng dùng pha thu c. t s l thu c ch a dung môi pha thu c trong khoang trên và thu c b t trong khoang d i, hai khoang này cách bi t b ng m t nút ch n cao su. Khi chu n b pha thu c, u d ng ch c n n nh vào ph n trên c a l thu c ánh b t nút ch n cao su xu ng thì ph n dung môi và ph n thu c b t s hòa tan vào nhau. Khác v i rút thu c ng, rút thu c l là h th ng kín, vì v y c n b m khí vào l vi c rút thu c ra cd dàng. u d ng c n ph i bi t rõ quy trình pha thu c và th n tr ng trong thao tác có c m t b m tiêm thu c không b nhi m khu n và không làm gi m li u l ng c a thu c. 2. M c tiêu k n ng Mô t các ph n c a b m tiêm. Li t kê 2 lo i b m tiêm th ng c s d ng. Mô t 3 ph n c a kim tiêm. Nh ng nguyên t c ud ng c n tuân theo trong quy trình pha thu c Chu n b y . Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t pha thu c. Th o lu n và t rèn luy n v thái và k n ng khi th c hi n quy trình k thu t. 3. Lý thuy t liên quan 3. 1 Khái ni m c b n B m tiêm: m tiêm bao g m m t nòng ngoài hình tr , ph n u c thi t k kh p v i c kim tiêm, và nòng trong là pittông. M i b m tiêm c óng gói vô khu n có kim tiêm ho c không có kim tiêm trong bao bì nh a ho c gi y. B m tiêm ch s d ng m t l n, tuy t i không tái s d ng trong k thu t tiêm thu c cho ng i b nh. Hình 1: Các ph n c a b m tiêm m tiêm c chia làm 2 lo i: Non-Luer-Lok và Luer-Lok. B m tiêm non-Luer-Lok d ng kim tiêm tr t g n vào u b m tiêm. B m tiêm Luer-Lok s d ng kim tiêm c bi t có th v n xo n g n vào u b m tiêm tránh kim tiêm b tu t ra kh i u b m tiêm. 15
Hình 2: B m tiêm non-Luer-Lok Hình 3: B m tiêm Luer-Lok Có nhi u c b m tiêm khác nhau t 1ml n 60ml. B m tiêm 1ml n 30ml th ng c dùng cho các lo i thu c ng t nh m ch. B m tiêm 1ml n 3ml c dùng trong tiêm b p và tiêm d i da. Trên thân b m tiêm có v ch nh chia theo ml ho c n v. m tiêm chia theo nv c dùng trong tiêm insulin. u d ng c n xác nh b m tiêm phù h p tùy theo lo i thu c và ng tiêm. Hình 4: Các c b m tiêm th ng dùng Hình 5: B m tiêm insulin Kim tiêm Kim tiêm c óng gói vô khu n riêng bi t ho c óng gói cùng v i b m tiêm. M t kim tiêm g m có 3 ph n: c kim, thân kim và m t vát kim. c kim dùng g nv i u 16