Luận án tiến sĩ Hóa học: Nghiên cứu hóa học và thăm dò hoạt tính sinh học của loài thông lá dẹt (pinus krempfii lecomte) và ngũ gia bì hương (acanthopanax trifoliatus L. Merr)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM<br /> <br /> VIỆN HOÁ HỌC ------------<br /> <br /> LÊ THỊ HỒNG NHUNG<br /> <br /> NGHIÊN CỨU HÓA HỌC VÀ THĂM DÒ HOẠT TÍNH SINH HỌC CỦA LOÀI THÔNG LÁ DẸT (PINUS KREMPFII LECOMTE) VÀ NGŨ GIA BÌ HƯƠNG (ACANTHOPANAX TRIFOLIATUS L. MERR.).<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÓA HỌC<br /> <br /> Hà Nội – Năm 2014<br /> <br /> 1<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> <br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng có ai công bố trong các công trình nghiên cứu trước đây.<br /> <br /> Tác giả luận án<br /> <br /> Lê Thị Hồng Nhung<br /> <br /> 2<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Luận án này được hoàn thành tại Phòng Tổng hợp hữu cơ, Viện Hóa học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã nhận được nhiều sự giúp đỡ chân tình của các thầy cô, các nhà khoa học cũng như đồng nghiệp, bạn bè và người thân. Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin gửi đến PGS. TS. Trịnh Thị Thủy và TS. Nguyễn Thanh Tâm – những người thầy đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, tận tình hướng dẫn và có nhiều góp ý quý báu trong thời gian thực hiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn GS. TSKH. Trần Văn Sung đã tạo điều kiện tốt nhất để tôi được học tập, nghiên cứu tại Phòng Tổng hợp hữu cơ và cũng là người đã ủng hộ tôi thực hiện luận án này. Tôi cũng xin cảm ơn đến các cán bộ nghiên cứu phòng Tổng hợp hữu cơ – Viện Hóa học đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình thực nghiệm và hoàn thành bản luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô, các nhà khoa học Viện Hóa học đã giảng dạy, hướng dẫn tôi hoàn thành các học phần và các chuyên đề trong chương trình đào tạo. Tôi trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội cùng Ban lãnh đạo Viện Hóa học đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian học tập. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến toàn thể gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã ủng hộ và động viên tôi hoàn thành tốt luận án. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà nội, ngày……. tháng…… năm 2014 Tác giả luận án<br /> <br /> 3<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ………….……………………………….………... v DANH MỤC CÁC HÌNH ………………………………………….……..........vi DANH MỤC CÁC BẢNG………………………………………………..…... iix DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT………………………ix MỞ ĐẦU………….……………………………….………………..…...……… 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN ............................................................................. 3 1.1. Tổng quan về hai loài nghiên cứu.............................................................. 3 1.1.1. Loài Thông lá dẹt (Pinus krempfii Lecomte) .............................................. 3 1.1.1.1. Đặc điểm thực vật loài Thông lá dẹt ................................................. 3 1.1.1.2. Tình hình nghiên cứu loài Thông lá dẹt ............................................ 4 1.1.1.3. Tình hình nghiên cứu hóa học và hoạt tính sinh học của chi Pinus ... 5 1.1.2. Loài Ngũ gia bì hương (Acanthopanax trifoliatus L.Merr.) ....................... 8 1.1.2.1. Đặc điểm thực vật loài Ngũ gia bì hương ......................................... 8 1.1.2.2. Ứng dụng trong y học dân gian của loài Ngũ gia bì hương ............... 9 1.1.2.3. Tình hình nghiên cứu của loài Ngũ gia bì hương .............................. 9 1.2. Các hợp chất flavonoid ............................................................................ 14 1.2.1. Cấu trúc hóa học ..................................................................................... 14 1.2.2. Hoạt tính sinh học ................................................................................... 16 1.3. Các hợp chất triterpene khung lupane ................................................... 19 1.3.1. Cấu trúc hóa học ..................................................................................... 19 1.3.2. Hoạt tính sinh học ................................................................................... 19 1.4. Chuyển hóa hóa học hợp chất triterpene khung lupane và hoạt tính sinh học của chúng .................................................................................................. 22 1.4.1. Chuyển hóa nhóm OH ............................................................................. 22 1.4.1.1. Chuyển hóa thành ester .................................................................. 22 1.4.1.2. Chuyển hoá thành ketone, acid, oxime, amine ................................ 24 1.4.1.3. Chuyển hóa thành carbamate ......................................................... 26 1.4.2. Chuyển hoá nhóm isopropenyl ................................................................ 27<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1.4.2.1. Khử hoá nối đôi ∆ 20(29)............................................................... 27 1.4.2.2. Oxy hoá nối đôi ∆ 20(29) .............................................................. 28 1.4.2.3. Chuyển hoá ở vị trí allyl của nối đôi .............................................. 28 1.4.3. Chuyển hóa nhóm 28-COOH .................................................................. 29 1.4.3.1. Chuyển hóa thành ester .................................................................. 29 1.4.3.2. Chuyển hóa thành amide ................................................................ 30 CHƯƠNG 2. NGUYÊN LIỆU, HÓA CHẤT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................................................. 32 2.1. Nguyên liệu, hóa chất và thiết bị ............................................................. 32 2.1.1. Nguyên liệu ............................................................................................. 32 2.1.2. Hóa chất ................................................................................................. 32 2.1.3. Thiết bị .................................................................................................... 32 2.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 33 2.2.1.Phương pháp chiết tách ........................................................................... 33 2.2.1.1. Phương pháp chiết tách các chất từ loài Thông lá dẹt ..................... 33 2.2.1.2. Phương pháp chiết tách các chất từ loài Ngũ gia bì hương ............. 34 2.2.2.Phương pháp xác định cấu trúc................................................................ 34 2.2.3.Phương pháp đánh giá hoạt tính sinh học ................................................ 35 2.2.3.1. Hoạt tính kháng chủng Bacillus subtilis ........................................ 35 2.2.3.2. Hoạt tính gây độc tế bào ................................................................ 35 2.2.3.3. Hoạt tính chống oxi hóa ................................................................. 37 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM ...................................................................... 39 3.1. Loài Thông lá dẹt (Pinus krempfii Lecomte) ........................................... 38 3.1.1. Cặn chiết n-hexane .................................................................................. 40 3.1.2. Cặn chiết ethyl acetate (EtOAc) .............................................................. 40 3.1.2.1. Phân lập chất.................................................................................. 40 3.1.2.2. Dữ liệu phổ của các hợp chất phân lập được .................................. 42 3.1.3. Cặn chiết n-buthanol (n-BuOH) .............................................................. 43 3.2. Loài Ngũ gia bì hương (Acanthopanax trifoliatus (L.) Merr.) ................ 45 3.2.1. Phân lập các hợp chất từ loài Ngũ gia bì hương ..................................... 45<br /> <br /> 5<br /> <br />