Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu tính kinh tế theo qui mô (economies of scale) của các doanh nghiệp may Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:197

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Kinh tế "Nghiên cứu tính kinh tế theo qui mô (economies of scale) của các doanh nghiệp may Việt Nam" trình bày các nội dung chính sau: Tổng quan tình hình nghiên cứu & cơ sở lý luận về tính kinh tế theo qui mô; Ngành May thế giới và May Việt Nam- Tổng quan và chiến lược phát triển; Phân tích kết quả về tính kinh tế theo qui mô của các DN May Việt Nam giai đoạn 2000-2009; Kiến nghị & kết luận khai thác tính kinh tế theo quy mô trong ngành May Việt Nam giai đoạn 2010-2020.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu tính kinh tế theo qui mô (economies of scale) của các doanh nghiệp may Việt Nam

i Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng Trêng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n hoµng thÞ thóy nga NGHI£N CøU TÝNH KINH TÕ THEO QUI M¤ (ECONOMIES OF SCALE) CñA C¸C DOANH NGHIÖP MAY VIÖT NAM Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ vi m« M· sè: 62.31.03.01 Ngư i hư ng d n khoa h c : 1. PGS. TS. Vò Kim Dòng 2. PGS. TS. Ph¹m V¨n Minh Hµ NéI, n¨m 2011
ii L I C M ƠN Tác gi lu n án xin trân tr ng c m ơn t p th lãnh ñ o và các th y cô giáo Trư ng ð i h c Kinh t qu c dân, Khoa Kinh t h c, cán b Vi n Sau ñ i h c c a trư ng. Tác gi ñ c bi t xin g i l i c m ơn chân thành và sâu s c nh t t i t p th giáo viên hư ng d n PGS.TS. Vũ Kim Dũng và PGS.TS. Ph m Văn Minh ñã nhi t tình hư ng d n và ng h tác gi hoàn thành lu n án. Tác gi xin trân tr ng c m ơn lãnh ñ o các Hi p h i, các doanh nghi p may Vi t Nam ñã tham gia tr l i ph ng v n cũng như phi u ñi u tra qua thư, cung c p các thông tin b ích ñ tác gi hoàn thành b n Lu n án. Tác gi xin c m ơn b n bè, ñ ng nghi p và nh ng ngư i thân trong gia ñình ñã luôn ng h , t o ñi u ki n, chia s khó khăn và luôn ñ ng viên tác gi trong su t quá trình h c t p và nghiên c u ñ hoàn thành b n lu n án này. Xin trân tr ng c m ơn. Tác gi Hoàng Th Thúy Nga
iii L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u khoa h c c a riêng cá nhân tôi. Các s li u, k t qu nêu trong lu n án này là trung th c và chưa t ng ñư c công b trong b t c công trình nghiên c u nào khác. Tác gi Hoàng Th Thúy Nga
iv M CL C L I C M ƠN ............................................................................................................ i L I CAM ðOAN .................................................................................................... iii DANH M C VI T T T ...................................................................................... viii DANH M C SƠ ð , B NG VÀ HÌNH ............................................................... ix CHƯƠNG 1: L I M ð U ....................................................................................1 1.1. Tính c p thi t c a ñ tài.................................................................................... 1 1.2. M c ñích, n i dung, ñ i tư ng, ph m vi nghiên c u c a luân án ............... 3 1.2.1. M c ñích nghiên c u c a lu n án ..............................................................3 1.2.2. N i dung nghiên c u ..................................................................................4 1.2.3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án ..........................................5 1.3. ðóng góp c a lu n án và ñ xu t các nghiên c u ti p theo.......................... 6 1.4. K t c u c a lu n án ........................................................................................... 7 CHƯƠNG 2: T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U & CƠ S LÝ LU N V TÍNH KINH T THEO QUI MÔ .....................................................................9 2.1. T ng quan tình hình nghiên c u v tính kinh t theo qui mô...................... 9 2.1.1. T ng quan tình hình nghiên c u v tính kinh t theo qui mô trong các ngành ............................................................................................................9 2.1.2. Nghiên c u v tính kinh t theo qui mô c a các DN trong ngành May Vi t Nam............................................................................................................12 2.1.3. Các phương pháp ñánh giá v tính kinh t theo qui mô ñã ñư c s d ng......15 2.2. Cơ s lý lu n v tính kinh t theo qui mô (Economies of scale).................19 2.2.1. Khái ni m tính kinh t theo qui mô..........................................................19 2.2.2. Nh ng y u t tác ñ ng ñ n tính kinh t theo qui mô ...............................22 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U C A LU N ÁN .....................28 3.1. Phương pháp thu th p thông tin ...................................................................28 3.1.1. Nghiên c u t i bàn, k th a .....................................................................28 3.1.2. Kh o sát, ph ng v n chuyên gia ..............................................................29
v 3.1.3. ði u tra b ng phi u câu h i qua thư ........................................................30 3.1.4. T ng h p, phân tích d li u t các cu c ñi u tra c a T ng c c th ng kê ....30 3.2. Phương pháp ñánh giá tính kinh t theo qui mô c a các DN May Vi t Nam.32 3.2.1. Lý do s d ng phương pháp ñ nh v tính kinh t theo qui mô d a vào s li u trong quá kh và hàm s n xu t ...................................................................33 3.2.2. Phương pháp ñ nh v tính kinh t theo qui mô s d ng s li u quá kh và hàm s n xu t.......................................................................................................34 3.3. Phương pháp ñánh giá tác ñ ng (DID) .........................................................38 CHƯƠNG 4: NGÀNH MAY TH GI I & MAY VI T NAM - T NG QUAN VÀ CHI N LƯ C PHÁT TRI N ........................................................................41 4.1. ð c ñi m c a ngành May nói chung và xu hư ng phát tri n c a May th gi i.............................................................................................................................41 4.1.1. ð c ñi m c a ngành May nói chung........................................................41 4.1.2. Xu hư ng phát tri n c a May th gi i ....................................................43 4.2. L ch s phát tri n & th c tr ng ngành May Vi t Nam..............................45 4.2.1. L ch s phát tri n c a ngành May Vi t Nam ...........................................45 4.2.2. Th c tr ng v th trư ng c a D t May Vi t Nam giai ño n 2000-2009 ......46 4.3 T p ñoàn D t May Vi t Nam và Hi p h i D t may Vi t Nam....................51 4.3.1 T p ñoàn D t May Vi t Nam ....................................................................51 4.3.2. Hi p h i D t may Vi t Nam.....................................................................52 4.4. Ngành May Vi t Nam trong chu i D t may ASEAN..................................57 4.5. Xu th , chi n lư c phát tri n c a ngành May Vi t Nam giai ño n 2010- 2020 ...............................................................................................................59 4.5.1. Xu th cho Ngành May Vi t Nam ..........................................................59 4.5.2. Chi n lư c phát tri n c a ngành May Vi t Nam .....................................61 CHƯƠNG 5: K T QU PHÂN TÍCH TÍNH KINH T THEO QUI MÔ C A CÁC DOANH NGHI P MAY VI T NAM .........................................................64 5.1. K t qu ñi u tra các DN May Vi t Nam giai ño n 2000-2009 ...................64 5.1.1. Thông tin chung v các DN May ñư c ñi u tra.......................................64
vi 5.1.2. Khó khăn c a các DN May giai ño n 2000-2009 ....................................69 5.1.3. Các thông tin liên quan ñ n tính kinh t theo qui mô ..............................74 5.1.4. Các quan ñi m v vai trò c a Hi p h i D t may Vi t Nam.....................81 5.1.5. Th c tr ng v cơ c u t ch c, h th ng chính sách qu n lý c a các DN May Vi t Nam giai ño n 2000-2009..................................................................84 5.1.6. Các ho t ñ ng v ñ u tư máy móc thi t b , nghiên c u phát tri n c a các DN May Vi t Nam giai ño n 2000-2009...........................................................86 5.2. ðánh giá chung v k t qu ñi u tra c a các DN May Vi t Nam trong 10 năm qua và h n ch c a ñi u tra ..........................................................................88 5.2.1 ðánh giá chung v k t qu ñi u tra c a các DN May giai ño n 2000-2009 .88 5.2.2 H n ch c a m u ñi u tra ..........................................................................90 5.3. K t qu phân tích ñ nh lư ng v tính kinh t theo qui mô c a ngành May Vi t Nam ..................................................................................................................90 5.3.1. ð xu t mô hình và các bi n s trong mô hình nghiên c u.....................91 5.3.2. Mô t th ng kê các bi n s .......................................................................93 5.3.3. K t qu ư c lư ng mô hình cho các lo i doanh nghi p...........................93 5.3.4. Phân tích nguyên nhân d n ñ n s khác nhau v tính kinh t theo qui mô & k t lu n cho các lo i hình DN May giai ño n 2000-2009 ...........................101 CHƯƠNG 6: KI N NGH & K T LU N KHAI THÁC TÍNH KINH T THEO QUI MÔ TRONG NGÀNH MAY VI T NAM GIAI ðO N 2011-2020.............106 6.1. Gi i pháp cho các nhóm DN May Vi t Nam nh m khai thác tính kinh t theo qui mô bên trong ..........................................................................................106 6.1.1. Tăng s lư ng nhà máy c a m i DN may, qui mô c a m i nhà máy m i b ng ho c nh hơn qui mô c a nhà máy hi n t i.............................................106 6.1.2. Nhóm gi i pháp cho các DNNN ............................................................107 6.1.3. Nhóm gi i pháp cho các DNNNN .........................................................115 6.1.4. Nhóm gi i pháp cho các DNðTNN .......................................................116 6.2. Nhóm gi i pháp cho các DN May nh m khai thác tính kinh t theo qui mô bên ngoài..........................................................................................................118
vii 6.2.1. ðào t o ngu n nhân l c c a may Vi t Nam ñáp ng yêu c u c a ngành ....118 6.2.2. VINATEX, Hi p h i D t May Vi t Nam và các DN May k t h p ñ t o ra các c m liên k t công nghi p (CLKCN) t i các ñ a phương .......................122 6.2.3. DN May Vi t Nam nên hư ng ñ n l p "xư ng may chung" gi a các nư c ASEAN.............................................................................................................131 6.3. Các ki n ngh cho Hi p h i D t May Vi t Nam.........................................134 6.3.1. Xây d ng m t th trư ng n i b cho Hi p h i D t May Vi t Nam ......135 6.3.2. Tư v n các DN May tìm ki m, ng d ng các công ngh m i trong s n xu t ............................................................................................................136 6.3.3. Phát tri n s lư ng và ch t lư ng các h i viên c a hi p h i theo hư ng khuy n khích các doanh nghi p cung ng các y u t ñ u vào ........................139 6.4. Ki n ngh v i Chính ph và các cơ quan chính quy n có liên quan .......140 6.5. K t lu n...........................................................................................................144 DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C ðƯ C CÔNG B C A TÁC GI ................................................................................................... 147 DANH M C TÀI LI U THAM KH O.............................................................148 PH L C
viii DANH M C VI T T T AFTEX Liên ñoàn D t May ðông Nam Á ASEAN Hi p h i các qu c gia ðông Nam Á CLKCN C m liên k t công nghi p CMT C t, may và làm s ch DID Phương pháp ñánh giá tác ñ ng DN Doanh nghi p DNNN Doanh nghi p Nhà nư c DNNNN Doanh nghi p ngoài Nhà nư c DNðTNN Doanh nghi p có v n ñ u tư nư c ngoài DN N&V Doanh nghi p nh và v a EOS Tính kinh t theo qui mô EP L i nhu n kinh t EPZ Khu ch xu t EU C ng ñ ng châu Âu FDI ð u tư tr c ti p nư c ngoài EVA Ư c lư ng d a vào l i nhu n kinh t NK Nh p kh u OEM S n xu t b ng thi t b c a mình ODM S n xu t theo thi t k nguyên b n OBM S n xu t theo thương hi u nguyên b n NPL Nguyên ph li u SXKD S n xu t kinh doanh TC T ng chi phí TR T ng doanh thu XK Xu t kh u VITAS Hi p h i D t may Vi t Nam VINATEX T p ñoàn D t may Vi t Nam VCCI Phòng Thương m i và Công nghi p Vi t Nam VDF Di n ñàn phát tri n Vi t Nam WTO T ch c Thương m i th gi i
ix DANH M C SƠ ð , B NG VÀ HÌNH I. SƠ ð Sơ ñ 4.1. Các bư c trong quá trình phát tri n Ngành May c a các nư c trên th gi i .......................................................................................................59 Sơ ñ 6.1: Các bư c c a d án thí ñi m phát tri n CLKCN ...........................130 II. B NG B ng 1.1. Phân lo i v các DN May l n, v a, nh .................................................... 5 B ng 3.1: S lư ng DN May Vi t Nam theo các thành ph n kinh t giai ño n 2000-2009 ................................................................................................................31 B ng 5.1. Xu hư ng thay ñ i doanh thu và chi phí c a các DN May giai ño n 2000-2009 ................................................................................................................66 B ng 5.2. K t qu ư c lư ng tính kinh t theo qui mô cho lo i hình DNNN ........94 B ng 5.3. K t qu ư c lư ng cho lo i hình DNNNN- Mô hình 1 ..........................96 B ng 5.4. K t qu ư c lư ng cho lo i hình DNNNN- Mô hình 2 ..........................97 B ng 5.5. K t qu ư c lư ng cho lo i hình DNðTNN- Mô hình 1 .......................99 B ng 5.6. K t qu ư c lư ng cho lo i hình DNðTNN- Mô hình 2 .....................100 B ng 6.1. Các d u hi u v s suy gi m tình hình s n xu t kinh doanh c a DN ..111 B ng 6.2. Các khóa ñào t o nâng cao nh n th c c a các DN v CLKCN ...........129 III. HÌNH V Hình 3.1: Các hình d ng ñư ng chi phí bình quân dài h n tương ng v i tính kinh t theo qui mô................................................................................................................32 Hình 4.1: Kim ng ch xu t kh u hàng D t May c a Vi t Nam t 1998-2009 ..........47 Hình 4.2: Kim ng ch xu t kh u hàng D t May c a Vi t Nam sang M giai ño n 1998-2009..................................................................................................................47 Hình 4.3: Kim ng ch xu t kh u hàng D t May c a Vi t Nam sang EU giai ño n 1998-2009..................................................................................................................48
x Hình 4.4: Kim ng ch xu t kh u hàng D t May c a Vi t Nam sang Nh t b n giai ño n 1998-2009.........................................................................................................48 Hình 4.5: Th ph n c a D t May Vi t Nam trên th trư ng th gi i ñ n cu i năm 2009.. 49 Hình 5.1. Các lo i hình DN May trong m u ñi u tra................................................64 Hình 5.2. Qui mô c a các DNNN trong nhóm DN ñư c ñi u tra.............................64 Hình 5.3. Qui mô c a các DNNNN trong nhóm DN ñư c ñi u tra..........................65 Hình 5.4. Qui mô c a các DNðTNN trong nhóm DN ñư c ñi u tra .......................65 Hình 5.5. Khó khăn c a các DN May Vi t Nam giai ño n 2000-2009 ....................69 Hình 5.6: Nguyên li u nh p kh u c a các doanh nghi p May giai ño n 2000 - 2008 ..72 Hình 5.7. ðánh giá t m quan tr ng c a các y u t giúp các DN MayVi t Nam ñ t ñư c tính kinh t theo qui mô ...................................................................................75 Hình 5.8. ðánh giá xu hư ng gi m chi phí c a các DN May Vi t Nam ..................77 Hình 5.9. Quan ñi m c a các DN May v thay ñ i qui mô s n xu t........................79 Hình 5.10. Quan ñi m v l i ích khi tham gia Hi p h i D t May Vi t Nam ...........82 Hình 5.11. Quan ñi m v vai trò c a Hi p h i trong quá trình liên k t gi a các h i viên.. 84
1 CHƯƠNG 1: L I M ð U 1.1. Tính c p thi t c a ñ tài Th p niên cu i c a th k 21 ñánh d u s phát tri n c a ngành may m c toàn c u b c n tr b i 2 cu c kh ng ho ng kinh t trong nh ng năm g n ñây (i) WTO xoá b h th ng h n ng ch năm 2005 mà h th ng này ñem l i cơ h i cho r t nhi u n n kinh t nh , nghèo và hư ng v xu t kh u ñư c ti p c n v i các th trư ng may m c c a các nư c công nghi p, (ii) và cu c suy thoái kinh t th gi i năm 2008- 2009 làm gi m nhu c u xu t kh u may m c và d n ñ n th t nghi p hàng lo t trong chu i cung ng ngành. Hai cu c kh ng ho ng này thách th c kh năng t n t i c a công nghi p hoá hư ng v xu t kh u như là mô hình phát tri n cho các nư c ñang phát tri n. Suy thoái kinh t ch c ch n s thúc ñ y th m chí các nư c xu t kh u may m c thành công như Trung qu c và n ñ ph i coi tr ng th trư ng trong nư c, và gi m ph thu c vào phát tri n d a vào xu t kh u. Th k 21 cũng ñánh d u s chuy n mình c a nhi u qu c gia trên kh p th gi i. Vi t Nam ñang trong quá trình chuy n t m t n n kinh t k ho ch hóa t p trung sang m t n n kinh t ph c v nhu c u th trư ng. Các th ch thương m i như Hi p h i doanh nghi p nói chung và Hi p h i D t may Vi t Nam nói riêng ñang tr i qua quá trình chuy n bi n m nh m ñ th c hi n ñư c vai trò quan tr ng c a mình không ch trong vi c hư ng d n ho t ñ ng ñ u tư, kinh doanh c a các doanh nghi p mà còn trong vi c quy t ñ nh chính sách s ng còn tác ñ ng ñ n quy n l i c a c ng ñ ng các doanh nghi p nói chung và doanh nghi p trong ngành May nói riêng. Khi Vi t Nam h i nh p sâu và r ng vào n n kinh t th gi i, vai trò c a các T ng công ty và các t p ñoàn kinh t Vi t Nam càng ngày càng quan tr ng ñóng góp m t ph n không nh vào s phát tri n và h i nh p c a n n kinh t Vi t Nam. VINATEX là m t T p ñoàn l n trong ngành May cũng ñang trong quá trình chuy n mình thay ñ i cơ c u, thay ñ i cách th c qu n lý, thay ñ i cách th c s n xu t nh m ñ t ñư c chi n lư c phát tri n c a ngành giai ño n 2011-2020.
2 Ngành May Vi t Nam ñã có l ch s phát tri n t lâu ñ i, tr i qua bao nhiêu thăng tr m ñ n nay ñã và ñang tr thành m t ngành ñóng góp l n vào GDP c a ñ t nư c. Trong g n 20 năm qua, Ngành May ch y u hư ng vào xu t kh u và ch y u là gia công cho các nư c khác như M , Nh t B n, EU. Nhìn trên bình di n nói chung trong khu v c Châu Á thì May Vi t Nam hi n t i v n chưa th c s có ñi m n i b t. N u xét v giá c thì May Vi t Nam còn g p ñ i th n ng ký như Trung Qu c, n ð . N u v khía c nh th i trang thì Hàn Qu c, Nh t B n là nh ng trung tâm th i trang mà Vi t Nam còn nhi u ch c năm n a m i có th sánh vai. Còn xét v khía c nh nguyên ph li u cho May thì Vi t Nam khó có th vư t qua Thái Lan, Malaysia. Chính vì nh ng c n tr trên con ñư ng phát tri n, các DN May Vi t Nam ñang ñ ng trư c nh ng câu h i: li u ngành May Vi t Nam có nên nâng cao năng l c c nh tranh nh m t n d ng tính kinh t theo qui mô ñ ti p t c là n n kinh t gia công hư ng t i xu t kh u hay là quay v th trư ng trong nư c nh m phát tri n th trư ng n i ñ a trong khi Vi t Nam ñang trong quá trình h i nh p sâu và r ng vào n n kinh t th gi i. Tính kinh t theo qui mô hay còn g i là l i th kinh t nh qui mô (Economies of scale-EOS) ch ra m c ñ gi a s thay ñ i c a chi phí trung bình khi có s thay ñ i c a s n lư ng ñ u ra. Tính kinh t theo quy mô là m t trong hai ngu n g c t o ra l i ích thương m i c a vi c h i nh p (ngu n g c th nh t c a l i ích thương m i là l i th so sánh). T c là các hãng s có l i hơn, n u t ng bên t p trung vào ch m t ngách h p (niche) mà m i hãng ñ t ñư c hi u qu cao nh t v quy mô. Các hãng cùng bán ra nh ng s n ph m tương t nhau, nhưng ñáp ng th hi u c a nh ng l p ngư i tiêu dùng khác nhau. ð i v i m t doanh nghi p (DN), trong quá trình s n xu t, tính kinh t theo qui mô ñóng vai trò quan tr ng trong các quy t ñ nh v s n xu t dài h n, c th là xác ñ nh hình d ng c a các ñư ng t ng chi phí dài h n. ðây là cơ s ñ xác ñ nh bài toán c a DN là có nên ti p t c tăng qui mô s n xu t hay không.
3 Có th th y, tính kinh t theo qui mô có ý nghĩa quan tr ng b i ñây là y u t nh hư ng r t l n ñ n xác ñ nh qui mô t i ưu, s n lư ng và giá bán c a m t hãng nói riêng và c a m t ngành nói chung. ð c bi t khái ni m này có m t ng d ng nh t ñ nh ñ i v i các ngành trong n n kinh t h i nh p nh m nâng cao năng l c c nh tranh c a ngành ñ c bi t là ngành May v i ho t ñ ng ch y u là xu t kh u và chi m v trí quan tr ng trong n n kinh t Vi t Nam. Ngành d t may thư ng ñư c g i g p chung v i nhau nhưng th c ch t là hai ngành khác nhau ñang g p ph i các v n ñ tương ñ i khác nhau. Ngành May thư ng là bán t ñ ng, ph n l n thao tác v n làm b ng tay nên chú tr ng k năng nhi u hơn công ngh . Ngành D t thì trái l i, ph n l n ñã t ñ ng hóa hoàn toàn nên công ngh ñóng vai trò then ch t. M t th c t mu n s n ph m may Vi t Nam bán ñư c thì t l s d ng v i n i là r t ít. Trong b i c nh ngành D t Vi t Nam ñang có nh ng ñ u vào mà ngành May Vi t Nam không c n, còn ngành May Vi t Nam ñang c n nh ng th mà ngành D t Vi t Nam không có, ñ ng th i l i ñang d n m t ñi l i th c nh tranh v giá nhân công và g p khó khăn v nâng cao năng l c c nh tranh, tác gi t p trung nghiên c u v các doanh nghi p May Vi t Nam và ch n ñ tài “Nghiên c u tính kinh t theo qui mô (Economies of scale) c a các doanh nghi p May Vi t Nam” làm lu n án ti n sĩ. Do s li u g c không có nên m t s s li u trong lu n án v n bao g m c a c 2 ngành D t và May, ñi u này không th c s có nh hư ng t i k t qu nghiên c u c a lu n án. 1.2. M c ñích, n i dung, ñ i tư ng, ph m vi nghiên c u c a luân án 1.2.1. M c ñích nghiên c u c a lu n án ð có ñư c câu tr l i cho v n ñ ngành May Vi t Nam có nên nâng cao năng l c c nh tranh nh m t n d ng tính kinh t theo qui mô ñ ti p t c là n n kinh t gia công hư ng t i xu t kh u hay là quay v th trư ng trong nư c nh m phát tri n th trư ng n i ñ a, lu n án s phân tích nh ng v n ñ liên quan ñ n tính kinh t theo qui mô c a các doanh nghi p nh m tr l i các câu h i sau:
4 1. S d ng phương pháp nào ñ ñánh giá, ñ nh v tính kinh t theo qui mô cho các nhóm DN May Vi t Nam và k t qu c a áp d ng phương pháp này ñ i v i các nhóm DN May? 2. T k t qu ñánh giá tính kinh t theo qui mô và phân tích th c tr ng các DN May trong n n kinh t có th ñưa ra nh ng nguyên nhân riêng bi t nào nh hư ng ñ n m c ñ tính kinh t theo qui mô c a các nhóm DN May? 3. Xem xét xu th phát tri n c a các DN May Vi t Nam k t h p các phân tích trên, có th ñưa ra các gi i pháp nào cho vi c ñ nh hư ng phát tri n nh m khai thác tính kinh t theo qui mô? 1.2.2. N i dung nghiên c u ð ñ t m c ñích trên, lu n án bao g m các n i dung sau: • Tìm hi u các phương pháp ñ nh v tính kinh t theo qui mô và l a ch n phương pháp phù h p ñ ñánh giá, ñ nh v tính kinh t theo qui mô cho các nhóm DN May Vi t Nam hi n nay. • Nghiên c u t ng quan ngành May nói chung và May Vi t Nam nói riêng nh m xây d ng b c tranh t ng th v các ñ c ñi m riêng bi t, th c tr ng c a ngành May cũng như xu hư ng, chi n lư c phát tri n c a ngành May Vi t Nam giai ño n 2000-2009. • T k t qu ñánh giá và ñ nh v tính kinh t theo qui mô và phân tích th c tr ng các DN May trong n n kinh t b ng các nghiên c u v m t ñ nh lư ng, xác ñ nh nh ng nguyên nhân riêng bi t nh hư ng ñ n m c ñ tính kinh t theo qui mô c a các nhóm DN May • ðưa ra nh ng ki n ngh ñ i v i Chính ph , các cơ quan chính quy n liên quan; gi i pháp ñ i v i T p ñoàn D t May Vi t Nam (VINATEX), Hi p h i D t May Vi t Nam (VITAS); gi i pháp ñ i v i b n thân các nhóm DN May nh m khai thác l i ích c a tính kinh t theo qui mô.
5 1.2.3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án Lu n án nghiên c u t t c các DN May thu c các thành ph n kinh t trong giai ño n 2000-2009 và ñư c chia thành 3 lo i hình: - Lo i hình Doanh nghi p Nhà nư c - Lo i hình Doanh nghi p ngoài Nhà nư c - Lo i hình DN có v n ñ u tư nư c ngoài Trong m i lo i hình, tác gi chia ra thành các nhóm nh như sau: - Doanh nghi p có qui mô nh - Doanh nghi p có qui mô v a - Doanh nghi p có qui mô to Cách phân lo i DN theo qui mô này ph thu c vào các tiêu th c sau: - S lư ng lao ñ ng hi n t i c a DN, bình quân theo năm - Qui mô v n c a DN (tương ñương t ng tài s n ñư c xác ñ nh trong b ng cân ñ i k toán c a doanh nghi p) B ng 1.1. Phân lo i v các DN May l n, v a, nh Doanh nghi p nh Doanh nghi p v a Doanh nghi p l n Quy mô T ng S lao T ng ngu n S lao T ng S lao Khu v c ngu n ñ ng v n ñ ng ngu n v n ñ ng v n I. Nông, lâm 20 t ñ ng T trên 10 T trên 20 t T trên T trên T trên nghi p và th y s n tr xu ng ngư i ñ n ñ ng ñ n 100 200 ngư i 100 t 300 ngư i 200 ngư i t ñ ng ñ n 300 ñ ng ngư i II. Công nghi p và 20 t ñ ng T trên 10 T trên 20 t T trên T trên T trên xây d ng (trong tr xu ng ngư i ñ n ñ ng ñ n 100 200 ngư i 100 t 300 ngư i ñó có ngành D t 200 ngư i t ñ ng ñ n 300 ñ ng may) ngư i III. Thương m i 10 t ñ ng T trên 10 T trên 10 t T trên 50 T trên T trên và d ch v tr xu ng ngư i ñ n ñ ng ñ n 50 ngư i ñ n 50 t 100 ngư i 50 ngư i t ñ ng 100 ngư i ñ ng Ngu n: Nð56/2009/Nð-CP. (T ng ngu n v n là tiêu chí ưu tiên hơn so v i S lư ng lao ñ ng hi n t i c a DN)
6 N i dung c a Nð56/2009/Nð-CP ñư c trình bày Ph l c 1. Trong lu n án này, do ñ c trưng c a ngành May Vi t Nam là ch y u gia công cho các nư c khác, kh u hao máy móc thi t b trong th i gian dài nên v n không quá l n như các doanh nghi p trong các ngành công nghi p khác nên các doanh nghi p ñư c phân lo i nh , v a, l n như sau: - Các doanh nghi p Nh : có v n < 10 t VND - Các doanh nghi p V a: có v n t 10 t ñ ñ n dư i 50 t VND - Các doanh nghi p L n: có v n > 50 t VND 1.3. ðóng góp c a lu n án và ñ xu t các nghiên c u ti p theo Lu n án này có ñóng góp c v tính lý lu n và tính th c ti n. D a trên lý thuy t v tính kinh t theo qui mô, lu n án ñã xây d ng phương pháp nghiên c u th c tr ng c a m i quan h gi a s thay ñ i c a chi phí trung bình khi có s gia tăng c a s n lư ng thông qua ư c lư ng, phân tích mô hình kinh t lư ng v i s li u quan sát c a các doanh nghi p trong m t ngành.T ñó có th ñưa ra nh ng k t lu n ñánh giá ñ nh n di n tính kinh t theo quy mô c a m t ngành, tr l i câu h i có t n t i s khác bi t c a tính kinh t theo quy mô c a các nhóm doanh nghi p trong ngành hay không. Vi c ñ nh v tính kinh t theo quy mô theo các nhóm doanh nghi p trong ngành v i các ñ c thù riêng có th ñưa ra các chính sách c th theo phương pháp ñ nh lư ng ñ i v i t ng nhóm doanh nghi p nh m c i thi n vi c s d ng hi u qu ngu n l c c a ngành ñ t i thi u chi phí s n xu t. Các chính sách nh m t i thi u chi phí s n xu t ñư c ñưa ra trong các nghiên c u khác ch y u ñ ra trên cơ s phân tích ñ nh tính v qu n lý doanh nghi p, v h th ng th ch , pháp lu t và cơ s h t ng. Phương pháp này ñư c tác gi th c hi n ñ i v i các doanh nghi p may và hoàn toàn có th áp d ng cho các ngành khác như ngành s n xu t thu c lá, ngành s n xu t xi măng... ð c ñi m c a phương pháp ñư c l a ch n là d a vào hàm s n xu t nh m ñánh giá tính kinh t theo qui mô c a các DN trong ngành May Vi t Nam và
7 phương pháp ñánh giá tác ñ ng (DID) nh m ñánh giá tác ñ ng c a chính sách Chính ph ñ n các DN May Vi t Nam. Trong lu n án ñã s d ng bi n th c t ñ thay th cho các bi n trong lý thuy t trên cơ s c a phương pháp toán h c v các hàm quan h trong lý thuy t mô hình toán kinh t . ðây là m t s v n d ng linh ho t ñư c ñ xu t áp d ng trong nh ng trư ng h p tương t khi không có s li u ñ y ñ c a các bi n trong lý thuy t. Lu n án cũng ñưa ra nh ng ñ xu t m i bao g m: - Th nh t, lu n án ñã ñ nh v ñư c các m c ñ tính kinh t theo qui mô khác nhau theo các lo i hình DN May (DNNN, DNNNN, DNðTNN) thông qua mô hình kinh t lư ng và k t qu c a mô hình cũng g n sát v i nh ng quan sát trong th c t v ngành May. C th , nhóm DNNN ñ t ñư c tính kinh t theo qui mô nhưng c n có nh ng gi i pháp nh m thay ñ i cơ c u t ch c, h th ng chính sách qu n lý ñ s d ng ngu n l c c a DN t t hơn; nhóm DNNNN chưa ñ t ñư c tính kinh t theo qui mô và c n có gi i pháp thay ñ i n i l c c a DN; nhóm DNðTNN ñ t ñư c tính kinh t theo qui mô và c n gi i pháp c i thi n h th ng hi n t i. - Th hai, lu n án ñã ñưa ra các h th ng gi i pháp nh m khai thác tính kinh t theo qui mô bên ngoài bao g m l p xư ng may chung cho các nư c ASEAN; T p ñoàn D t May Vi t Nam và Hi p h i D t May Vi t Nam k t h p ñ t o ra các c m liên k t công nghi p t i các ñ a phương; Xây d ng m t th trư ng n i b cho Hi p h i D t May Vi t Nam; 1.4. K t c u c a lu n án Chương 1: L i m ñ u Chương 2: T ng quan tình hình nghiên c u & cơ s lý lu n v tính kinh t theo qui mô Chương 3: Phương pháp nghiên c u c a lu n án Chương 4: Ngành May th gi i và May Vi t Nam- T ng quan và chi n lư c phát tri n
8 Chương 5: Phân tích k t qu v tính kinh t theo qui mô c a các DN May Vi t Nam giai ño n 2000-2009 Chương 6: Ki n ngh & k t lu n khai thác tính kinh t theo quy mô trong ngành May Vi t Nam giai ño n 2010-2020 Tài li u tham kh o Danh m c các công trình khoa h c c a tác gi Ph l c
9 CHƯƠNG 2: T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U & CƠ S LÝ LU N V TÍNH KINH T THEO QUI MÔ 2.1. T ng quan tình hình nghiên c u v tính kinh t theo qui mô 2.1.1. T ng quan tình hình nghiên c u v tính kinh t theo qui mô trong các ngành Nhà kinh t h c Adam Smith [50,tr.16-17]- trong lý thuy t c a mình v kinh t h c là ngư i ñ u tiên xác ñ nh phân công lao ñ ng và chuyên môn hóa cao là hai y u t giúp doanh nghi p ñ t ñư c tính kinh t theo qui mô. Ti p sau quan ñi m c a Adam Smith, Alfred Marshall [50,tr.18-20], ti n m t bư c cao hơn khi phân bi t s khác nhau gi a tính kinh t theo qui mô bên trong và bên ngoài (internal and external economies of scale). Ông cũng ñưa ra các nguyên nhân d n ñ n tính kinh t theo qui mô và tính phi kinh t theo qui mô. Cu i năm 1980, Paul Krugman [51] ñã xu t b n cu n “Scale Economies, Product Differentiation, and the Pattern of Trade” xu t b n b i Hi p h i kinh t M (American Economic Association). Cu n sách này ñ c p ñ n 3 y u t làm thay ñ i chi phí s n xu t s n ph m và t o l i th cho các doanh nghi p bao g m tính kinh t theo qui mô, s khác bi t s n ph m và các kênh phân ph i s n ph m. Năm 1997, Karsten Junius- Kiev Institute of World Economics- ð c [47] ti n hành m t nghiên c u v tính kinh t theo qui mô ñ tìm ra các y u t nh hư ng ñ n tính kinh t theo qui mô bên trong và bên ngoài d a trên các nghiên c u ñã có v ch ñ này trên th gi i. K t qu là khi qui mô thay ñ i thì tính kinh t theo qui mô s khác nhau. Các y u t tác ñ ng ñ n tính kinh t theo qui mô bên trong bao g m s phát tri n khoa h c k thu t công ngh , nh hư ng h c h i và ñư ng cong kinh nghi m. Các y u t tác ñ ng ñ n tính kinh t theo qui mô bên ngoài bao g m v trí ñ a lý, s chia s các ngu n l c ñ u vào c a các DN trong cùng khu v c ñ a lý.
10 Năm 2001, Russell Rhine [29] giáo sư c a Trư ng cao ñ ng St.Mary c a Maryland, USA ñ c p ñ n v n ñ này trong cu n “Tính kinh t theo qui mô và s d ng v n t i ưu trong s n xu t ñi n và h t nhân.” Cu n sách này ki m tra tính kinh t theo qui mô có t n t i trong ngành s n xu t ñi n và h t nhân hay không v i s li u 5 năm. B i vì ngành ñi n ñư c c p quá nhi u v n nên mô hình t i thi u hóa chi phí không áp d ng ñư c, vì v y ông ñưa ra hàm chi phí v m i quan h gi a s n lư ng và chi phí bi n ñ i ch không ph i hàm chi phí v m i quan h gi a s n lư ng v i t ng chi phí. Tính kinh t theo qui mô cũng xu t hi n theo bi n v chi phí bi n ñ i. Các b ng ch ng cho th y các ngành này ho t ñ ng ph n d c xu ng c a ñư ng chi phí trung bình dài h n, có nghĩa là ngành ñ t ñư c tính kinh t theo qui mô. Ti p ñó, ñ n tháng 12/2004, William H. Greene [38] ñ c p ñ n tính kinh t theo qui mô trong ngành ñi n nư c Nh t, trong cu n sách “So sánh chi phí, tính kinh t theo qui mô, hi u qu kinh t theo ph m vi trong ngành ñi n Nh t B n” ñư c xu t b n b i Hi p h i Kinh t ðông Á và Nhà xu t b n Blackwell. Cu n sách có ph n ñ c p sâu ñ n ư c lư ng hàm s n xu t c a ngành ñi n Nh t B n giai ño n 1978 ñ n 1998. ð u tiên, ông ñi u tra li u ngành ñi n Nh t b n có ph i là ñ c quy n t nhiên không. Ông nh n th y, ngành này ñ t ñư c c tính kinh t theo qui mô và tính kinh t theo ph m vi, t c v n là ngành ñ c quy n t nhiên. Sau ñó, ông ñưa ra 2 mô hình, trong ñó có m t mô hình ñ c p ñ n ño lư ng tính kinh t theo qui mô và theo ph m vi. Năm 2005, Johannes Sauer [46], m t giáo sư thu c “Trung tâm nghiên c u và phát tri n, thu c Trư ng ð i h c Bon (ð c), ñã ti n hành m t nghiên c u v ngu n l c nư c c a ð c v i tiêu ñ “Tính kinh t theo qui mô và qui mô t i ưu trong vi c cung c p nư c nông thôn (Economies of scale and firm size optimum in rural water supply)”. Nghiên c u này t p trung vào vi c mô hình hóa và phân tích cơ c u chi phí c a các công ty cung c p nư c. M t bi u s li u gi a các công ty trong khu v c cung c p nư c nông thôn vùng Tây và ðông ñ c ñã ñư c tác gi nghiên c u và phân tích. K t qu là không công ty ñư c nghiên c u nào ñ t ñư c