luận văn:CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - ĐHTN

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

437
lượt xem 187
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn:các biện pháp quản lý nhằm tăng cường hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trƣờng đại học sƣ phạm - đhtn', luận văn - báo cáo, thạc sĩ - tiến sĩ - cao học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - ĐHTN

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ----------------------------------------- NGUYỄN VÂN ANH CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM TĂNG CƢỜNG HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - ĐHTN Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS NGUYỄN THỊ TÍNH Thái Nguyên - 2009 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 http://www.lrc-tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thiện luận văn: Các biện pháp quản lý tăng cường hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, trƣớc hết tối bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS Nguyễn Thị Tính, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn tạo điều kiện cho tôi nghiên cứu hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục, Khoa Sau Đại học và đặc biệt là các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn khóa học đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến cho tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn tới Khoa Tâm lý - Giáo dục, Khoa Sau Đại học và các đơn vị trong trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên đã gióp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin cảm ơn anh em, bạn bè đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hòan thành luận văn. Tác giả luận văn Nguyễn Vân Anh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 http://www.lrc-tnu.edu.vn
MỤC LỤC Mở đầu 7 Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động nghiên 12 cứu khoa học ở trƣờng ĐHSP- ĐHTN 1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề 12 1.2 Một số khái niệm cơ bản 19 1.2.1 Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục 19 1.2.2 Khái niệm khoa học, nghiên cứu khoa học. 23 1. 3 Các vấn đề lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của 25 sinh viên trƣờng ĐHSP- ĐHTN 1.3.1 Quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng ĐH SP- ĐHTN 25 1.3.1.1 Hoạt động NCKH của sinh viên Trƣờng ĐHSP- ĐHTN 25 1.3.1.2 Đặc điểm của quản lý hoạt động NCKH của sinh viên 26 1.3.1.3 Nội dung của quản lý hoạt động NCKH của sinh viên 28 1.3.1.4 Phƣơng pháp quản lý hoạt động NGKH của sinh viên 30 1.3.2 Quy trình quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên 32 Kết luận chƣơng 1 32 Chƣơng 2: Thực trạng công tác quản lý hoạt động nghiên cứu 34 khoa học của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN 2.1 Giới thiệu về trƣờng Đại học Sƣ phạm - ĐHTN 34 2.2 Thực trạng về công tác quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của 37 sinh viên trƣờng Đại học Sƣ phạm – ĐHTN 2.2.1 Thực trạng quản lý và hƣớng dẫn hoạt động NCKH cho sinh viên của 43 cán bộ, giảng viên. 2.2.2 Thực trạng hoạt động NCKH của sinh viên điều tra trên góc độ SV 49 Kết luận chƣơng 2 55 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 http://www.lrc-tnu.edu.vn
Chƣơng 3: Một số biện pháp quản lý tăng cƣờng hoạt động 56 nghiên cứu khoa học của sinh viên trƣờng ĐHSP – ĐHTN 3.1 Cơ sở pháp lý của việc đề xuất các biện pháp 56 3.2 Hệ thống biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh 57 viên trƣờng Đại học Sƣ phạm – ĐHTN 3.2.1 Nhóm biện pháp thứ nhất: Tăng cƣờng công tác chỉ đạo, sự phối hợp 57 giữa các đơn vị trong và ngoài trƣờng tổ chức có hiệu quả hoạt động NCKH của sinh viên 3.2.1.1 Tăng cƣờng sự phối hợp giữa các đơn vị trong và ngoài trƣờng 57 3.2.1.2 Nâng cao năng lực nhận thức của sinh viên về NCKH 59 3.2.1.3 Ban hành một hệ thống các văn bản hƣớng dẫn cho hoạt động NCKH 61 của sinh viên. 3.2.1.4 Đổi mới phƣơng thức kiểm tra đánh giá hoạt động NCKH của SV 62 3.2.1.5 Đổi mới công tác khen thƣởng về NCKH sinh viên 63 3.2.2 Nhóm biện pháp thứ hai: Xây dựng phá triển nguồn nhân lực phục vụ 64 cho hoạt động NCKH của sinh viên, đa dạng hóa các nguồn lực. 3.2.2.1 Nâng cao năng lực NCKH cho cán bộ, giảng viên. 64 3.2.2.2 Tăng cƣờng cơ sở vật chất cho hoạt động NCKH của sinh viên 65 3.2.2.3 Huy động các nguồn lực để hỗ trợ cho hoạt động NCKH của sinh viên 65 3.2.2.4 Đẩy mạnh công tác thông tin trong hoạt động NCKH của sinh viên; phổ 66 biến các định hƣớng nghiên cứu của Bộ, đại học, nhà trƣờng để cán bộ, đơn vị có tính chủ động trong nghiên cứu. 3.2.2.5 Đẩy mạnh công tác ứng dụng CNTT trong NCKH của sinh viên và 67 quản lý NCKH của sinh viên. 3.2.3 Nhóm biện pháp thứ ba: Kết hợp NCKH với hoạt động học tập của SV 68 3.2.3.1 Tăng cƣờng chỉ đạo các hoạt động làm bài tập lớn, tiểu luận trong quá 68 trình dạy học Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 http://www.lrc-tnu.edu.vn
3.2.3.2 Chỉ đạo thực hiện đổi mới phƣơng pháp giảng dạy ở đại học theo hƣớng 68 tăng cƣờng hoạt động tự nghiên cứu của sinh viên 3.2.3.3 Tăng cƣờng hoạt động tự nghiên cứu, tìm tòi của sinh viên trong 73 chƣơng trình đào tạo của sinh viên làm quen với hoạt động NCKH 3.2.3.4 Tăng cƣờng hoạt động thực tế và kiến tập sƣ phạm 73 3.2.3.5 Phát huy vai trò chủ động, tích cực của giảng viên, sinh viên và đơn vị 76 khoa trong hoạt động NCKH của sinh viên. 3.3 Mối quan hệ giữa các biện pháp và điền kiện thực hiện các biện pháp. 76 3.3.1 Mối quan hệ giữa các biện pháp 76 3.3.2 Điều kiện để thực hiện các biện pháp 77 3.4 Khảo nghiệm các biện pháp đề xuất 77 3.4.1 Mục đích khảo nghiệm 77 3.4.2 Nội dung khảo nghiệm 77 3.4.3 Các phƣơng pháp khảo nghiệm 77 3.4.4 Kết quả khảo nghiệm 77 Kết luận chƣơng 3 80 Kết luận và kiến nghị 81 I Kết luận 81 II Kiến nghị 82 Tài liệu tham khảo 84 Phụ lục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 http://www.lrc-tnu.edu.vn
DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Công nghiệp hóa - hiện đại hoá CNH-HĐH Công nghệ thông tin CNTT Đại học Sƣ phạm ĐHSP Đại học Thái Nguyên ĐHTN Giáo dục và Đào tạo GD&ĐT Giảng viên GV Khoa học - Kỹ thuật KH-KT Khoa học công nghệ KHCN Nghiên cứu khoa học NCKH Quản lý khoa học – Quan hệ quốc Tế QLKH - QHQT Sinh viên SV Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 http://www.lrc-tnu.edu.vn
DANH MỤC SƠ ĐỒ - BẢNG BIỂU Sơ đồ 1.1 Khái niệm quản lý 22 Biểu đồ 2.1 Đề tài NCKH của sinh viên 2001-2008 36 Bảng 2.1 Số lƣợng các đề tài NCKH và giải thƣởng sinh viên NCKH 37 Bảng 2.2 Thống kê giải thƣởng Olympic sinh viên 37 Bảng 2.3 Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý về các biện pháp nâng cao 38 chất lƣợng NCKH của sinh viên Bảng 2.4 Các biện pháp quản lý hoạt động NCKH sinh viên của cán bộ quản 39 lý đã tiến hành Bảng 2.5 Đánh giá của cán bộ quản lý về quy trình quản lý hoạt động NCKH 41 sinh viên của trƣờng ĐHSP - ĐHTN Bảng 2.6 Các biện pháp quản lý nhằm nâng cao năng lực NCKH của sinh viên 42 Bảng 2.7 Thực trạng nhận thức của cán bộ giảng viên nhà trƣờng về ý nghĩa 43 của hoạt động NCKH đối với sinh viên Bảng 2.8 Đánh giá của giảng viên về kỹ năng NCKH của sinh viên 45 Bảng 2.9 Nhận xét của giảng viên về nguyên nhân dẫn tới chất lƣợng đề tài 47 NCKH của sinh viên chƣa đƣợc tốt Bảng 2.10 Đề xuất của giảng viên về các biện pháp nhằm nâng cao chất lƣợng 47 NCKH của sinh viên Bảng 2.11 Biện pháp hƣớng dẫn đề tài NCKH của giảng viên cho sinh viên 48 Bảng 2.12 Thực trạng nhận thức của sinh viên về ý nghĩa của hoạt động NCKH 49 đối với sinh viên Bảng 2.13 Thực trạng các hình thức sinh viên đã tham gia để tiến hành NCKH 50 Bảng 2.14 Các biện pháp NCKH đã đƣợc thực hiện 51 Bảng 2.15 Tự đánh giá của sinh viên về kỹ năng NCKH của sinh viên 52 Bảng 2.16 Đánh giá của sinh viên về hoạt động hƣớng dẫn NCKH của cán bộ 54 giáo viên Bảng 3.1 Bảng tổng hợp trƣng cầu ý kiến 78 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 http://www.lrc-tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trên con đƣờng công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nƣớc trong xu thế hội nhập toàn cầu hiện nay thì GD&ĐT đóng một vai trò đặc biệt và ngày càng đƣợc Đảng và Nhà nƣớc ta quan tâm. Nghị quyết TW II Đại hội Đảng lần thứ VIII đã khẳng định "Đầu tư cho giáo dục - đào tạo và khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu". Trong các trƣờng đại học yếu tố quan trọng nhất ảnh hƣởng đến chất lƣợng giáo dục đại học chính là lòng say mê học hỏi, năng lực sáng tạo, năng lực tự nghiên cứu của sinh viên - những ngƣời chủ tƣơng lai của đất nƣớc. Mục đích giáo dục đại học là đào tạo ra những sinh viên có tri thức, biết sử dụng và làm chủ dƣợc những thành tựu của KHCN hiện đại đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội. Chất lƣợng gi¸o dục đại học phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức NCKH của sinh viên. Nghiên cứu không chỉ là một chức năng thứ yếu của giáo dục đại học mà còn là điều kiện không thể thiếu đƣợc làm cho nhà trƣờng phù hợp với xã hội và đảm bảo chất lƣợng. Vì vậy, nghiên cứu khoa học sinh viên trong các trƣờng đại học nói chung và ĐHSP nói riêng là việc làm cần thiết. Thông qua hoạt động NCKH nhằm phát huy năng lực trí tuệ vốn có của mỗi ngƣời, hình thành kỹ năng, phƣơng pháp NCKH cho ngƣời học và giúp ngƣời học có đƣợc thói quen làm việc độc lập, sáng tạo để củng cố chuyên môn, nghiệp vụ, nâng cao trình độ và sáng tạo những giá trị mới cho xã hội. Hiện nay, công tác quản lý hoạt động NCKH của sinh viên còn gặp những hạn chế, để tìm ra phƣơng hƣớng khắc phục và góp phần nâng cao chất lƣợng nghiên cứu khoa học cũng nhƣ chất lƣợng đào tạo giáo viên và cán bộ quản lý, chúng tôi mạnh dạn tìm hiểu đề tài "Các biện pháp quản lý tăng cường hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên" làm đề tài nghiên cứu bởi nó mang tính thiết thực và cấp bách đối với hoạt động quản lý GD&ĐT của nhà trƣờng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8 http://www.lrc-tnu.edu.vn
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng NCKH của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN và xây dựng một số biện pháp quản lý nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN. - Đối tƣợng nghiên cứu: Biện pháp quản lý tăng cƣờng hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên là một nội dung quan trọng trong quản lý nhà trƣờng. Việc xây dựng các biện pháp thiết thực, mang tính khoa học nhằm tăng cƣờng công tác quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng ĐHSP sẽ góp phần nâng cao hiệu quả NCKH của sinh viên và nâng cao chất lƣợng đào tạo của nhà trƣờng. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1 Tìm hiểu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng đại học. 5.2 Tìm hiểu thực trạng của công tác quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN. 5.3 Các biện pháp đề xuất tăng cƣờng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1 Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp các cơ sở, tài liệu lý luận về quản lý giáo dục và lý luận quản lý nghiên cứu khoa học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9 http://www.lrc-tnu.edu.vn
Phƣơng pháp lịch sử nghiên cứu lịch sử vấn đề, tìm hiểu, khai thác các công trình nghiên cứu về quản lý công tác NCKH trong trƣờng và quản lý nhà trƣờng để làm cơ sở tiếp tục cho các hoạt động nghiên cứu. 6.2 Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn Phƣơng pháp thống kê số liệu các đề tài NCKH của sinh viên và các nhận xét về kết quả nghiên cứu của các đề tài. Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia nhằm khai thác kinh nghiệm, vốn hiểu biết của các chuyên gia về các biện pháp quản lý. Phƣơng pháp trò chuyện, phỏng vấn để thu thập những thông tin về hoạt động quản lý NCKH của trƣờng. Phƣơng pháp quan sát sử dụng nhằm hỗ trợ cho các phƣơng pháp khác trong quá trình nghiên cứu để thấy rõ hơn hoạt động của sinh viên trong quá trình tổ chức thực hiện hoạt động NCKH. Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm của sinh viên: các báo cáo khoa học, bài tập, đề tài khoa học, khoá luận, luận văn tốt nghiệp. 6.3 Nhóm phƣơng pháp thống kê toán học Sử dụng thống kê toán học sử lý số liệu về quản lý hoạt động NCKH của sinh viên góp phần làm cho kết quả nghiên cứu đảm bảo độ tin cậy chính xác cao. 7. Phạm vi giới hạn nghiên cứu Hoạt động NCKH của sinh viên đƣợc thể hiện ở nhiều hình thức khác nhau nhƣ đề tài NCKH, bài tập lớn… Với phạm vi giới hạn nghiên cứu đề tài chủ yếu tập trung nghiên cứu đề tài khoa học của sinh viên. 8. Cấu trúc luận văn Gồm 3 chƣơng Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động NCKH ở trƣờng ĐHSP - ĐHTN 1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.2 Một số khái niệm cơ bản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 10 http://www.lrc-tnu.edu.vn
1.2.1 Khái niệm quản lý, quản giáo dục. 1.2.2 Khái niệm khoa học, NCKH. 1.3 Các vấn đề quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN 1.3.1 Quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng ĐHSP – ĐHTN. 1.3.2 Quy trình quản lý hoạt động NCKH của sinh viên * Kết luận chƣơng 1 Chƣơng 2: Thực trạng công tác quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN 2.1 Giới thiệu về Đại học Sƣ phạm - ĐHTN 2.2 Thực trạng về công tác quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN 2.2.1 Thực trạng quản lý và hƣớng dẫn hoạt động NCKH cho sinh viên của cán bộ, giảng viên 2.2.2 Thực trạng hoạt động nghiên cứu của sinh viên điều tra trên góc độ sinh viên * Kết luận chƣơng 2 Chƣơng 3: Các biện pháp quản lý tăng cƣờng hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng ĐHSP - ĐHTN 3.1 Cơ sở pháp lý của việc đề xuất các biện pháp. 3.2 Hệ thống biện pháp quản lý hoạt động NCKH của sinh viên trƣờng ĐHSP – ĐHTN. 3.2.1. Nhóm biện pháp thứ nhất: Tăng cƣờng công tác chỉ đạo và sự phối hợp giữa các đơn vị trong và ngoài trƣờng tổ chức có hiệu quả hoạt động NCHK của sinh viên. 3.2.2 Nhóm biện pháp thứ hai: Xây dựng phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho hoạt động NCKH, đa dạng hóa của nguồn lực 3.2.3 Nhóm biện pháp thứ ba: Kết hợp NCKH với học tập của sinh viên 3.3 Mối quan hệ giữa các biện pháp và điều kiện để thực hiện các biện pháp. 3.3.1 Mối quan hệ giữa các biện pháp. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 11 http://www.lrc-tnu.edu.vn
3.3.2 Điều kiện để thực hiện các biện pháp. 3.4 Khảo nghiệm các biện pháp đề xuất 3.4.1 Mục đích khảo nghiệm 3.4.2 Nội dung khảo nghiệm. 3.4.3 Các phƣơng pháp khảo nghiệm. 3.4.4 Kết quả khảo nghiệm. * Kết luận chƣơng 3 9. Kết luận và kiến nghị I. Kết luận II. Kiến nghị 10. Tài liệu tham khảo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 12 http://www.lrc-tnu.edu.vn
Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM 1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề Giáo dục đại học đƣợc quan tâm hàng đầu vào giai đoạn những thập niên cuối thế kỷ XX, khi khoa học và công nghệ phát triển với tốc độ mạnh mẽ . Để đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao, quá trình đào tạo ở các trƣờng đại học đã gắn chặt chẽ với NCKH, với thực tiễn cuộc sống. NCKH đóng một vai trò, một sứ mệnh to lớn là căn cứ để các trƣờng cập nhật, đổi mới chƣơng trình và nội dung đào tạo nhằm đƣa nền giáo dục nƣớc ta hội nhập với khu vực và thế giới. Việc tìm ra các giải pháp hay các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng NCKH trong các trƣờng đại học là một trong những vấn đề đƣợc quan tâm của rất nhiều nhà chuyên gia, khoa học có tâm huyết trong và ngoài nƣớc. Ở nƣớc ngoài Các trƣờng đại học ở Liên Xô trƣớc đây rất coi trọng các hình thức tổ chức NCKH cho sinh viên, trong đó tổ chức cho sinh viên làm khóa luận, luận văn tốt nghiệp đƣợc coi là quan trọng nhất. Trong các công trình triết học, thiên tài Lênin đã xây dựng cơ sở phƣơng pháp luận khoa học của nền khoa học tự nhiên hiện đại và cũng theo sáng kiến của Lênin lần đầu tiên trong lịch sử khoa học, Liên Xô bắt đầu kế hoạch hoá khoa học trong quy mô toàn quốc đề ra và thực hiện thành công chính sách phát triển khoa học thống nhất trong toàn quốc. Năm 1971, M.T.Lubixƣna Năm 1971, M.T.Lubixƣna và A.A. Gơroxepxki trong chuyên khảo Tổ chức công việc tự học của sinh viên cho rằng NCKH của sinh viên đại học là một trong những hình thức hoàn thiện nhất về mặt đào tạo khoa học, có hiệu quả thiết thực đối với việc nâng cao trình độ của sinh viên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 13 http://www.lrc-tnu.edu.vn
Năm 1972, P.T.Prikhodko trong tác phẩm Tổ chức và phương pháp công tác NCKH [33] đã giới thiệu những nét đặc trƣng cơ bản của hoạt động NCKH của sinh viên. Tác giả đánh giá tầm quan trọng của việc tổ chức cho sinh viên làm niên luận, khóa luận tốt nghiệp, coi đây là những hình thức tập dƣợt NCKH nhờ đó mà sinh viên có khă năng tự học suốt đời. W.Humboldt (1767 - 1835) ngƣời sáng lập trƣờng Đại học Berlin cũng đã có ý kiến cho rằng với nhiệm vụ đi tìm tri thức, trƣờng đại học không thể gạt bỏ toàn bộ lĩnh vực NCKH cho các viện khoa học và nếu làm nhƣ vậy thì đã tự phủ định mình. Luật giáo dục Cao đăng của nƣớc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, trong các chƣơng I, điều 10 có ghi: “Nhà nước bảo đảm tự do NCKH, sáng tác văn học nghệ thuật và các hoạt động văn hóa khác trong các trường cao đẳng theo đúng pháp luật…”, trong đó có quyền và nghĩa vụ NCKH của sinh viên, coi đây là một biện pháp nâng cao chất lƣợng đào tạo [10, tr 257] Hoa Kỳ trong Chiến lƣợc 1998 – 2000 của Bộ Giáo dục đã ghi nhận NCKH giáo dục góp phần cải thiện nền giáo dục quốc gia, Hoa kỳ đã xác định những vấn đề ƣu tiên tổ chức cho sinh viên NCKH [10, tr. 414]. Trong tác phẩm “Research and Report Writing” [7], tác giả Francesco Cordasco và Elliots S.M.Galner đã chỉ ra những hoạt động cụ thể để hình thành kỹ năng NCKH cho sinh viên. Năm 1990, Gary Anderson (New York), trong tác phẩm “ Fundamentals of educational research. [35], tác giả chú trọng đến việc tìm tòi các nguyên tắc, phƣơng pháp cũng nhƣ công cụ, kỹ thuật NCKH để huấn luyện cho sinh viên. Tại Singapore năm 1983, hai tác giả Keith Howard và John A.Sharp đã biên soạn tài liệu “ The management of a student research project” [36] nhằm giúp sinh viên biết cách quản lý kế hoạch nghiên cứu. Các tác giả đã trình bày những vấn đề về chọn lựa đề tài, xây dựng kế hoạch nghiên cứu, tập hợp, phân tích, xử lý và đánh giá kết quả NCKH. Năm 1996, tác giả Brian Allison trong cuốn “ Research skills for students - National institute of education [34] đã giúp Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 14 http://www.lrc-tnu.edu.vn
cho sinh viên những lý thuyết về NCKH, cung cấp kỹ năng tiến hành một cuộc điều tra, thiết kế một bảng hỏi và những kỹ thuật khi sử dụng phƣơng pháp phóng vấn. Nhƣ vậy, ở nƣớc ngoài qua nhiều công trình khoa học cho thấy các tác giả quan tâm không chỉ về phƣơng diện phƣơng pháp luận mà còn đặc biệt quan tâm đến các vấn đề về tổ chức và các kỹ năng cụ thể cần đƣợc huấn luyện, trang bị cho sinh viên. Ở trong nƣớc Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến KHCN, Ngƣời cho rằng khoa học công nghệ có ảnh hƣởng rất lớn đến sự nghiệp đấu tranh và giải phóng dân tộc. Muốn xây dựng và phát triển đất nƣớc thì phải quan tâm tới KHCN, Ngƣời không ngừng chăm lo bồi dƣỡng, đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học và kỹ thuật để phục vụ nƣớc nhà. Hiện nay, với sự nhảy vọt của KHCN, nhân loại đang bƣớc đầu quá độ sang nền kinh tế tri thức, cùng với đó là xu thế toàn cầu hoá đang diễn ra mạnh mẽ trên thế giới. Trƣớc bối cảnh đó, triết lý về giáo dục cho thế kỷ 21 có những biến động to lớn lấy học thƣờng xuyên suốt đời làm nền móng nhằm hƣớng tới xây dựng một xã hội học tập cùng với đó là sự phát triển nhanh chóng của giáo dục đại học thế giới. Để đáp ứng sự thay đổi đó giáo dục phải có các nhiệm vụ và giải pháp đổi mới giáo dục đại học mới hoà nhập cùng với giáo dục đại học thế giới. Một là, điều chỉnh cơ cấu trình độ và hệ thống nhà trƣờng nhằm làm cho giáo dục đại học phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc và những xu hƣớng phát triển của thế giới. Hai là, xây dựng quy trình đào tạo mềm dẻo và liên thông, đổi mới mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp giảng dạy và học tập ở đại học. Ba là, xây dựng đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục đại học có bản lĩnh chính trị, có phẩm chất đạo đức và lƣơng tâm nghề nghiệp, có trình độ chuyên môn cao, phong cách quản lý và giảng dạy tiên tiến hiện đại. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 15 http://www.lrc-tnu.edu.vn
Bốn là, tăng cƣờng hoạt động nghiên cứu và triển khai nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo, trực tiếp giải quyết những vấn đề từ thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội và tăng nguồn thu cho nhà trƣờng. Năm là, đổi mới cơ chế tài chính giáo dục đại học nhằm đa dạng hoá nguồn lực và nâng cao hiệu quả đầu tƣ. Sáu là, đổi mới quản lý giáo dục đại học theo hƣớng tăng quyền tự chủ, nâng cao trách nhiệm xã hội và thúc đẩy năng lực cạnh tranh của các trƣờng đại học. Bảy là, nâng cao sức cạnh tranh của hệ thống giáo dục đại học trong quá trình hội nhập quốc tế. Đảng và Nhà nƣớc ta luôn quan tâm đến sự phát triển KHCN, GD&ĐT, các nghị quyết, các chủ trƣơng đều luôn coi trọng KHCN. Tại Đại hội Đảng lần thứ VI(1986) đã đề ra đƣờng lối đổi mới, trong đó KHCN đƣợc coi là động lực thúc đẩy công cuộc đổi mới toàn diện của đất nƣớc; nghị quyết TW2 khoá VIII (1996) đã khẳng định quyết tâm của Đảng trong phát triển KHCN, coi KHCN là quốc sách hàng đầu, khẳng định vai trò nền tảng động lực để thúc đẩy công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nƣớc, Nghị quyết đã nhấn mạnh " các trường đại học phải là trung tâm NCKH, công nghệ, chuyển giao và ứng dụng công nghệ vào sản xuất và đời sống”. Nghị quyết 37/TW của Bộ Chính trị khẳng định " Mỗi trường đại học phải là một cơ sở giảng dạy, đồng thời là một cơ sở nghiên cứu khoa học" cho thấy sự quan tâm hơn nữa của Đảng về vai trò của khoa học công nghệ trong các trƣờng đại học. Tại Nghị quyết 26/TW của Bộ chính trị tiếp tục nhấn mạnh " Các trường đại học vừa là cơ sở nghiên cứu và ứng dụng KHCN" và " đảm bảo kết hợp giữa viện nghiên cứu và trường đại học, gắn nghiên cứu triển khai với sản xuất kinh doanh". Nghị quyết số 14/2005/NQCP về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020 có ghi " gắn kết chặt chẽ đổi mới giáo dục với chiến lược phát triển kinh tế xã hội, củng cố quốc phòng an ninh, nhu cầu nhân lực trình độ cao của đất nước và xu thế của KHCN”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 16 http://www.lrc-tnu.edu.vn
Trong điều lệ trƣờng đại học có ghi rõ nhiệm vụ của trƣờng đại học (Điều 9) “ tiến hành NCKH và phát triển công nghệ; kết hợp đào tạo với NCKH và sản xuất, dịch vụ KHCN theo quy định của luật KHCN, luật giáo dục và các quy định khác của pháp luật. Phát hiện và bồi dưỡng nhân tài trong những người học và trong đội ngũ cán bộ giảng viên của trường” [6]. Có thể nói rằng, các nghị quyết, nghị định, chỉ thị của Đảng và chính phủ đã khẳng định vai trò to lớn của KHCN trong công cuộc CNH - HĐH đất nƣớc. Đây cũng là các văn bản quan trọng định hƣớng sự phát triển của KHCN, đặt ra các mục tiêu cụ thể về quản lý hoạt động KHCN trong các trƣờng ®¹i häc, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay. Từ nhận thức đúng đắn về vai trò quyết định của công tác quản lý hoạt động KHCN mà đã có các nhà khoa học đã tiến hành các nghiên cứu về tính hiệu quả của nó qua các đề tài: Năm 1991 Viện nghiên cứu phát triển giáo dục đƣợc Bộ GD&ĐT giao cho chủ trì đề tài: “Nghiên cứu những biện pháp để phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động KHCN và lao động sản xuất trong nhà trường” mã số B91-38- 14 do KS Vũ Tiến Trinh làm chủ nhiệm. Năm 1995 Viện nghiên cứu phát triển giáo dục đƣợc Bộ GD&ĐT giao cho chủ trì đề tài: “Điều tra đánh giá hiện trạng tiềm lực khoa học và công nghệ của các trường đại học và cao đẳng Việt Nam” đề tài độc lập cấp Bộ, do GS.TS Thân Đức Hiền làm chủ nhiệm. Các đề tài có tên trên đƣợc tiến hành nghiên cứu và đã có những đóng góp cho công tác quản lý hoạt động KHCN của ngành giáo dục cũng nhƣ điều tra thống kê nguồn lực KHCN của các trƣờng đại học. Các biện pháp đƣợc đề ra cũng chỉ giới hạn trong một chừng mực nhất định do sự nghiệp đổi mới quản lý kinh tế xã hội có nhiều thay đổi đang đặt ra nhiều yêu cầu mới. Phan Huy Lê trong bài viết Việc bồi dưỡng phương pháp nghiên cứu khoa học cho sinh viên đại học [22], đã đề xuất cách bồi dƣỡng phƣơng pháp nghiên cứu cho sinh viên khi giảng dạy là kết hợp giảng kiến thức với phƣơng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 17 http://www.lrc-tnu.edu.vn
pháp để họ không chỉ nâng cao kiến thức mà còn đƣợc rèn luyện tƣ duy, bồi dƣỡng phƣơng pháp khoa học. Bài viết " Công tác nghiên cứu khoa học với việc nâng cao chất lượng đào tạo" của Nguyễn Tấn Phát [23]; Các tác giả đều nhấn mạnh việc đƣa NCKH vào trƣờng học sẽ thúc đẩy sự phát triển khoa học giáo dục, đem lại những tiến bộ vững chắc cho việc dạy học và giáo dục đồng thời nâng cao hiệu quả đào tạo ở các trƣờng sƣ phạm. Năm 1992, giáo trình " Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục" của tác giả Đặng Vũ Hoạt và Hà Thị Đức [18] đã đƣa ra những khái niệm chung về phƣơng pháp luận khoa học giáo dục, những nguyên tắc phƣơng pháp luận và những giai đoạn nghiên cứu một đề tài khoa häc để trang bị cho sinh viên những kỹ năng cần thiết về NCKH. Năm 1995, giáo trình Logic học và phương pháp luận nghiên cứu khoa học của Lê Tử Thành, đã giải đáp những yêu cầu của sinh viên, học viên cao học về kiến thức và cách tiến hành NCKH hiệu quả. Tác giả Nguyễn Văn Lê trong tài liệu " Phương pháp luận nghiên cứu khoa học" [21] đã hƣớng dẫn sinh viên cách chọn đề tài, chuẩn bị nghiên cứu và có kiến thức về các phƣơng pháp NCKH. Trong tác phẩm " Phương pháp và kỹ thuật trong nghiên cứu xã hội" của tác giả Nguyễn Xuân Nghĩa chú trọng giới thiệu sinh viên các phƣơng pháp và kỹ thuật trong nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lƣợng. Năm 1996-1997, hai giáo trình " Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục [31] và phương pháp luận nghiên cứu khoa học [30] của Phạm Viết Vƣợng đã cung cấp cho sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh những phƣơng pháp luận, cấu trúc công trình NCKH, các giai đoạn tiến hành một đề tài NCKH để hỗ trợ họ thành công trong việc thực hiện các công trình NCKH. Năm 2005, Lê Thị Thanh Chung trong luận án "Biện pháp nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học giáo dục của sinh viên đại học sư phạm" đã góp phần bổ sung đánh giá thực trạng và giải pháp nâng cao chất lƣợng NCKH giáo dục của sinh viên các trƣờng đại học sƣ phạm hiện nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 18 http://www.lrc-tnu.edu.vn
Năm 2006, trong giáo trình "Hoạt động nghiên cứu khoa học giáo dục của sinh viên sư phạm" của Phạm Hồng Quang đã giới thiệu hiện trạng hoạt động NCKH của sinh viên, cung cấp các thông tin bổ ích và hƣớng dẫn cách tiến hành NCKH nhằm đạt hiệu quả cao, ứng dụng thực tiễn đạt chất lƣợng. Bộ Giáo dục - Đào tạo đã ra Quyết định số 08/2000/QD ngày 30/03/2000 [11] Về việc ban hành Quy chế về NCKH của sinh viên các trƣờng đại học và cao đẳng trong cả nƣớc. Quy chế có 4 chƣơng và 14 điều, gồm những quy định chung vấn đề quản lý NCKH của sinh viên, trách nhiệm, quyền lợi của sinh viên tham gia NCKH và cán bộ hƣớng dẫn, các điều khoản thi hành về NCKH của sinh viên. Công văn số 7483/KHCN của Bộ GD&ĐT ngày 30/07/2000 Về việc tổ chức xét tặng giải thƣởng "Sinh viên NCKH" trong các trƣờng đại học và các học viện [12]. Nội dung công văn bao gồm các tiêu chuẩn, phƣơng pháp đánh giá, xếp loại các công trình NCKH của sinh viên phân cấp việc đánh giá, xét thƣởng. Đây là những văn bản chỉ đạo của Bộ GD&ĐT về NCKH của sinh viên ở tất cả các khâu nhằm giúp nhà quản lý, cán bộ hƣớng dẫn và sinh viên thực hiện đúng các yêu cầu đối với công tác NCKH của sinh viên. Công đoàn ngành giáo dục Việt Nam thuộc Bộ Giáo dục - Đào tạo (1/2008) đã tổ chức Hội thảo: "Tăng cường nhận thức trách nhiệm của cán bộ, giảng viên nhằm nâng cao hiệu quả công tác NCKH và chuyển giao công nghệ", đã quy tập đƣợc các ý kiến đóng góp của nhiều trƣờng đại học trong cả nƣớc với mục đích "tìm ra những giải pháp đồng bộ để góp phần xây dựng đội ngũ giảng viên, cán bộ NCKH có bản lĩnh chính trị, có phẩm chất đạo đức và lương tâm nghề nghiệp, có trình độ chuyên môn cao, phong cách quản lý, giảng dạy và NCKH tiên tiến, hiện đại" [9]. Từ đó tìm ra mô hình quản lý nâng cao chất lƣợng hoạt động NCKH trong giai đoạn hiện nay, từ cấp đại học quốc gia đến đại học vùng hay các trƣờng đại học đều nhận thức đƣợc "các yêu cầu đổi mới về công tác quản lý NCKH đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cấp bách". Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 19 http://www.lrc-tnu.edu.vn
Trong các chƣơng trình hành động của Đảng bộ ĐHTN (2006-2010) có đƣa chƣơng trình "Đổi mới công tác quản lý khoa học của Đại học Thái Nguyên" nhằm từng bƣớc đƣa hoạt động KHCN thực sự trở thành một trong những nhiệm vụ chính, ngang tầm với nhiệm vụ đào tạo của đại học [26]. Trong những năm gần đây, có khá nhiều bài viết về hoạt động KHCN của trƣờng đại học, cao đẳng đƣợc đăng trên các tạp chí đều đề cập tới các giải pháp, biện pháp nâng cao chất lƣợng KHCN với đào tạo và thực tiễn kinh tế xã hội trong việc thực hiện các mục tiêu của các trƣờng đại học. Các giáo trình về phƣơng pháp NCKH hay phƣơng pháp luận NCKH của các tác giả, nhƣ: Phạm Viết Vƣợng, Vũ Cao Đàm, Nguyễn Văn Hộ, Phạm Hồng Quang, Lƣu Xuân Mới,… đều nhằm cung cấp những kiến thức chung về phƣơng pháp luận, phƣơng pháp cấu trúc công trình NCKH. Tóm lại, qua các văn bản, hội thảo và công trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc, có thể thấy các tác giả rất quan tâm tới các vấn đề phƣơng pháp luận và phƣơng pháp tổ chức quản lý NCKH của sinh viên cũng nhƣ những kỹ thuật và thủ tục tổ chức cho sinh viên NCKH. Những kết quả nghiên cứu trên đã góp phần to lớn vào việc nâng cao chất lƣợng NCKH của sinh viên trong các trƣờng cao đẳng, đại học. Tuy nhiên, để chất lƣợng hiệu quả hoạt động đề tài NCKH của sinh viên đƣợc nâng cao hơn nữa, chúng ta cần tăng cƣờng nghiên cứu các biện pháp cụ thể phù hợp với thực tế đào tạo của trƣờng ĐHSP - ĐHTN trong giai đoạn hiện nay. 1.2 Một số khái niệm cơ bản 1.2.1 Khái niệm Quản lý, quản lý giáo dục - Quản lý: Là một hoạt động đặc biệt, là yếu tố không thể thiếu đƣợc trong đời sống xã hội, gắn liền với quá trình phát triển, đặc biệt trong xã hội phát triển nhƣ hiện nay thì quản lý có vai trò rất lớn. Theo C.Mác quản lý Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 20 http://www.lrc-tnu.edu.vn