Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Các biện pháp quản lý hoạt động tự học của học viên Trường Sĩ quan Lục quân 2

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

129
lượt xem 36
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở thực trạng các biện pháp quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ 2 luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Các biện pháp quản lý hoạt động tự học của học viên Trường Sĩ quan Lục quân 2 đề xuất các biện pháp quản lý HĐTH của HV trong giai đoạn mới nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Các biện pháp quản lý hoạt động tự học của học viên Trường Sĩ quan Lục quân 2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HỒ CHÍ MINH ……..o0o……… Trần Bá Khiêm CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC VIÊN TRƯỜNG SĨ QUAN LỤC QUÂN 2 Chuyên ngành: Quản Lý Giáo Dục Mã số: 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. HOÀNG TÂM SƠN Thành phố Hồ Chí Minh - 2007
LỜI CẢM ƠN Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng khoa học công nghệ – sau đại học trường Đại học sư phạm TP. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện bản luận văn này. Xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo đã tận tình giảng dạy, chỉ dẫn và mang lại cho tôi những tri thức quí báu Đặc biệt, xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Phó giáo sư – Tiến sĩ Hoàng Tâm Sơn đã tận tâm hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, cán bộ, giáo viên và học viên đào tạo đại học Trường sỹ quan Lục quân 2 đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong thời gian học tập và làm luận văn tốt nghiệp Xin cảm ơn các đồng nghiệp, các anh, chị học viên lớp cao học quản lý giáo dục K16 đã chia sẻ tinh thần, tình cảm cho tôi trong suốt khóa học TP. Hồ Chí Minh, tháng 12/2007 Trần Bá khiêm
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. Các chữ viết tắt CBQL : Cán bộ quản lý GD : Giáo dục GD-ĐT : Giáo dục – đào tạo GV : Giáo viên HĐTH : Hoạt động tự học HV : Học viên SQLQ : Sĩ quan lục quân SV : Sinh viên TW : Trung ương 2. Các ký hiệu viết tắt trong hệ thống bảng biểu F : Số phiếu n : Tổng số
MỞ ĐẦU --------oOo------- 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong những năm gần đây, xu hướng chủ đạo trong sự đổi mới quá trình dạy học, nâng cao chất lượng GD – ĐT, về mặt quan điểm, định hướng là chuyển sang quan điểm dạy học tích cực (hay còn gọi là dạy học lấy người học làm trung tâm) mà ý tưởng cốt lõi là người học phải tích cực, chủ động, tự chủ trong quá trình học tập. Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp Hành TW Đảng Cộng Sản Việt Nam khóa VIII cũng đã xác định: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, nhất là SV đại học” . Trong quá trình dạy học, người học vừa là đối tượng tác động của dạy học, lại vừa là chủ thể của quá trình đó. Trong khi các hoạt động khác của con người hướng vào việc làm thay đổi đối tượng khách thể thì hoạt động học tập làm cho chính hoạt động chủ thể thay đổi. Bằng hoạt động học tập, người học tự hình thành và phát triển nhân cách của mình không ai có thể làm thay, mặc dù trong dạy học có sự chỉ đạo, hướng dẫn trợ giúp của người dạy. Tác động của người dạy chỉ có thể được phát huy khi thông qua hoạt động tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Chính vì vậy, mục tiêu của quá trình dạy học cũng chính là mục tiêu của quá trình tự học. Ngoài ra, tự học còn là con đường thử thách, rèn luyện và hình thành ý chí cao đẹp của mỗi SV trên con đường lập nghiệp, là con đường tạo ra tri thức bền vững cho người học. Do đó, quản lý hoạt động dạy học nói chung, quản lý HĐTH nói riêng có vai trò quan trọng, nó góp phần khắc phục nghịch lý: học vấn thì vô hạn mà thời gian học ở trường thì có hạn, đảm bảo tự học – một chìa khóa vàng của GD. Hiện nay, trước đòi hỏi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, các trường đại học quân sự, trong đó có Trường SQLQ 2 phải thực hiện nghiêm chỉnh Nghị Quyết 93 của Đảng ủy Quân sự TW“...Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ và nhân viên chuyên môn kỹ thuật – lực lượng nòng cốt của lực lượng vũ trang“. Việc nâng cao chất lượng GD – ĐT ở Trường SQLQ 2 cốt lõi là nâng cao chất lượng quá trình dạy học. Một trong các yếu tố quyết định chất lượng quá trình dạy học là chất lượng HĐTH của HV, HĐTH là hoạt động tổ chức nhận thức nhằm đạt tới mục đích nhất định, do chính người học tiến hành trong quá trình học tập, tự học giúp người học nâng cao trí thức, kỹ
năng và biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Vì vậy, phẩm chất và năng lực của người cán bộ tương lai phụ thuộc rất nhiều vào việc tự học của họ trong nhà trường. Tình hình HĐTH của HV Trường SQLQ 2 còn nhiều hạn chế, dẫn tới chất lượng thấp. Theo báo cáo tổng kết năm học của nhà trường ngày 25/08/ 2007:…” Hiện nay HĐTH của HV chưa đáp ứng với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, … một số khâu của HĐTH vẫn chưa được đổi mới rõ nét”. Vì vậy, vấn đề đặt ra là chúng tôi cần có sự xem xét, đánh giá tình hình thực trạng tự học của HV hiện nay và những yếu tố cản trở việc nâng cao chất lượng tự học, từ đó xác định các biện pháp nâng cao kết quả của HĐTH, đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. Song, những yếu tố cản trở việc nâng cao chất lượng HĐTH của HV Trường SQLQ 2 còn rất nhiều, trong đó có sự hạn chế của công tác quản lý HĐTH. Vì vậy, xây dựng các biện pháp quản lý HĐTH của HV sẽ góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng đào tạo của Trường SQLQ 2. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trên cơ sở thực trạng các biện pháp quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ 2, đề xuất các biện pháp quản lý HĐTH của HV trong giai đoạn mới nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của Trường SQLQ 2. 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1. Nghiên cứu lý luận về quản lý HĐTH 3.2. Nghiên cứu thực trạng các biện pháp quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ 2 3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý HĐTH của HV trong giai đoạn mới nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của Trường SQLQ 2 4. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU Các biện pháp quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ 2 đã thực hiện tương đối tốt ở một số mặt và đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, các biện pháp quản lý HĐTH của HV còn những khiếm khuyết cần bổ sung. Nếu xây dựng được các biện pháp quản lý HĐTH của HV trong giai đoạn mới thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của Trường SQLQ 2. 5. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 5.1. Khách thể nghiên cứu CBQL, GV và HV Trường SQLQ 2. 5.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ 2. 6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
6.1. Phạm Vi Nghiên Cứu Đề tài chỉ nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ 2 ngoài giờ lên lớp. 6.2. Địa bàn nghiên cứu: Trường SQLQ 2. 7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết Bao gồm các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu có liên quan đến quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ2. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Quan sát sư phạm 7.2.2. Trò chuyện 7.2.3. Điều tra bằng phiếu trưng cầu ý kiến - Xây dựng phiếu trưng cầu ý kiến với mục đích nghiên cứu, trong đó gồm một số lựa chọn. + Tìm hiểu thực trạng các biện pháp quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ 2. + Đánh giá các biện pháp quản lý HĐTH của HV trong giai đoạn mới của Trường SQLQ 2. - Phiếu trưng cầu ý kiến dành cho GV, CBQL, HV. - Chọn mẫu theo chỉ tiêu cụ thể phục vụ mục đích nghiên cứu. - Xử lý số liệu bằng phương pháp toán thống kê. 8. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI - Cung cấp cho Trường SQLQ2 những cơ sở khi xác định mục tiêu đào tạo, xây dựng nội dung chương trình đào tạo, xác định phương pháp giảng dạy. - Các biện pháp quản lý HĐTH của HV có tính khả thi cao góp phần đổi mới phương pháp dạy học. - Là một trong những tài liệu tham khảo cho các trường quân sự.
NỘI DUNG Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC 1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu Từ cổ xưa, vấn đề tự học đã có rất nhiều tác giả đề cập, từ thời Trung Hoa cổ đại, Khổng Tử (551-479 TrCN) đã nói: ”Học tư kết hợp”, “Học nhi bất tự tắc võng, tự nhi bất học tác đãi” (Luận ngữ – vi chính) [16, tr.71] nghĩa là học phải kết hợp với suy nghĩ, học mà không suy nghĩ thì dễ mắc lầm, chỉ nghĩ mà không học thì chỉ thêm ngu tối, đã chỉ rõ phương pháp tự học. Nghiên cứu hoạt động học tập của SV đại học, các tác giả A.A.Goroxepxki và M.I.Lubixơna đã khái quát công việc học tập của SV đại học gồm: nghe và ghi bài, đọc và ghi tài liệu, chuẩn bị Xêmina, thi, kiểm tra, tổ chức lao động trí óc và kế hoạch làm việc để chỉ dẫn cho SV được trình bày trong sách “Tổ chức công việc tự học của SV đại học”[10]. Đó cũng là những cách thức tự học cụ thể mà đến nay SV đại học vẫn đang thực hiện. Một nghiên cứu khác về hoạt động học tập, sách “Học tập hợp lý”[13] R.Retzke chủ biên. Ông coi việc học tập ở đại học là một quá trình phát triển con người, không ai làm thay được người học trong các hoạt động của bản thân họ và nhấn mạnh:”Tiếp thu và tích luỹ hiểu biết – một nhiệm vụ của tự học”. Khi xuất hiện lý thuyết lấy người học làm trung tâm vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX ở các nước phương tây đã làm nảy sinh những quan niệm mới về cách dạy, cách học. Tiêu biểu có các tác giả: J.Điuây (Mỹ), Xarut (Pháp)[37]… Những ý tưởng và chủ trương của lý thuyết này là đề cao, khuyến khích, tạo điều kiện cho người học thực hiện việc học thông qua cách thức và kinh nghiệm học, tự thể hiện và chịu trách nhiệm về hành động cũng như kết quả học tập của chính mình. Ở nước Nga có N.A.RuBaKin với tác phẩm “Tự học như thế nào”[20] tác phẩm chủ yếu hướng dẫn phương pháp đọc sách. Nhà sư phạm nổi tiếng người Nhật – T.Makiguchi cho rằng “Mục đích của GD là hướng dẫn quá trình học tập và đặt trách nhiệm học tập vào tay mỗi học sinh. GD như là một quá trình hướng dẫn học sinh tự học mà động lực của nó là kích thích người học sáng tạo ra giá trị để đạt tới hạnh phúc của bản thân và cộng đồng”. Tác phẩm “Học tập – một kho báo tìm ẩn”[36] của UNESSCO đã đề cập nhiều khía cạnh học tập trong xã hội tương lai, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của người học, cách học cần phải được dạy cho thế hệ trẻ.
Dân tộc Việt Nam vốn có truyền thống hiếu học, tự học, đã để lại cho chúng ta nhiều tư tưởng GD có giá trị: Hồ Chí Minh – một tấm gương sáng, điển hình về việc tự học. Khi nói về công tác huấn luyện cán bộ, người chỉ ra “Lấy tự học làm cốt”[17]. Lời dạy này của Bác có hàm ý phải kết hợp chặt chẽ nội lực – môi trường và sự quản lý. Người đề cao tinh thần học tập chủ động, là nhu cầu nội lực của người học “phải biết tự động học tập”. Từ những năm 70 trở lại đây, trong các tài liệu về lý luận dạy học đại học, nhiều giáo trình đã viết về tự học với tư cách là một hình thức tổ chức dạy học ở đại học, nhằm bồi dưỡng lý luận cơ bản về tự học cho người học, giúp SV vận dụng có hiệu quả vào hoạt động học tập của mình. Ngoài ra, có nhiều bài báo của các nhà giáo, nhà quản lý GD, nhà khoa học viết về vấn đề tự học của người học được đăng tải chủ yếu ở các tạp chí GD. Tháng 5/1997, Trung tâm nghiên cứu phát triển tự học ra đời và cho ra mắt tạp chí “Tự học” từ năm 1999. tạp chí “Tự học” là nơi công bố các kết quả nghiên cứu, là diễn đàn trao đổi, phổ biến kinh nghiệm tự học và phương pháp tự học. Trung tâm nghiên cứu và phát triển tự học đã có nhiều công trình nghiên cứu về tự học, như: - Sách “Tự học, tự đào tạo – tư tưởng chiến lược của phát triển GD Việt Nam”[32], “Luận bàn và kinh nghiệm về tự học”[31] do tác giả Nguyễn Cảnh Toàn chủ biên. Các tác giả đã quan niệm tự học gần với quan niệm tự đào tạo, tự học thường xuyên suốt đời của mỗi con người với những nội dung cơ bản: sự học là gì, phương châm học, các yếu tố, mâu thuẩn, trở lực, điều kiện, phương tiện của việc tự học như thế nào. Các tác giả hy vọng góp phần phổ biến, bồi dưỡng kinh nghiệm tự học cho những ai quan tâm đến sự học như lời của tác giả Nguyễn Cảnh Toàn bộc bạch: “Tôi muốn góp phần nhỏ bé của mình vào việc khơi ra và nhân lên kinh nghiệm tự học của nhân dân ta, một tài nguyên quý giá mà theo tôi chưa được khai thác mấy”[31]. - Sách “Quá trình dạy – tự học”[30] do các tác giả Nguyễn Cảnh Toàn (chủ biên) – Nguyễn Kỳ – Vũ Văn Tảo – Bùi Tường đã luận giải vấn đề “thầy dạy, trò tự học” với các nội dung: mô hình, chu trình, quy trình dạy – tự học, hệ phương pháp dạy – học tích cực lấy người học làm trung tâm, cần phải hướng dẫn cho người khác tự học thông qua tài liệu hướng dẫn tự học… - Sách “Phương pháp học tập, nghiên cứu của SV cao đẳng, đại học”[27] của tác giả Phạm Trung Thanh, đã xác lập mô hình về phương pháp học tập – nghiên cứu của SV gồm các thành phần: xác định mục đích, động cơ, thái độ, việc học ở trên lớp, việc học tập nghiên cứu ở nhà, việc học tập, nghiên cứu ở tập thể, việc học tập nghiên cứu qua kiểm tra – thi…
Vấn đề nghiên cứu tự học ở các trường đại học quân sự Việt Nam. Nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của việc tự học, các trường đại học quân sự đã quan tâm thúc đẩy HĐTH cho HV như tổ chức hội nghị kinh nghiệm, trao đổi, diễn đàn về tự học thế nào cho tốt. Lý luận về tự học còn được bàn ở các chương, mục viết về tự học với tư cách là một hình thức tổ chức dạy học ở Nhà trường đại học quân sự, trong các giáo trình GD học quân sự và nhiều bài báo khoa học của cán bộ, GV viết về vấn đề này được đăng tải trên các tạp chí “Nhà trường quân đội”, “Khoa học quân sư”, “Khoa học xã hội và nhân văn”, “GD lý luận chính trị quân sự” và các ấn phẩm thông tin ở các trường đại học quân sự. Hồ Bá Cảnh với luận văn thạc sĩ “Một số phương hướng nâng cao chất lượng tự học của HV trường sĩ quan chính trị”[11], Trịnh Quang Từ với luận án phó tiến sĩ “Những phương hướng tổ chức HĐTH của SV các trường quân sự”[34] đã đi sâu vào ba phương hướng tổ chức HĐTH của SV các trường quân sự. Tuy chưa đầy đủ, từ các công trình nghiên cứu về tự học đã tổng quan ở trên, có thể rút ra một số nhận xét sau: - Về vấn đề tự học đã được các nhà GD nói tới từ thời cổ xưa đến nay. Tự học được tiếp cận cả ở phạm vi rộng và hẹp. Ở phạm vi rộng tự học gắn liền với tự học thường xuyên, tự học tập suốt đời. Ở phạm vi hẹp, tự học gắn với quá trình học tập, đào tạo tại Nhà trường. - Vấn đề tự học của SV đại học ở Việt Nam, đã có nhiều công trình chuyên khảo, đề tài nghiên cứu với các khía cạnh khác nhau. Nhưng việc quản lý HĐTH và vấn đề đó được viết thành lý luận thì các tác giả ít đề cập. - Muốn người học tự học tốt phải quản lý mục đích, động cơ học tập, tính tích cực, tự giác của việc tự học, phương pháp tự học, đồng thời phải đảm bảo điều kiện tự học: vật chất, kế hoạch, thời gian và việc kiểm tra tự học như nghị quyết TW 2 khóa VIII đã đề cập: “Tập trung sức nâng cao chất lượng dạy và học tạo ra năng lực tự học sáng tạo của học sinh, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học”[2, tr.41]. - Vấn đề bồi dưỡng phương pháp tự học cho HV trong các Nhà trường đại học quân sự, đã có một luận án phó tiến sĩ nghiên cứu các phương hướng tổ chức HĐTH của HV các trường quân sự, song về góc độ quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ 2 chưa có công trình nghiên cứu, chưa giải quyết được đòi hỏi của thực tiễn. Vì vậy, phải có các biện pháp quản lý HĐTH của HV trong giai đoạn mới, vấn đề này đòi hỏi phải trở thành một mục tiêu và nhiệm vụ để nâng cao chất lượng đào tạo của Trường SQLQ 2. 1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài 1.2.1. Khái niệm quản lý
Thuật ngữ quản lý được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau trên cơ sở những cách tiếp cận khác nhau. Chẳng hạn, có một số cách định nghĩa sau đây: - Quản lý là quá trình hoàn thành công việc thông qua sử dụng con người và làm việc với con người. - Quản lý là hoạch định, tổ chức, bố trí nhân sự, lãnh đạo, kiểm soát công việc và những nỗ lực của con người nhằm đạt được những mục tiêu đề ra. - Quản lý là vận dụng, khai thác các nguồn lực (hiện hữu và tiềm năng) kể cả nguồn nhân lực để đạt đến những kết quả kỳ vọng. - Quản lý là sự tác động của con người (cơ quan quản lý) đối với con người và tập thể con người nhằm làm cho “bộ máy” hoạt động bình thường, có hiệu lực giải quyết được các nhiệm vụ đề ra, là sự kiểm soát theo những yêu cầu nhất định, tổ chức và điều hành các hoạt động theo những yêu cầu nhiệm vụ đã đặt ra. - Quản lý là sự tác động, chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn hành vi quá trình xã hội để chúng phát triển hợp quy luật, đạt được mục đích đã đề ra và đúng ý chí của người quản lý. - Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra công việc của các thành viên thuộc một hệ thống các đơn vị và việc sử dụng các nguồn lực phù hợp để đạt được các mục đích đã định. Từ các khái niệm trên, chúng tôi thấy rằng quản lý là một phạm trù hoạt động có các đặc trưng sau: - Là quá trình có mục đích, mọi hoạt động của nhà quản lý đều hướng tới mục tiêu của tổ chức. - Hoạt động của nhà quản lý là khai thác các nguồn lực một cách tối đa. Do đó, cần có một quy trình hợp lý, sắp xếp nhân sự phù hợp với khả năng của từng người, từng nhóm người. - Tùy theo đặc điểm của tổ chức mà có cách quản lý riêng. Vì vậy, ta cần lựa chọn cách tiếp cận để thâm nhập vào hệ thống quản lý cho phù hợp. - Một số quan điểm tiếp cận trong quản lý. Theo tác giả Vũ Cao Đàm [12] tiếp cận trong quản lý là đường lối xem xét hệ thống quản lý, là cách thức thâm nhập vào hệ thống quản lý, là đường lối để xử lý các vấn đề quản lý. Trên thực tế có một số cách tiếp cận thông dụng: + Tiếp cận theo lịch sử/logic: tiếp cận lịch sử cung cấp những luận cứ thực tiễn, tiếp cận logic cho thấy những mối liên hệ tất yếu. Cách tiếp cận lịch sử/logic cho phép nghiên cứu những vấn đề cơ bản của quản lý trong những điều kiện lịch sử theo những mốc thời gian cụ thể, những mặt hạn chế và lý do, những thành tựu, triển vọng và logic phát triển của hệ thống.
+ Tiếp cận phân tích/tổng hợp: tiếp cận phân tích cho phép xem xét từng khía cạnh, từng nhân tố của hệ thống một cách biệt lập; tiếp cận tổng hợp cho phép xác lập các mối liên hệ giữa các khía cạnh nhân tố đã phân tích. Cách tiếp cận phân tích/tổng hợp cho phép nghiên cứu các vấn đề của một hệ thống trong mối quan hệ tương tác giữa chúng với nhau và giữa chúng với những yếu tố bên ngoài của hệ thống như: chính trị, kinh tế… + Tiếp cận mục tiêu: mục tiêu là đích cần đạt tới, là mốc định hướng để hệ thống vận hành mà trước hết là định hướng cho các hoạt động quản lý, phát triển GD – ĐT nói chung, trước hết trên cơ sở định hướng những mục tiêu do nghị quyết đại hội Đảng VIII và nghị quyết TW2 quy định trên nền tảng quy mô, chất lượng và hiệu quả GD – ĐT. + Tiếp cận hệ thống: cho phép xem xét các hoạt động quản lý như một hệ thống hoàn chỉnh, bao gồm những nhân tố và mối quan hệ tương tác giữa nhân tố để đạt được mục tiêu đã xác định. Về các nhân tố của hệ thống Đối với tất cả các hệ thống tổ chức – cơ quan nói chung đều có các nhân tố sau: - Mục đích/mục tiêu (nhân tố nền tảng) mà hệ thống hướng tới, đó là lý do tồn tại của hệ thống. - Các chương trình, phương pháp hoạt động để đạt mục đích. - Kế hoạch hoạt động để hoạt động có hiệu quả các nguồn lực cần thiết. - Thủ lĩnh/CBQL tiến hành các hoạt động quản lý giúp cho cơ quan đạt được các mục đích đề ra. Sau khi xem xét các khái niệm về quản lý, có thể sử dụng khái niệm quản lý dưới đây trong hoạt động quản lý nhà trường: Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra công việc của các bộ phận, các thành viên thuộc một hệ thống đơn vị và việc sử dụng các nguồn lực phù hợp để đạt được mục đích đã định. Nội dung các chức năng của quá trình quản lý: - Lập kế hoạch Kế hoạch là văn bản trong đó xác định những mục tiêu và những quy định, thể thức, thời gian để đạt mục tiêu đó, có thể hiểu lập kế hoạch là quá trình thiết lập các mục tiêu , hệ thống các hoạt động và các điều kiện đảm bảo thực hiện được các mục tiêu đó. Về mặt lôgic, việc lập kế hoạch sẽ đi trước việc thực hiện toàn bộ các chức năng quản lý khác. Kế hoạch là bản hướng dẫn, theo đó: + Một hệ thống cơ quan sẽ đầu tư nguồn lực theo nhu cầu để đạt được mục tiêu.
+ Các thành viên của hệ thống tiến hành các hoạt động có liên quan tới các mục tiêu, các quy định và các quá trình, đồng thời trên cơ sở giám sát và đánh giá việc thực hiện các mục tiêu và có thể điều chỉnh các hoạt động nếu không thỏa mãn những tiến độ đạt được. Lập kế hoạch và kiểm tra là những công việc không thể tách biệt. Một việc làm không có kế hoạch thì không thể kiểm tra được, vì kiểm tra có nghĩa là giữ cho các hoạt động theo đúng tiến trình bằng cách điều khiển các sai lệch so với kế hoạch. Mọi ý định kiểm tra mà không có kế hoạch đều vô nghĩa, bởi vì không có một cách thức nào để người ta có thể nói xem họ có đang đi tới nơi họ muốn hay không nếu như trước hết họ không biết họ muốn đi đâu. Như vậy, kế hoạch cung cấp cho ta các tiêu chuẩn để kiểm tra. - Tổ chức Tổ chức là quá trình sắp xếp và phân bổ công việc, quyền hành và các nguồn lực cho các thành viên của tổ chức để họ có thể đạt được các mục tiêu của tổ chức một cách có hiệu quả. Ứng với những mục tiêu khác nhau đòi hỏi cấu trúc của tổ chức của đơn vị cũng khác nhau. Người quản lý cần lựa chọn cấu trúc tổ chức phù hợp với những mục tiêu và nguồn lực hiện có. Quá trình đó còn gọi là thiết kế tổ chức. Công tác tổ chức còn được hiểu như là việc nhóm gộp các hoạt động cần thiết để đạt được các mục tiêu, là việc giao nhỏ mỗi nhóm cho một người quản lý với quyền hạn cần thiết để giám sát nó và là việc tạo điều kiện cho sự liên kết ngang và dọc trong cơ cấu của tổ chức. Một cơ cấu tổ chức cần phải được thiết kế để chỉ rõ ra rằng, ai sẽ làm việc gì và ai chịu trách nhiệm về những kết quả nào, để loại bỏ những trở ngại đối với việc thực hiện do sự nhầm lẫn và không chắc chắn trong việc phân công công việc gây ra và tạo điều kiện cho các mạng lưới ra quyết định, liên lạc phản ảnh và hỗ trợ cho các mục tiêu của tổ chức. - Lãnh đạo Lãnh đạo là điều hành, điều khiển, tác động, huy động và giúp đỡ những cán bộ, nhân viên dưới quyền thực hiện những nhiệm vụ được phân công. Hoạt động lãnh đạo là làm việc với con người một cách khái quát, lãnh đạo được xác định như là sự tác động, như một nghệ thuật hay một quá trình tác động đến con người sao cho họ sẽ tự nguyện và nhiệt tình phấn đấu để đạt được các mục tiêu của tổ chức. Một cách lý tưởng, mọi người cần được khuyến khích để phát triển không chỉ sự tự nguyện làm việc mà còn tự nguyện làm việc với sự sốt sắng và tin tưởng, sự sốt sắng và sự nhiệt tình, nghiêm chỉnh và chăm chú trong thực hiện công việc, sự tin tưởng, thể hiện kinh nghiệm và khả năng kỹ thuật. Lãnh đạo là chỉ dẫn, điều khiển, ra lệnh và đi trước. Các nhà lãnh đạo hành động để giúp một nhóm đạt được các mục tiêu với sự vận dụng tối đa các khả năng của nhóm. Họ không
đứng đằng sau nhóm để đẩy và thúc giục; họ đặt mình trước nhóm đó khi tạo điều kiện cho sự tiến bộ và động viên nhóm hoàn thành các mục tiêu. - Kiểm tra Chức năng quản lý của công việc kiểm tra là đo lường và chấn chỉnh việc thực hiện nhằm để đảm bảo rằng, các mục tiêu của tổ chức và các kế hoạch vạch ra để đạt tới các mục tiêu này đã, đang được hoàn chỉnh. Như vậy, kiểm tra là chức năng của mọi nhà quản lý. Người quản lý phải kiểm tra các hoạt động của đơn vị về việc thực hiện các mục tiêu đề ra. Có ba yếu tố cơ bản của công tác kiểm tra: + Xây dựng các tiêu chuẩn Các tiêu chuẩn là các chỉ tiêu thực hiện nhiệm vụ, chúng là những điểm được lựa chọn trong toàn bộ chương trình kế hoạch, mà tại đó những phép đo về việc thực hiện nhiệm vụ sẽ được tiến hành nhằm cung cấp cho những người quản lý những dấu hiệu sao cho những công việc sẽ diễn ra mà họ không cần phải quan sát mọi bước trong việc thực hiện kế hoạch. Có nhiều loại tiêu chuẩn, trong đó tốt nhất là các đích hoặc các mục tiêu, được thể hiện dưới dạng số lượng hoặc chất lượng, được thiết lập một cách thường xuyên trong hệ thống hoạt động tốt, theo cách quản lý bằng mục tiêu. + Đo lường việc thực hiện Việc đo lường sự thực hiện nhiệm vụ dựa theo các tiêu chuẩn để có thể phát hiện được những sai lệch. Nếu các tiêu chuẩn được vạch ra một cách thích hợp và nếu các phương tiện có khả năng để xác định một cách chính xác rằng các cấp dưới đang làm gì, thì việc đánh giá sự thực hiện thực tế là việc tương đối dễ dàng. Nếu có sự sai lệch thì cần điều chỉnh hoạt động. Trong trường hợp cần thiết có thể điều chỉnh mục tiêu. + Điều chỉnh các sai lệch Các nhà quản lý tiến hành đo lường kết quả thực hiện, so sánh kết quả đo lường này với các tiêu chuẩn, rồi xác định và phân tích những sai lệch. Nhưng sau đó, để thực hiện những sự điều chỉnh cần thiết, họ phải đưa ra một chương trình cho hoạt động điều chỉnh và thực hiện chương trình này nhằm đi tới kết quả mong muốn. 1.2.2. Khái niệm về biện pháp quản lý Theo từ điển tiếng Việt năm 2003 của viện ngôn ngữ học thì: “Biện pháp là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể”. Từ khái niệm quản lý ở mục 1.2.1 và khái niệm biện pháp, ta có thể hiểu: “ Biện pháp
quản lý là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể trong quá trình tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định”. 1.2.3. Khái niệm tự học Theo đại từ điển tiếng Việt (1998), “Tự”: từ biểu thị hoạt động do chủ thể tiến hành không nhờ đến kẻ khác hoặc có ý nghĩa phản thân: tự giác, tự lực. Với cách tiếp cận khác nhau, các nhà GD Việt Nam đã đưa ra những khái niệm khác nhau về tự học. + Theo Đặng Hữu Hoạt, Hà Thị Đức: “Tự học là một hình thức tổ chức dạy học cơ bản ở đại học. Đó là một hình thức hoạt động nhận thức của cá nhân, nhằm nắm vững hệ thống tri thức và kỹ năng do chính bản thân người học tiến hành ở trên lớp hoặc ở ngoài lớp, theo hoặc không theo chương trình và sách giáo khoa đã quy định”[14, tr.42]. + Theo GS,TS Nguyễn Cảnh Toàn: “Tự học là tự mình động não, suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ và có khi cả cơ bắp (khi phải sử dụng công cụ) cùng các phẩm chất của mình rồi cả động cơ, tình cảm, cả nhân sinh quan, thế giới quan để chiếm lĩnh vực đó thành sở hữu của mình”[30, tr.76]. + Theo GS Vũ Văn Tảo: “Học, cốt lõi là tự học, là quá trình phát triển nội tại, trong đó chủ thể tự thể hiện và biến đổi mình…”[26]. + Theo TS Võ Quang Phúc: “Học, một khi được hiểu như là sự chiếm lĩnh kinh nghiệm của nhân loại, thì tự nó bao gồm cả HĐTH. Nói khác đi, tự học là bộ phận của học, nó cũng được tạo thành bởi những thao tác, cử chỉ, ngôn ngữ, hành động của người học trong hệ thống tương tác của hoạt động dạy học. Tự học phản ánh rõ nhất nhu cầu bức xúc về học tập của người học, phản ánh năng lực tổ chức và tự điều khiển của người học nhằm đạt kết quả nhất định trong hoàn cảnh nhất định với một nội dung học tập nhất định”[23]. Qua các khái niệm về tự học đã nêu trên, chúng tôi hiểu rằng, tự học là hoạt động tổ chức nhận thức độc lập của từng người học, tự phát huy năng lực cá nhân để thực hiện các nhiệm vụ tự học xác định. Tự học là “tự động học tập”, thể hiện tính tự lực, tự giác, tích cực cao trong quá trình lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng. Vì vậy, tự học mang đậm sắc thái cá nhân, biểu hiện ở: tự xác định mục tiêu chiếm lĩnh kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hoàn thành các nhiệm vụ tự học cụ thể đặt ra trong từng giờ học, buổi học; tự lập kế hoạch, tiến độ, thời gian tự học phù hợp với mục tiêu tự học đã xác định; tự xác định nội dung, nhiệm vụ, lựa chọn phương pháp tự học, sử dụng phương tiện tự học phù hợp; tự kiểm tra -đánh giá, tự điều chỉnh việc học của bản thân. Tự học của HV Trường SQLQ 2 vừa có những đặc điểm chung như tự học của SV đại học, vừa có nét riêng trong môi trường học tập ở đại học quân sự, đó là:
- Do tính chất của một tổ chức quân sự, HV học tập tại Trường SQLQ 2 phải nội trú 100% quân số, được tổ chức thành các đơn vị (hệ, lớp hoặc tiểu đoàn, đại đội, trung đội), chịu sự quản lý trực tiếp của cán bộ chuyên trách quản lý HV. Đây là môi trường và điều kiện rất thuận lợi để HV tập trung thời gian tự học, trao đổi kinh nghiệm tự học, ít bị chi phối bởi những tác động ngoại cảnh. - Trường SQLQ 2 là một đơn vị quân đội, phải hoạt động theo điều lệnh, điều lệ, quy định của quân đội và luôn luôn sẵn sàng chiến đấu cao ngay cả trong thời bình. Vì vậy, HĐTH của HV Trường SQLQ 2 cũng luôn bị chi phối bởi điều lệnh, điều lệ, kỷ luật quân sự nghiêm ngặt; công tác Đảng, công tác chính trị; công tác hành chính quân sự của Nhà trường. Điều này có ảnh hưởng nhất định đến việc tổ chức và thời gian tự học của HV như: giờ tự học được duy trì chặt chẽ, các buổi tối không chỉ dành cho tự học mà còn phải tiến hành sinh hoạt (Đảng, Đoàn, chính quyền). HĐTH của HV chịu sự kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở trực tiếp, thường xuyên của đội ngũ CBQL, nhất là về các mặt: thực hiện kế hoạch tự học, chấp hành thời gian, kỷ luật tự học và phương pháp tự học. Đây là điều kiện thúc đẩy việc học và mang cả ý nghĩa “bắt buộc” HV thực hiện. 1.2.4. Vai trò của tự học trong GD – ĐT Sự phát triển như vũ bão của khoa học - công nghệ, sự hình thành xã hội thông tin, nền kinh tế tri thức đã làm xã hội loài người có những biến đổi sâu sắc, toàn diện với tốc độ cao, đòi hỏi mỗi người cần phải thường xuyên nâng cao trình độ năng lực thích ứng với những biến đổi đó. Chỉ có tự học, tự bồi dưỡng liên tục, kịp thời thì mới có thể thích ứng được. Bởi vì những kiến thức được đào tạo trong Nhà trường chỉ là những kiến thức cơ bản, tối thiểu và cũng nhanh chóng bị lạc hậu với thực tế, với công việc và luôn không theo kịp với tốc độ phát triển của xã hội. Tự học sẽ giúp người học học những gì phải học, cần học và qua tự học sẽ giúp người học củng cố hoàn thiện, cập nhật tri thức với thực tế cuộc sống, thích ứng với xã hội hiện đại. Tự học giúp người học nắm vững tri thức, kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp tương lai của mình, biến kinh nghiệm lịch sử của loài người thành vốn tri thức của chính mình. Qua tự học sẽ giúp người học tự kiểm tra mức độ kết quả lĩnh hội kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo để người học tự điều chỉnh hoạt động học tập của mình, đồng thời rèn luyện người học có ý chí phấn đấu, đức tính kiên trì, óc phê phán, bồi dưỡng hứng thú học tập, lòng say mê nghiên cứu khoa học - Một nhiệm vụ ở các trường đại học quân sự và là một tiêu chí ở người sĩ quan tương lai. Tự học sáng tạo của người học là mục tiêu của dạy học, hình thành và phát triển ở người
học những năng lực và phẩm chất phù hợp với mục tiêu GD, tức là biến quá trình dạy học thành quá trình tự học. Mối quan hệ giữa dạy – tự học về bản chất là mối quan hệ giữa ngoại lực và nội lực. Tác động dạy của thầy dù là quan trọng đến mức “không thầy đố mày làm nên” vẫn chỉ là ngoại lực hỗ trợ, thúc đẩy, xúc tác, tạo điều kiện cho trò tự học, tự phát triển. Tự học của trò là nội lực quyết định sự phát triển bản thân người học. Người học là chủ thể trung tâm, tự mình chiếm lĩnh tri thức bằng hành động của chính mình, tự phát triển từ bên trong. Chất lượng và hiệu quả GD được nâng cao khi tạo ra tự học sáng tạo của người học, khi kết hợp được quá trình đào tạo với quá trình tự đào tạo. Cho nên tự học – tự đào tạo là con đường phát triển của mỗi con người và của GD – ĐT… Tự học – tự đào tạo tiềm ẩn trong mỗi con người. Nếu biết kết hợp quá trình đào tạo với quyết tâm tự học thì đó sẽ là con đường để khắc phục được những lệch lạc trong GD – ĐT như dạy nhồi nhét, trò thụ động. Vì vậy, tự học đóng một vai trò to lớn trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo của người học trong việc chiếm lĩnh tri thức khoa học. Như vậy, tự học đóng một vai trò hết sức quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng GD – ĐT, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, phát huy năng lực nội sinh cho đất nước. 1.2.5. Hoạt động tự học * Khái niệm hoạt động “Hoạt động là sự tương tác tích cực của chủ thể và đối tượng nhằm biến đổi đối tượng theo mục đích mà chủ thể tự giác đặt ra để thỏa mãn nhu cầu của bản thân”[19, tr.41]. Hoạt động nảy sinh từ nhu cầu nhưng lại được điều chỉnh bởi mục tiêu mà chủ thể nhận thức được, nghĩa là nhu cầu, là cơ sở xuất phát, là động cơ của hoạt động, nhưng nội dung, hình thái của hoạt động lại chịu sự chi phối bởi mô hình lý tưởng của kết quả mong muốn, của sự biến đổi đối tượng. Cấu trúc hoạt động gồm ba cấp độ từ thấp đến cao: cấp bậc thao tác, cử động; cấp bậc hành động và cấp bậc hoạt động. Hoạt động gồm hai thành tố cơ bản là chủ thể và đối tượng, đồng thời có hai đặc trưng bản chất có tính phạm trù, đó là: - Tính có đối tượng: là đối tượng khách quan có khả năng thỏa mãn nhu cầu và được chủ thể chọn. - Tính có chủ thể: là khi cá nhân trở thành chủ thể của hoạt động, là những tác động tích cực để biến đổi chiếm lĩnh đối tượng và qua đó, chủ thể và đối tượng được cải tạo. * Hoạt động tự học
HĐTH là quá trình tổ chức nhận thức độc lập, tự phát huy năng lực cá nhân một cách tích cực, tự giác, tự lực chiếm lĩnh tri thức khoa học. HĐTH về bản chất là sự tiếp thu, tự xử lý thông tin, chủ yếu bằng các thao tác trí tuệ - Cấu trúc hệ thống của HĐTH + Động cơ: là lực đẩy trực tiếp, là nhu cầu hứng thú tạo ra sự chú ý liên tục, thu hút người học vào quá trình học tập một cách tích cực trong mọi giai đoạn học tập. + Định hướng: là mục đích của người học để xác định và ý thức được hoạt động nhận thức của mình. + Nội dung: là hệ thống tri thức, kỷ năng, kỹ xảo cần chiếm lĩnh. + Kế hoạch tự học: là bảng phân chia nội dung tự học dựa trên yêu cầu nhiệm vụ tự học, khả năng bản thân và các điều kiện bảo đảm để đạt được mục tiêu đề ra. + Phương pháp tự học: là cách thức chiếm lĩnh nội dung tự học. + Hình thức tự học: là các kiểu diễn ra HĐTH (tự học một mình, theo nhóm, theo lớp…). + Năng lực tự học: là những phẩm chất trí tuệ mà hiệu quả học tập phụ thuộc vào đó (tính định hướng, bề rộng, độ sâu…). + Tự kiểm tra - đánh giá: là hoạt động kiểm tra của cá nhân đối với kết quả tự học, phát hiện sai lệch, giúp người học điều chỉnh, làm cơ sở cho HĐTH tiếp theo. - Nội dung của HĐTH Nội dung tự học bao gồm toàn bộ những vấn đề học tập do cá nhân người học độc lập tiến hành, biểu hiện cụ thể qua việc thực hiện các nhiệm vụ tự học hàng ngày. Trên cơ sở mục tiêu, yêu cầu đào tạo, nội dung của HĐTH được xem xét ở ba khía cạnh sau: + Về nội dung tự học cơ bản: quán triệt phương châm, biến quá trình đào tạo của Nhà trường thành quá trình tự đào tạo của mỗi người học. Do đó, nội dung tự học của người học phải toàn diện, đầy đủ theo yêu cầu và chương trình học quy định. Xét về cơ bản, nội dung của HĐTH gồm: kiến thức cơ bản, kiến thức, kỹ năng về nghề nghiệp đang được đào tạo; tri thức phương pháp. + Về nội dung tự học thường xuyên: là những nội dung tự học diễn ra hàng ngày, thể hiện ở việc giải quyết các nhiệm vụ tự học cụ thể, nội dung HĐTH rất phong phú, có thể kể đến: nghiên cứu bút ký, đọc và nghiên cứu giáo trình, tài liệu; ghi chép tài liệu học tập; ghi nhớ tài liệu học tập; chuẩn bị cho các buổi học sau, bài học sau; trao đổi, tranh luận học hỏi; ôn luyện… + Về nội dung tự học mở rộng: ngoài những nội dung tự học bắt buộc theo mục tiêu, yêu cầu, chương trình đào tạo của Nhà trường, người học có thể tự học, tự nghiên cứu những
lĩnh vực tri thức theo sở thích, sở trường cá nhân. Nội dung tự học thường xuyên có ý nghĩa là phương tiện từng bước thực hiện và hướng tới nội dung tự học cơ bản. Nội dung tự học cơ bản biểu hiện cụ thể và được thực hiện thông qua nội dung tự học thường xuyên. Nội dung tự học mở rộng có tác động tích cực, bổ sung, làm phong phú hơn cho nội dung tự học cơ bản và nội dung tự học thường xuyên. 1.3. Quản lý trường học Quản lý trường học là sự quản lý của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng) đối với khách thể quản lý, là toàn bộ những con người, những hoạt động, những tổ chức và những phương tiện vật chất, kỹ thuật, tài chính của nhà trường để đạt được mục tiêu GD - ĐT học sinh trường đó. Như vậy, hoạt động trung tâm của nhà trường là hoạt động dạy-học. Vì vậy, quản lý nhà trường thực chất vẫn là quản lý hoạt động dạy-học. 1.3.1. Quản lý hoạt động dạy - học Dạy - học bao gồm hai hoạt động: hoạt động dạy và hoạt động học. Người thầy giáo với hoạt động dạy có chức năng tổ chức, điều khiển tối ưu quá trình người học chiếm lĩnh tri thức và qua đó hình thành và phát triển nhân cách. Hoạt động học của trò là quá trình tự giác, tích cực, tự lực chiếm lĩnh tri thức, dưới sự điều khiển sư phạm của thầy. Như vậy, hoạt động học có chức năng là lĩnh hội thông tin dạy của thầy và tự điều khiển quá trình chiếm lĩnh tri thức khoa học của mình một cách tự giác, tích cực, tự lực. Hai hoạt động này luôn gắn bó mật thiết với nhau, tồn tại cho nhau và vì nhau. Là một quá trình tác động qua lại giữa người dạy và người học, là quá trình kích thích và điều khiển tính tích cực bên ngoài và bên trong của người học để họ lĩnh hội những tri thức, kỷ năng, kỷ xảo nghề nghiệp tương lai. Chính vì vậy, quản lý hoạt động dạy và học là một công việc khó khăn, phức tạp, luôn đòi hỏi người CBQL nắm vững bản chất, diễn biến của quá trình dạy học để có sách lược chỉ đạo kịp thời thực hiện mục tiêu đã đề ra, góp phần quản lý tốt HĐTH của HV. Hoạt động dạy học là đối tượng quản lý quan trọng nhất trong trường học, là hoạt động trọng tâm, xuyên suốt trong quá trình đào tạo của nhà trường và chi phối mọi hoạt động khác. * Nội dung quản lý hoạt động dạy - học - Hoạt động của GV trong việc tổ chức nhận thức cho học sinh thực hiện kế hoạch đào tạo, nội dung chương trình, giảng dạy theo đúng tiến độ thời gian qui định. Trong đó chú trọng quản lý phương pháp dạy học của GV giúp cho người học có phương pháp tự học tốt. - Hoạt động của người học trong việc tiếp thu, xử lý thông tin chủ yếu thông qua quá
trình tích cực, tự giác, tự lực của bản thân, từ đó có được tri thức khoa học và thái độ mới. - Việc chấp hành các quy định (điều lê, chế độ, nội quy…) về hoạt động dạy học của GV và hoạt động học tập của học sinh đảm bảo cho các hoạt động đó được tiến hành có nề nếp, ổn định một cách nghiêm chỉnh, tự giác, có hiệu suất và chất lượng cao. Chức năng chủ yếu của nhà trường là dạy học và GD học sinh. Chức năng đó cần được quy chế hóa một cách chặt chẽ thông qua kế hoạch dạy học, các chương trình, tài liệu chuẩn hóa… Việc xây dựng nề nếp dạy học nhằm mục đích đảm bảo các quy chế về đào tạo, trên cơ sở các quy chế đó xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh, hấp dẫn với kỷ luật tự giác và tình cảm trách nhiệm cao, xây dựng mối quan hệ công tác, giúp đỡ học hỏi lẫn nhau của GV và học sinh cũng như khơi dậy và khuyến khích tính tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập của người học. 1.3.2. Quản lý HĐTH 1.3.2.1. Vai trò của CBQL trong việc quản lý HĐTH của HV Ngày nay, trong bối cảnh thời đại công nghệ thông tin, nền kinh tế thị trường, quá trình học tập của SV ở trường cao đẳng, đại học có những đặc điểm sau: - Sự phát triển như vũ bão của khoa học - công nghệ và sự bùng nổ thông tin nên nội dung dạy học ở các trường có xu hướng mở rộng các môn học mang tính liên ngành, đòi hỏi phải tăng cường các hoạt động học tập để đáp yêu cầu về tri thức. - Trong thời đại bùng nổ thông tin, do khối lượng thông tin tăng nhanh và vô cùng phong phú, đòi hỏi nhà trường phải thay đổi cách đào tạo nặng về trang bị kiến thức trước đây sang đào tạo giúp người học theo sát được những thay đổi, phát hiện và giải quyết được những vấn đề đặt ra, thì phải hết sức chú trọng dạy cách học. Phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm - xu hướng đổi mới phương pháp dạy học đang được các nhà trường thực hiện nhằm phát huy cao độ tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Tự học đã trở thành một bộ phận cơ bản, không thể thiếu trong hoạt động học tập của SV. - Tính hai mặt của nền kinh tế thị trường đã làm thay đổi thang giá trị, xáo trộn thứ bậc của các loại động cơ, làm thay đổi bản chất động cơ học tập của SV. Động cơ nghề nghiệp được đặt lên trên, hướng việc học tập vào việc tìm kiếm việc làm. - Xu thế GD – ĐT đại học có sự đa dạng hóa về cấu trúc, thể chế, chương trình và hình thức học tập, điều này giúp SV phát huy tính năng động, sáng tạo khả năng tự học. Với những đặc điểm trên, đòi hỏi người CBQL phải quán triệt sâu sắc công tác quản lý hoạt động học tập của SV, không chỉ là quản lý quá trình tiếp thu tri thức, kỷ năng, động cơ, thái độ học tập trên lớp mà còn phải quản lý tốt HĐTH để nâng cao chất lượng đào tạo.
Mặt khác, kiến thức mà Nhà trường trang bị cho người học chỉ là những kiến thức cơ bản, nền tảng, tối thiểu và cũng nhanh chóng lạc hậu với sự phát triển của xã hội. Chỉ có tự học mới giúp cho họ củng cố, hoàn thiện tri thức mới để thích ứng với công việc và với yêu cầu cuộc sống. Do đó, quản lý HĐTH rất cần được thực hiện duy trì một cách chặt chẽ, khoa học, hiệu quả ở trong nhà trường. Những yêu cầu bức thiết ấy đòi hỏi người CBQL phải có những biện pháp quản lý HĐTH của SV trong giai đoạn mới để nâng cao chất lượng đào tạo theo mục tiêu đã đề ra. 1.3.2.2. Đặc điểm quản lý HĐTH Trong quá trình dạy học, SV các trường đại học có thể tiến hành hoạt động học tập dưới nhiều hình thức khác nhau trong những điều kiện khác nhau. Khi người học tự mình huy động những phẩm chất, năng lực để tiến hành các hành động tìm tòi, khám phá độc lập nhằm mục đích chiếm lĩnh tri thức – tức là họ tiến hành HĐTH. HĐTH của SV có thể diễn ra dưới sự chỉ đạo của GV. Khi đó, người học là chủ thể nhận thức tích cực, họ phải huy động mọi phẩm chất tâm lý cá nhân, tiến hành những hành động học tập để lĩnh hội kiến thức theo sự dẫn dắt trực tiếp của GV. Khi không có GV điều khiển trực tiếp, người học tự mình sắp xếp kế hoạch, huy động các điều kiện vật chất và năng lực bản thân để củng cố, đào sâu, mở rộng và hoàn chỉnh kiến thức, hoàn thành nhiệm vụ học tập mà GV giao, lĩnh hội một phần kiến thức mới. Đó là SV tự học dưới sự điều khiển gián tiếp của GV nhằm hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ dạy – học. Trong quá trình học tập, ngoài những hoạt động được tiến hành dưới sự tổ chức, điều khiển của GV, người học còn tiến hành HĐTH nhằm đáp ứng nhu cầu nâng cao hiểu biết riêng, bổ sung và mở rộng tri thức ngoài chương trình đào tạo đã quy định. Như vậy, HĐTH của HV có phạm vi rất rộng: từ tự học trên lớp dưới sự điều khiển trực tiếp của GV, tự học ngoài giờ lên lớp dưới sự điều khiển gián tiếp của GV và tự học hoàn toàn độc lập không có sự tổ chức, điều khiển của GV. Do mục đích và phạm vi nghiên cứu của đề tài, chúng tôi chỉ xem xét việc quản lý HĐTH của HV Trường SQLQ 2 ngoài thời gian lên lớp trong quá trình dạy - học và luôn đặt dưới sự điều khiển gián tiếp của GV, đặt dưới sự tổ chức, quản lý của cán bộ hệ, lớp hoặc tiểu đoàn, đại đội, nhằm hoàn thành mục đích, nhiệm vụ dạy học của nhà trường. HĐTH của HV được đề cập ở đây là quá trình độc lập, nổ lực của người học nhằm củng cố, đào sâu, mở rộng và vận dụng kiến thức đã được lĩnh hội qua các hình thức lên lớp. Là quá trình người học tự tổ chức hoạt động lĩnh hội của mình một cách tự giác, độc lập, sáng tạo. Trong quá trình tự học, người học tự xác định mục tiêu, sắp xếp bố trí nội dung tự học theo một trình tự hợp lý, phân