luận văn:ĐỊNH HƯỚNG TÌM TÒI GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ KHI DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƯƠNG “ CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN” LỚP 10 BAN CƠ BẢN CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

159
lượt xem 44
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn:định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề khi dạy học một số kiến thức chương “ các định luật bảo toàn” lớp 10 ban cơ bản cho học sinh dân tộc nội trú', luận văn - báo cáo, thạc sĩ - tiến sĩ - cao học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:ĐỊNH HƯỚNG TÌM TÒI GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ KHI DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƯƠNG “ CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN” LỚP 10 BAN CƠ BẢN CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ

1 Đại học Thái Nguyên Trƣờng Đại học Sƣ phạm ------------------ Vũ Huy Kỳ ĐỊNH HƢỚNG TÌM TÒI GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ KHI DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƢƠNG “ CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN” LỚP 10 BAN CƠ BẢN CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thái Nguyên – 2007 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
2 Đại học Thái Nguyên Trƣờng đại học sƣ phạm ------------------ VŨ HUY KỲ ĐỊNH HƢỚNG TÌM TÒI GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ KHI DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƢƠNG “ CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN” LỚP 10 BAN CƠ BẢN CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ LUẬN VĂN THẠC SỸ GIÁO DỤC HỌC Chuyên ngành: Phƣơng pháp giảng dạy Vật lý Mã số : 60.14.10 Hƣớng dẫn khoa học PGS - TS. Phan Đình Kiển Thái Nguyên - 2007 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
3 Lời cảm ơn Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS - TS Phan Đình Kiển, người thầy đã tận tình, chu đáo giúp đỡ em trong suốt quá trình làm luận văn. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, khoa sau đại học, khoa Vật lý trường đại học sư phạm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu ở trường. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường phổ thông Vùng cao việt bắc , trường PTDTNT tỉnh Hà Giang, các thầy cô giáo trong bộ môn Vật lý ở các trường thực nghiệm, các giáo viên cộng tác đã giúp đỡ , tạo điều kiện cho tôi trong quá trình thực nghiệm. Thái nguyên tháng 10 năm 2007 Tác giả Vũ Huy Kỳ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
4 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch-a cã ai c«ng bè trong mét c«ng tr×nh nµo kh¸c. Th¸i nguyªn ngµy 25 th¸ng 09 n¨m 2007 T¸c gi¶ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
5 Danh môc tõ vµ côm tõ viÕt t¾t trong luËn v¨n BCH Tw Ban chÊp hµnh trung -¬ng Dtnt D©n téc néi tró §C §èi chøng GV Gi¸o viªn HS Häc sinh Nxb Nhµ xuÊt b¶n PT DTNT Phæ th«ng d©n téc néi tró SBT S¸ch bµi tËp SGK S¸ch gi¸o khoa STK S¸ch tham kh¶o THPT Trung häc phæ th«ng TN Thùc nghiÖm TNSP Thùc nghiÖm s- ph¹m Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
6 Danh môc c¸c b¶ng B¶ng 01: Sö dông s¸ch phôc vô cho gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn ....................... 26 B¶ng 02: Sö dông s¸ch phôc vô cho häc tËp cña häc sinh ............................. 26 B¶ng 03: Ph-¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn ............................................... 27 B¶ng 04: Môc ®Ých, ®éng c¬, høng thó vµ c¸ch thøc häc m«n VËt lÝ cña HS..................... .............................................................................................28 B¶ng 05: Kh¶ n¨ng nhËn thøc, møc ®é tÝch cùc, tù lùc cña häc sinh ........ 29 B¶ng 06: ChÊt l-îng häc tËp, ®Æc ®iÓm häc sinh líp TN vµ §C....................81 B¶ng 7.1: Thèng kª biÓu hiÖn tÝnh tÝch cùc nhËn thøc trªn líp qua c¸c giê d¹y...............................................................................................88 B¶ng 7.1: Høng thó, møc ®é tÝch cùc cña häc sinh....................................... ....88 B¶ng 08: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ..................................................................... 89 B¶ng 09: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 1................................................................... 89 B¶ng 10: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ........................................ 90 B¶ng 11: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ..................................................................... 92 B¶ng 12: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 2 .................................................................... 92 B¶ng 13: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ........................................ 93 B¶ng 14: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ..................................................................... 95 B¶ng 15: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 3 .................................................................... 95 B¶ng 16: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ........................................ 96 B¶ng 17: Tæng hîp c¸c th«ng sè thèng kª qua 3 bµi kiÓm tra TNSP ............. 98 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
7 Danh môc c¸c ®å thÞ, biÓu ®å BiÓu ®å 01 : XÕp lo¹i häc tËp lÇn 1 ............................................................90 §å thÞ 01 : Ph©n phèi tÇn suÊt lÇn 1 .........................................................91 BiÓu ®å 02 : XÕp lo¹i häc tËp lÇn 2............................................................ 93 §å thÞ 02 : Ph©n phèi tÇn suÊt lÇn 2 .........................................................94 BiÓu ®å 03: XÕp lo¹i häc tËp lÇn 3 .............................................................96 §å thÞ 03 : Ph©n phèi tÇn suÊt lÇn 3 .........................................................97 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
8 Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t §èi chøng §C Gi¸o viªn GV Häc sinh HS M¸y vi tÝnh MVT PhÇn mÒm d¹y häc PMDH S¸ch gi¸o khoa SGK S¸ch gi¸o khoa c¶i c¸ch gi¸o dôc SGKCCGD S¸ch gi¸o khoa thÝ ®iÓm SGKT§ Thùc nghiÖm TN Thùc nghiÖm s- ph¹m TNSP Trung häc phæ th«ng THPT Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
9 Danh môc c¸c b¶ng B¶ng 01: Sö dông s¸ch phôc vô cho gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn ....................... 26 B¶ng 02: Sö dông s¸ch phôc vô cho häc tËp cña häc sinh ............................. 26 B¶ng 03: Ph-¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn ............................................... 27 B¶ng 04: Môc ®Ých, ®éng c¬, høng thó vµ c¸ch thøc häc m«n VËt lÝ cña HS.....28 B¶ng 05: Kh¶ n¨ng nhËn thøc, møc ®é tÝch cùc, tù lùc cña häc sinh ........ 29 B¶ng 06: ChÊt l-îng häc tËp, ®Æc ®iÓm häc sinh líp TN vµ §C....................81 B¶ng 7.1: Thèng kª biÓu hiÖn tÝnh tÝch cùc nhËn thøc trªn líp qua c¸c giê d¹y...............................................................................................88 B¶ng 7.1: Høng thó, møc ®é tÝch cùc cña häc sinh..................................... ..88 B¶ng 08: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ..................................................................... 89 B¶ng 09: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 1....................................................................89 B¶ng 10: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ........................................ 90 B¶ng 11: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ..................................................................... 92 B¶ng 12: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 2 .................................................................... 92 B¶ng 13: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ........................................ 93 B¶ng 14: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ..................................................................... 95 B¶ng 15: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 3 .................................................................... 95 B¶ng 16: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ........................................ 96 B¶ng 17: Tæng hîp c¸c th«ng sè thèng kª qua 3 bµi kiÓm tra TNSP ............. 98 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
10 danh môc c¸c ®å thÞ, biÓu ®å Trang H×nh 1: §å thÞ biÓu diÔn tÇn suÊt – lÇn 1......................................90 H×nh 2: BiÓu ®å xÕp lo¹i häc tËp – lÇn 1......................................91 H×nh 3: §å thÞ biÓu diÔn tÇn suÊt – lÇn 2......................................93 H×nh 4: BiÓu ®å xÕp lo¹i häc tËp – lÇn 2......................................94 H×nh 5: BiÓu ®å xÕp lo¹i häc tËp – lÇn 3......................................96 H×nh 6: §å thÞ biÓu diÔn tÇn suÊt – lÇn 3......................................97 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
11 Môc lôc Trang Lêi c¶m ¬n Më ®Çu I Lý do chän ®Ò tµi 1 II Môc ®Ých nghiªn cøu 3 III §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 3 IV Gi¶ thuyÕt khoa häc 3 V NhiÖm vô nghiªn cøu 3 VI Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 4 VII ý nghÜa khoa häc cña ®Ò tµi 4 VIII CÊu tróc luËn v¨n 4 CH¦¥NG i: c¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 5 1.1 Tæng quan vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu. 5 1.2 Ho¹t ®éng d¹y – häc. 6 1.2.1 B¶n chÊt cña sù d¹y. 6 1.2.2 B¶n chÊt hµnh ®éng cña sù häc tËp. 8 1..2.3 Mèi liªn hÖ gi÷a d¹y vµ häc. 11 1.3 Ph-¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 13 1.3.1 D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 13 1.3..2 TiÕn tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 14 1.3..2.1 C¸c pha cña tiÕn tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 14 1.3..2.2 S¬ ®å tiÕn tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 15 1.4 §Æc ®iÓm ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh DTNT 15 1.4.1 Môc ®Ých, ®éng c¬ häc tËp 15 1.4.2 N¨ng lùc häc tËp 16 1.4.3 Ph-¬ng ph¸p häc tËp 17 1.4.4 Qu¹n hÖ giao tiÕp trong häc tËp 17 1.5 §Þnh h-íng hµnh ®éng häc tËp cho häc sinh d©n téc néi tró 18 trong d¹y häc VËt lÝ. 1.5.1 Quan niÖm vÒ ®Þnh h-íng hµnh ®éng häc tËp 18 1.5.2 C¸c kiÓu ®Þnh h-íng hµnh ®éng häc tËp trong d¹y häc VËt lÝ 18 1.5.3 Nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao tÝnh tÝch cùc, tù lùc chiÕm 21 lÜnh kiÕn thøc cña häc sinh d©n téc néi tró. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
12 1.6 T×m hiÓu thùc tr¹ng viÖc d¹y vµ häc vËt lÝ ë tr-êng d©n téc néi 24 tró. 1.6.1 Môc ®Ých: 24 1.6.2 Ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra. 24 1.6.3 kÕt qu¶ ®iÒu tra. 24 1.6.3.1 C¬ së vËt chÊt phôc vô d¹y vµ häc. 25 1.6.3.2 T×nh h×nh d¹y vµ häc 27 1.6.3. 3 D¹y häc theo kiÓu ®Þnh h-íng t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò víi häc 30 sinh d©n téc néi tró. 1.6.4 H-íng kh¾c phôc khã kh¨n trong viÖc d¹y- häc VËt lÝ vµ 31 kiÕn nghÞ. 1.7 T×m hiÓu t×nh h×nh d¹y vµ häc ch¬ng “C¸c ®Þnh luËt b¶o toµn” 31 VËt lÝ10 ban c¬ b¶n) 1.7.1 Môc ®Ých t×m hiÓu 31 1.7.2 KÕt qu¶ t×m hiÓu 32 KÕt luËn ch-¬ng I 34 Ch-¬ng2: x©y dùng tiÕn tr×nh d¹y häc mét sè kiÕn thøc vËt lÝ dùa trªn sù ®Þnh h-íng t×m tßi kiÕn thøc cho häc sinh d©n 36 téc néi tró 2.1 Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ ch-¬ng tr×nh VËt lÝ líp 10 ban c¬ b¶n. 36 2.1.1 Môc tiªu: M«n VËt lÝ líp 10 ban c¬ b¶n nh»m gióp häc sinh: 36 2.1.1.1 VÒ kiÕn thøc 36 2.1.1.2 VÒ kÜ n¨ng 36 2.1.1.3 VÒ th¸i ®é 37 2.1.2 Néi dung 37 2.2 Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong ho¹t ®éng d¹y vµ häc VËt lÝ 38 líp 10 ®èi víi tr-êng d©n téc néi tró. 2.2.1 ThuËn lîi: 38 2.2.2 Khã kh¨n: 38 2.3 C¸c giai ®o¹n cña tiÕn tr×nh d¹y häc VËt lÝ. 39 2.3.1 Ph©n tÝch cÊu tróc néi dung kiÕn thøc cÇn d¹y cho mét tiÕt häc. 39 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
13 2.3.2 X¸c ®Þnh c¸c b-íc trong tiÕn tr×nh d¹y häc mét tiÕt häc 40 2.3.2.1 §Þnh h-íng vÊn ®Ò cÇn d¹y (giao nhiÖm vô nhËn thøc) 41 2.3.2.2 §Þnh h-íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ( häc sinh tù chñ, trao ®æi, t×m tßi 41 gi¶i quyÕt vÊn ®Ò). 2.3..2.3 §Þnh h-íng vËn dông kiÕn thøc míi. 41 2.3.3 So¹n th¶o tiÕn tr×nh d¹y häc cho mét tiÕt häc. 42 2.3.3.1 C¬ së khoa häc vµ yªu cÇu cña bµi so¹n. 42 2.3.3.2 X¸c ®Þnh tiÕn tr×nh ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh. 42 2.4 S¬ ®å h×nh thµnh kiÕn thøc ch¬ng “ c¸c ®Þnh luËt b¶o toµn” 44 2.4.1 S¬ ®å h×nh thµnh kiÕn thøc bµi “ §Þnh luËt b¶o toµn ®éng lîng” 44 2.4.2 S¬ ®å h×nh thµnh kiÕn thøc bµi “ §Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng” 44 2.5 So¹n th¶o tiÕn tr×nh d¹y häc mét sè kiÕn thøc VËt lÝ cô thÓ dùa trªn sù ®Þnh h-íng t×m tßi kiÕn thøc cho häc sinh d©n téc néi 45 tró. 2.5.1 X©y dùng tiÕn tr×nh bµi sè 1. 45 “§Þnh luËt b¶o toµn ®éng lîng” 2.5..2 X©y dùng tiÕn tr×nh bµi sè 2 56 “c¬ n¨ng” 2.5.3 X©y dùng tiÕn tr×nh bµi sè 3. 67 bµi tËp «n tËp ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng KÕt luËn ch-¬ng II 79 Ch-¬ng 3: thùc nghiÖm s- ph¹m 80 3.1 môc ®Ých vµ nhiÖm vô thùc nghiÖm s- ph¹m 80 3.1.1 Môc ®Ých thùc nghiÖm 80 3.1.2 NhiÖm vô 80 3.2 §èi t-îng vµ ph-¬ng ph¸p thùc nghiÖm s- ph¹m 80 3.2.1 §èi t-îng thùc nghiÖm 80 3.2.2 Ph-¬ng ph¸p thùc nghiÖm 81 3.3 ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm s- ph¹m. 81 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
14 3.3.1 C¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ 81 3.3.2 C¸ch ®¸nh gi¸ 82 3.4 TiÕn hµnh thùc nghiÖm s- ph¹m 82 3.4.1 C«ng t¸c chuÈn bÞ 82 3.4.2 DiÔn biÕn qu¸ tr×nh thùc nghiÖm s- ph¹m 83 Bµi 1: ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l-îng ( tiÕt2) 83 Bµi 2: ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng 84 Bµi 3 : Bµi tËp «n tËp ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng 85 3.5 KÕt qu¶ vµ xö lý kÕt qu¶ thùc nghiÖm s- ph¹m 86 3.5.1 Yªu cÇu chung vÒ xö lý kÕt qu¶ thùc nghiÖm s- ph¹m 86 3.5.2 KÕt qu¶ TNSP 87 3.6 §¸nh gi¸ chung vÒ thùc nghiÖm s- ph¹m 98 KÕt luËn ch-¬ng III 99 KÕt luËn chung 100 Tµi liÖu tham kh¶o 102 Phô lôc 1 105 Phô lôc 2 106 Phô lôc 3 107 Phô lôc 4 108 Phô lôc 5 109 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
15 MỞ ĐẦU I. Lý do chọn đề tài Dạy học là hoạt động đặc trƣng chủ yếu của nhà trƣờng nói chung và các trƣờng phổ thông nói riêng. Dƣới ảnh hƣởng của cuộc cách mạng khoa học phát triển nhƣ vũ bão, tri thức mới ngày càng nhiều, đòi hỏi ngành Giáo dục - Đào tạo cũng phải có những đổi mới và phát triển theo kịp xu thế của thời đại. Đảng và nhà nƣớc ta đã chỉ rõ: Phải phát triển mạnh mẽ Giáo dục - Đào tạo, lấy giáo dục làm quốc sách hàng đầu, coi giáo dục là động lực cho sự phát triển kinh tế xã hội, xây dựng chiến lƣợc giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài, hình thành đội ngũ ngƣời lao động có tri thức và có tay nghề cao, có năng lực thực hành, tự chủ, năng động và sáng tạo trên tất cả mọi lĩnh vực. Vì vậy mục tiêu của giáo dục là phải đào tạo ra những con ngƣời có phẩm chất đạo đức tốt, có tri thức và trình độ khoa học kỹ thuật cao, có kỹ năng nghề nghiệp để đáp ứng nhu cầu, đòi hỏi của xã hội. Để thực hiện đƣợc những mục tiêu trên, đổi mới phƣơng pháp dạy học trong giáo dục đào tạo là một trong những nhiệm vụ cấp bách mà Đảng và nhà nƣớc ta quan tâm. Nghị quyết Đại Hội Đảng lần thứ 10 đã chỉ rõ : “Đổi mới tƣ duy giáo dục một cách nhất quán, từ mục tiêu chƣơng trình, nội dung, phƣơng pháp, để tạo đƣợc chuyển biến cơ bản và toàn diện của nền giáo dục nƣớc nhà”..... “ƣu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lƣợng dạy và học. Đổi mới chƣơng trình, nội dung, phƣơng pháp dạy và học, nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên và tăng cƣờng cơ sở vật chất của nhà trƣờng, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh, sinh viên.” “ƣu tiên đầu tƣ phát triển giáo dục và đào tạo ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số,....Mở thêm các trƣờng dân tộc nội trú, bán trú.” Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
16 Trong Luật giáo dục Việt Nam ( 12/1998) cũng chỉ rõ “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn” .Do đó những ngƣời làm công tác giáo dục phải quan tâm đến việc nâng cao chất lƣợng học tập của học sinh, đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của nhà trƣờng phổ thông. Trong quá trình đổi mới hệ thống giáo dục theo tinh thần nghị quyết Đại Hội Đảng lần thứ 10 nói trên, để đáp ứng yêu cầu cấp bách của sự đổi mới về nội dung đào tạo, cần có những đổi mới căn bản về phƣơng pháp dạy học. Hiện nay việc dạy học theo kiểu thuyết trình tràn lan vẫn đang ngự trị. Nhiều giáo viên vẫn chƣa từ bỏ lối dạy học cũ: Thày nói, trò ghi, trò hoàn toàn thụ động. Không phát huy đƣợc tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Tƣ tƣởng chỉ đạo và cũng là mục đích của quá trình đổi mới phƣơng pháp dạy học là tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh dựa trên nguyên tắc: Giáo viên giúp học sinh tự lực suy nghĩ, khám phá, đề xuất giải quyết vấn đề. Xu hƣớng dạy học này đang rất đƣợc chú ý vận dụng, không những bởi hiệu quả to lớn thực tế của nó đƣợc thừa nhận, mà còn có cơ sở lí luận và thực tiễn vững trắc. Đây là một trong những xu hƣớng dạy học đƣợc nhiều nƣớc quan tâm, nghiên cứu và mở rộng phạm vi ứng dụng. ở nƣớc ta hiện nay sách giáo khoa lớp 10 đã đƣợc biên soạn theo hƣớng tạo điều kiện để tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh nhằm phát huy tính tích cực, tự giác chủ động, say mê học tập và ý chí vƣơn lên.Vấn đề là làm thế nào để phát triển năng lực sáng tạo, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề là một trong những vấn đề cấp thiết cần đƣợc đầu tƣ nghiên cứu. Trong khối các trƣờng phổ thông, trƣờng phổ thông dân tộc nội trú luôn đƣợc sự quan tâm đặc biệt của Đảng, nhà nƣớc và đồng bào các dân tộc.Hệ thống trƣờng dân tộc nội trú không ngừng đƣợc mở rộng về quy mô, nâng cao về chất lƣợng, có vị trí và đóng góp quan trọng vào sự nghiệp giáo dục của cả nƣớc. Qua điều tra tìm hiểu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
17 chúng tôi đƣợc biết nhiều trƣờng phổ thông dân tộc nội trú cũng đã không ngừng xây dựng và đổi mới phƣơng pháp cũng nhƣ cách thức tổ chức dạy học cho phù hợp với đặc trƣng của nhà trƣờng và đã có đƣợc những thành công nhất định. Tuy nhiên thực tế cho thấy dạy học ở các trƣờng nội trú hiện nay còn nhiều bất cập. Đa số giáo viên chƣa cập nhật đƣợc phƣơng pháp mới vào dạy học vật lí, đặc biệt chƣa có biện pháp khơi dậy và phát huy tính tích cự, chủ động, sáng tạo của học sinh. Mặt khác học sinh dân tộc thiểu số ở miền núi chƣa có thói quen lao động trí óc, ngại suy nghĩ, thƣờng hay máy móc, quen lối tƣ duy cụ thể. Thực tế đòi hỏi phải có phƣơng pháp dạy học phù hợp với điều kiện,hoàn cảnh, đối tƣợng học sinh dân tộc nội trú. Để góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả giáo dục nói chung và dạy học vật lý nói riêng ở trƣờng dân tộc nội trú, chúng tôi lựa chọn đề tài: Định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề khi dạy học một số kiến thức chương “ Các định luật bảo toàn” lớp 10 ban cơ bản cho học sinh dân tộc nội trú. II. Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu, vận dụng biện pháp Định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề khi dạy học một số kiến thức chương “ Các định luật bảo toàn” lớp 10 ban cơ bản, cho học sinh dân tộc nội trú. III. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: Hoạt động dạy và học Vật lí ở trƣờng dân tộc nội trú. IV. Giả thuyết khoa học Nếu vận dụng tốt biện pháp tổ chức định hƣớng tìm tòi kiến thức cho học sinh một cách khoa học phù hợp với năng lực và đặc điểm của học sinh thì sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng học tập bộ môn Vật lí của học sinh phổ thông nối chung và học sinh dân tộc nội trú nói riêng. V. Nhiệm vụ nhiên cứu: + Nghiên cứu cơ sở lý luận phục vụ cho đề tài. + Khảo sát tình hình dạy và học vật lý ở một số trƣờng phổ thông dân tộc nội trú. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
18 + Xây dựng tiến trình dạy học một số kiến thức chương “ Các định luật bảo toàn” lớp 10 ban cơ bản, trên cơ sở vận dụng biện pháp định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học môn Vật lí. + Thực nghiệm sƣ phạm để bƣớc đầu kiểm tra, đánh giá tính khả thi của đề tài VI. Phƣơng pháp nghiên cứu + Nghiên cứu lý luận dạy học vật lí, phƣơng pháp dạy học vật lí ở trƣờng dân tộc nội trú phục vụ cho đề tài. + Điều tra khảo sát thực trạng dạy và học vật lí lớp 10 ở trƣờng dân tộc nội trú. Tìm hiểu biện pháp tổ chức định hƣớng tìm tòi giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học môn Vật lí + Tổ chúc thực nghiệm sƣ phạm, kiểm tra giả thuyết khoa học đề ra. + Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học để sử lí, thống kê, đánh giá kết quả điều tra và thực nghiệm sƣ phạm. VII. ý nghĩa khoa học của đề tài. + Góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học biện pháp tổ định hƣớng tìm tòi giải quyết vấn đề cho học sinh khi dạy học môn Vật lí. + Kết quả của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh trong dạy và học ở trƣờng dân tộc nội trú. VIII. Cấu trúc luận văn. + Mở đầu. + Chƣơng I: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài. + Chƣơng II: Xây dựng tiến trình dạy học một số kiến thức vật lý dựa trên sự định hƣớng tìm tòi kiến thức cho học sinh dân tộc nội trú. + Chƣơng III: Thực nghiệm sƣ phạm + Kết luận. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
19 CHƢƠNG I CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ĐỊNH HƢỚNG TÌM TÒI GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ. 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Theo ghi nhận của lịch sử, quá trình dạy học có từ rất lâu đời. Một thời gian dài trước đây khoa học phát triển cực kỳ chậm chạp. Những kiến thức được coi như chân lý vĩnh cửu, sách đã ghi thì đó là “chữ của thánh hiền”, thầy cứ thế mà truyền thụ, trò cứ thế mà tiếp thu, không ai được phép nghi ngờ. Quá trình dạy học chủ yếu là truyền thụ kiến thức, thầy giáo luôn giữ vai trò trung tâm, do đó không phát huy được khả năng của người học Cùng với sự phát triển của lịch sử xã hội, quá trình dạy học đã có những bƣớc tiến mới theo hƣớng ngày càng tích cực hoá hoạt động của ngƣời học, chuyển từ dạy học lấy “thầy giáo làm trung tâm” sang dạy học “lấy học sinh làm trung tâm”. Mục đích của dạy học ngày nay không chỉ là truyền tải tới học sinh những kiến thức kỹ năng từ ngƣời thầy mà hơn hết rèn luyện cho các em khả năng tự học, tự nghiên cứu. Thầy giáo giữ vai trò là ngƣời định hƣớng cho sự phát triển tƣ duy sáng tạo của học sinh. Dạy học hiện đại không ngừng tìm kiếm những biện pháp, hình thức, phƣơng pháp, phƣơng tiện dạy học mới, hiệu quả đảm bảo sao cho trong quá trình dạy học năng lực tự lực của học sinh ngày càng bộc lộ và phát triển. Theo hướng dạy học tích cực hoá hoạt động, nâng cao, phát triển năng lực tự lực của người học đã có nhiều tác giả nghiên cứu về vấn đề này: 1. Tổ chức hoạt động dạy học ở các trường trung học (Nguyễn Ngọc Bảo- Ngô Hiệu. Nxb Giáo dục 1997) đề cập đến các hình thức dạy học ở trường phổ thông, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
20 ưu nhược điểm của từng hình thức và tác động của nó đến nhận thức, khả năng của học sinh khi tham gia quá trình học. 2. Học và dạy cách học (Nguyễn Cảnh Toàn- Nguyễn Kỳ- Lê Khánh Bằng Vũ Văn Tảo. Nxb Đại học Sư phạm 2002) Phân tích làm rõ hoạt động của thầy, hoạt động của trò; chỉ ra nhiêm vụ của thầy là dạy học sinh cách tự học, nhiệm vụ của trò là tự học, nhấn mạnh tầm quan trọng của tự học, một nhân tố không thể thiếu cho việc hình thành năng lực của học sinh. 3. Hứng thú và hứng thú học tập ở người học (Nguyễn Thu Cúc. Tạp chí giáo dục số 56- 4/2003): Sự cần thiết phải tạo ra hứng thú ở người học, mối liên hệ giữa hứng thú và tính tích cực, tự lực của học sinh trong quá trình học tập. 4. ứng dụng một số biện pháp tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh DTNT một số tỉnh miền núi phía bắc ( Phạm Hồng Quang- Luận án tiến sĩ 1999): Đặc điểm của học sinh DTNT và hoạt động tự học ở trường DTNT, một số biện pháp tổ chức hiệu quả học tập ngoài giờ lên lớp cho học sinh trường DTNT. 5. Tổ chức hoạt động cho học sinh miền núi tích cực, tự lực chiếm lĩnh kiến thức qua dạy một số kiến thức chương “điên học” lớp 7. ( Phùng Thị Vân – Luận văn thạc sĩ ): Để tích cực hóa hoạt động học sinh trong giờ giải bài tập người giáo viên cần phải lựa chọn và kết hợp nhiều giải pháp : Lựa chọn và sử dụng phối hợp các phương pháp dạy học, các hình thức tổ chức dạy học, lựa chọn hệ thống bài tập, phương pháp hướng dẫn học sinh phù hợp… Trong các nghiên cứu ở trên, các tác giả đã đi sâu vào từng khía cạnh của quá trình giáo dục: Đổi mới phương pháp, phối hợp hợp lý các hình thức dạy học nhằm phát huy tính tích cực, tự lực của học sinh trong quá trình nhận thức. Tuy nhiên chưa có tác giả nào nghiên cứu về vấn đề: Định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề cho học sinh dân tộc nội trú trong dạy học vật lí. 1.2- Hoạt động dạy – học 7 ,17, 24 1.2.1- Bản chất của sự dạy. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn