Luận văn:Nghiên cứu giải pháp ứng dụng kho dữ liệu khai thác dịch vụ bưu điện 1080

Chia sẻ: Nguyen Vang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

70
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Là một dịch vụ đem doanh thu đáng kể cho các Bưu điện tỉnh bởi đáp ứng được nhu cầu tìm hiểu thông tin về kinh tế, văn hoá, xã hội qua điện thoại của nhân dân, song dữ liệu cho dịch vụ 1080 còn thiếu một sự thống nhất đồng bộ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn:Nghiên cứu giải pháp ứng dụng kho dữ liệu khai thác dịch vụ bưu điện 1080

1 B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Đ I H C ĐÀ N NG VŨ TH DI U THƯ NGHIÊN C U GI I PHÁP NG D NG KHO D LI U KHAI THÁC D CH V BƯU ĐI N 1080 Chuyên ngành: Khoa h c máy tính Mã s : 60.48.01 TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ K THU T Đà N ng - Năm 2012
2 Công trình ñư c hoàn thành t i Đ I H C ĐÀ N NG Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. Phan Huy Khánh Ph n bi n 1: PGS.TS. Tăng T n Chi n Ph n bi n 2: GS.TS. Nguy n Thanh Th y Lu n văn ñư c b o v t i H i ñ ng ch m Lu n văn t t nghi p th c sĩ k thu t t i t i ñ i h c Đà N ng vào ngày 03 tháng 03 năm 2012 Có th tìm hi u lu n văn t i: - Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng; - Trung tâm H c li u, Đ i h c Đà N ng.
3 M Đ U 1. Lý do ch n ñ tài Xu t phát t nhu c u tìm ki m thông tin ngày càng tăng c a ngư i dân, T ng Công ty BCVT Vi t Nam thành l p m t “Ngân hàng d li u” thông tin ñ ñáp ng nhu c u c a khách hàng, trong ñó ñư c ñ c p nhi u nh t là d ch v 1080. V i d ch v 1080, ngoài các y u t v giá cư c cu c g i phù h p v i ngư i s d ng và y u t v ch t lư ng ph c v (thái ñ , gi ng nói…), thì y u t ch t lư ng d ch v c n ph i ñư c chú tr ng. Ch t lư ng d ch v 1080 là thông tin, là ngu n cung c p tri th c cho khách hàng. Thông tin cung c p này không nh ng ch ñơn thu n là gi i ñáp thông tin tìm ki m m t s nhà, m t s ñi n tho i, m t ch d n ñơn gi n mà còn c ngu n tri th c kinh t , xã h i, giáo d c…r t phong phú và ña d ng. Ngu n tri th c ñang ngày càng ñư c làm giàu, ña d ng và m r ng, do ñó không ph i khai thác viên nào cũng hi u bi t t t c , nh h t m i ñi u. R t may ñã có s tr giúp c a Công ngh thông tin. Nh ng h chương trình trên máy tính ñã tr giúp khai thác, c p nh t, lưu tr , tra c u thông tin cho d ch v 1080. Vì v y, hi u qu c a d ch v 1080 không nh ng ph thu c vào các khai thác viên (gi ng nói, tri th c, kh năng tìm ki m d li u…) mà còn ph thu c vào cơ s d li u, t c là v n ñ t ch c thu th p d li u, c p nh t d li u, chu n hóa d li u sao cho tăng t c ñ tìm ki m cung c p thông tin chính xác cho các khai thác viên. Nhưng hi n t i, các h th ng cung c p d ch v 1080 h u h t ñư c t ch c d ng cơ s d li u quan h , ngu n tài nguyên ñư c trình bày nhi u ñ nh d ng khác nhau.. mà không có m t qui t c ñ c t th ng nh t. Đ ng th i, chính vi c t ch c kho d li u như trên
4 cũng gây khó khăn cho các chuyên gia ñ c t kinh nghi m chia s tri th c cho ngư i dùng, hay t p k t qu tri th c tr v quá l n có tính sàng l c không cao d n ñ n r t khó nh n bi t chính xác ñâu là k t qu mình c n, nh t là các v n ñ c n ph i qua vài bư c x lý m i ñ n ñư c k t qu . Hơn n a khi kho d li u ngày càng l n vi c ph i h p t t c tài nguyên ñã có trong kho vào vi c x lý ñ tr l i m t yêu c u nào ñó cũng khó khăn. M t khác, trong môi trư ng c nh tranh, ngư i ta ngày càng c n có nhi u thông tin v i t c ñ nhanh, cung c p tri th c ñáng giá ñ tr giúp vi c ra quy t ñ nh, gi i quy t công vi c k p th i. Đ có nh ng ñánh giá c n thi t v s d ng d ch v 1080, chúng ta c n kh o sát sơ b CSDL hi n ñang s d ng. CSDL d ch v 1080 bao g m các d li u chính : D li u Danh b , d li u Thông tin KTXH ... D li u Danh b : D li u Danh b ñư c thu th p t hai ngu n d li u chính : D li u danh b ñi n tho i c a BĐ TPĐN và d li u danh b ñi n tho i t các Bưu ñi n t nh (thành), các Công ty trong và ngoài ngành g i ñ n. D ch v 1080 không quan tâm ñ n vi c c p nh t d li u này, vì vi c c p nh t ñã ñư c các b ph n phát tri n d ch v các ñơn v th c hi n. T i d ch v 1080, yêu c u c n thi t là ph i biên t p l i các ngu n d li u ñ lưu tr , ph c v công tác tra c u. Ch ng h n, d li u Danh b BĐ TPĐN hi n có hơn 150.000 m u tin. Sau khia b ph n c p nh t danh b ch nh, s a ch a, d li u ñư c chuy n giao cho b ph n biên t p 1080 ñ biên t p d li u. N i dung Table có c u trúc chi ti t hình 1.
5 Hình 1. C u trúc b ng d li u Danh b D li u thông tin kinh t xã h i : D li u này ñư c sưu t m, c p nh t qua sách, báo, TV, internet ... ho c t các ngu n tin thông tin liên k t v i các bưu ñi n t nh thành khác ho c các ñơn v cung c p thông tin chuyên ngành. M i m t lĩnh v c d li u ñư c qu n lý trong m t Table. Ch ng h n, lĩnh v c du l ch có c u trúc : S m u tin trong b ng tùy thu c vào d li u thu th p ñư c. Hình 2. C u trúc b ng d li u KTXH Đ ng th i xét v y u t c nh tranh trong xã h i công ngh hi n nay d ch v 1080 mu n t n t i b t bu c tri n khai t t trên t t c m i lĩnh v c, ñ t m c tiêu tr thành t ñi n s ng cho t t c m i ngư i dân, m i ñ i tư ng t nhi u l a tu i, nhi u trình ñ khác nhau,
6 cung c p nh ng k năng thi t y u cho m i ngư i, truy n kinh nghi m ñ gi i quy t v n ñ , ñ c bi t trên ngành giáo d c và ñ i tư ng là h c sinh, sinh viên Do v y, kho tri th c này ph i ñư c t ch c sao cho có th d dàng c p nh t, ñ ng th i cung c p nh ng cơ ch truy xu t thông minh ñ ñáp ng ñư c nhu c u ña d ng c a ngư i dùng. Vi c c i ti n, xây d ng kho tri th c ñ m nh và nh ng h th ng tr giúp d ch v 1080 thông minh hơn luôn là yêu c u quan tr ng trong vi c nâng cao ch t lư ng d ch v 1080. Đó cũng là nh ng lý do ñ tôi ch n ñ tài lu n văn theo hư ng t ng bư c nghiên c u, tìm hi u, nhu c u tra c u, gi i ñáp thông tin trong th c ti n. Đ tài lu n văn mang tên: “Nghiên c u gi i pháp ng d ng kho d li u khai thác d ch v Bưu ñi n 1080” 2. M c ñích và nhi m v c a ñ tài Đ tài s nghiên c u các cơ s lý thuy t v t ch c d li u, cách qu n lý và khai thác tri th c c a mô hình ho t ñ ng cung c p d ch v 1080 ñang ñư c tri n khai. T ñó, t o ra mô hình kho d li u v t lý có ki n trúc m cho phép qu n lý, c p nh t, khai thác d dàng, nh m ph c v công tác gi i ñáp thông tin, cung c p ngu n tri th c cho khách hàng. M c tiêu c th c a ñ tài bao g m: - Xây d ng ñư c mô hình kho d li u có kh năng c p nh t và truy xu t linh ho t, có chi u sâu v tri th c. - Xây d ng cơ ch và h th ng c p nh t d li u thư ng xuyên cho kho d li u. 3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u Đ i tư ng nghiên c u c a lu n văn: Nghiên c u các mô hình t ch c và khai thác d li u, ñ c bi t là mô hình kho d li u
7 (Datawarehousing); nghiên c u các mô hình qu n lý tri th c (Knowledge Management) và v mô hình ho t ñ ng cung c p d ch v 1080 ngành Bưu ñi n. Ph m vi nghiên c u c a lu n văn là các công c ñ xây d ng h th ng khai thác d li u cho d ch v 1080. Ph m vi ng d ng chú tr ng cho chuyên ngành Tin h c ñ tr giúp tri n khai mô hình ho t ñ ng chuyên sâu tri th c c a d ch v 1080. 4. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài Đ tài “Nghiên c u giái pháp ng d ng kho d li u khai thác d ch v bưu ñi n 1080” có ý nghĩa khoa h c và th c ti n: - Xây d ng ñư c mô hình kho d li u tr giúp khai thác d li u thông minh hơn - Có th là mô hình tham kh o cho các ñơn v mong mu n xây d ng Trung tâm khai thác – gi i ñáp thông tin 5. B c c c a lu n văn Ngoài ph n m ñ u, k t lu n, tài li u tham kh o và ph l c trong lu n văn ñư c trình bày g m 3 chương như sau : Chương 1 : Cơ s lý thuy t Trình bày v cơ s lý thuy t v i m t s lý lu n c n thi t v công ngh tri th c và các k thu t bi u di n tri th c, x lý thuy t tri th c. Chương 2 : Phân tích thi t k h th ng Ti p c n sâu hơn v các v n ñ c a ñ tài c n nghiên c u như là phân tích hi n tr ng và ñ xu t gi i pháp cho h th ng, trình bày cách th c xây d ng m t ng d ng Ontology, ti n hành xây d ng Ontology cho ng d ng và ñ xu t ñư c mô hình v c u trúc d li u c a h th ng c n xây d ng. Chương 3 : Cài ñ t h th ng th nghi m. Đưa ra ng d ng demo ñ cài ñ t h th ng th nghi m, ñánh giá k t qu ñ t ñư c
8 CHƯƠNG 1 - CƠ S LÝ THUY T 1.1. Tìm hi u v tri th c 1.1.1. Khái ni m v tri th c và qu n lý tri th c Tri th c là nh n th c và hi u bi t v m t s vi c, s th t hay thông tin ñư c thu th p d ng kinh nghi m, h c t p hay thông qua nh ng suy lu n, suy ng m. Tri th c là s ñánh giá v vi c s h u, xâu chu i nh ng chi ti t liên quan ñ n m t v n ñ mà n u ñ riêng l chúng s ít có giá tr hơn. Tri th c là cái mà con ngư i ta c n ñ x lý tình hu ng, áp d ng vào công vi c hàng ngày. T t c m i ngư i ñ u tìm ki m tri th c, ch có ñ u m i ngư i quan tâm ñ n m t lĩnh v c, m t khía c nh khác nhau. Trình ñ m i ngư i khác nhau cũng làm cho vi c ti p nh n tri th c khác nhau. Qu n lý tri th c là t p h p các công vi c bao g m t o ra, gi l i và s d ng nh ng tri th c nh m nâng cao hi u qu công vi c c a m t t ch c, m t cá nhân. Qu n lý tri th c h u h t ñư c th c hi n thông qua hai lo i công vi c chính. Th nh t là t p h p nh ng tài li u, kinh nghi m cá nhân c a m i ngư i m t cách thích h p sau ñó ph bi n ñ n m i ngu i. Th hai là nh ng công vi c như chuy n giao vi c s d ng các công c như ph n m m, h th ng e-mail .v.v... 1.1.2. Phương pháp bi u di n và x lý tri th c Trong th c t không th có phương pháp t ng quát gi i quy t v n ñ cho m i bài toán. Có th phương pháp này phù h p cho bài toán này nhưng l i không phù h p cho bài toán khác. Đi u này có nghĩa khi nói t i m t bài toán, ta ph i chú ý ñ n phương pháp bi u di n nó cùng v i các phương pháp tìm ki m trong không gian bài toán nh n ñư c. Trong ph n này, gi i thi u m t s phương pháp
9 bi u di n tri th c cơ b n như: bi u di n tri th c nh logic hình th c, bi u di n tri th c nh lu t sinh, bi u di n tri th c nh m ng ng nghĩa, bi u di n tri th c nh Frame, bi u di n tri th c nh b ba liên h p OAV, t ng h p tri th c và chuy n ñ i tri th c. 1.2. Các công c bi u di n tri th c Bi u di n tri th c là v n ñ ñư c ñưa ra liên quan ñ n c khoa h c nh n th c và trí tu nhân t o. Trong khoa h c nh n th c thì liên quan ñ n làm th nào ñ con ngư i lưu tr và x lý thông tin. Còn trong trí tu nhân t o thì v n ñ chính n m ch lưu tr tri th c sao cho chương trình có th x lý ñư c và ñ t ñư c nh ng trí thông minh tương t như con ngư i. Có m t s phương pháp bi u di n tri th c như bi u di n b ng logic, b ng frames, b ng các lu t (rules), m ng ng nghĩa, cây tri th c (ontology) .v.v.. nh ng k thu t này ñ u b t ngu n t lý thuy t x lý thông tin c a con ngư i. Tùy theo nhu c u cũng như cách th c x lý tri th c mà ta nên ch n phương th c bi u di n phù h p nh t ñ bi u di n tri th c. 1.2.1. Cây bi u di n tri th c (Ontology) Trong lĩnh v c công ngh thông tin, Ontology ñư c dùng ñ thu nh n tri th c v m t lĩnh v c theo cách chung nh t, ñưa ra cách hi u chung v lĩnh v c ñó. Ontology ñưa ra m t b t v ng chung v m t lĩnh v c và ñ nh nghĩa các thu t ng cùng v i nh ng quan h gi a chúng v i nhau. M t Ontology là m t t p các mô t hình th c và c th v các khái ni m trong lĩnh v c ñang quan tâm. 1.2.2. Ngôn ng Ontology Ngôn ng Ontology là d ng ngôn ng hình th c ñư c s d ng ñ mã hóa ontology. Có r t nhi u ngôn ng Ontology c d ng
10 dành riêng cho m t lĩnh v c nào ñó và d ng chu n cho t t c các ng d ng. 1.2.3. Ngôn ng SWRL SWRL (Semantic Web Rule Language) là ngôn ng qui t c, ñư c s d ng ñ xây d ng các lu t và truy v n nh m c p nh t và truy xu t tri th c t Ontology. SWRL là t p con c a ngôn ng OWL nên nó thư ng ñư c bi u di n cùng các Ontology trong m t file OWL. SWRL s giúp chúng ta thi t l p các lu t trên Ontology ho c th c hi n các truy v n trên các d ki n trên Ontology. Trong ph n này, chúng tôi ñã tìm hi u m t s lu t cơ b n v SWRL. 1.2.4. Các bư c xây d ng ng d ng Ontology Ontology ñư c g i là thành công khi và ch khi nó ñư c g n li n v i thành công c a ng d ng. Do v y trư c khi ñi vào xây d ng Ontology chúng ta xem xét các bư c xây d ng m t ng d ng Ontology ñ t ñó có ñ nh hư ng t t hơn trong vi c xây d ng Ontology.
11 CHƯƠNG 2 - PHÂN TÍCH THI T K H TH NG 2.1. Tìm hi u v d ch v 1080 2.1.1. Phân tích hi n tr ng Như ñã nêu chương m ñ u, nhu c u tìm ki m và c p nh t tri th c c a xã h i ngày càng cao d n ñ n s ñòi h i c a m i ngư i ñ i v i các h th ng cung c p tri th c ph i ñ m b o các y u t nhanh, cung c p tri th c ñáng giá và d nh n di n. Xét v phương di n này chúng ta nh n th y các h th ng tìm ki m hi n t i còn m t s h n ch như sau: Tính liên k t chưa cao: hi n nay các h th ng E-learning h u h t ñư c t ch c d ng cơ s d li u quan h , d li u ñư c trình bày nhi u ñ nh d ng khác nhau như văn b n, phim, hình nh v.v.. mà không có m t qui t c ñ c t th ng nh t ñ có th d dàng truy xu t ñ n t t c các tài nguyên có trong h th ng ñ x lý, ñánh giá và ñưa ra k t qu t t nh t cho ngư i dùng. S chia s tri th c kinh nghi m chưa nhi u: chính vi c t ch c kho d li u như trên ñã gây khó khăn cho các chuyên gia ñ c t kinh nghi m c a h nh m chia s cho ngư i dùng. Tính sàng l c không cao: do cơ s d li u tìm ki m l n ñ c t nhi u ñ nh d ng khác nhau và yêu c u c a ngư i dùng cũng khó trùng kh p hoàn toàn v i tài li u có s n nên r t khó có th li t kê chính xác tri th c mà ngư i dùng mu n tìm. Khó nh n bi t: vi c cơ s d li u tìm ki m quá l n nên k t qu tr v c a các h th ng tìm ki m ch a t p h p k t qu quá l n d n ñ n r t khó cho ngư i h c có th nh n bi t chính xác ñâu là k t qu mình c n, nh t là các v n ñ c n ph i qua vài bư c x lý m i ñ n ñư c k t qu .
12 2.1.2. Yêu c u ñ i v i h th ng m i Đ có th h tr m t cách hi u qu các h th ng gi i ñáp thông tin cũng như h tr ngư i dùng h c sinh, sinh viên trong h c t p, phát tri n trong môi trư ng c nh tranh và ña d ng như hi n t i, ñòi h i h th ng d ch v 1080 ph i c i ti n và ñ i m i. Và h th ng m i ñư c xây d ng ph i ñáp ng ñư c các yêu c u sau: - Kho d li u: ph i ñư c t ch c sao cho có th ph i h p ñư c các ngu n tài nguyên ñư c mô t nhi u d ng khác nhau trong h th ng, có th d dàng ti p nh n và s d ng hi u qu các tri th c m i vào vi c ñáp ng nhu c u c a ngư i dùng. - Qu n lý: ph i t ch c ñ có th thu nh n ñư c các tri th c m i m t cách d dàng ñ ng th i cũng ñánh giá ñư c giá tr các tri th c ñó, giúp ngư i dùng có th ti p c n gi i quy t v n ñ ch không ñơn thu n là li t kê tài li u. K t qu tr v ph i minh b ch và rõ ràng. 2.2. Đ xu t gi i pháp 2.2.1. N i dung tri th c v lĩnh v c Trong ph n này chúng ta s ñi vào nghiên c u c u trúc và ñ c ñi m c a các thành ph n trong kho tri th c ñ t ñó ch n ra gi i pháp và công ngh ñ xây d ng chúng. Các thành ph n c a kho tri th c c n nghiên c u ñ xây d ng bao g m: - Kho d li u tri th c - H th ng c p nh t và qu n lý kho tri th c - H th ng qu n lý và khai thác kho tri th c Đ thu n ti n cho vi c xây d ng h th ng c a kho tri th c và ñưa vào ng d ng trong ñ tài này ta xét m t s m u thông tin thu c v Công ngh thông tin sau:Tin h c văn phòng, phân tích và thi t k d án, qu n tr d án Công ngh thông tin
13 Trong các m u thông tin trên ta c n xác ñ nh nh ng ch ñ , nghi p v c th c n tri th c ñ x lý. M t s nghi p v tiêu bi u c n tri th c ñ x lý như: - So n th o văn b n theo m u - Tìm hàm thích h p trong Excel - So n th o bài thuy t trình - Xây d ng h sơ d án ph n m m - Qu n lý r i ro - … Tri th c c n ñ t ñư c là nh ng thông tin tr l i cho nh ng câu h i mà con ngư i c n. Nh ng thông tin này s giúp ngư i h c n m b t ñư c v n ñ ho c hư ng d n gi i quy t nh ng v n ñ mà h g p ph i trong cu c s ng. Ví d : Tri th c c n ñ t ñư c trong ch ñ “Tìm hi u h sơ d án ph n m m” trong lĩnh v c qu n lý d án ñ tr l i cho các câu h i sau: - H sơ d ph n m m t ng quát bao g m nh ng h sơ nào? - H sơ d án ph n m m ñư c phân lo i theo các tiêu chí nào? - Các bư c th c hi n h sơ c a các ph n ra sao? - M u c a t ng lo i h sơ ñó ra sao? - Hư ng d n ñ ñi n vào h sơ ñó như th nào? - Làm th nào ñ tìm ñư c các thông tin liên quan t ng h sơ? - Làm th nào ñ xác ñ nh ñư c b ng qui ñ nh h sơ d án ph n m m cho phù h p v i d án ñang quan tâm? Xây d ng kho tri th c chúng ta ph i ch n ch ñ có cơ s tri th c rõ ràng và các v n ñ gi i quy t c n ñ n kinh nghi m. Trong ñ tài này ta ch n ch ñ “Tìm hi u h sơ d án ph n m m” ñ kh o sát v i cơ s tri th c ñư c xây d ng d a trên các tiêu chu n CMMI v
14 h th ng s n xu t ph n m m và qui trình s n xu t ph n m m c a hãng Rational (RUP). 2.2.2. Phác th o mô hình h th ng T nh ng yêu c u trên ta nh n th y h th ng m i mang dáng d p c a m t h chuyên gia và c n có ba thành ph n cơ b n là kho d li u, h th ng khai thác và h th ng t ch c qu n lý. Xác ñ nh ñ i tư ng ngư i dùng và các h th ng bên ngoài tác ñ ng vào h th ng. Ta có th mô hình hóa h th ng như sau: Hình 2-1. Mô hình h th ng kho tri th c Trong ñó: - Kho tri th c: nơi t p trung d li u và tri th c c a h th ng. - H th ng thu th p và c p nh t kho tri th c: là h th ng ph n m m có kh năng thu nh n và c p nh t d li u ñ làm giàu kho tri th c. - H th ng khai thác: là h th ng ph n m m ñư c xây d ng ñ t o ra môi trư ng khai thác giúp ngư i s d ng d dàng khai thác h th ng.
15 - Ngư i khai thác: là các khai thác viên, nh ng ngư i c n tìm tri th c t h th ng. - Các chuyên gia: là nh ng ngư i c p nh t các tri th c vào h th ng. - Ngư i qu n tr : là ngư i ch u trách nhi m qu n lý h th ng tri th c, bao g m công tác giám sát tính ñúng ñ n c a tri th c cũng như cách th c ñ c t tri th c cho h th ng. 2.2.3. C u trúc c a kho d li u Đ kho tri th c có th gi i quy t ñư c nh ng yêu c u ñã nêu trên thì ngoài h th ng d li u, kho tri th c c n có cơ ch thông minh ñ hư ng d n ngư i dùng. T ñó, có th khái quát kho tri th c g m ba ph n chính là: Kho d li u: là nơi lưu tr các d li u v t lý như bài gi ng, câu h i, hình nh, các m u liên quan ñ n h sơ, tài li u hư ng d n.v.v.. nó là m t ph n cơ b n c a cơ s tri th c. Cơ s tri th c: bao g m các lu t và các s ki n ñư c thu th p t các chuyên gia v các lĩnh v c mà ngư i h c quan tâm và ñư c k sư tri th c ñ c t l i vào h th ng. Mô tơ suy di n: ñ phát huy hi u qu s d ng, kho tri th c c n ñư c ñ c t phù h p và có mô tơ suy di n h p lý ñ t o s thông minh cho kho tri th c. Mô tơ suy di n ph i ñư c xây d ng d a trên s ñ c t c a cơ s tri th c và kho d li u. 2.2.4. H th ng c p nh t và qu n lý tri th c Đ kho tri th c ñư c ng d ng m t cách hi u qu c n có m t h th ng ph n m m ñ thu nh n, qu n lý và ñ c t kho tri th c. H th ng ph n m m này ph i ñ m b o cho ngư i dùng d dàng ti p c n ñư c v i kho tri th c. 2.2.5. H th ng khai thác kho tri th c
16 H th ng này t o ra môi trư ng h c t p theo d ng ng d ng c a h chuyên gia. H th ng s ñưa ra các câu h i ñ hư ng d n ngư i h c và d a vào các câu tr l i c a ngư i s d ng ñ ñưa ra k t qu h p lý. 2.3. Phân tích h th ng 2.3.1. Mô hình cơ s d li u cho h th ng Cơ s d li u cho h th ng nh m t o ra kho d li u làm cơ s tri th c cho h th ng ñ ng th i ch a các thông tin cho h th ng. Hình 2. 6. Mô hình cơ s d li u c c b 2.3.2. Sơ ñ l p ñ xây d ng h th ng Đây là sơ ñ mô t c u trúc vi t mã l nh c a h th ng theo mô hình hư ng ñ i tư ng ClsDocum ent GetDoc() Cls Internet ClsOntology DocReg() Dis able() SearchService() GetClas s Lis t() SearchOnDoc() GetIns tant() GetAtribute() AddClas s () AddIns tant() Cls Databas eConnect AddProperties () AddRes triction() DBConnect() SearchOnOnt() AddRule() GetRule() UpdateRule() Excute Rule() Cls Ques tion ClsUs er JenaCom ponent AddQues tion() Logon() GetQues tion() RegUs er() DeleteQues tion() DeActive() Hình 2.7. Sơ ñ l p c a h th ng thu phát tri th c
17 2.4. Xây d ng Ontology cho kho tri th c 2.4.1. Thi t k Ontology C th ñây ta xây d ng Ontology ñ d y cho ch ñ “Tìm hi u h sơ d án ph n m m” trong qu n lý d án ph n m m. Đ i v i ch ñ “Tìm hi u h sơ d án ph n m m” nh ng câu h i ñ t ra v i ngư i tìm hi u là: - H sơ m t d án ph n m m bao g m nh ng ph n nào? - Làm th nào ñ xác ñ nh ñư c h sơ nào c n cho d án, h sơ nào không? Phân lo i chúng như th nào? - Đ u ra c a ti n trình này là gì? - Làm th nào ñ hoàn thành h sơ ñó? - Làm th nào ñ có ñư c các m u h sơ ñó? - Mu n tìm tài li u tham kh o, bài gi ng v nh ng v n ñ liên quan thì ph i làm như th nào? Ontology ñư c xây d ng ph i có ñ tri th c ñ tr l i ñư c các câu h i trên m t cách t t nh t. Các bư c xây d ng m t Ontology cho m t v n ñ nào ñó thông thư ng th c hi n theo các bư c sau: Bư c 1: Xác ñ nh các tri th c mà ngư i dùng c n Ontology Đ xác ñ nh ñư c các tri th c mà ngư i dùng c n ta li t kê t t c các câu h i mà Ontology c n tr l i xung quanh mi n v n ñ ñang xây d ng. Sau ñó tr l i ñi n hình các câu h i ñó. D a vào yêu c u ph n ñ t v n ñ ñ i v i Ontology cho ch ñ “Tìm hi u h sơ d án ph n m m” ta nh n th y Ontology c n tr l i các câu h i sau: - H sơ d ph n m m t ng quát bao g m nh ng h sơ nào? - Các th t c nào qui ñ nh quá trình Xây d ng h sơ d án ph n m m?
18 - Làm th nào ñ xác ñ nh ñư c h sơ cho m t d án? Chúng ñư c xác ñ nh theo tiêu chí nào? - Các bư c ñ l p nên các h sơ ñó như th nào? - M u c a t ng lo i h sơ ñó ra sao? - Danh m c các h sơ qui ñ nh cho m t d án c th như th nào? - Làm th nào ñ tìm ñư c các thông tin liên quan ñ n t ng h sơ? D a vào cơ s tri th c ñ tr l i cho các câu h i trên. Bư c 2: Li t kê các thu t ng quan tr ng trong Ontology Vi t ra danh sách t t c các thu t ng mà chúng ta s d ng hay mu n gi i thích cho ngư i dùng. Đ i v i Ontology ñang xét d a vào k t qu tr l i c a các câu h i bư c 1 chúng ta có th xác ñ nh các thu t ng quan trong sau: - D án: ch a các thông tin v các lo i d án ph n m m. - Các tiêu chí: Các tiêu chí phân lo i d án. - Qui trình: Các giai ño n xây d ng h sơ d án. - Tài li u: Các tài li u c n thi t ñ xây d ng nên h sơ - Th t c: Th t c ñ th c hi n các bư c trong qui trình. - Chu i tìm ki m: ñ tìm tài li u liên quan t cơ s d li u ho c Internet. - Tài li u liên quan: xác ñ nh các tài li u liên quan. - Ngu n tài li u: ch rõ l y ngu n tài li u t ñâu? Internet hay cơ s d li u c c b . Bư c 3: Đ nh nghĩa các l p và sơ ñ l p cho Ontology T các t khóa quan tr ng trên ta xác ñ nh nh ng t ñ i di n cho nhóm các ñ i tư ng ñ t o thành các l p. Ti p theo xác
19 ñ nh m i quan h gi a các l p v i nhau ñ t o ra Ontology. Các l p là các thu t ng mô t cho m t nhóm các ñ i tư ng trong th c t . Đ u tiên chúng ta xem xét các thu t ng ñã li t kê trên và nh n th y các thu t ng có th chuy n thành l p bao g m: D án Qui trình Th t c Tài li u Tài li u liên quan Ngu n tài li u Bư c 4: Đ nh nghĩa các thu c tính c a l p N u ch có tên l p thì s không ñ thông tin ñ tr l i cho các câu h i ñã nêu bư c 1. Do v y, m t khi ñã ñ nh nghĩa các l p, chúng ta ph i mô t c u trúc bên trong c a các l p ñó. Sau ñó ph i ki m tra l i kh năng tr l i các câu h i bư c 1 ñ quy t ñ nh thêm hay b ñi m t l p nào ñó. Xác ñ nh thu c tính cho các l p và b sung vào sơ ñ ta ñư c Ontology ñ y ñ như hình bên dư i: Tai lieu du an Tai lieu Ten tai lieu Du an File Mo ta Loai tai lieu Moi Thu tuc du an CSDL Huong doi tuong Dieu khien/Nhung Tai lieu lien quan Chinh phu Chuoi tim kiem San phan dong goi Tiep nhan ho so Kich thuoc toi da Kich thuoc toi thieu Qui trinh Thu tuc Nguon tai lieu Hình 2. 9. Ontology sau khi ñã b sung thu c tính Bư c 5: T o các ñ i tư ng Bư c sau cùng là vi c t o ra các ñ i tư ng c a các l p trên sơ ñ l p. Vi c t o ñ i tư ng trên các l p giúp chúng ta mô t ñư c t t c các trư ng h p c a các l p trong h th ng.
20 Ti n hành t o t t c các ñ i tư ng c n thi t cho các l p trên Ontology ta s hoàn t t vi c xây d ng Ontology. 2.4.2. So n th o Ontology Đ có th s d ng ñư c Ontology vào ng d ng thì sau khi thi t k xong chúng ta ph i ñ c t nó d ng c u trúc d li u tương ng. Trong ñ tài này chúng ta s ñ c t Ontology theo ñ nh d ng XML và s d ng c u trúc OWL. 2.4.3. Xây d ng các lu t và câu truy v n trên Ontology Trong Ontology mà chúng ta ñang xét, trư c tiên chúng ta ph i xây d ng các lu t ñ phân lo i các d án. Chúng ta ti n hành xây d ng các lu t như sau: Các lu t cho các qui ñ nh v phân lo i qui mô d án như sau: N u d án có nhân công th c hi n dư i 5 Manmonth thì d án ñư c xem là r t nh . Du_an (?x) ^ haskichthuoc (?x, ?y) ^ swrlb:lessThan(?y, 5) -> Rat_nho(?x) N u d án có nhân công th c hi n t 5 ñ n 10 Manmonth thì d án ñư c xem là d án nh . Du_an (?x) ^ haskichthuoc (?x, ?y)^swrlb:lessThan(?y, 10) ^ swrlb:greaterThan(?y, 5) -> nho(?x) Tương t như v y chúng ta xây d ng t t c các lu t c n thi t ñ ñi u khi n quá trình c p nh t Ontology và ti n hành b sung khi c n thi t. Các lu t s th c hi n vi c ñi u khi n khi c p nh t Ontology. Các câu truy v n trên Ontology s ñ m trách vi c truy xu t Ontology ñ tr l i các câu h i cho ngư i s d ng. Chúng ta xây d ng m t s câu truy v n ñ tr l i các câu h i cho Ontology ñang xét như sau: