Luận văn: Nghiên cứu tác động chính của dự án khai thác đá vôi trắng và đề xuất giải pháp phục hồi môi trường cho các mỏ đá tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: Truong Nhat Anh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

219
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Nghiên cứu các tác động chính của dự án khai thác đá vôi trắng và đề xuất giải pháp phục hồi môi trường cho các mỏ đá tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An" được tiến hành nhằm mục đích: Xác định và đánh giá các tác động chính đến môi trường của mỏ khai thác đá vôi trắng tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An đến môi trường tự nhiên và xã hội của khu vực xung quanh khu vực mỏ. Từ đó, đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trường và phục hồi môi trường phù hợp, hiệu quả nhằm trả lại cảnh quan, môi trường của khu vực.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Nghiên cứu tác động chính của dự án khai thác đá vôi trắng và đề xuất giải pháp phục hồi môi trường cho các mỏ đá tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN TRẦN MẠNH NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CHÍNH CỦA DỰ ÁN KHAI THÁC ĐÁ VÔI TRẮNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHỤC HỒI MÔI TRƯỜNG CHO CÁC MỎ ĐÁ TẠI XÃ TÂN XUÂN, HUYỆN TÂN KỲ, TỈNH NGHỆ AN Ngành : Khoa học môi trường Mã số : 8 44 03 01
Người hướng dẫn khoa học: 1. TS.Phan Trung Quý 2. TS.Hoàng Hải HÀ NỘI – 2017 ii
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày….. tháng 11 năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Trần Mạnh i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS.Phan Trung Quý và TS.Hoàng Hải đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, các thầy cô trong Khoa Môi trường Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Trong thời gian khảo sát thực địa, tôi xin cảm ơn cán bộ Ủy ban Nhân dân xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ và người dân thôn Xuân Yên đã ủng hộ, hợp tác tạo điều kiện cho việc thu thập tài liệu, cũng như lấy mẫu phân tích thuận lợi. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận văn./. Hà Nội, ngày ... tháng 11 năm 2017 Học viên Nguyễn Trần Mạnh ii
MỤC LỤC HÀ NỘI – 2017 .................................................................................................... ii LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................... iii DANH MỤC BẢNG ............................................................................................ vi DANH MỤC HÌNH ........................................................................................... viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................... ix THESIS ABSTRACT ......................................................................................... xii PHẦN 1. MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ............................................................... 1 1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ....................................................................... 2 1.3. YÊU CẦU CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................ 2 PHẦN 2. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..................................... 3 1.1. TÌNH HÌNH KHAI THÁC KHOÁNG SẢN LÀM VẬT LIỆU XÂY DỰNG THÔNG THƯỜNG TẠI VIỆT NAM .................................................. 3 1.1.1. Hiện trạng tài nguyên khoáng sản Việt Nam ...................................... 3 1.1.2. Tình hình khai thác khoáng sản tại Việt Nam ..................................... 5 1.1.3. Hiện trạng ngành khai thác đá ............................................................. 9 1.2. TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CỦA HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC ĐÁ HOA LÀM VẬT LIỆU XÂY DỰNG ............................................................. 19 1.2.1. Các tác động đến chất lượng môi trường không khí ........................ 19 1.2.2. Các tác động đến chất lượng môi trường nước ............................... 21 1.2.3. Các tác động do chất thải rắn ........................................................... 21 1.2.4. Các tác động đến cảnh quan khu vực khai thác ................................ 22 1.2.5. Các tác động đến kinh tế xã hội của khu vực ................................ 23 1.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CẢI TẠO VÀ PHỤC HỒI MÔI TRƯỜNG TRONG KHAI THÁC ĐÁ .............................................................................. 24 iii
PHẦN 3. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................... 26 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ................................................................. 26 2.2. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ........................................................................ 26 2.3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ..................................................................... 26 2.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................... 26 2.4.1. Phương pháp thu thập tài liệu và khảo sát thực địa .......................... 26 2.4.2. Phương pháp lấy mẫu tại hiện trường ............................................. 26 2.3.3. Phương pháp lấy mẫu, phân tích các thành phần môi trường .......... 31 2.3.4. Phương pháp so sánh .......................................................................... 32 2.3.5. Phương pháp chuyên gia .................................................................... 32 PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................... 33 3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An ......................................................................................................... 33 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................. 33 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ................................................................... 39 3.1.3. Hiện trạng môi trường tại khu vực mỏ đá ........................................ 41 3.2. ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CỦA HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC ĐÁ VÔI TRẮNG TẠI XÃ TÂN XUÂN ĐẾN MÔI TRƯỜNG KHU VỰC ................................................................................................................ 59 3.2.1. Các nguồn gây tác động của hoạt động khai thác tại mỏ đá ............ 59 3.2.2. Đánh giá các tác động môi trường ..................................................... 62 3.3. ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP PHỤC HỒI MÔI TRƯỜNG CHO CÁC MỎ ĐÁ TẠI XÃ TÂN XUÂN, HUYỆN TÂN KỲ, TỈNH NGHỆ AN ........... 76 3.3.1. Phân tích, đánh giá các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật để lựa chọn giải pháp phục hồi môi trường đã đề xuất ......................................................... 76 3.3.2. So sánh lựa chọn phương án .............................................................. 80 PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................. 82 5.1. KẾT LUẬN ............................................................................................... 82 iv
5.2. NHỮNG TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................... 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 84 PHỤ LỤC ............................................................................................................ 86 PHỤ LỤC 1 ......................................................................................................... 87 CÁC KẾT QUẢ PHÂN TÍCH CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG ..................... 87 KHU VỰC XÃ TÂN XUÂN, HUYỆN TÂN KỲ, TỈNH NGHỆ AN ................. 87 PHỤ LỤC 2 ......................................................................................................... 88 HÌNH ẢNH PHỐI CẢNH 3D CỦA PHƯƠNG ÁN PHỤC HỒI MÔI TRƯỜNG ĐỀ XUẤT KHI MỎ DỪNG HOẠT ĐỘNG .................................... 88 89 ............................................................................................................................ 90 ............................................................................................................................ 91 ............................................................................................................................ v
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Vị trí lấy mẫu .................................................................................... 30 Bảng 2.2. Phương pháp lấy mẫu, phân tích ..................................................... 31 Bảng 3.1. Khối lượng khai thác của mỏ ............................................................ 41 Bảng 3.2.Tổng hợp trang thiết bị, máy móc ...................................................... 48 Bảng 3.3. Tiêu thụ nhiên liệu, năng lượng của mỏ năm 2016 .......................... 48 Bảng 3.4. Kết quả phân tích các thông số môi trường không khí tại mỏ khai thác đá xã Tân Xuân (trong mùa mưa 2016) ....................................................... 50 Bảng 3.5. Kết quả phân tích các thông số môi trường không khí tại mỏ khai thác đá xã Tân Xuân (trong mùa khô 2016) ........................................................ 50 Bảng 3.6. Kết quả phân tích các thông số môi trường không khí tại khu dân cư xã Tân Xuân, gần khu vực mỏ (trong mùa mưa 2016) ...................................... 51 Bảng 3.7. Kết quả phân tích các thông số môi trường không khí tại khu dân cư xã Tân Xuân, gần khu vực mỏ (trong mùa khô 2016) ........................................ 51 Bảng 3.8. Kết quả phân tích nước mặt tại khu vực nghiên cứu (trong mùa mưa, 2016) .......................................................................................................... 54 Bảng 3.9. Kết quả phân tích nước mặt tại khu vực nghiên cứu mỏ khai thác đá xã Tân Xuân (trong mùa khô 2016) ..................................................................... 54 Bảng 3.10. Kết quả phân tích chất lượng nước thải tại khu vực nghiên cứu (trong mùa mưa 2016) ......................................................................................... 56 Bảng 3.11. Kết quả phân tích chất lượng nước thải tại khu vực nghiên cứu (trong mùa khô 2016) .......................................................................................... 57 Bảng 3.12. Kết quả phân tích chất lượng đất tại khu vực nghiên cứu (trong mùa mưa 2016) ................................................................................................... 58 Bảng 3.13. Kết quả phân tích chất lượng đất tại khu vực nghiên cứu (trong mùa khô 2016)) ................................................................................................... 59 Bảng 3.14. Nguồn gây tác động có liên quan đến chất thải ............................. 60 Bảng 3.15. Dự báo lượng bụi phát sinh trong quá trình khai thác mỏ ............... 62 vi
Bảng 3.16. Nồng độ bụi phát sinh từ hoạt động khoan, nổ mìn ....................... 62 Bảng 3.17. Ước tính thải lượng ô nhiễm của các hoạt động khai thác mỏ đá . 64 Bảng 3.18. Tải lượng chất ô nhiễm không khí của xe tải vận chuyển nội mỏ 66 ............................................................................................................................ Bảng 3.19. Tải lượng chất ô nhiễm không khí của hoạt động vận chuyển ngoài mỏ ............................................................................................................. 66 Bảng 3.20. Tải lượng bụi sinh ra do hoạt động bốc xúc .................................. 68 Bảng 3.21. Tải lượng bụi sinh ra do hoạt động tại xưởng sơ chế .................. 69 Bảng 3.22. Tải lượng các chất ô nhiễm trong nước thải sinh hoạt ................. 72 Bảng 3.23. Nồng độ các chất ô nhiễm trong nước thải sinh hoạt .................... 72 vii
DANH MỤC HÌNH viii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BTN&MT Bộ Tài Nguyên và Môi trường BVMT Bảo vệ môi trường CNH HĐH Công nghiệp hóa hiện đại hóa CP Chính phủ CTCP Công ty cổ phần KK Không khí KT XH Kinh tế xã hội NĐ Nghị định NM Nước mặt NT Nước thải QCVN Quy chuẩn Việt Nam TC Tiêu chuẩn TCCP Tiêu chuẩn cho phép TCVSLĐ Tiêu chuẩn vệ sinh lao động TN&MT Tài nguyên và Môi trường TTCN Tiểu thủ công nghiệp UBND Ủy ban nhân dân TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ix
Tên tác giả: Nguyễn Trần Mạnh Tên Luận văn: Nghiên cưu cac tac đông chinh cua d ́ ́ ́ ̣ ́ ̉ ự an khai thac đa vôi trăng ́ ́ ́ ́ ̀ ̀ ́ ̉ ̣ va đê xuât giai phap phuc hôi môi tr ́ ̀ ường cho cac mo đa t ́ ̉ ́ ại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An Ngành: Khoa học môi trường Mã số: 8 44 03 01 Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Đề tài "Nghiên cứu các tác động chính của dự án khai thác đá vôi trắng và đề xuất giải pháp phục hồi môi trường cho các mỏ đá tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An" được tiến hành nhằm mục đích: Xác định và đánh giá các tác động chinh đ ́ ến môi trường của mỏ khai thác đá vôi trắng tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An đến môi trường tự nhiên và xã hội của khu vực xung quanh khu vực mỏ. Từ đó, đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trường và phục hồi môi trường phù hợp, hiệu quả nhằm trả lại cảnh quan, môi trường của khu vực. Kết quả đã nghiên cứu xác định và đánh giá được những tác động chính của hoạt động khai thác đá lộ thiên đến môi trường trong và lân cận khu vực khai thác mỏ. Trong đó, yếu tố gây tác động lớn nhất đến môi trường được xác định là bụi phát sinh từ các hoạt động khai thác mỏ (khoan đá, nổ mìn, vận chuyển...), yếu tố tác động thứ hai là tiếng ồn từ các phương tiện khai thác công suất lớn. Ngoài ra, còn có các tác động đến cảnh quan, môi trường sinh thái của khu vực mỏ sau khi kết thúc khai thác. Từ các tác động chính đã nhận diện, luận văn đã đề xuất các giải pháp giảm thiểu phù hợp nhằm giảm thiểu tối đa các tác động tiêu cực đến môi trường. Bên cạnh đó, các biện pháp cải tạo và môi trường cho mỏ sau khi kết thúc khai thác được đề xuất nhằm phục hồi cảnh quan, hạn chế được các vấn đề xã hội do hoạt động khai thác để lại. x
xi
THESIS ABSTRACT MSc student: Nguyen Tran Manh Thesis title: Study on the main impacts of the white limestone mining project and proposed environmental rehabilitation measures for quarries in Tan Xuan Commune, Tan Ky District, Nghe An Province. Major: Environment Code: 8 44 03 01 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) The Subject "Study on the main impacts of the white limestone mining project and proposed solutions for environmental restoration for quarries in Tan Xuan Commune, Tan Ky District, Nghe An Province" was conducted in order to: Identify and evaluate the major environmental impacts of white limestone mining in Tan Xuan Commune, Tan Ky District, Nghe An Province, on the natural and social environment of the area around the mine site; eventually, to propose suitable and effective environmental protection and restoration solutions to restore the landscape and the environment of the area. The results have been used to identify and assess the major impacts of openpit mining on the environment in and around the mining area. In particular, the most significant factor which influences on the environment is identified as dust arising from mining activities (rock drilling, blasting, transportation, etc.). The second most important factor is noise from the highcapacity vehicles. In addition, the mining activity also has impacts on the landscape and ecological environment of the mine area after the exploitation. Based on the identified key impacts, the thesis proposes appropriate mitigation measures to minimize the negative effects on the environment. Moreover, rehabilitation and environmental measures for the mine after the end of mining are proposed to restore the landscape, limiting the social problems caused by mining activities. xii
PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Hiện nay trên cả nước có nhiều cơ sở khai thác đá vôi trắng tập trung ở các tỉnh Yên Bái, Bắc Kạn, Nghệ An, Hà Nam….với quy mô khai thác lớn và rất nhiều các điểm khai thác đá vôi với quy mô nhỏ đang hoạt động. Đá vôi trắng ở nước ta chủ yếu được khai thác để phục vụ cho làm đá ốp lát, sản xuất bột đá mịn và siêu mịn. Nghệ An là một tỉnh giàu tiềm năng khoáng sản, các khoáng sản chủ yếu gồm đá vôi trắng, thiếc, mangan, đá quý, vàng… Trong đó đá vôi trắng là loại khoáng sản có trữ lượng lớn, phân bố chủ yếu tại địa bàn huyện Quỳ Hợp và Tân Kỳ. Đá ở đây có chất lượng tốt đáp ứng được yêu cầu sản xuất đá ốp lát và là một trong những khoáng chất công nghiệp quan trọng dùng trong các lĩnh vực mỹ phẩm, sơn, nhựa, giấy… Hiện tại, nguồn tài nguyên này đang được một số doanh nghiệp khai thác và chế biến cung cấp cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Đá vôi trắng là nguyên liệu chủ yếu được sử dụng để sản xuất đá ốp lát và sản xuất bột đá mịn và siêu mịn. Ngành công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng đã và đang trở thành ngành kinh tế quan trọng của đất nước. Thông thường khi khai thác đá phải bóc tách lớp phủ thực vật của núi đá, xây dựng đường và mặt bằng sân công nghiệp… Do vậy sẽ tạo nên đất đá thải trong khai thác, gây tác động đến ô nhiễm môi trường, làm thay đổi điều kiện địa hình và cảnh quan, đặc biệt là tàn phá các hệ sinh thái khu vực khai thác, tai nạn lao động…Trong quá trình khai thác mỏ đá hoa khu vực cũng như các mỏ khác - là một ngành công nghiệp có nhu cầu sử dụng diện tích đất rất lớn, bao gồm cả tài nguyên trong lòng đất, trên bề mặt và có liên quan đến nhiều ngành công nghiệp khác nhau như xây dựng công nghiệp, xây dựng dân dụng, giao thông vận tải, cơ khí sửa chữa, cung cấp điện, cấp thoát nước và các công trình dịch vụ khác. Do đó nó tác động đến nhiều yếu tố môi trường, ảnh hưởng trực tiếp, gián tiếp đến sự sống của con người quanh khu mỏ, thậm chí còn ảnh hưởng đến cộng đồng cả một vùng rộng lớn hơn thế nữa. Khai thác đá vôi trắng tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An thuộc khai thác quy mô công nghiệp, loại hình khai thác lộ thiên, tác động môi trường lớn nhất là làm thay đổi cảnh quan và môi trường tự nhiên, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân khu vực. Do vậy, việc đánh giá các tác động chính để từ đó đề xuất các biện pháp phục hồi môi trường trong quá trình khai thác là công việc rất quan trọng. Vì vậy, tôi lựa chọn đề tài “Nghiên cứu các tác động chính của dự án khai thác đá vôi trắng và đề xuất giải pháp phục hồi môi trường cho các mỏ đá tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An”. Luận văn này tập trung khảo sát hiện trạng môi trường khu vực mỏ khai thác đá 1
vôi trắng, đánh giá các tác động của việc khai thác đá vôi trắng, tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ đến môi trường xung quanh khu vực. Từ đó đề xuất giải pháp nhằm phục hồi môi trường cho các mỏ đá tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An. 1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Xác định và đánh giá các tác động chinh đ ́ ến môi trường của mỏ khai thác đá vôi trắng tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An đến môi trường tự nhiên và xã hội của khu vực xung quanh khu vực mỏ; Đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trường và phục hồi môi trường phù hợp, hiệu quả nhằm trả lại cảnh quan, môi trường của khu vực. 1.3. YÊU CẦU CỦA ĐỀ TÀI Điều tra, khảo sát và nghiên cứu các nguồn gây tác động chính từ hoạt động khai thác đá vôi trắng tới chất lượng môi trường khu vực; Lấy mẫu môi trường không khí, nước thải và nước mặt, phân tích thành phần ô nhiễm để làm căn cứ đánh giá chất lượng môi trường tại khu vực khai thác đá vôi trắng tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An. Các chỉ tiêu đánh giá chất lượng môi trường dựa theo các tiêu chuẩn, quy chuẩn Việt Nam hiện hành đã được Bộ TN&MT thông qua. Đề xuất các phương án phục hồi môi trường phù hợp khu vực mỏ khai thác đá vôi trắng tại xã Tân Xuân, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An. 2
PHẦN 2. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. TÌNH HÌNH KHAI THÁC KHOÁNG SẢN LÀM VẬT LIỆU XÂY DỰNG THÔNG THƯỜNG TẠI VIỆT NAM 1.1.1. Hiện trạng tài nguyên khoáng sản Việt Nam Tài nguyên khoáng sản nước ta đa dạng về loại hình với khoảng 80 loại khoáng sản khác nhau và có tất cả hơn 3.000 mỏ lớn nhỏ ở cả nước (http://toiyeudialy.blogspot.com, 2015). Nhưng tất cả khoáng sản có thể được gộp làm 3 nhóm chính sau đây: Nhóm khoáng sản phi kim gồm: + Apatit: cả nước chỉ có một mỏ ở Cam Đường (Lào Cai); + Cát thuỷ tinh: có nhiều ở Vân Hải (Hải Phòng), ven biển Quảng Bình, Nam Ô (Quảng Nam) và đặc biệt có trữ lượng cát rất lớn ở ven biển Ninh Thuận và Bình Thuận. + Đá vôi: rất phong phú ở trung du miền núi phía Bắc kéo dài qua Ninh Bình, Thanh Hoá vào tận Quảng Bình nổi tiếng với núi đá vôi Kẻ Bàng (Quảng Bình). Ở miền Nam rất hiếm đá vôi và chỉ có trữ lượng đá vôi lớn ở khu vực Hà Tiên. + Đá quý (Rubi, Saphia) có nhiều ở Yên Bái và Quỳ Châu, Quỳ Hợp (Nghệ An). + Ngoài các khoáng sản nêu trên nước ta còn nhiều loại khoáng sản khác khá phong phú như đất sét, cao lanh, cát đen, cát vàng, đá ốp lát.. Nhóm khoáng sản kim loại gồm: + Quặng sắt: mỏ Trại Cau, Linh Nham (Thái Nguyên), Tòng Bá (Hà Giang), Bảo Hà (Lào Cai), Yên Bái (ven sông Hồng) và đặc biệt có mỏ sắt lớn nhất cả nước là Thạch Khê (Hà Tĩnh). + Mỏ Mangan: ta có mỏ lớn nhất cả nước ở Trùng Khánh (Cao Bằng). + Mỏ Crôm duy nhất cả nước ở Cổ Định (Thanh Hoá). + Mỏ Titan có nhiều ở ven biển Quảng Ninh và đặc biệt có nhiều ở dọc ven biển các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ từ Đà Nẵng Bình Thuận. + Mỏ Bôxit: có nhiều ở dọc biên giới giữa Lạng Sơn và Cao Bằng với 3
TQ và mới phát hiện dưới lòng đất Lâm Đồng có trữ lượng bôxit khá lớn. + Thiếc: có nhiều ở Tĩnh Túc (Cao Bằng), Sơn Dương (Tuyên Quang), Quỳ Hợp (Nghệ An). + Mỏ Chì Kẽm: có nhiều ở chợ Đồn, chợ Điền, tỉnh Bắc Cạn. + Mỏ Đồng: ta có mỏ đồng lẫn chì ở Sơn La và mỏ đồng lẫn vàng ở Lào Cai. + Mỏ Vàng: ta có mỏ vàng trữ lượng khá lớn ở Bồng Miêu (Quảng Nam) còn vàng sa khoáng có ở nhiều nơi. Nhóm khoáng sản nhiên liệu năng lượng gồm: + Than đá: ta có bể than Đông Bắc Quảng Ninh là lớn nhất cả nước với trữ lượng khoảng 3,5 tỉ tấn điển hình với nhiều mỏ như Hà Tu, Hà Lầm, Đèo Nai, Cọc Sáu…ở miền Trung ta có mỏ than đá Nông Sơn (Quảng Nam) trữ lượng khoảng 10 triệu tấn. + Than nâu: ta có mỏ than nâu khá lớn trữ lượng hàng trăm triệu tấn là Na Dương (Lạng Sơn). Mới phát hiện dưới lòng đất ĐBSH có trữ lượng than nâu hàng trăm triệu tấn (980 triệu tấn) nhưng than nâu nằm sâu dưới lòng đất từ 300 1000m. + Than mỡ: ta chỉ có một mỏ than mỡ duy nhất ở làng Cẩm, Phấn Mễ (Thái Nguyên). + Than bùn: có ở nhiều nơi nhưng nhiều nhất là ở rừng U Minh (Cà Mau). + Dầu mỏ và khí đốt: Nước ta đã phát hiện có 5 bể trầm tích có chứa dầu mỏ và khí đốt là: Bể trầm tích phía Đông ĐBSH đã phát hiện có nhiều mỏ khí đốt nằm dọc ven biển Thái Bình trong đó nổi tiếng là mỏ khí đốt Tiền Hải. Bể trầm tích phía Đông Quảng Nam Đà Nẵng đã phát hiện có trữ lượng dầu mỏ khí đốt khá lớn nhưng chưa khai thác. Nhưng hiện nay ta đang xây dựng nhà máy lọc dầu Dung Quất số 1 để đón trước sự khai thác dầu khí ở vùng này. Bể trầm tích phía Nam Côn Đảo đã phát hiện nhiều dầu mỏ và khí đốt trữ lượng lớn nổi tiếng như Bạch Hổ, Đại Hùng, Mỏ Rồng…và đặc biệt mới tìm thấy 2 mỏ khí đốt lớn là Lan Tây, Lan Đỏ. Bể trầm tích vùng trũng Cửu Long có trữ lượng dầu khí lớn nhưng rất 4
khó khai thác vì các mỏ này nằm ở vùng nước sâu. Bể trầm tích Thổ Chu Mã Lai đã tìm thấy nhiều mỏ dầu khí có trữ lượng khá lớn như Rạng Đông, Chiến Thắng, Hữu Nghị…nhưng chưa khai thác. 1.1.2. Tình hình khai thác khoáng sản tại Việt Nam Tính riêng, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng nhiên liệu, khoáng sản tháng 9/2016 ước đạt 1,07 tỷ USD, tăng 16% so với tháng 8 và tăng 47,5% so với cùng kỳ năm 2015. Trừ than đá, các mặt hàng khác trong nhóm đều tiếp tục gặp thuận lợi về giá xuất khẩu (Tổng Cục Thống kê, 2016). Lượng xuất khẩu của các mặt hàng cũng tăng so với tháng trước khiến cho kim ngạch xuất khẩu tháng 9 tăng 16% so với tháng 8. Tính chung 9 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu của cả nhóm tăng 4,8% so với cùng kỳ, trong đó dầu thô tăng 14,7%, quặng và khoáng sản khác tăng 2,5%, hai mặt hàng còn lại là than đá giảm 27% và xăng dầu giảm 5%. 1.1.2.1. Hiện trạng khai thác khoáng sản tại Việt Nam qua từng giai đoạn Từ khi đất nước ta hoàn toàn giải phóng, công tác điều tra địa chất và tìm kiếm thăm dò khoáng sản mới được triển khai trên quy mô toàn lãnh thổ Việt Nam. Trong công tác điều tra cơ bản, bằng việc lập bản đồ địa chất khoáng sản tỷ lệ 1/50.000, đã phát hiện thêm nhiều vùng, điểm mỏ có triển vọng lớn. Kết quả của công tác điều tra, khảo sát, thăm dò địa chất cho thấy, Việt Nam có tiềm năng khoáng sản khá phong phú, đa dạng. Nhiều khoáng sản có trữ lượng lớn như bôxit, quặng sắt, đất hiếm, apatít,… chủng loại khoáng sản đa dạng. 1.1.2.2. Hiện trạng khai thác và chế biến một số khoáng sản kim loại chính a. Quặng sắt Ở Việt Nam hiện nay đã phát hiện và khoanh định được trên 216 vị trí có quặng sắt, có 13 mỏ trữ lượng trên 2 triệu tấn, phân bố không đều, tập trung chủ yếu ở vùng núi phía Bắc. Trong tất cả các mỏ quặng sắt của Việt Nam, đáng chú ý nhất là có hai mỏ lớn đó là mỏ sắt Quý Xa ở Lào Cai và mỏ sắt Thạch Khê ở Hà Tĩnh. Hàng năm, số lượng quặng sắt khai thác và chế biến ở Việt Nam đạt từ 300.000 – 450.000 tấn. Công suất khai thác của mỏ hiện nay 5
là thấp hơn rất nhiều so với công suất thiết kế được phê duyệt. Công nghệ và thiết bị khai thác, chế biến ở mức trung bình, một số thiết bị khai thác cũ và lạc hậu, nên công suất bị hạn chế và không đảm bảo khai thác hết công suất theo các dự án được phê duyệt. Các mỏ cấp giấy phép tận thu không có thiết kế khai thác, hoặc có nhưng khi khai thác không theo thiết kế (Tập đoàn khoáng sản Hamico, 2016). Vì chạy theo lợi nhuận trước mắt, các doanh nghiệp khai thác tận thu đã làm tổn thất tài nguyên (không thu được quặng cám cỡ hạt từ 08mm) và môi trường bị ảnh hưởng. Năng lực khai thác quặng sắt hiện nay có thể đáp ứng sản lượng là 500.000 tấn/năm. Thị trường quặng sắt hiện nay: 80% sử dụng trong nước, chủ yếu là để luyện thép, còn 20% xuất khẩu b. Bô xít Nước ta có tiềm năng rất lớn về quặng bôxít với tổng trữ lượng và tài nguyên dự báo đạt khoảng 5,5 tỷ tấn, phân bố chủ yếu ở tỉnh Đắc Nông, Lâm Đồng, Gia Lai, Bình Phước,…Nhìn chung, nước ta có trữ lượng tài nguyên bôxít lớn, chất lượng tương đối tốt, phân bố tập trung, điều kiện khai thác thuận lợi. Mặt khác, thị trường cung – cầu sản phẩm alumin trên thị trường thế giới hiện nay rất thuận lợi cho phát triển ngành công nghiệp nhôm ở nước ta. Bên cạnh nước ta là Trung Quốc có nhu cầu nhập khẩu rất lớn về alumin, hàng năm khoảng 56 triệu tấn alumin. Do vậy, cần phải khai thác và chế biến sâu bôxít, điện phân nhôm để phát triển ngành công nghiệp nhôm phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước (Tập đoàn công nghiệp than khoáng sản Việt Nam, 2016). c. Quặng titan Theo kết quả điều tra, thăm dò địa chất, cho tới nay đã phát hiện 59 mỏ và điểm quặng titan, trong đó có 6 mỏ lớn có trữ lượng từ 1 đến 5 triệu tấn, 8 mỏ trung bình có trữ lượng > 100.000 tấn và 45 mỏ nhỏ và điểm quặng. Xét về tổng thể, quặng titan Việt Nam không nhiều, nhưng đủ điều kiện để phát triển ngành titan đồng bộ từ khâu khai thác và chế biến sâu với quy mô công nghiệp không lớn, đáp ứng nhu cầu trong nước, thay nhập khẩu, có hiệu quả hơn nhiều so với xuất khẩu quặng tinh và nhập khẩu pigment, ilmenhit hoàn nguyên và zircon mịn ngay trước mắt và lâu dài cho các ngành công 6