Luận văn: Rủi ro trong thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: Bidao13 Bidao13 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:87

Thêm vào BST

Báo xấu

424
lượt xem 179
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngoài phần mở đầu và kết luận thì luận văn bao gồm 3 chương: Chương 1: Lý luận chung về phương thức tín dụng chứng từ và rủi ro trong thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ Chương 2: Thực trạng rủi ro trong thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Chương 3: Một số giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Rủi ro trong thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Luận văn Rủi ro trong thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam
LÔØI CAM ÑOAN Toâi cam ñoan luaän vaên naøy laø do baûn thaân töï nghieân cöùu vaø thöïc hieän theo söï höôùng daãn khoa hoïc cuûa Tieán Só Leâ Thaønh Laân. Caùc thoâng tin, soá lieäu ñeå thöïc hieän ñeà taøi chuû yeáu laáy töø tö lieäu cuûa moät soá ngaân haøng, töø nguoàn Ngaân haøng Nhaø nöôùc vaø töø moät soá taïp chí chuyeân ngaønh. Toâi hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm veà tính phaùp lyù quaù trình nghieân cöùu khoa hoïc cuûa luaän vaên naøy. Tp. Hoà Chí Minh, ngaøy 03 thaùng 02 naêm 2010 Ngöôøi cam ñoan Leâ Töôøng Vy
MUÏC LUÏC DANH MUÏC CAÙC BAÛNG, SÔ ÑOÀ & BIEÅU ÑOÀ DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT PHAÀN MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1: LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ VAØ RUÛI RO TRONG THANH TOAÙN XUAÁT KHAÅU THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ .............................................................................1 1.1 Giôùi thieäu veà phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø .......................... 1 1.1.1 Khaùi nieäm veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø ...............................1 1.1.1.1 Xeùt töø goùc ñoä ngaân haøng: ...............................................................1 1.1.1.2 Xeùt töø goùc ñoä thöông maïi quoác teá: ................................................2 1.1.1.3 Ñònh nghóa veà thö tín duïng (theo ñieàu 2 UCP 600) .......................3 1.1.2 Caùc beân tham gia giao dòch theo phöông thöùc Tín duïng chöùng töø . .........................................................................................................3 1.1.3 Nhöõng quy ñònh quoác teá ñieàu chænh phöông thöùc tín duïng chöùng töø ......................................................................................................5 1.1.4 Quy trình nghieäp vuï thanh toaùn tín duïng chöùng töø ........................5 1.1.4.1 Giai ñoaïn môû L/C (Issuance phase) ...............................................6 1.1.4.2 Giai ñoaïn thöïc hieän L/C (utilization phase) ..................................7 1.2 Phaân loaïi L/C .................................................................................................... 8 1.2.1 Phaân loaïi theo nghóa vuï vaø traùch nhieäm cuûa ngöôøi môû L/C .........8 1.2.2 Phaân loaïi theo thôøi haïn thanh toaùn ................................................9 1.2.3 Phaân loaïi theo coâng duïng ...............................................................9 1.3 Caùc ruûi ro trong nghieäp vuï thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø .........................................................................................................13 1.3.1 Khaùi nieäm veà ruûi ro ......................................................................13 1.3.2 Rủi ro trong nghieäp vuï thanh toaùn xuaát khaåu theo phương thức tín dụng chứng từ...........................................................................14 1.3.2.1 Ruûi ro quoác gia ..............................................................................14 1.3.2.2 Rủi ro tín dụng ...............................................................................16 1.3.2.3 Ruûi ro hoái ñoaùi ..............................................................................16 1.3.2.4 Ruûi ro taùc nghieäp veà phía nhaø xuaát khaåu ....................................17 1.3.2.5 Ruûi ro do nhaø nhaäp khaåu ..............................................................17 1.3.2.6 Ruûi ro taùc nghieäp veà phía ngaân haøng ...........................................18 1.4 Caùc nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro trong thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø: ...........................................................................20
1.5 Baøi hoïc kinh nghieäm trong thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi ngaân haøng nöôùc ngoaøi ............................................................20 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG THANH TOAÙN XUAÁT KHAÅU THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM .....................................................................26 2.1 Tình hình thanh toaùn xuaát khaåu................................................................... 26 2.1.1 Tình hình chung cuûa caû nöôùc ........................................................26 2.1.2 Moät soá thaønh töïu trong dòch vuï thanh toaùn xuaát khaåu taïi caùc Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ................................................29 2.1.3 Nhöõng maët haïn cheá trong dòch vuï thanh toaùn xuaát khaåu taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam .................................................30 2.2 Thöïc traïng ruûi ro trong thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc Ngaân Haøng Thöông Maïi Vieät Nam ...............................32 2.2.1 Ruûi ro taùc nghieäp veà phía ngaân haøng thoâng baùo L/C ..................33 2.2.2 Ruûi ro taùc nghieäp veà phía ngaân haøng xuaát trinh chöùng töø...........35 2.2.2.1 Ruûi ro ngay trong nhöõng ñieàu khoaûn, ñieàu kieän cuûa L/C ...........35 2.2.2.2 Ruûi ro ngaân haøng phaùt haønh .........................................................38 2.2.2.3 Ruûi ro quoác gia, ruûi ro phaùp lyù .....................................................40 2.2.3 Ruûi ro taùc nghieäp ñoái vôùi ngaân haøng thanh toaùn .........................43 2.2.4 Ruûi ro taùc nghieäp ñoái vôùi ngaân haøng xaùc nhaän L/C ....................44 2.2.5 Ruûi ro taùc nghieäp ñoái vôùi ngaân haøng chieát khaáu chöùng töø ..........45 2.2.5.1 Nhöõng ruûi ro maø ngaân haøng chieát khaáu phaûi ñoái maët: ................45 2.2.5.2 Ruûi ro khi ngaân haøng xaùc nhaän hoaëc ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh thöïc hieän chieát khaáu/thanh toaùn chöùng töø baát hôïp leä hoaëc giaû maïo maø khoâng ñöôïc Ngaân haøng phaùt haønh/Ngöôøi môû L/C chaáp nhaän ...............................................................................................46 2.3 Nguyeân nhaân gaây ruûi ro cho NHTM Vieät Nam trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø .......................................................................................................47 2.3.1 Do chính baûn thaân caùc NHTM Vieät Nam ....................................47 2.3.2 Do caùc ñoanh nghieäp xuaát khaåu Vieät Nam .................................48 2.3.3 Do moâi tröôøng kinh teá chính trò ....................................................49 2.3.4 Do söï ñoäc toân cuûa ñoàng Ñoâ la Myõ trong thanh toaùn xuaát khaåu ôû Vieät Nam .......................................................................................49 CHÖÔNG 3: MỘT SỐ GIAÛI PHAÙP HAÏN CHEÁ RUÛI RO TRONG THANH TOAÙN XUAÁT KHAÅU THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ TẠI CAÙC NHTM VIỆT NAM .......................................................................................53 3.1 Giaûi phaùp ñoái vôùi baûn thaân caùc ngaân haøng ................................................. 54
3.1.1 Laäp quyõ döï phoøng ruûi ro tín duïng cho nhöõng khoaûn taøi trôï xuaát khaåu: ..............................................................................................54 3.1.2 Sang chuyeån ruûi ro ........................................................................55 3.1.3 Söû duïng caùc nghieäp vuï phaùi sinh ñeå haïn cheá ruûi ro tyû giaù .........57 3.1.4 Môû roäng quan heä ñaïi lyù ................................................................60 3.1.5 Thaét chaët quan heä khaùch haøng, höôùng daãn, tö vaán vaø hoã trôï nghieäp vuï nhaèm taêng cöôøng thu huùt khaùch haøng thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá thöïc hieän thanh toaùn ................................................60 3.1.6 Phaùt trieån coâng taùc thu thaäp, löu tröõ, phaân tích thoâng tin vaø döï baùo, phoøng ngöøa ruûi ro .................................................................63 3.1.7 Naâng cao trình ñoä nghieäp vuï, thaùi ñoä laøm vieäc cuûa nhaân vieân ..65 3.1.8 Ñoåi môùi coâng ngheä vaø hoaøn thieän quy trình nghieäp vuï ..............66 3.1.8.1 Ñoåi môùi coâng ngheä .......................................................................66 3.1.8.2 Hoaøn thaønh quy trình nghieäp vuï...................................................67 3.2 Những số kiến nghị tầm vĩ moâ ñeå phaùt trieån thanh toaùn xuaát khaåu qua ngaân haøng ................................................................................................................70 3.2.1 Nhöõng kieán nghò ñoái vôùi nhaø nöôùc ...............................................70 3.2.2 Kieán nghò ñoái vôùi ngaân haøng nhaø nöôùc........................................72
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG, SÔ ÑOÀ & BIEÅU ÑOÀ Trang Sô ñoà 1.1: Quy trình môû L/C 6 Sô ñoà 1.2: Quy trình thöïc hieän vaø thanh toaùn L/C 7 Baûng 2.1: Caùc ngaân haøng ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam 30-31 Bieåu ñoà 2.1 : Kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Vieät Nam töø 2006-2009 26 Bieåu ñoà 2.2: Doanh soá thanh toaùn xuaát khaåu taïi caùc NHTM Vieät Nam 28 ôû TP. Hoà Chí Minh töø 2006-2009 Bieåu ñoà 2.3: Tyû leä ruûi ro trong quaù trình taùc nghieäp cuûa caùc NHTM 33 Vieät Nam ôû TP. Hoà Chí Minh trong thanh toaùn xuaát khaåu
DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT B/L : Bill of lading – vaän ñôn ñöôøng bieån ICC : International Chamber of Commerce – Phoøng Thöông Maïi Quoác teá ISBP : International standard banking practice – Quy taéc thöïc haønh ngaân haøng chuaån quoác teá L/C : Letter of credit – tín duïng thö NH : Ngaân haøng NHTM : Ngaân haøng thöông maïi SWIFT : Society for Worldwide Interbank Finance Telecommunication – Heä thoáng truyeàn tin ñieän töû lieân ngaân haøng UCP : Uniform Customs and Practice for documentary credit – Quy taéc vaø thöïc haønh thoáng nhaát tín duïng chöùng töø XK : Xuaát khaåu XNK : Xuaát nhaäp khaåu
i PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Ñoái vôùi theá giôùi, Vieät Nam laø moät nöôùc ñang phaùt trieån, do ñoù khoâng ngöøng ñoåi môùi vaø phaùt trieån laø haønh ñoäng caáp thieát ñeå ruùt ngaén khoaûng caùch tuït haäu. Naêm 1986, thôøi kyø ñoåi môùi cuûa Vieät Nam baét ñaàu, chuyeån ñoåi töø neàn kinh teá keá hoaïch hoaù taäp trung sang neàn kinh teá thò tröôøng. Trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá quoác gia, xuaát nhaäp khaåu ñöôïc quan taâm haøng ñaàu, trong ñoù xuaát khaåu laø muïc tieâu cuûa taêng tröôûng. Töø khi ñoåi môùi ñeán nay, kinh teá Vieät Nam khoâng ngöøng phaùt trieån, kim ngaïch xuaát khaåu khoâng ngöøng gia taêng. Kim ngaïch xuaát khaåu gia taêng keùo doanh soá thanh toaùn xuaát khaåu taïi caùc ngaân haøng thöông maïi gia taêng theo. Caùc ngaân haøng khoâng chæ giuùp caùc doanh nghieäp xuaát khaåu hoaøn taát khaâu thanh toaùn, thöïc hieän giaù trò kinh doanh moät caùch thuaän lôïi maø coøn hoã trôï ñaéc löïc doanh nghieäp trong vieäc taøi trôï voán cuõng nhö haïn cheá ruûi ro trong kinh doanh. Hai beân mua baùn caàn coù nhöõng phöông thöùc thanh toaùn phuø hôïp, thuaän tieän cuõng nhö an toaøn. Coù raát nhieàu phöông thöùc thanh toaùn phoå bieán nhö: nhôø thu (collection), ñoåi chöùng töø traû tieàn (CAD), ghi soå (open-account), tín duïng chöùng töø,… Trong ñoù, phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø ñöôïc söû duïng roäng raõi, an toaøn vì coù söï cam keát traû tieàn cuûa moät ngaân haøng. Phöông thöùc thanh toaùn naøy ñaõ phoå bieán treân theá giôùi töø laâu nhöng ñoái vôùi ña soá caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam thì noù vaãn coøn töông ñoái môùi vì trong thôøi kyø keá hoaïch hoùa taäp trung thì nhieäm vuï thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu thuoäc veà ñoäc quyeàn cuaû ngaân haøng Ngoaïi Thöông Vieät Nam. Vì vaäy, khoâng ít ruûi ro ñaõ phaùt sinh do söï thieáu am töôøng veà thoâng leä quoác teá cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam.
ii Hôn nöõa, khi hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi, caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam phaûi ñoái ñaàu vôùi söï caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi daøy daïn kinh nghieäm, coâng ngheä hieän ñaïi vaø dòch vuï ña daïng. Do ñoù, ñeå giaûm thieåu ruûi ro ñoàng thôøi naâng cao naêng löïc caïnh tranh, chaát löôïng dòch vuï thanh toaùn xuaát khaåu, caùc ngaân haøng thuông maïi caàn xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ruûi ro coù theå gaëp vaø ñeà ra nhöõng giaûi phaùp xöû lyù thích hôïp. Ñoù chính laø lyù do ñeå toâi choïn ñeà taøi “Ruûi ro trong thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam” laøm luaän vaên Cao hoïc kinh teá cuûa mình. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu Vieäc nghieân cöùu ñeà taøi naøy nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu sau: Thöù nhaát, ñieàu tra veà thöïc traïng dòch vuï thanh toaùn xuaát khaåu taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam, nhöõng maët ñaït ñöôïc vaø nhöõng haïn cheá. Thöù hai, xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ruûi ro trong thanh toaùn haøng xuaát theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Thöù ba, treân cô sôû xaùc ñònh vaø phaân tích nhöõng ruûi ro ñeå tìm ra nhöõng giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. 3. Phaïm vi, ñoái töôïng nghieân cöùu Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi chæ taäp trung nghieân cöùu dòch vuï thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong thôøi kyø ñoåi môùi vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeå thöïc hieän muïc tieâu nghieân cöùu, luaän vaên naøy ñaõ söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng duy vaät lòch söû ñeå luaän giaûi caùc vaán ñeà lieân quan. Beân caïnh ñoù, caùc phöông phaùp nghieân cöùu sau ñaõ ñöôïc söû duïng:
iii Phöông phaùp thoáng keâ: Thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin qua hai nguoàn:  Duøng döõ lieäu baùo caùo noäi boä ngaønh ngaân haøng, chöùng töø cuûa Ngaân haøng nhaø nuôùc, moät soá ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam vaø moät soá taøi lieäu hoäi thaûo cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi.  Duøng döõ lieäu ngoaïi ngaønh thu thaäp töø taøi lieäu nghieäp vuï cuûa phoøng thöông maïi quoác teá (ICC), caùc nguoàn saùch baùo, caùc phöông tieän truyeàn thoâng, thoâng tin thöông maïi, caùc toå chöùc, hieäp hoäi. Phöông phaùp toång hôïp: Saøng loïc vaø ñuùc keát töø thöïc tieãn vaø lyù luaän ñeå ñeà ra giaûi phaùp vaø böôùc ñi nhaèm thöïc hieän muïc tieâu nghieân cöùu. 5. Keát caáu cuûa luaän vaên Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän thì luaän vaên bao goàm 3 chöông: Chöông 1: Lyù luaän chung veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø vaø ruûi ro trong thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø Chöông 2: Thöïc traïng ruûi ro trong thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp nhaèm haïn cheá ruûi ro trong thanh toaùn xuaát khaåu theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam.
1 CHÖÔNG 1 LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ VAØ RUÛI RO TRONG THANH TOAÙN XUAÁT KHAÅU THEO PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ 1.1 Giôùi thieäu veà phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø 1.1.1 Khaùi nieäm veà phöông thöùc tín duïng chöùng töø 1.1.1.1 Xeùt töø goùc ñoä ngaân haøng: Tín duïng chöùng töø (Documentary credit) laø moät hình thöùc baûo laõnh thanh toaùn, moät daïng taøi trôï baèng “chöõ kyù”. Theo chuaån möïc nghieäp vuï ngaân haøng ôû caùc nöôùc tieân tieán, tín duïng chöùng töø ñöôïc xeáp vaøo “khoaûn nôï/nghóa vuï döï phoøng” (contingent liability) vaø thöôøng ñöôïc haïch toaùn ngoaïi baûng vì doøng tieàn chæ thöïc söï phaùt sinh vaøo cuoái quy trình nghieäp vuï. Tín duïng chöùng töø laø moät phöông thöùc thanh toaùn trong thöông maïi quoác teá. Ñoù laø moät cam keát thanh toaùn khi xuaát trình chöùng töø phuø hôïp quy ñònh, moät cam keát thanh toaùn chaéc chaén, khoâng huûy ngang vaø coù ñieàu kieän cuûa ngaân haøng döïa treân yeâu caàu cuûa khaùch haøng (beân mua) daønh cho ngöôøi thuï höôûng (beân baùn). Tính chaéc chaén theå hieän qua uy tín cao cuûa ngaân haøng ñuû khaû naêng thöïc hieän cam keát. Tính ñieàu kieän theå hieän qua moät loaït caùc ñieàu khoaûn baèng vaên baûn - maø ngöôøi thuï höôûng phaûi thöïc hieän ñeå ñöôïc thanh toaùn - ñöôïc cuï theå hoùa qua vieäc xuaát trình chöùng töø phuø hôïp. Trong tín duïng chöùng töø, khi ñöa ra cam keát coù ñieàu kieän, ngaân haøng tuy ñaûm baûo chaéc chaén seõ thöïc hieän nghóa vuï thanh toaùn cuûa mình nhöng beân thuï höôûng khoâng chaéc chaén ñaùp öùng ñöôïc ñieàu kieän quy ñònh. Do vaäy, cam keát cuûa
2 ngaân haøng seõ mang tính döï phoøng (contingent), hay coøn goïi laø moät khoaûn nôï (khoaûn phaûi traû döï phoøng). 1.1.1.2 Xeùt töø goùc ñoä thöông maïi quoác teá: Ngaøy nay tín duïng chöùng töø ñaõ trôû thaønh phöông thöùc thanh toaùn quoác teá thoâng duïng do coù nhöõng öu ñieåm so vôùi caùc phöông thöùc thanh toaùn khaùc nhö an toaøn hôn, tieän lôïi hôn vaø khaù thích hôïp vôùi moâi tröôøng kinh doanh quoác teá hieän nay, duø phöông thöùc naøy khoâng phuû ñònh caùc phöông thöùc khaùc. Ñeå hieåu ñöôïc baûn chaát vaø ích lôïi cuûa tín duïng chöùng töø, ta haõy nhìn nhöõng ruûi ro trong giao dòch ngoaïi thöông nhö söï thieáu tin caäy vaø khan hieám thoâng tin veà uy tín vaø quy moâ kinh doanh, naêng löïc taøi chính, ñaïo ñöùc ngheà nghieäp cuûa ñoái taùc, moâi tröôøng kinh doanh cuûa hoï, nhöõng hieåm nguy khi vaän chuyeån haøng hoùa ñi xa… Ñoù laø chöa keå nhöõng khaùc bieät veà taäp quaùn thöông maïi, veà luaät leä aùp duïng, veà ñoàng tieàn thanh toaùn vaø nhöng thay ñoåi baát thöôøng veà quy ñònh quaûn lyù ngoaïi hoái ôû moãi quoác gia trong töøng thôøi kyø. Caùc phöông thöùc thanh toaùn quoác teá khaùc nhö ÖÙng tröôùc, Ghi soå, Nhôø thu (trôn hoaëc keøm chöùng töø) ñeàu coù chung moät lo ngaïi caûn trôû giao dòch, ñoù laø loøng tin cuaû ngöôøi baùn vaøo cam keát thanh toaùn cuûa ngöôøi mua, vaø loøng tin cuûa ngöôøi mua vaøo vieäc ngöôøi baùn giao haøng ñuùng haïn vaø ñuùng theo yeâu caàu. Vì nghi ngôø nhau maø nhieàu giao dòch bò boû qua ñaùng tieác. Theo söï uûy nhieäm cuûa ngöôøi mua, ngaân haøng thöïc hieän phöông thöùc tín duïng chöùng töø yeâu caàu beân baùn xuaát trình cho ngaân haøng caùc giaáy tôø chöùng minh ñaõ giao haøng ñuùng quy ñònh, vaø khi ñoù beân baùn chaéc chaén seõ ñöôïc thanh toaùn. Nhöõng ñieàu kieän theå hieän thaønh chöùng töø coù theåõ ñöôïc thoaû thuaän tröôùc trong hôïp ñoàng thöông maïi quoác teá do caùc beân kyù keát vaø ñöôïc phaûn aûnh cuï theå trong vaên baûn cam keát thanh toaùn cuûa ngaân haøng, ñöôïc goïi laø thö tín duïng.
3 Veà baûn chaát, thö tín duïng laø moät cam keát thanh toaùn coù ñieàu kieän cuûa ngaân haøng (Conditional Bank Undertaking of Payment). Baûn chaát naøy khaúng ñònh naêm ñaëc ñieåm quan troïng cuaû thö tín duïng, laø: - moät cam keát khoâng huûy ngang cuûa ngaân haøng - cam keát thanh toaùn. - cam keát nhaân danh ngöôøi uûy nhieäm. - cam keát cho beân thöù ba (khoâng phaûi cho ngöôøi uûy nhieäm) - cam keát coù ñieàu kieän, phuï thuoäc vaøo vieäc beân thöù ba ñaùp öùng ñuùng, ñaày ñuû caùc ñieàu kieän quy ñònh. 1.1.1.3 Ñònh nghóa veà thö tín duïng (theo ñieàu 2 UCP 600) Tín duïng (credit) laø baát cöù moät söï thoûa thuaän naøo, duø ñöôïc moâ taû hoaëc ñaët teân nhö theá naøo, khoâng theå huyû boû vaø theo ñoù laø moät söï cam keát cuûa Ngaân haøng phaùt haønh (issuing bank) ñeå thanh toaùn (honor) khi ngöôøi thuï höôûng cuûa tín duïng (beneficary) xuaát trình chöùng töø phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän vaø ñieàu khoaûn cuûa tín duïng, vôùi caùc ñieàu khoaûn coù theå aùp duïng cuûa boä quy taéc naøy vaø vôùi thöïc haønh ngaân haøng theo tieâu chuaån quoác teá. Thanh toaùn ôû ñaây coù nghóa laø: (i) traû tieàn ngay khi xuaát trình, (ii) traû tieàn theo cam keát traû sau vaøo ngaøy ñaùo haïn vaø (iii) chaáp nhaän hoái phieáu do ngöôøi thuï höôûng kyù phaùt vaø thanh toaùn vaøo ngaøy ñaùo haïn. Tín duïng chöùng töø laø phöông thöùc thanh toaùn döïa treân thö tín duïng (letter of credit – L/C) 1.1.2 Caùc beân tham gia giao dòch theo phöông thöùc Tín duïng chöùng töø Thoâng thöôøng thì coù boán beân lieân quan sau ñaây trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø: Ngöôøi xin môû thö tín duïng (applicant): laø nhaø nhaäp khaåu, ngöôøi mua haøng hoùa vaø coù nhu caàu thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø.
4 Ngaân haøng phaùt haønh thö tín duïng (Issuing bank): laø ngaân haøng phuïc vuï nhaø nhaäp khaåu, môû L/C vaø ñaûm nhaän vieäc thanh toaùn theo yeâu caàu cuûa nhaø nhaäp khaåu. Ngöôøi höôûng lôïi thö tín duïng (Beneficiary): laø nhaø xuaát khaåu, ngöôøi baùn haøng hoùa hoaëc coù theå laø ngöôøi khaùc do nhaø xuaát khaåu chæ ñònh – seõ nhaän tieàn thanh toaùn. Ngaân haøng thoâng baùo thö tín duïng (Advising bank): thöôøng laø ñaïi lyù hoaëc chi nhaùnh cuûa ngaân haøng môû thö tín duïng coù truï sôû taïi nöôùc xuaát khaåu. Ngaân haøng naøy coù nhieäm vuï xaùc thaät L/C vaø thoâng baùo L/C ñeán cho ngöôøi höôûng lôïi. Ngoaøi ra, coøn coù caùc ñoái töôïng lieân quan khaùc nhö: - Ngaân haøng xaùc nhaän (Confirming bank): laø ngaân haøng töï chòu traùch nhieäm lieân ñôùi cuøng ngaân haøng môû thö tín duïng baûo ñaûm vieäc traû tieàn cho ngöôøi xuaát khaåu trong tröôøng hôïp ngaân haøng môû thö tín duïng khoâng coù khaû naêng thanh toaùn, chæ xuaát hieän khi coù yeâu caàu cuûa nhaø xuaát khaåu. Ñaây thöôøng laø moät ngaân haøng lôùn, coù uy tín treân thò tröôøng quoác teá. - Ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh (Nominated bank): thuaät ngöõ chæ chung caùc ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh, phaân coâng trong thö tín duïng. Trong tín duïng chöùng töø, ngaân haøng phaùt haønh coù khi chæ ñònh vaø cho pheùp moät ngaân haøng ôû nöôùc ngöôøi thuï höôûng thöïc hieän vieäc thanh toaùn (honoring), chieát khaáu (negotiating) boä chöùng töø cuûa ngöôøi thuï höôûng phuø hôïp vôùi quy ñònh cuaû thö tín duïng. Tuøy theo nhieäm vuï ñöôïc chæ ñònh maø teân goïi ngaân haøng naøy seõ laø: ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh thanh toaùn, chieát khaáu, chaáp nhaän hoái phieáu traû chaäm… - Ngaân haøng hoaøn tieàn (Reimbursing bank): laø ngaân haøng ñöôïc ngaân haøng phaùt haønh chæ ñònh vaø uûy quyeàn thanh toaùn giaù trò thö tín duïng cho ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh. Thoâng thöôøng ngaân haøng naøy chæ xuaát hieän khi ngaân haøng phaùt haønh vaø ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh khoâng giöõ taøi khoaûn cuûa nhau.
5 1.1.3 Nhöõng quy ñònh quoác teá ñieàu chænh phöông thöùc tín duïng chöùng töø - Nhöõng thoâng leä vaø taäp quaùn thoáng nhaát cho phöông thöùc tín duïng chöùng töø (Uniform Customs and Practices for Documentary Credits - UCP): UCP ra ñôøi nhaèm phuïc vuï cho phöông thöùc tín duïng chöùng töø. Ñaây laø moät tuyeån taäp thoâng leä vaø taäp quaùn quoác teá cuaû Phoøng Thöông maïi Quoác teá (ICC). UCP 600 ra ñôøi vaø ñöôïc aùp duïng töø giöõa naêm 2007, laø söï keá thöøa moät caùch khoa hoïc, logic vaø khaù hoaøn haûo cuaû caùc phieân baûn UCP tröôùc ñoù. - Quy taéc thoáng nhaát veà hoaøn tieàn ngaân haøng theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø (Uniform Rules for Bank – to – Bank Reimbursement Under Documentary Credits): ñöôïc xem nhö laø söï môû roäng vaø chi tieát hoaù ñieàu khoaûn 13 (thoûa thuaän veà hoaøn traû lieân haøng) cuûa UCP 600. Phieân baûn hieän haønh laø URR725 - Nhöõng thoâng leä tieâu chuaån quoác teá cuûa ngaân haøng khi xem xeùt chöùng töø theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø (International Standard Banking Practices for the examination of documents under documentary credit - ISBP): trôû thaønh vaên baûn chính thöùc cuûa ICC töø 10/2002, giaûi thích chi tieát hôn UCP, ñöôïc coi laø moät coâng cuï thöïc haønh UCP. 1.1.4 Quy trình nghieäp vuï thanh toaùn tín duïng chöùng töø Quy trình naøy ñöôïc chia thaønh hai giai ñoaïn: giai ñoaïn môû L/C (Issuance phase) vaø giai ñoaïn thöïc hieän (utilization phase).
6 1.1.4.1 Giai ñoaïn môû L/C (Issuance phase) (3) Ngaân haøng môû Ngaân haøng thoâng L/C L/C (issuing baùo (advising bank) bank) (4) Ñôn xin L/C (2) môû L/C (1) Ngöôøi baùn Ngöôøi mua (Beneficiary) Hôïp ñoàng (Applicant) Sô ñoà 1.1: Quy trình môû L/C Böôùc 1: Ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn kyù keát hôïp ñoàng ngoaïi thöông trong ñoù coù quy ñònh thanh toaùn theo phöông thöùc tín duïng chöùng töø ( L/C ). Böôùc 2: Caên cöù vaøo hôïp ñoàng mua baùn ñaõ kyù keát, ngöôøi mua laøm ñôn xin môû L/C vaø göûi cho ngaân haøng phuïc vuï mình yeâu caàu thöïc hieän. Böôùc 3: Caên cöù vaøo ñôn xin môû L/C, ngaân haøng tieán haønh thaåm ñònh roài môû L/C vaø thoâng baùo cho ngöôøi baùn bieát thoâng qua ngaân haøng thoâng baùo theo moät trong ba caùch: thö tín, ñieän Telex, ñieän Swift. Böôùc 4: Khi nhaän ñöôïc L/C töø ngaân haøng phaùt haønh, ngaân haøng thoâng baùo xaùc thaät L/C qua kyù hieäu maät. - Neáu L/C ñöôïc chuyeån baèng ñöôøng thö tín thì ngaân haøng thoâng baùo ñoái chieáu chöõ kyù treân L/C vôùi hoà sô löu tröõ cuûa mình. - Neáu L/C ñöôïc chuyeån baèng ñieän thì ngaân haøng thoâng baùo seõ kieåm tra maõ khoùa cuûa ngaân haøng phaùt haønh.
7 Sau ñoù, ngaân haøng thoâng baùo seõ chuyeån baûn chính L/C cho ngöôøi baùn (ngöôøi thuï höôûng L/C). Ngöôøi baùn kieåm tra L/C, neáu coù ñieåm naøo baát lôïi thì lieân heä vôùi ngöôøi mua ñeå tu chænh. Ngaân haøng thoâng baùo neáu ñöôïc yeâu caàu xaùc nhaän L/C thì hoï seõ xem xeùt vieäc xaùc nhaän naøy. Neáu töø choái xaùc nhaän, hoï phaûi baùo ngay cho Ngaân haøng phaùt haønh bieát. 1.1.4.2 Giai ñoaïn thöïc hieän L/C (utilization phase) (9) Tieàn Ngaân haøng môû Ngaân haøng chæ ñònh L/C (issuing bank) (nominated bank) (8) Boä chöùng töø + Thö ñoøi tieàn (9) (7) Boä chöùng (10) Tieàn Tieàn töø (6) Boä chöùng töø Ngöôøi baùn Ngöôøi mua (5) (11) Haøng (Beneficiary) (Applicant) hoùa Sô ñoà 1.2: Quy trình thöïc hieän vaø thanh toaùn L/C Böôùc 5: Ngöôøi baùn giao haøng vaø laäp boä chöùng töø theo chæ daãn trong L/C. Böôùc 6: Ngöôøi baùn xuaát trình boä chöùng töø cho ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh theo L/C Böôùc 7: Ngaân haøng ñuôïc chæ ñònh tieáp nhaän boä chöùng töø vaø kieåm tra ñoái chieáu vôùi nhöõng ñieàu khoaûn quy ñònh trong L/C, neáu chöùng töø phuø hôïp thì seõ haønh ñoäng theo ñuùng höôùng daãn cuûa ngaân haøng phaùt haønh L/C , thöôøng laø chieát khaáu
8 boä chöùng töø, töùc laø mua laïi boä chöùng töø hay öùng tröôùc tieàn cho ngöôøi baùn (neáu coù nhu caàu). Böôùc 8: Ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh chuyeån boä chöùng töø keøm phieáu göûi (covering letter), ñoàng thôøi laø thö ñoøi tieàn ñeán ngaân haøng môû L/C. Ngaân haøng ñöôïc chæ ñònh cuõng coù theå ñieän ñoøi tieàn ngay neáu L/C cho pheùp (telegraphic reimbursement claim allowed). Böôùc 9: Ngaân haøng môû L/C khi nhaän ñöôïc boä chöùng töø, kieåm tra caån thaän, ñoái chieáu vôùi nhöõng quy ñònh cuûa L/C; neáu chöùng töø phuø hôïp thì phaûi thanh toaùn ngay; neáu chöùng töø baát hôïp leä thì ñöôïc quyeàn töø choái thanh toaùn nhöng phaûi thoâng baùo baát hôïp leä cho ngaân haøng xuaát trình trong voøng 5 ngaøy laøm vieäc sau ngaøy nhaän chöùng töø ñoàng thôøi hoûi yù kieán cuûa ngöôøi mua xem coù chaáp nhaän caùc baát hôïp leä hay khoâng. Neáu ngöôøi mua chaáp nhaän thì ngaân haøng môû L/C seõ thanh toaùn. Khi nhaän ñöôïc tieàn töø ngaân haøng môû L/C, ngaân haøng xuaát trình traû cho ngöôøi baùn sau khi tröø caùc khoaûn phí lieân quan phaùt sinh nhö phí thöông löôïng, phí chuyeån chöùng töø, ñieän phí… Böôùc 10: Ngaân haøng môû L/C giao boä chöùng töø cho ngöôøi mua ñi nhaän haøng khi ñöôïc hoaøn traû ñuû tieàn. Böôùc 11: Ngöôøi mua duøng chöùng töø ñeå ñi nhaän haøng. 1.2 Phaân loaïi L/C Tuøy theo töøng tieâu chí maø ta coù nhieàu loaïi hình thö tín duïng khaùc nhau. 1.2.1 Phaân loaïi theo nghóa vuï vaø traùch nhieäm cuûa ngöôøi môû L/C - L/C coù theå huûy ngang (Revocable L/C) : Ñaây laø loaïi L/C maø beân môû tuøy tieän söûa ñoåi, huûy boû baát cöù luùc naøo tröôùc khi ngöôøi baùn giao haøng maø khoâng caàn baùo tröôùc. Loaïi L/C naøy ít ñöôïc söû duïng trong thanh toaùn quoác teá vì quaù ruûi ro ñoái vôùi ngöôøi baùn. - L/C khoâng huûy ngang (Irrevocable L/C) :
9 Laø loaïi L/C maø ngaân haøng môû L/C chæ coù theå söûa ñoåi, huûy boû khi coù söï ñoàng yù cuûa ngöôøi thuï höôûng. Theo ñieàu 2 UCP 600 töø nay trong giao dòch tín duïng chöùng töø, taát caû caùc thö tín duïng ñeàu maëc ñònh laø khoâng theå huûy ngang. - L/C xaùc nhaän (confirmed L/C): Laø L/C khoâng huûy ngang ñöôïc moät ngaân haøng uy tín ñaûm baûo vieäc traû tieàn lieân ñôùi cuøng ngaân haøng môû L/C. Loaïi L/C naøy ñöôïc yeâu caàu khi ngöôøi baùn khoâng tin töôûng vaøo khaû naêng thanh toaùn cuûa ngaân haøng môû L/C. Theo taäp quaùn caùc nöôùc chaâu AÂu, ngaân haøng xaùc nhaän traû tieàn tröïc tieáp cho ngöôøi baùn. Do vaäy, ngöôøi baùn phaûi kyù phaùt hoái phieáu ñoøi tieàn cho ngaân haøng xaùc nhaän. 1.2.2 Phaân loaïi theo thôøi haïn thanh toaùn - L/C traû ngay (L/C At Sight): Laø thö tín duïng khoâng huûy ngang, trong ñoù ngaân haøng phaùt haønh cam keát thanh toaùn cho ngöôøi höôûng lôïi ngay khi hoï xuaát trình boä chöùng töø hoaøn haûo. - L/C traû chaäm (Usance L/C): Laø thö tín duïng khoâng huûy ngang, trong ñoù ngaân haøng phaùt haønh cam keát thanh toaùn cho ngöôøi höôûng lôïi theo thôøi haïn quy ñònh trong thö tín duïng ñoù sau khi nhaän ñöôïc chöùng töø hoaøn haûo. 1.2.3 Phaân loaïi theo coâng duïng  L/C tuaàn hoaøn (Revolving L/C): Laø L/C khoâng huûy ngang trong ñoù quy ñònh khi söû duïng heát haïn ngaïch thì L/C ñöôïc phuïc hoài giaù trò ban ñaàu vaø cöù tieáp dieãn cho ñeán khi naøo hoaøn taát trò giaù hôïp ñoàng. L/C naøy ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp hai beân xuaát vaø nhaäp khaåu giao dòch thöôøng xuyeân vôùi soá löôïng vaø giaù trò khoâng thay ñoåi, khoaûng caùch giao haøng ñeàu ñaën ñeå tieát kieäm ñöôïc coâng söùc môû nhieàu L/C.
10 L/C tuaàn hoaøn coù hai loaïi : + L/C tuaàn hoaøn coù tích luõy (cumulative revolving L/C): cho pheùp doàn giaù trò giao haøng thieáu ôû ñôït tröôùc vaøo ñôït giao haøng tieáp theo trong thôøi gian hieäu löïc cuûa L/C. + L/C tuaàn hoaøn khoâng tích luõy (non-cumulative L/C) : khoâng cho pheùp buø cho phaàn thieáu huït giao haøng töø ñôït tröôùc. Ngoaøi ra, L/C tuaàn hoaøn coøn coù theå chia laøm ba loaïi: + L/C tuaàn hoaøn töï ñoäng: khi ñôït giao haøng tröôùc keát thuùc, ñôït giao haøng sau töï ñoäng phuïc hoài giaù trò maø khoâng caàn ngaân haøng môû L/C thoâng baùo laïi. + L/C tuaàn hoaøn baùn töï ñoäng: trong thôøi gian hieäu löïc, giaù trò söû duïng heát ñöôïc phuïc hoài ñeå söû duïng tieáp neáu khoâng coù thoâng baùo naøo khaùc cuûa ngaân haøng môû L/C. + L/C tuaàn hoaøn khoâng töï ñoäng: Phaûi coù thoâng baùo cuûa ngaân haøng môû L/C phuïc hoài giaù trò ñeå söû duïng tieáp  L/C chuyeån nhöôïng (Transferable L/C) Laø loaïi L/C khoâng huûy ngang trong ñoù quy ñònh quyeàn ñöôïc chuyeån nhöôïng toaøn boä hay moät phaàn giaù trò cuûa L/C cho moät hay nhieàu ngöôøi theo leänh cuûa ngöôøi höôûng lôïi ñaàu tieân, caám taùi chuyeån nhöôïng töø ngöôøi höôûng lôïi thöù hai cho ngöôøi khaùc. Khi ngöôøi höôûng lôïi thöù hai khoâng giao haøng, giao haøng khoâng ñuùng hay chöùng töø khoâng hoaøn haûo thì ngöôøi höôûng lôïi thöù nhaát phaûi chòu traùch nhieäm vôùi beân nhaäp khaåu theo hôïp ñoàng ñaõ kyù. L/C naøy ñöôïc söû duïng khi mua haøng qua caùc moâi giôùi, trung gian hay ñeå tranh thuû cheá ñoä öu ñaõi thueá quan. L/C naøy giuùp nhaø xuaát khaåu thöïc hieän caùc giao dòch maø khoâng caàn ñeán voán rieâng cuûa mình. Hieän nay, L/C chuyeån nhöôïng ñöôïc aùp duïng roäng raõi vaø phoå bieán.