ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
LÊ THỊ HOÀI THU
CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MỸ ĐỐI VỚI TRUNG ĐÔNG
DƢỚI THỜI TỔNG THỐNG BARACK OBAMA (2009 - 2012)
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quan hệ quốc tế
Giảng viên hƣớng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Thủy
Hà Nội - 2013
2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
LÊ THỊ HOÀI THU
CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MỸ ĐỐI VỚI TRUNG ĐÔNG DƢỚI
THỜI TỔNG THỐNG BARACK OBAMA (2009 - 2012)
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Quan hệ quốc tế
Mã số: 60310206
Giảng viên hƣớng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Thủy
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Thủy
Hà Nội - 2013
3
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 5
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 5
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 6
3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu .............................................. 8
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................... 7
5. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 9
CHƢƠNG 1: NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI CHÍNH SÁCH CỦA
CHÍNH QUYỀN OBAMA ĐỐI VỚI TRUNG ĐÔNG .............................. 10
1.1. Tình hình Trung Đông và sự can dự của Mỹ vào khu vực từ đầu
thập niên 1990 đến năm 2008 ................................................................... 10
1.1.1. Khái quát về khu vực Trung Đông ................................................ 10
1.1.2. Tình hình khu vực Trung Đông từ năm 1990 đến năm 2008 ....... 14
1.2. Chính sách và sự can dự của Mỹ vào khu vực Trung Đông, giai
đoạn 1990 - 2008 ........................................................................................ 17
1.2.1. Vị trí, vai trò của Trung Đông trong chiến lƣợc của Mỹ .............. 17
1.2.2. Chính sách đối với Trung Đông của các Chính quyền Bill Clinton
và G. W.Bush .......................................................................................... 19
1.3. Tình hình Trung Đông trong nhiệm kỳ 1 của Tổng thống Barack
Obama (2009 - 2012) .............................................................................. 25
1.3.1. Mâu thuẫn giữa Israel với các nƣớc trong khu vực ...................... 25
1.3.2. Tình hình Iraq và Iran ................................................................... 26
1.3.3. Những bất ổn khác trong khu vực ................................................. 28
1.4. Nhận xét .............................................................................................. 28
CHƢƠNG 2: CHÍNH SÁCH CỦA CHÍNH QUYỀN TỔNG THỐNG
OBAMA ĐỐI VỚI KHU VỰC TRUNG ĐÔNG ........................................ 30
2.1. Trung Đông trong chiến lƣợc toàn cầu của Chính quyền Barack
4
Obama ........................................................................................................ 30
2.1.1. Khái quát về chính sách đối ngoại của Chính quyền Obama ....... 30
2.1.2. Trung Đông trong chiến lƣợc an ninh quốc gia của Chính quyền
Obama ..................................................................................................... 33
2.2. Chính sách của Chính quyền Obama đối với những vấn đề chính
trong khu vực ............................................................................................. 46
2.2.1. Đối với cuộc xung đột giữa Israel và Palestine ............................ 46
2.2.2. Đối với Iraq ................................................................................... 57
2.2.3. Đối với Iran ................................................................................... 65
2.2.4. Đối với Syria ................................................................................. 73
2.3. Nhận xét .............................................................................................. 83
CHƢƠNG 3: ĐÁNH GIÁ VỀ CHÍNH SÁCH CỦA CHÍNH QUYỀN
OBAMA ĐỐI VỚI KHU VỰC TRUNG ĐÔNG ........................................ 84
3.1. Những kết quả đạt đƣợc và những hạn chế trong việc thực thi
chính sách đối với Trung Đông ................................................................ 84
3.1.1. Những kết quả đạt đƣợc ................................................................ 84
3.1.2. Những hạn chế .............................................................................. 89
3.2. Tác động của chính sách chính quyền Obama đối với tình hình
Trung Đông và đối với quan hệ của Mỹ với các nƣớc trong khu vực 100
3.2.1. Tác động đối với tình hình khu vực ............................................ 100
3.2.2. Tác động đối với quan hệ của Mỹ với các nƣớc trong khu vực. 106
3.2.3. Dự báo xu hƣớng chính sách của Mỹ đối với Trung Đông ........ 108
KẾT LUẬN .................................................................................................. 114
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 116
5
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trung Đông là khu vực có vị trí địa chiến lƣợc rất quan trọng, đƣợc
xem nhƣ là “Trung tâm của Bàn cờ thế giới” khi tiếp giáp 3 châu lục là châu
Á, châu Âu và châu Phi. Đặc biệt, từ sau Chiến tranh Thế giới lần thứ 2,
Trung Đông luôn đƣợc biết đến là một khu vực giàu có về tài nguyên thiên
nhiên, nhất là về dầu mỏ, với trữ lƣợng chiếm gần 2/3 tổng trữ lƣợng đã đƣợc
phát hiện của toàn thế giới. Đồng thời, Trung Đông cũng đƣợc coi là “lò lửa
chiến tranh” với các mối quan hệ đan xen phức tạp và là nơi sản sinh, trú ngụ
của nhiều lực lƣợng khủng bố cực đoan. Chính vì vậy, Trung Đông luôn là
khu vực thu hút sự quan tâm và cạnh tranh ảnh hƣởng của các cƣờng quốc
trên thế giới nhƣ Mỹ, Nga, Trung Quốc, EU…, trong đó Mỹ luôn đóng vai trò
là nhân tố chủ chốt, chi phối đến tình hình khu vực. Do tầm quan trọng về vị
trí địa chiến lƣợc của khu vực, cũng nhƣ quyền kiểm soát nguồn dầu lửa quan
trọng của thế giới, các nhà lãnh đạo Mỹ đã đặc biệt coi trọng khu vực Trung
Đông, luôn đặt Trung Đông là một trong những ƣu tiên hàng đầu trong chính
sách đối ngoại của mình.
Bƣớc sang thế kỷ XXI, nhất là từ sau sự kiện khủng bố 11/9/2001, Mỹ
đã điều chỉnh chiến lƣợc và phát động cuộc chiến chống khủng bố. Trung
Đông lại càng thu hút đƣợc sự quan tâm của thế giới. Với vị thế của một siêu
cƣờng, Mỹ đã dính líu vào khu vực Trung Đông tới mức hiện diện trong mọi
lĩnh vực, mọi mối quan hệ của khu vực. Ý đồ, chủ trƣơng chiến lƣợc và chính
sách của Mỹ không chỉ ảnh hƣởng đến sự phát triển của toàn khu vực, mà còn
tác động đến cả đƣờng lối đối nội và đối ngoại của các quốc gia trong khu
vực. Dƣới thời Tổng thống George W. Bush (2001 - 2008), Trung Đông là
một trong những khu vực ƣu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của
Mỹ. Tuy nhiên, chính sách diều hâu của Chính quyền Bush đã khiến cho vai