Luận văn Thạc sĩ Kinh doanh thương mại: Hoạt động đầu tư của Tập đoàn Công nghiệp- Viễn thông Quân đội Viettel tại các nước Campuchia- Lào- Myanmar

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

---------***---------

LUẬN VĂN THẠC SĨ

HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ CỦA TẬP ĐOÀN CÔNG

NGHIỆP VIỄN THÔNG QUÂN ĐỘI VIETTEL TẠI

CÁC NƯỚC CAMPUCHIA-LÀO-MYANMAR

Chuyên ngành: Kinh doanh thương mại

NGUYỄN THÙY DƯƠNG

Hà Nội – 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

---------***---------

LUẬN VĂN THẠC SĨ

HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ CỦA TẬP ĐOÀN CÔNG

NGHIỆP VIỄN THÔNG QUÂN ĐỘI VIETTEL TẠI

CÁC NƯỚC CAMPUCHIA-LÀO-MYANMAR

Ngành: Kinh doanh thương mại

Chuyên ngành: Kinh doanh thương mại

Mã số: 8340121

Họ và tên: Nguyễn Thùy Dương

Người hướng dẫn: PGS.TS Trần Thị Ngọc Quyên

Hà Nội - 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài “Hoạt động đầu tư của Tập đoàn Công nghiệp- Viễn

thông Quân đội Viettel tại các nước Campuchia- Lào- Myanmar” là đề tài nghiên

cứu độc lập, được dựa trên cơ sở tìm hiểu, phân tích và đánh giá các số liệu tại Viettel.

Các số liệu trong nghiên cứu là trung thực và tác giả chưa công bố kết quả nghiên

cứu này tại các bất cứ công trình nghiên cứu nào trước đó.

Hà Nội, ngày 08 tháng 06 năm 2020

Tác giả

Nguyễn Thùy Dương

LỜI CẢM ƠN

Để thực hiện và hoàn thành bản luận văn này, em đã nhận được sự hướng dẫn,

giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của nhiều tổ chức và cá nhân. Trước hết, em xin gửi lời

biết ơn sâu sắc đến PGS, TS. Trần Thị Ngọc Quyên đã trực tiếp hướng dẫn em trong

suốt quá trình hoàn thành luận văn. Đồng thời, em xin chân thành cảm ơn Ban Giám

Hiệu trường Đại học Ngoại Thương, các giảng viên chương trình Thạc sỹ Kinh doanh

thương mại và các thầy cô của khoa Sau Đại học đã tận tình truyền đạt những kiến

thức quý báu, giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu. Bên cạnh đó, em

cũng xin cảm ơn Ban lãnh đạo, nhân viên của Tập đoàn Viễn thông- Quân đội

(Viettel), Công ty cổ phần đầu tư Viettel Global, Viện nghiên cứu Viettel R&D đã

cung cấp thông tin, số liệu cần thiết và đóng góp những ý kiến quý báu cho em thực

hiện quá trình nghiên cứu luận văn. Mặc dù em đã có nhiều cố gắng hoàn thiện luận

văn này bằng tất cả sự nhiệt tình và năng lực của mình, tuy nhiên không thể tránh

khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những đóng góp quý báu của quý thầy cô.

Em xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 08 tháng 06 năm 2020

Tác giả

Nguyễn Thùy Dương

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................. 1

LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................................... ii

MỤC LỤC ........................................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................. v

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ..................................................... viii

LỜI MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 2

CHƯƠNG 1- MỘT SỐ LÝ LUẬN VỀ FDI VÀ HOẠT ĐỘNG FDI TẠI LĨNH VỰC

VIỄN THÔNG .................................................................................................................... 10

1.1 Một số vấn đề về lý luận về đầu tư trực tiếp nước ngoài ................................. 10

1.1.1

Khái niệm và đặc điểm ................................................................................... 10

1.1.2

Phân loại đầu tư trực tiếp ra nước ngoài ...................................................... 11

1.1.3

Động lực để doanh nghiệp thúc đẩy đầu tư ra nước ngoài ........................... 15

1.2 Cơ sở lý luận liên quan đến lĩnh vực viễn thông ................................................... 17

1.2.1 Cơ sở lý thuyết về viễn thông ............................................................................... 17

1.1.2 Phân loại dịch vụ viễn thông ............................................................................... 18

1.3 Những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động FDI ................................................ 18

1.3.1 Các nhân tố liên quan đến nước nhận đầu tư ................................................... 18

1.3.2 Các nhân tố liên quan đến nước chủ đầu tư ...................................................... 23

1.3.3 Các nhân tố liên quan đến chủ đầu tư ............................................................... 24

1.3.4 Các nhân tố thuộc môi trường quốc tế .............................................................. 25

CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ CỦA TẬP ĐOÀN VIETTEL TẠI

CAMPUCHIA- LÀO- MYANMAR GIAI ĐOẠN 2010-2020........................................ 26

2.1 Giới thiệu về Tập đoàn Viettel ........................................................................... 26

2.1.1

Quá trình hình thành và phát triển ................................................................ 26

2.1.2

Chiến lược kinh doanh từ năm 2010-2020 .................................................... 27

2.1.3

Kết quả hoạt động kinh doanh (2010-2020) .................................................. 28

2.1.4

Giới thiệu về hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài của Viettel .................. 30

2.2 Những yếu tố ảnh hưởng đến đầu tư của Viettel tại các nước thuộc khối CLMV

............................................................................................................................... 32

2.2.1

Bối cảnh thị trường viễn thông quốc tế ......................................................... 32

2.2.2

Các yếu tố liên quan đến nước sở tại ............................................................. 35

2.2.3

Các yếu tố liên quan đến chính sách khuyến khích FDI của Việt Nam ......... 58

Các yếu tố liên quan đến chiến lược đầu tư của Viettel tại 3 thị trường CLM

2.2.4

....................................................................................................................... 64

2.3 Thực tiễn đầu tư của Viettel tại thị trường 3 nước CLM ................................ 69

2.3.1

Tình hình đầu tư ra nước ngoài của Viettel tại 3 nước CLM ........................ 69

2.3.2

Phân tích đầu tư của Viettel thông qua một số dự án điển hình .................... 79

2.3.3 Mô hình SWOT của Viettel tại 3 thị trường CLM ......................................... 82

2.4 Đánh giá chung .................................................................................................... 85

2.4.1 Đánh giá hiệu quả đầu tư của Viettel tại 3 nước CLM ................................ 85

2.4.2 Hạn chế và nguyên nhân .............................................................................. 89

CHƯƠNG 3: CHIẾN LƯỢC VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH ĐẦU TƯ RA

NƯỚC NGOÀI CỦA VIETTEL TẠI 3 NƯỚC CLM .................................................... 91

3.1 Xu hướng phát triển của các doanh nghiệp viễn thông tại thị trường quốc tế

............................................................................................................................... 91

3.2 Chiến lược đầu tư của Viettel tại các thị trường quốc tế giai đoạn 2020-2030

............................................................................................................................... 92

3.2.1

Chiến lược phát triển của Viettel tại các thị trường quốc tế từ 2020-2030... 92

3.2.2

Chiến lược đầu tư của Viettel tại thị trường 3 nước CLM từ 2020-2030 ...... 94

3.3 Đề xuất giải pháp hoàn thiện đầu tư ra nước ngoài của Viettel tại các nước

CLM ............................................................................................................................... 94

KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 101

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 102

PHỤ LỤC .......................................................................................................................... 105

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Tên viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt

Thế hệ thứ ba của chuẩn công nghệ 3G Third generation technology thông tin di động

Thứ hệ thứ tư của chuẩn công nghệ 4G/LTE Four- generation technology thông tin di động

Five- generation technology Thế hệ thứ năm của chuẩn công 5G nghệ thông tin di động

Doanh thu trung bình trên một ARPU Average Revenue per user khách hàng

Association of Southeast Asian ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á Nations

Business to Customers Từ doanh nghiệp đến khách hàng B2C

Business Cooperation Contract Hợp đồng hợp tác kinh doanh BCC

Bilateral Trade Agreement Thoả thuận hợp tác song phương BTA

Base Trasmision Station Trạm thu phát sóng BTS

Bộ TT-TT Bộ Thông tin-truyền thông

CLM Cambodia-Laos-Myanmar Campuchia- Lào-Myanmar

Cambodia-Laos-Myanmar- Hợp tác bốn nước Campuchia- Lào- CLMV Vietnam Myanmar- Việt Nam

Công nghệ thông tin CNTT

Doanh nghiệp liên doanh DNLD

Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI

Gross National Product Tổng sản lượng quốc gia GNP

Merger & Acquisition Mua bán & sáp nhập M&A

Public-Private Partner Hình thức đối tác công tư PPP

Strong – Weakness- Ma trận điểm mạnh- điểm yếu- Cơ SWOT Opportunity- Threat hội- Thách thức

Trách nhiệm hữu hạn TNHH

United Nations Conference on Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương UNCTAD Trade and Development mại và phát triển

Tập đoàn Công nghiệp- Viễn thông Viettel Viettel Group quân đội

Công ty TNHH Đầu tư Quốc tế VTG Viettel Global Viettel Global

WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại quốc tế

vii

Bảng 2.1. Kết quả kinh doanh của Viettel giai đoạn 2010-2019 ......................................... 29

Bảng 2.2 Thống kê thị trường quốc tế Viettel Global (2009-2020) .................................... 32

Bảng 2.3- Các nhà cung cấp viễn thông tại Lào .................................................................. 37

Bảng 2.4- Các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông tại Campuchia ......................................... 39

Bảng 2.5- Các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông tại thị trường Myanmar (2017) ............... 41

Bảng 2.6- Thống kê GDP Lào từ 2014-2017 ....................................................................... 53

Bảng 2.7- GDP Campuchia từ 2014-2017 ........................................................................... 54

Bảng 2.8- Thống kê GDP Myanmar từ 2014-2017 ............................................................. 55

Bảng 2.9- FDI của các DN Việt Nam được cấp phép phân theo ngành kinh tế giai đoạn 2010- 2018 ..................................................................................................................................... 60

Bảng 2.10- Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài được cấp giấy phép phân theo đối tác đầu tư chủ yếu (2010-2018) ................................................................................................................... 63

Bảng 2.11- Xếp hạng chỉ số GDP bình quân đầu người các nước ASEAN năm 2019 ....... 71

Bảng 2.12- So sánh dự án thử nghiệm 4G, 5G của Viettel vào 3 nước CLM ..................... 79

Bảng 2.13- Dự án triển khai dịch vụ E-money tại 3 nước CLM ......................................... 81

Bảng 2.14- Phân tích mô hình SWOT của Viettel tại các thị trường CLM ......................... 83

DANH MỤC BẢNG

Biểu đồ 2.1 - Thị phần các nhà cung cấp di động tại Lào năm 2017 ................................... 38

Biểu đồ 2.2 - Thị phần các nhà cung cấp di động tại Myanmar năm 2018 ......................... 42

Biểu đồ 2.3- Biểu đồ XNK giữa Việt Nam và Lào (triệu USD) .......................................... 46

Biểu đồ 2.4 - Biểu đồ XNK giữa Việt Nam và Campuchia (triệu USD) ............................. 47

Biểu đồ 2.5- Biểu đồ XK và NK giữa Việt Nam và Myanamar (tính theo triệu USD) ....... 48

Biểu đồ 2.6 Tỉ lệ phân bổ lao động tại Lào theo ngành từ năm 2014-2017 ........................ 56

Biểu đồ 2.7 Tỉ lệ phân bổ lao động tại Campuchia theo ngành từ năm 2014-2017 ............ 56

Biểu đồ 2.8 Tỉ lệ phân bổ lao động tại Myanmar theo ngành từ năm 2014-2017 ............... 57

Biểu đồ 2.9- Thống kê thuê bao & Thị phần của Viettel tại các quốc gia trên thế giới ...... 86

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

viii

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN

Đề tài luận văn: "Hoạt động đầu tư của Tập đoàn Công nghiệp- Viễn thông

Quân đội Viettel tại các nước Campuchia- Lào- Myanmar" được trình bày theo

3 chương.

Phần mở đầu, tác giả đã đề cập đến tính cấp thiết của đề tài, tổng quan nghiên

cứu liên quan, mục đích nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp

nghiên cứu, và cuối cùng là bố cục của luận văn.

Trong chương 1, tác giả đã nêu một số vấn đề về cơ sở lý luận về đầu tư trực

tiếp nước ngoài và thực tiễn các hoạt động đầu tư nước ngoài của các doanh nghiệp

viễn thông trên thế giới để làm cơ sở cho các chương sau của đề tài.

Trong chương 2, tác giả tập trung đi sâu vào phân tích các hoạt động đầu tư

của Tập đoàn Viettel tại 3 thị trường Campuchia- Lào- Myanmar trong giai đoạn

2010-2020; các phương thức thâm nhập thị trường quốc tế của Tập đoàn Viettel tại

các nước CLM; phân tích mô hình SWOT và các dự án đầu tư của Tập đoàn Viettel

tại 3 thị trường này. Cuối chương này, tác giả cũng đánh giá hiệu quả đầu tư của

Viettel tại các nước CLM.

Từ cơ sở lý luận chương 1 và phân tích thực trạng chương 2, chương 3 tác giả

đóng góp các giải pháp phát triển đầu tư của Viettel tại thị trường 3 nước CLM.

Sau khi hoàn thành công trình nghiên cứu này, tác giả mong muốn được chỉ ra

sự thành công trong việc đầu tư của Viettel tại 3 thị trường Campuchia- Lào-Myanmar

cũng như đề xuất các giải pháp đầu tư cho Viettel không chỉ ở các thị trường đang

khai thác mà mở rộng ra các thị trường các nước phát triển khác để nâng cao thương

hiệu Viettel trên thị trường quốc tế.

LỜI MỞ ĐẦU

1.1 Tính cấp thiết của đề tài

Quá trình toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng trở nên sâu rộng,

đã tác động mạnh mẽ đến tất cả các quốc gia đặc biệt là các nước đang phát triển. Hội

nhập kinh tế quốc tế không chỉ tác động đến tăng trưởng và phát triển kinh tế mà còn

tác động mạnh mẽ đến nhiều lĩnh vực trong đó có đầu tư quốc tế và các lĩnh vực liên

quan đến đầu tư. Việt Nam là một quốc gia đang trong quá trình hội nhập kinh tế

quốc tế; vì thế bên cạnh việc thu hút đầu tư trong nước, các doanh nghiệp Việt Nam,

đặc biệt là những doanh nghiệp lớn muốn vươn mình ra tầm quốc tế, đã tiến hành

thực hiện việc đầu tư ra nước ngoài, đặc biệt là các nước đang phát triển & kém phát

triển.

Tập đoàn Công nghiệp- Viễn thông Quân đội (Viettel) là một trong những

doanh nghiệp viễn thông điển hình về việc tiến hành đầu tư ra thị trường nước ngoài

và đạt được những thành tựu to lớn về doanh thu cũng như mở rộng tên tuổi ra thị

trường quốc tế. Theo xếp hạng của tổ chức thương hiệu thế giới Brand Finance,

Viettel là doanh nghiệp đi đầu trong ngành viễn thông tại Việt Nam; với vị trí Top 1

tại ASEAN, Top 7 tại Châu Á và Top 30 trên thế giới. Hiện nay, Viettel đang tiến

hành đầu tư tại 10 thị trường nước ngoài ở 3 châu lục gồm Châu Á, Châu Phi, Châu

Mỹ và được đánh giá là một trong những công ty viễn thông có tốc độ phát triển

nhanh nhất thế giới.

Hơn thế nữa, trong những năm gần đây Việt Nam luôn khuyến khích các doanh

nghiệp Việt Nam tiến hành đẩy mạnh đầu tư ra nước ngoài bằng cách hỗ trợ các chính

sách về thuế và hải quan cũng như ban hành một số chính sách hỗ trợ, thúc đẩy doanh

nghiệp đầu tư ra nước ngoài nhằm mở rộng hoạt động đầu tư, kinh doanh, nâng cao

năng lực cạnh tranh, tăng khả năng hội nhập quốc tế. Cùng với đó là việc chuẩn hóa

thủ tục đầu tư và việc hoàn thiện hành lang pháp lý phù hợp bối cảnh mới của cơ quan

quản lý, tạo sự thông thoáng và giúp cơ quan quản lý nhà nước tăng cường hiệu lực

quản lý với các dự án ngoài lãnh thổ Việt Nam. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc

tế, Việt Nam có ký nhiều các bản cam kết cũng như tham gia vào các BTA, FTA với

các nước; đặc biệt là các nước ASEAN, trong đó có hợp tác CLMV giữa 4 nước

Campuchia- Lào- Myanmar- Việt Nam.

Trong giới hạn bài nghiên cứu, tác giả sẽ phân tích về các hoạt động đầu tư của

Tập đoàn Viettel tại các nước Lào, Campuchia & Myanmar – 3 nước thuộc Hợp tác

CLMV giữa Việt Nam và các nước còn lại trong khu vực ASEAN, trong giai đoạn từ

2010-2020 và chỉ ra nguyên nhân thành công của Viettel tại các thị trường trên cũng

như bài học cho các doanh nghiệp Việt Nam khi muốn vươn tầm ra thị trường thế

giới.

1.2 Tổng quan tình hình nghiên cứu

Trên thực tế, các đề tài nghiên cứu về Tập đoàn Viettel và các vấn đề xoay quanh

đến các hoạt động đầu tư ra nước ngoài luôn được lựa chọn vào trong các đề tài nghiên

cứu. Các đề tài nghiên cứu thường được đi theo các hướng chính sau:

Thứ nhất, các tác giả có xu hướng nghiên cứu về các hoạt động kinh doanh, phát

triển thương hiệu của Viettel không chỉ tại thị trường nội địa mà còn trên thế giới.

Nguyễn Thị Nhung (2019) với luận án Tiến sỹ "Xây dựng và phát triển thương

hiệu Viettel", trên cơ sở xác định khung lý thuyết về xây dựng và phát triển thương

hiệu sản phẩm dịch vụ viễn thông của doanh nghiệp, tiến hành phân tích điển hình

Viettel nhằm luận giải các nội dung cơ bản mà doanh nghiệp cần thực hiện để xây

dựng và phát triển thương hiệu sản phẩm dịch vụ viễn thông thành công. Từ đó, đề

xuất các giải pháp nâng cao giá trị thương hiệu Viettel trong nước và ngoài nước.

Luận án đã nghiên cứu lý luận về thương hiệu, xây dựng và phát triển thương hiệu

nói chung để từ đó hệ thống hóa lý luận về xây dựng và phát triển thương hiệu dịch

vụ viễn thông và kinh nghiệm xây dựng và phát triển thương hiệu dịch vụ viễn thông

của các doanh nghiệp thành công trên thế giới cũng như rút ra bài học kinh nghiệm

cho thương hiệu Viettel. Tác giả cũng nghiên cứu thực trạng xây dựng và phát triển

thương hiệu Viettel trong thời gian qua nhằm đánh giá đúng thực trạng hoạt động xây

dựng và phát triển thương hiệu Viettel, chỉ ra những thành công và tồn tại trong xây

dựng và phát triển thương hiệu cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động xây

dựng và phát triển thương hiệu Viettel. Tuy nhiên, luận án tiến sỹ mới chỉ đi sâu vào

việc xây dựng và phát triển thương hiệu dịch vụ viễn thông tại thị trường trong nước

mà chưa chỉ ra được cách phát triển thương hiệu của Viettel tại các thị trường nước

ngoài.

Thứ hai, các tác giả có xu hướng nghiên cứu về môi trường đầu tư của các nước

thuộc Hợp tác CLMV, tiêu biểu là Myanmar do Myanmar là nước mới mở cửa nền

kinh tế từ năm 2011 và có thị trường tiềm năng để đầu tư phát triển. TS. Trần Thị

Ngọc Quyên & NCS. Trịnh Quang Hưng (2016) với đề tài "Thu hút dòng vốn Đầu

tư trực tiếp nước ngoài trong bối cảnh đối mới kinh tế tại Myanmar (2011-

2015)" trên Tạp chí Kinh tế đối ngoại đã tập trung phân tích rõ thực tiễn thu hút FDI

và một số nhân tố ảnh hưởng đến thu hút dòng vốn này tại Myanmar trong bối cảnh

đổi mới nền kinh tế do Myanmar là một trong các nước thuộc Hợp tác CLMV được

đánh giá cao với triển vọng phát triển kinh tế. Năm 2011, chính phủ nước này đã

tuyên bố mở cửa nền kinh tế và cũng là mốc đánh dấu tăng trưởng ấn tượng trong thu

hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Tác giả cũng nêu ra thực trạng đầu

tư tại Myanmar trên tất cả các lĩnh vực của kinh tế, trong đó có thị trường viễn thông

cũng là một trong những thị trường tiềm năng của Viettel. Tuy nhiên, tác giả mới chỉ

ra được môi trường vĩ mô của Myanmar mà chưa đi sâu vào phân tích các trường hợp

cụ thể về đầu tư của nước này cũng như so sánh được thị trường Myanmar với các

thị trường khác trong các nước thuộc Hợp tác CLMV.

Thứ ba, các tác giả có xu hướng nghiên cứu về hoạt đồng đầu tư trực tiếp của

Viettel nói chung và tại các thị trường cụ thể. Trần Thị Thanh Lan (2013) với đề tài

nghiên cứu “Hoạt động đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Tập đoàn viễn thông

quân đội Viettel”, luận văn đã hệ thống hóa cơ sở ly luận về hoạt động đầu tư ra

nước ngoài nói chung và tổng quan về tình hình đầu tư ra nước ngoài của Viettel nói

riêng. Trên cơ sở lý thuyết, tác giả đánh giá sơ lược xem hoạt động đầu tư ra nước

ngoài của Viettel có thực sự hiệu quả hay không và lấy ví dụ cụ thể về thị trường

Mozambique để giải quyết vấn đề chiến lược mang đến thành công cho Tập đoàn

Viettel cũng như đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động đầu tư

ra nước ngoài của Tập đoàn (giải pháp toàn diện đầu tư ra nước ngoai và giải pháp

cụ thể tại thị trường Mozambique). Ngoài ra, tác giả cũng phân tích, đánh giá tình

hình, kết quả hoạt động đầu tư ra nước ngoài Viettel và đưa ra những điểm mạnh,

điểm yếu cơ hội, thách thức khi đầu tư ra nước ngoài. Tuy nhiên, đề tài mới chỉ dừng

lại việc nghiên cứu chung về tình hình đầu tư và chỉ lấy một ví dụ cụ thể về đầu tư

của Viettel tại thị trường Mozambique mà không so sánh được chiến lược của Tập

đoàn Viettel tại thị trường các nước và phân tích về chiến lược đầu tư của Tập đoàn

Viettel tại các thị trường khác nhau.

Nguyễn Mạnh Tùng (2009) với đề tài nghiên cứu “Chiến lược thâm nhập thị

trường quốc tế của Tổng công ty viễn thông quân đội Viettel” thuộc Đại học

GRIGGS, chương trình Thạc sỹ quản trị kinh doanh quốc tế, đã tập trung nghiên cứu

một số vấn đề lý luận về chiến lược thâm nhập thị trường quốc tế cũng như nghiên

cứu thực trạng chiến lược thâm nhập thị trường quốc tế của Tập đoàn Viettel và các

giải pháp nhằm hoàn thiện chiến lược. Mặc dù đã xúc tiến đầu tư vào một số thị

trường nước ngoài như Campuchia, Lào, Myanma, Cu Ba, Triều Tiên, Venezuala,

nhưng Viettel mới chỉ thực sự triển khai nhiều hoạt động tại thị trường Campuchia từ

năm 2006. Với thị trường Lào, do gặp khó khăn về việc xin cấp phép nên hiện nay

chưa có nhiều hoạt động. Còn các thị trường khác Viettel mới bước đầu đàm phán,

nghiên cứu và thành lập dự án. Do đó, trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, tác giả

chỉ tập trung vào chiến lược thâm nhập thị trường viễn thông Campuchia của Viettel.

Với đề tài trên, tác giả chưa thực sự đi sâu vào phân tích chiến lược của Viettel tại

các thị trường cụ thể cũng như chưa giới hạn được phạm vi nghiên cứu về thời gian

của đề tài. Đề tài nghiên cứu mới chỉ ra nghiên cứu về thực trạng lựa chọn phương

thức xâm nhập thị trường quốc tế và quốc gia mục tiêu là Campuchia mà không đưa

ra được việc so sánh chiến lược thâm nhập thị trường của Campuchia so với các quốc

gia cùng khu vực (cụ thể là ASEAN) hoặc các thị trường châu lục khác ( châu Phi,

châu Mỹ Latinh)

Mẫn Mạnh Tuấn (2013), với đề tài "Đầu tư trực tiếp nước ngoài của Tập

đoàn viễn thông Quân đội Viettel tại Mozambique" đã nêu cơ sở lý luận về quá

trình đầu tư dự án FDI của Viettel tại Mozambique, thực trạng về đầu tư và thị trường

viễn thông Mozambique; tóm tắt quá trình thâm nhập thị trường và sự ra đời của công

ty Movitel; đánh giá quá trình triển khai dự án viễn thông của Viettel tại Mozambique

giai đoạn từ 2011-2013 cũng như đề xuất mục tiêu, chiến lược kinh doanh của Viettel

giai đoạn 2014-2020. Với đề tài trên, tác giả Mẫn Mạnh Tuấn đã nghiên cứu sâu về

đầu tư của Viettel tại thị trường Mozambique và có thời gian nghiên cứu rõ ràng; tuy

nhiên tác giả chưa nêu được sự khác biệt về đầu tư FDI của Mozambique so với các

thị trường khác cũng như sử dụng số liệu khá cũ để phục vụ cho việc nghiên cứu của

mình.

Đề tài nghiên cứu về Tập đoàn Viettel đã được thực hiện khá nhiều nhưng để

nghiên cứu về hoạt động đầu tư của Viettel tại các nước thuộc Hợp tác CLMV thì hầu

như chưa được đề cập đến. Cho đến nay, chưa có đề tài nào đi sâu vào nghiên cứu

hoạt động đầu tư của Viettel tại các nước CLMV và so sánh chiến lược đầu tư của

Tập đoàn Viettel tại các thị trường này. Chính vì thế, việc nghiên cứu đề tài này là

điều cần thiết phải thực hiện.

Các nghiên cứu trong và ngoài nước đều có mức độ liên quan khác nhau, hỗ trợ

trong quá trình nghiên cứu. Tuy nhiên đề tài của tác giả đi sâu nghiên cứu về chiến

lược và hoạt động đầu tư của một doanh nghiệp lớn trong một lĩnh vực viễn thông tại

thị trường nước ngoài. Cơ sở thực hiện của nghiên cứu là thông qua việc tham khảo

những lý luận từ nhiều nguồn, từ nhiều nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện chúng phù

hợp với lĩnh vực kinh doanh của doanh nghiệp cụ thể là Tập đoàn Viettel.

1.3 Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

1.3.1 Mục đích nghiên cứu của luận văn

Luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề về lý luận và thực tiễn về đầu tư

của Viettel trong giai đoạn 2010-2020; cụ thể là phân tích hoạt động FDI của Viettel

tại 3 thị trường 3 thị trường Lào- Campuchia- Myanmar cũng như các yếu tố ảnh

hưởng đến hoạt động đầu tư của Viettel tại các thị trường này và đề xuất phương án

phát triển thị trường.

1.3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu

Trong khuôn khổ của luận văn, tác giả đã sử dụng cơ sở lý luận về FDI và

phân tích hiệu quả đầu tư của Viettel trong Chương I và chương II của luận văn, từ

đó đề xuất các phương án phát triển tại thị trường 3 nước CLM trong chương III.

• Hệ thống hoá cơ sở lý luận về đầu tư, tìm hiểu về đầu tư dịch vụ viễn thông di

động ra thị trường nước ngoài.

• Phân tích môi trường kinh doanh và các yếu tố ảnh hưởng đến FDI của Viettel.

• Phân tích hiệu quả đầu tư của Viettel tại 3 nước thuộc Hợp tác CLMV

• Đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư ra nước ngoài của Tập

đoàn và cụ thể tại thị trường 3 nước CLMV

1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

1.4.1 Đối tượng nghiên cứu của luận văn

Hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Tập đoàn Viettel tại 3 thị

trường Lào- Campuchia- Myanmar.

1.4.2 Phạm vi nghiên cứu

• Phạm vi không gian

Tại 3 thị trường viễn thông Đông Nam Á bao gồm Lào, Campuchia & Myanmar

thuộc Hợp tác 4 nước CLMV; bao gồm các dịch vụ về hạ tầng viễn thông và các dịch

vụ giá trị gia tăng Viettel triển khai tại 3 thị trường này.

• Phạm vi thời gian

Giai đoạn 10 năm từ 2010-2020. Đây là giai đoạn bùng nổ của Công nghệ- thông

tin và chuyển giao công nghệ; chuyển đổi các dịch vụ lên hình thức số hoá. Ngoài ra,

tác giả cũng nêu ra chiến lược của Viettel trong giai đoạn 2020-2030.

• Về nội dung nghiên cứu:

Trong hơn 10 năm đầu tư ra nước ngoài, Viettel không chỉ mang về hiệu quả kinh

doanh, thể hiện trách nhiệm xã hội ở nước sở tại, mà còn nâng tầm vị thế, thể hiện

vai trò dẫn dắt, lan tỏa bằng tư duy và tầm nhìn vượt trội. Đến thời điểm hiện tại,

Viettel đã đầu tư vào 10 thị trường nước bao gồm Lào, Campuchia, Myanmar, Đông

Timor (châu Á); Tanzania, Cameroon, Burundi, Mozambique (châu Phi) và Pê-ru,

Haiti (châu Mỹ). Trong đó, 7 thị trường kinh doanh trên 3 năm đã có lãi là

Campuchia, Lào, Đông Timor, Mozambique, Burundi, Haiti, Pê-ru và dẫn đầu về thị

trường tại một số nước. Trong khuôn khổ bài viết, tác giả sẽ đi sâu vào phân tích các

yếu tố ảnh hưởng đến đầu tư của Viettel và thực tiễn đầu đầu tư của Viettel tại thị

trường 3 nước CLM.

1.5 Phương pháp nghiên cứu

Trong giới hạn của bài viết, tác giả sử dụng các phương pháp sau để phục vụ cho

việc nghiên cứu đề tài của mình:

Phương pháp nghiên cứu định tính bao gồm phương pháp phỏng vấn với các

chuyên gia của Viettel để tìm hiểu thông tin về các hoạt động đầu tư của Viettel tại

các nước trong phạm vi nghiên cứu. Ngoài ra, tác giả cũng nghiên cứu bằng kỹ thuật

phân tích ma trận SWOT và phân tích case study theo tình huống cụ thể.

Phương pháp thu thập số liệu: thu thập và phân tích số liệu thứ cấp bao gồm:

• Tra cứu các văn bản, chính sách của nhà nước ban hành, thu thập các báo cáo

tổng kết và các nguồn số liệu thống kê về hoạt động đầu tư ra nước ngoài của

Việt Nam từ Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Thông tin- Truyền thông, Tổng cục

thống kê, phòng thương mại và công nghiệp VCCI và các nguồn website thống

kê đáng tin cậy.

• Tra cứu các tài liệu nghiên cứu hiện có về hoạt động đầu tư ra nước ngoài được

đăng tải trên các sách, báo, tạp chí, website…của các nhà khoa học, nhà quản

lý.

• Thống kê số liệu từ các báo cáo nội bộ của Tập đoàn Viettel, Viettel Global

Phương pháp phân tích, tổng hợp: Sử dụng các phương pháp phân tích thống kê,

tổng hợp, so sánh mô tả, để xác định mối quan hệ giữa các nội dung nghiên cứu, phân

tích xu hướng biến động của vấn đề nghiên cứu.

Trong khuôn khổ luận văn, tác giả kết hợp các phương pháp trên để phân tích

hoạt động đầu tư của Viettel tại 3 thị trường CLM và đề xuất các giải pháp đầu tư lâu

dài của Viettel tại các thị trường này.

1.6 Kết cấu luận văn

Để đạt được mục đích nghiên cứu của luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận và danh

mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được kết cấu thành 3 chương như sau:

Chương 1: Một số lý luận về FDI và hoạt động FDI tại lĩnh vực viễn thông

Chương 2: Phân tích hoạt động đầu tư của Tập đoàn Viettel tại 3 nước Campuchia-

Lào- Myanmar giai đoạn 2010-2020

Chương 3: Chiến lược và một số giải pháp đẩy mạnh đầu tư ra nước ngoài của Viettel

tại 3 nước Campuchia- Lào- Myanmar.

CHƯƠNG 1- MỘT SỐ LÝ LUẬN VỀ FDI VÀ HOẠT ĐỘNG FDI TẠI LĨNH

VỰC VIỄN THÔNG

1.1 Một số vấn đề về lý luận về đầu tư trực tiếp nước ngoài

1.1.1 Khái niệm và đặc điểm

FDI là chữ viết tắt của cụm từ tiếng Anh “Foreign Direct Investment” và được

dịch sang tiếng Việt là đầu tư trực tiếp nước ngoài. Có nhiều khái niệm về FDI được

định nghĩa như sau:

• Theo Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF):

Theo định nghĩa của Quỹ tiền tệ quốc tế IMF (1993) “FDI nhằm đạt được những

lợi ích lâu dài trong một doanh nghiệp hoạt động trên lãnh thổ của một nền kinh tế

khác nền kinh nước chủ đầu tư, mục đích của chủ đầu tư là giành quyền quản lý thực

sự doanh nghiệp”.

• Theo Tổ chức Hợp tác & phát triển kinh tế (OECD)

FDI – Đầu tư trực tiếp nước được thực hiện nhằm thiết lập các mối quan hệ kinh

tế lâu dài với một doanh nghiệp đặc biệt là những khoản đầu tư mang lại khả năng

tạo ảnh hưởng đối với việc quản lý doanh nghiệp bằng cách: (i) Thành lập hoặc mở

rộng doanh nghiệp hoặc mua một chi nhánh thuộc toàn quyền quản lý của chủ đầu

tư, (ii) Mua lại toàn bộ doanh nghiệp đã có, (iii) Tham gia vào một doanh nghiệp mới;

(iv) Cấp tín dụng dài hạn trên 5 năm.

• Theo Tổ chức thương mại thế giới (WTO):

Đầu tư trực tiếp nước ngoài xảy ra khi một nhà đầu tư từ một nước (nước chủ đầu

tư) có được một tài sản ở một nước khác (nước thu hút đầu tư) cùng với quyền quản

lý tài sản đó. Phương diện quản lý là thứ để phân biệt FDI với các công cụ tài chính

khác

• Theo Luật Đầu tư Việt Nam (2020)

Luật đầu tư 2020 vừa được Quốc Hội thông qua vào ngày 17/06/2020. Theo khoản

13, Điều 3, “Hoạt động đầu tư ra nước ngoài” là việc nhà đầu tư chuyển vốn đầu tư

từ Việt Nam ra nước ngoài, sử dụng lợi nhuận thu được từ nguồn vốn đầu tư này để

thực hiện hoạt động kinh doanh nước ngoài.

Từ các khái niệm trên, có thể rút ra kết luận: “Đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI

là một hình thức đầu tư quốc tế trong đó chủ đầu tư của một nước đầu tư toàn bộ hay

phần đủ lớn vốn đầu tư cho một dự án ở nước khác nhằm giành quyền kiểm soát hoặc

tham gia kiểm soát dự án đó” (Vũ Thị Kim Oanh & Nguyễn Thị Việt Hoa, Kinh tế

đầu tư, Đại học Ngoại thương, 2016). Có thể nói, đầu tư nước ngoài nhấn mạnh vào

địa điểm thực hiện hoạt động này là ở quốc gia khác với quốc gia của nhà đầu tư.

Về đặc điểm của FDI, đầu tư trực tiếp ra nước ngoài có những đặc điểm chính sau:

Một là, đây là hình thức đầu tư bằng nguồn vốn của tư nhân, nhà đầu tư có

toàn quyền quyết định đầu tư và tự gánh chịu trách nhiệm về kết quả đầu tư. Hình

thức đầu tư này ít chịu ảnh hưởng và những ràng buộc về chính trị do kết quả kinh

doanh do tư nhân chịu trách nhiệm.

Hai là, nhà đầu tư tự mình điều hành toàn bộ dự án đầu tư hoặc tham gia điều

hành dự án tại nước tiếp nhận đầu tư.

Ba là, thông qua hoạt động đầu tư trực tiếp, nước tiệp nhận đầu tư có cơ hội

được tiếp thu công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm, trình độ quản lý của nhà đầu tư.

Để tiến hành FDI ra nước ngoài, nhà đầu tư đưa vốn bằng tiền và các tài sản

hợp khác ra nước ngoài để tiến hành hoạt động đầu tư. Nhà đầu tư ra nước ngoài phải

tuân thủ theo quy định của pháp luật của nước mình và nước tiếp nhận đầu tư. Để

triển khai được đầu tư ra nước ngoài theo hình thức trực tiếp, nhà đầu tư phải có các

điều kiện sau đây: (i) có dự án đầu tư ra nước ngoài; (ii) Thực hiện đầy đủ các nghĩa

vụ tài chính đối với Nhà nước Việt Nam; (iii) Được cơ quan nhà nước quản lý đầu tư

cấp Giấy chứng nhận đầu tư.

1.1.2 Phân loại đầu tư trực tiếp ra nước ngoài

1.1.2.1 Hình thức thâm nhập

Dựa vào hình thức thâm nhập thị trường, FDI được chia thành các loại sau:

• Đầu tư mới

Theo định nghĩa của Từ điển thuật ngữ Saga, đầu tư mới (Greenfield Investment)

là một dạng của đầu tư trực tiếp nước ngoài nhằm mua trang thiết bị mới hoặc nhằm

mở rộng những trang thiết bị hiện có. Đây là mục tiêu chính của các quốc gia nhận

đầu tư bởi vì đầu tư theo hình thức này tạo ra nhà máy sản xuất mới, tạo thêm việc

làm, chuyển giao công nghệ và bí quyết, và tạo ảnh hưởng đến thương mại trên thị

trường thế giới. Với hình thức này, các nhà đầu tư, cùng với việc chú trọng khai thác

những lợi thế của địa điểm đầu tư mới, đã nỗ lực tìm cách áp dụng các tiến bộ khoa

học công nghệ, kinh nghiệm quản lý trong hoạt động kinh doanh để đạt hiệu quả cao

nhất.

• Đầu tư mua cổ phần hoặc sáp nhập, mua lại doanh nghiệp (cross-border

M&A- Mergers & Acquisition)

Nhà đầu tư thực hiện hoạt động đầu tư ra nước ngoài theo hình thức mua lại một

phần hoặc toàn bộ vốn điều lệ của tổ chức kinh té ở nước ngoài để tham gia quản lý

và thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại nước ngoài. Đối với Việt Nam, việc

thực hiện hoạt động đầu tư của tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài được thực

hiện khi nhà đầu tư nắm giữ 51% vốn điều lệ của tổ chức kinh tế (Khoản 1b, Điều 26,

Luật đầu tư 2014)

Hình thức mua cổ phần hoặc mua lại toàn bộ doanh nghiệp có ưu điểm cơ bản

là để thu hút vốn và có thể thu hút vốn nhanh, giúp phục hồi hoạt động của những

doanh nghiệp bên bờ vực phá sản. Nhược điểm cơ bản là dễ gây tác động đến sự ổn

định của thị trường tài chính. Về phía nhà đầu tư, đây là hình thức giúp họ đa dạng

hoá hoạt động đầu tư tài chính, san sẻ rủi ro nhưng cũng là hình thức đòi hỏi thủ tục

pháp lý rắc rối hơn và thường bị ràng buộc, hạn chế từ phía nước chủ nhà.

1.1.2.2 Hình thức pháp lý

Dựa theo hình thức pháp lý của Việt Nam, đầu tư trực tiếp nước ngoài được

phân chia thành các hình thức sau:

• Đầu tư 100% vốn nước ngoài

Theo khoản 16 và 17, Điều 3 Luật đầu tư 2014, công ty 100% vốn nước ngoài là

doanh nghiệp thuộc sở hữu của Nhà đầu tư nước ngoài và được Nhà đầu tư nước

ngoài bỏ vốn thành lập tại nước sở tại, tự quản lý và tự chịu trách nhiệm về kết quả

kinh doanh. Tại Việt Nam, nhà đầu tư nước ngoài được phép thành lập công ty theo

quy định của pháp luật doanh nghiệp tại Việt nam. Trước khi thành lập doanh nghiệp,

nhà đầu tư phải đáp ứng các điều kiện về vốn được quy định tại Khoản 3 Điều 22

Luật Đầu tư 2014; có dự án đầu tư và phải xin cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư

theo quy định tại Điều 37 Luật Đầu tư 2014

• Thành lập doanh nghiệp liên doanh giữa các nhà đầu tư trong nước và

nhà đầu tư nước ngoài (Joint-venture)

Đây là hình thức được sử dụng rộng rãi trên thế giới từ trước tới nay. Doanh

nghiệp liên doanh (DNLD) là doanh nghiệp được thành lập tại nước sở tại trên cơ sở

hợp đồng liên doanh ký giữa Bên hoặc các Bên nước chủ nhà với Bên hoặc các Bên

nước ngoài để đầu tư kinh doanh tại nước sở tại. Như vậy, hình thức DNLD tạo nên

pháp nhân đồng sở hữu nhưng địa điểm đầu tư phải ở nước sở tại. Hiệu quả hoạt động

của DNLD phụ thuộc rất lớn vào môi trường kinh doanh của nước sở tại, bao gồm

các yếu tố kinh tế, chính trị, mức độ hoàn thiện pháp luật, trình độ của các đối tác liên

doanh của nước sở tại... Ưu điểm của hình thức này là góp phần giải quyết tình trạng

thiếu vốn, nước sở tại tranh thủ được nguồn vốn lớn để phát triển kinh tế nhưng lại

được chia sẻ rủi ro; có cơ hội để đổi mới công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm; tạo cơ

hội cho người lao động có việc làm và học tập kinh nghiệm quản lý của nước ngoài;

Nhà nước của nước sở tại dễ dàng hơn trong việc kiểm soát được đối tác nước ngoài.

Về phía nhà đầu tư, hình thức này là công cụ để thâm nhập vào thị trường nước ngoài

một cách hợp pháp và hiệu quả, tạo thị trường mới, góp phần tạo điều kiện cho nước

sở tại tham gia hội nhập vào nền kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, hình thức này có nhược

điểm là thường dễ xuất hiện mâu thuẫn trong điều hành, quản lý doanh nghiệp do các

bên có thể có sự khác nhau về chế độ chính trị, phong tục tập quán, truyền thống, văn

hóa, ngôn ngữ, luật pháp. Nước sở tại thường rơi vào thế bất lợi do tỷ lệ góp vốn thấp,

năng lực, trình độ quản lý của cán bộ tham gia trong DNLD yếu. (Lý thuyết Bài giảng

Đầu tư quốc tế, khoa Quản trị Kinh doanh, Đại học Duy Tân, Đà Nẵng, tr.30)

• Đầu tư theo hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC)

Theo Khoản 14, Điều 3, Luật đầu tư 2020, Hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC)

là hình thức đầu tư được ký giữa các nhà đầu tư nhằm hợp tác kinh doanh, phân chia

lợi nhuận, phân chia sản phẩm mà không thành lập tổ chức kinh tế. Hình thức đầu tư

này có ưu điểm là giúp giải quyết tình trạng thiếu vốn, công nghệ; tạo thị trường mới,

bảo đảm được quyền điều hành dự án của nước sở tại, thu lợi nhuận tương đối ổn

định. Tuy nhiên, nó có nhược điểm là nước sở tại không tiếp nhận được kinh nghiệm

quản lý; công nghệ thường lạc hậu; chỉ thực hiện được đối với một số ít lĩnh vực dễ

sinh lời như thăm dò dầu khí.

Hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh không thành lập pháp nhân riêng và

mọi hoạt động BCC phải dựa vào pháp nhân của nước sở tại. Do đó, về phía nhà đầu

tư, họ rất khó kiểm soát hiệu quả các hoạt động BCC. Tuy nhiên, đây là hình thức

đơn giản nhất, không đòi hỏi thủ tục pháp lý rườm rà nên thường được lựa chọn trong

giai đoạn đầu khi các nước đang phát triển bắt đầu có chính sách thu hút FDI. Tùy

thuộc vào chủ thể của hợp đồng mà pháp luật điều chỉnh đối với hợp đồng sẽ khác

nhau. Cụ thể, hợp đồng BCC được ký kết giữa các nhà đầu tư trong nước thực hiện

theo quy định của pháp luật về dân sự hoặc được ký kết giữa nhà đầu tư trong nước

với nhà đầu tư nước ngoài hoặc giữa các nhà đầu tư nước ngoài thực hiện thủ tục cấp

Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.

• Hình thức hợp đồng đối tác công tư PPP

Để thực hiện hợp đồng PPP, nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án ký kết hợp đồng với

cơ quan nhà nước có thẩm quyền để thực hiện dự án đầu tư xây dựng mới hoặc cải

tạo, nâng cấp, mở rộng, quản lý và vận hành công trình kết cấu hạ tầng hoặc cung cấp

dịch vụ công (Theo Khoản 1, Điều 27, Luật Đầu tư 2014). Hợp đồng PPP được chia

thành 7 loại hợp đồng cụ thể bao gồm: Hợp đồng Xây dựng – Kinh doanh – Chuyển

giao (BOT); hợp đồng Xây dựng – Chuyển giao – Kinh doanh (BTO); hợp đồng Xây

dựng – Chuyển giao (BT); hợp đồng Xây dựng – Sở hữu – Kinh doanh (BOO); hợp

đồng Xây dựng – Chuyển giao – Thuê dịch vụ (BTL); hợp đồng Xây dựng – Thuê

dịch vụ – Chuyển giao (BLT); hợp đồng Kinh doanh – Quản lý (O&M).

1.1.2.3 Mục đích đầu tư

Xét về mục đích đầu tư, Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) được chia thành 2

loại: đầu tư theo chiều ngang & đầu tư theo chiều dọc

- Đầu tư trực tiếp nước ngoài theo chiều ngang: là việc một công ty tiến hành đầu

tư trực tiếp nước ngoài vào chính ngành sản xuất mà họ đang có lợi thế cạnh tranh

một loại sản phẩm nào đó. Với lợi thế này họ muốn tìm kiếm lợi nhuận cao hơn ở

nước ngoài nên đã mở rộng và thôn tính thị trường nước ngoài. Hình thức này thường

dẫn đến cạnh tranh độc quyền mà Mỹ, Nhật Bản đang dẫn đầu việc đầu tư này ở các

nước phát triển.

- Đầu tư trực tiếp nước ngoài theo chiều dọc: Với mục đích khai thác nguồn tài

nguyên thiên nhiên và các yếu tố đầu vào rẻ như lao động, đất đai của các nước nhận

đầu tư. Các nhà đầu tư thường khai thác các lợi thế cạnh tranh đó để hoàn thiện qua

lắp ráp ở nước chủ nhà. Sau đó các sản phẩm được bán trên thị trường quốc tế. Đây

là hình thức khá phổ biến của hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài tại các nước đang

phát triển (Theo Giáo trình Đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam, TS. Phùng

Xuân Nhạ)

- Đầu tư hỗn hợp (Conglomerate investment): hình thức kinh doanh hỗn hợp bao

gồm việc đầu tư vào doanh nghiệp bao gồm một công ty chính và nhiều công ty chi

nhánh thuộc nhiều ngành khác nhau, thường không có liên hệ với nhau về mặt sản

xuất cũng như thị trường. Đầu tư hỗn hợp thường là hậu quả của các biện pháp sát

nhập và thôn tính. Mặt hợp lý của loại hình công ty này là nó làm giảm rủi ro thông

qua việc tập hợp các xí nghiệp thuộc nhiều ngành nghề khác nhau thành một tập đoàn.

1.1.3 Động lực để doanh nghiệp thúc đẩy đầu tư ra nước ngoài

Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài được thúc đẩy bởi nhiều động cơ khác nhau và

là một trong những nhu cầu cơ bản của nhiều doanh nghiệp trong thời đại hội nhập

kinh tế quốc tế. Đầu tư ra nước ngoài là quyết định của doanh nghiệp nhưng quyết

định đó có thể bị tác động, thậm chí bị hạn chế bởi những chính sách quản lý, kiểm

soát, điều tiết đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Chính phủ. Tuy nhiên, Chính phủ

khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân và nhà nước tiến hành đầu tư ra nước ngoài.

Tại thị trường viễn thông, hầu hết các doanh nghiệp viễn thông đều mong muốn đầu

tư ra nước ngoài để tìm kiếm thị trường mới và mở rộng thị phần.

Theo Imad A. Moosa, giáo trình Foreign Direct Investment: Theory, Evidence

and Practice, Đại học RMIT, 2002, Trang 267-269, các động cơ chính để các doanh

nghiệp tiến hành đầu tư trực tiếp nước ngoài bao gồm:

• Tìm kiếm thị trường (The needs for market)

Khi một doanh nghiệp kinh doanh đạt đến độ bão hoà tại thị trường nội địa,

các doanh nghiệp sẽ có xu hướng tìm kiếm cơ hội để mở rộng tại thị trường nước

ngoài. Trong một số trường hợp, việc mở rộng có thể được tiến hành bằng việc thành

lập cơ sở kinh doanh mới hoặc duy trì thị trường hiện có. Với việc tự do hoá kinh tế

hiện nay, tìm kiếm thị trường được coi là động lực chính giúp thúc đẩy doanh nghiệp

tìm kiếm cơ hội đầu tư ra nước ngoài.

• Tìm kiếm hiệu quả sản xuất (The needs for product efficiency)

Việc tìm kiếm hiệu quả sản xuất bằng việc đi tìm những nước có yếu tố đầu

vào giá rẻ là một trong những nhân tố thúc đẩy các doanh nghiệp đầu tư. Ở hầu hết

các quốc gia đang phát triển, nguồn nhân công giá rẻ cũng như các nguyên liệu đầu

vào cho sản xuất ở mức thấp luôn được coi là động lực giúp các doanh nghiệp tiến

hành đổ vốn vào các thị trường nước ngoài với trình độ kinh tế thấp hơn nước đi đầu

tư.

• Nhu cầu về giảm thiểu rủi ro (The needs to minimize or diversify risks)

Yếu tố rủi ro luôn được coi là một trong những yếu tố hàng đầu đặt ra mỗi khi

doanh nghiệp tìm kiếm thị trường đầu tư. Các doanh nghiệp FDI có xu hướng tìm

những nước có tình hình chính trị ổn định và ít rủi ro để đầu tư, thay vì các quốc gia

có chính trị bất ổn.

• Nhu cầu về công nghệ (The needs for Information Technology)

Tại các quốc gia đang phát triển, nhu cầu về công nghệ luôn được coi là yếu

tố giúp các nước sở tại mở rộng chính sách thu hút FDI. Điều này được coi là động

lực giúp các doanh nghiệp có nền công nghệ cao thúc đẩy việc chuyển giao công nghệ

và đầu tư về hạ tầng công nghệ tại các quốc gia đang phát triển. Hầu hết các lý thuyết

đầu tư trực tiếp ra nước ngoài đều do nỗ lực khai thác lợi thế riêng của công ty đó

trên các thị trường nước ngoài và mở rộng thị trường kinh doanh để tìm kiếm lợi

nhuận. Các nghiên cứu thực nghiệm về đầu tư trực tiếp ra nước ngoài ở một số quốc

gia cho thấy, cả các nước phát triển lẫn các nước đang phát triển, đã góp phần củng

cố cho những kết luận của dòng lý thuyết đầu tư trực tiếp ra nước ngoài truyền thống,

đồng thời có những phát hiện mới về các yếu tố ảnh hưởng, thúc đẩy cũng như những

lợi thế của doanh nghiệp khi tiến hành hoạt động đầu tư trực tiếp ra nước ngoài.

1.2 Cơ sở lý luận liên quan đến lĩnh vực viễn thông

1.2.1 Cơ sở lý thuyết về viễn thông

Viễn thông là một hạ tầng cơ sở quan trọng của nền kinh tế và là công cụ đắc

lực cho việc quản lí, điều hành đất nước, bảo vệ an ninh quốc gia, góp phần nâng cao

đời sống văn hóa xã hội của nhân dân cũng đồng thời là ngành kinh doanh dịch vụ có

lãi. Dịch vụ viễn thông là dịch vụ truyền ký hiệu, tín hiện, số liệu, chữ viết, âm thanh,

hình ảnh hoặc các dạng khác của thông tin giữa các điểm kết cuối thông qua mạng

viễn thông. Nói cách khác, dịch vụ viễn thông là dịch vụ cung cấp cho khách hàng

khả năng trao đổi thông tin với nhau hoặc thu nhận thông tin qua mạng viễn thông

(thường là mạng công cộng như mạng điện thoại chuyển mạch công cộng, mạng điện

thoại di động, mạng internet, mạng truyền hình cáp…) của các nhà cung cấp dịch vụ

và cung cấp hạ tầng mạng.

Tuy nhiên, dịch vụ viễn thông không chỉ đơn thuần là các dịch vụ thoại mà

còn nhiều loại hình từ đơn giản đến phức tạp, là các dịch vụ âm thanh, hình ảnh,

truyền số liệu, ... Phát triển mạng lưới viễn thông không phải chỉ với tư cách là một

ngành khai thác dịch vụ mà thực sự là một trong những hạ tầng cơ sở quan trọng nhất

của nền kinh tế và nó đặt ra những yêu cầu về chọn lựa công nghệ, vốn và hiệu quả

đầu tư, nhất là ở các nước đang phát triển bắt đầu xây dựng cơ sở hạ tầng.

Với mỗi quốc gia, yếu tố quyết định đến chính sách và phương hướng phát

triển của ngành dịch vụ Viễn thông là nền tảng kinh tế quốc dân và xã hội. Các nước

lớn, đông dân có sự hấp dẫn về thị trường và qua đó có lợi thế trong lựa chọn các

hình thức hợp tác đảm bảo quyền làm chủ mạng lưới chuyển giao công nghệ tiên tiến

hơn các nước nhỏ.

Tại Điều 1, Pháp lệnh Bưu chính viễn thông số 43/2002/PL-UBTVQH ký ngày

25/05/2002, Chính Phủ xác định Bưu chính Viễn thông là ngành kinh tế, kỹ thuật,

dịch vụ thuộc kết cấu hạ tầng của nền kinh tế quốc dân. Phát triển viễn thông nhằm

đáp ứng nhu cầu phát triển nền kinh tế xã hội, góp phần nâng cao chất lượng cuộc

sống của nhân dân và đảm bảo quốc phòng an ninh. Bưu chính Viễn thông được gọi

là cơ sở hạ tầng quan trọng của đất nước, cần phải phát triển nhanh, vững chắc hiện

đại và bao phủ khắp cả nước, kể cả vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo đồng thời

góp phần đảm bảo an ninh quốc phòng.

1.1.2 Phân loại dịch vụ viễn thông

Tại Điều 3, thông tư số 05/2012/TT-BTTTT của Bộ Thông tin-truyền thông

ban hành ngày 18/05/2012, các dịch vụ viễn thông bao gồm:

- Dịch vụ viễn thông cố định bao gồm dịch vụ viễn thông cố định mặt đất, dịch

vụ viễn thông cố định vệ tinh.

- Dịch vụ viễn thông di động bao gồm dịch vụ viễn thông di động mặt đất, dịch

vụ viễn thông di động vệ tinh, dịch vụ viễn thông di động hàng hải, dịch vụ

viễn thông di động hàng không

Ngoài ra, Bộ Thông tin-truyền thông cũng phân loại dịch vụ viễn thông thành

2 loại bao gồm dịch vụ viễn thông cơ bản và dịch vụ viễn thông giá trị gia tăng (Điều

9, Nghị định 25/2011/NĐ-CP). Các dịch vụ viễn thông cơ bản bao gồm dịch vụ thoại,

dịch vụ fax, dịch vụ truyền số liệu, dịch vụ truyền hình ảnh, nhắn tin, hội nghị truyền

hình, dịch vụ thuê kênh riêng, kết nối Internet và các dịch vụ cơ bản khác theo quy

định của Bộ TT-TT. Các dịch vụ gia tăng bao gồm dịch vụ điện tử, thư thoại, dịch vụ

fax gia tăng giá trị, dịch vụ truy cập Internet & các dịch vụ giá trị gia tăng khác theo

quy định.

1.3 Những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động FDI

1.3.1 Các nhân tố liên quan đến nước nhận đầu tư

Theo WIR 1998 (World Investment Report 1998) của Hội nghị Liên Hợp

Quốc về Thương mại và phát triển (UNCTAD), những nhân tố ảnh hưởng đến các

hoạt động FDI tại môi trường đầu tư của nước nhận đầu tư bao gồm: khung chính

sách, các yếu tố kinh tế và các nhân tố tạo thuận lợi cho kinh doanh.

1.3.1.1 Khung chính sách liên quan đến FDI

Theo định nghĩa của UNCTAD, khái niệm khung chính sách bao gồm hệ thống

các quy định hành chính, luật pháp và chiến lược của nhà nước để trên cơ sở đó, chính

phủ, các cơ quan thuộc chính phủ và địa phương điều hành hoạt động của nền kinh

tế nhằm đạt được mục tiêu phát triển trong từng giai đoạn lịch sử nhất định. Khung

chính sách bao gồm 2 cấp độ: khung chính sách quốc tế (bao gồm các nhân tố thuộc

Hiệp định đầu tư song phương và đa phương, các hiệp hội, các liên kết kinh tế quốc

tế, các quy tắc Đối xử quốc gia, quy tắc Tối huệ quốc, …) và khung chính sách quốc

gia. Khung chính sách quốc gia được chia làm 2 nhóm bao gồm khung chính sách

vòng trong (những quy định về việc thành lập và hoạt động của doanh nghiệp, các

quy tắc trong Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp) và khung chính sách vòng ngoài (chính

sách liên quan gián tiếp đến FDI như chính sách thương mại, chính sách tư nhân hóa,

chính sách M&A, chính sách thuế, tài chính)

• Chính trị, xã hội

Sự ổn định chính trị xã hội đóng vai trò quyết định đối với việc thu hút vốn

đầu tư. Ổn định chính trị luôn là yếu tố hấp dẫn hàng đầu đối với các nhà đầu tư nước

ngoài. Vì có ổn định chính trị thì các cam kết của chính phủ nước chủ nhà với các

nhà đầu tư về sở hữu vốn, các chính sách ưu tiên định hướng phát triển mới được

thực hiện. Đây là những vấn đề có thể nói được nhà đầu tư quan tâm nhất vì nó tác

động mạnh mẽ đến cấc yếu tố rủi ro trong đầu tư. Trong hoạt động đầu tư, nhất là

hoạt động đầu tư nước ngoài, việc chấp nhận mạo hiểm và độ rủi ro thường đi liền

với một tỷ suất lợi nhuận cao. Ảnh hưởng của môi trường chính trị- xã hội thể hiện

rõ ở các nước có nền chính trị ổn định đã thu hút lượng vốn đầu tư nước ngoài ngày

càng tăng như: Singapore, Malaysia,… Trong hai thập kỷ cuối thế kỷ 20 nhiều hơn

hẳn vào Thái Lan và Philippines, tình hình đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc, Việt

Nam trong những năm gần đây cũng tăng lên với tốc độ cao. Điều đó tiếp tục khẳng

định giữ ổn định chính trị ngày càng trở nên quan trọng hàng đầu trong thu hút đầu

tư, đặc biệt là đầu tư nước ngoài và ngay khi đã đầu tư vào một nước nào đó mà tình

hình chính trị mất ổn định thì khả năng các nhà đầu tư sẽ phải tính đến là nên có tiếp

tục đầu tư hay chuyển đến một nơi khác an toàn hơn. Kinh nghiệm cho thấy nhiều

quốc gia có lợi thế về tài nguyên thiên nhiên, về thị trường rộng lớn nhưng lại gặp

khó khăn về thu hút vốn đầu tư nước ngoài do có xung đột về chính trị. Do vậy sự ổn

định về chính trị là yếu tố đầu tiên để nhà đầu tư xem xét việc rót vốn đầu tư.

• Các chính sách về thương mại, thuế; chính sách tài khoá và tiền tệ

Các nhà đầu tư nước ngoài luôn xem xét môi trường pháp lý vững chắc là yếu

tố hàng đầu cho các quyết định đầu tư, bao gồm một hệ thống đầy đủ các chính sách,

quy định cần thiết. đảm bảo sự nhất quán, không mâu thuẫn chồng chéo với nhau và

có hiệu lực trong thực hiện. Các nhà đầu tư nước ngoài luôn tôn trọng các quy định

về chính sách pháp luật của nước nhận đầu tư như quy định về lĩnh vực đầu tư, mức

sở hữu của nước ngoài, miễn giảm thuế đầu tư, quy định các tỷ lệ xuất khẩu, tư nhân

hóa, cạnh tranh và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, các chính sách về thương mại, tiền tệ,

thuế, thị trường hối đoái, về lao động. Các chính sách đó ảnh hưởng như sau:

- Chính sách thương mại có ảnh hưởng rất lớn đến quyết định lựa chọn địa

điểm đầu tư vì FDI gắn với sản xuất và tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ.

- Chính sách tiền tệ và chính sách thuế có ảnh hưởng quan trọng đến sự ổn

định của nền kinh tế. Các chính sách này có ảnh hưởng đến tốc độ lạm phát, khả năng

cân bằng ngân sách của Nhà nước, lãi suất trên thị trường. Các chủ đầu tư đều muốn

đầu tư vào thị trường có tỷ lệ lạm phát thấp và có các loại thuế thấp.

- Chính sách tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến giá các loại tài sản ở các nước nhân

đầu tư, giá trị các khoản lợi nhuận các chủ đầu tư thu được và năng lực cạnh tranh

của các hàng hóa xuất khẩu và các chi nhánh nước ngoài.

• Các quy định trong các hiệp định quốc tế mà các bên tham gia ký kết

Nhằm tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, nhiều tổ chức, liên kết quốc đã

được hình thành trên quy mô khu vực và thế giới. Điển hình trong đó là quy tắc Tối

huệ quốc và Đối xử quốc gia của WTO. Tối huệ quốc, viết theo tiếng anh là Most

Favored Nation (MFN), là nguyên tắc pháp lý quan trọng nhất của WTO được quy

định trong trong Hiệp định chung về thuế quan và mậu dịch 1947 (viết tắt là GATT)

áp dụng đối với ”hàng hoá”, Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (Ðiều 2 Hiệp

định GATS), và sở hữu trí tuệ (Ðiều 4 Hiệp định TRIPS). Cơ chế hoạt động của

nguyên tắc này như sau: Mỗi thành viên của WTO phải đối xử với các thành viên

khác của WTO một cách công bằng như các thành viên khác. Nếu một nước dành

cho một đối tác của mình một hay một số ưu đãi nào đó thì nước này cũng phải đối

xử tương tự như vậy đối với tất cả các thành viên còn lại của WTO sao cho tất cả các

quốc gia thành viên đều được hưởng ưu tiên giống nhau

Về nguyên tắc đãi ngộ quốc gia, viết theo tiếng anh là Nation Treatment (NT)

được quy định trong Điều III Hiệp định GATT, Điều 17 GATS và Điều 3 TRIPS.

Nguyên tắc này được hiểu là hàng hóa nhập khẩu, dịch vụ và quyền sở hữu trí tuệ

nước ngoài phải được đối xử không kém thuận lợi hơn so với hàng hoá cùng loại

trong nước. Trong khuôn khổ WTO, nguyên tắc này chỉ áp dụng đối với hàng hoá,

dịch vụ, quyền sở hữu trí tuệ mà chưa được áp dụng đối với cá nhân và pháp nhân.

1.3.1.2 Các yếu tố về kinh tế

Các yếu tố về kinh tế ở đây được hiểu là tổng thể của các nhân tố hữu hình

và vô hình cấu thành nên một nền kinh tế bao gồm:

• Tính sẵn có của nguồn nguyên liệu

Nguồn nguyên liệu được coi là một trong những yếu tố thu hút FDI của nước sở

tại. Khi các nhà đầu tư tiến hành khai thác ở một quốc gia, doanh nghiệp đó sẽ xem

xét về tính sẵn có của nguồn nguyên liệu, số lượng và chất lượng đảm bảo hoặc gần

nguồn nguyên liệu để thuận lợi cho việc khai thác và nhập khẩu nguyên liệu.

• FDI định hướng thị trường

Các yếu tố trong nhóm này bao gồm dung lượng và tăng trưởng của thị

trường; lao động sẵn có giá rẻ và có tay nghề; các cơ sở hạ tầng như hệ thống giao

thông, điện nước, thông tin liên lạc.

Để đánh giá trình độ phát triển của nền kinh tế sẽ dựa vào các yếu tố Bao gồm

về quản lý vĩ mô, cơ sở hạ tầng, chất lượng cung cấp dịch vụ cho các hoạt động kinh

doanh và mức độ cạnh tranh của thị trường. Các chỉ số kinh tế để đo lường phát triển

kinh tế bao gồm chỉ số GNP (Tổng sản phẩm quốc dân) hoặc GDP (Tổng sản phẩm

quốc nội) hoặc quy mô sản lượng quốc gia tính bình quân trên đầu người (PCI) trong

một thời gian nhất định.

Sự tăng trưởng kinh tế phụ thuộc vào 2 quá trình: sự tích lũy tài sản (vốn, lao

động và đất đai) và đầu tư những tài sản này có năng suất hơn. Tiết kiệm và đầu tư là

trọng tâm, nhưng đầu tư phải hiệu quả thì mới đẩy mạnh tăng trưởng. Chính sách

chính phủ, thể chế, sự ổn định chính trị và kinh tế, đặc điểm địa lý, nguồn tài nguyên

thiên nhiên, và trình độ y tế và giáo dục, tất cả đều đóng vai trò nhất định ảnh hưởng

đến tăng trưởng kinh tế (Chương 2, Giáo trình kinh tế học của sự phát triển, Đại học

Fullbright)

Quy mô và tiềm năng phát triển của thị trường là một trong những nhân tố

quan trọng việc thu hút đầu tư nước ngoài. Nhiều nghiên cứu cho thấy FDI là hàm số

phụ thuộc vào quy mô thị trường của nước mời gọi đầu tư. Nhằm kêu gọi và mở rộng

thị phần, các công ty đa quốc gia (MNEs) thường thiết lập các nhà máy ở các nước

dựa theo chiến lược thay thế nhập khẩu ở các nước này. Quy mô thị trường cũng là

một trong những nhân tố quyết định đến quyết định đầu tư của các doanh nghiệp.

• FDI định hướng tài sản chiến lược

Các yếu tố của nhóm này bao gồm 2 nhân tố: tài sản đặc biệt (công nghệ, phát

minh, thương hiệu) và các Hiệp định khu vực cho phép tiếp cận mạng lưới thị trường

khu vực.

1.3.1.3 Các nhân tố hỗ trợ kinh doanh

Các yếu tố hỗ trợ kinh doanh tại các nước sở tại theo UNCTAD định nghĩa bao

gồm các hoạt động xúc tiến đầu tư, dịch vụ tư vấn đầu tư tại nước sở tại; các biện

pháp khuyến khích đầu tư như miễn giảm thuế nhập khẩu, tăng thuế ưu đãi ở một số

mặt hàng ưu tiên, ưu đãi thuế nhà đất,…; các biện pháp làm giảm tiêu cực phí như

minh bạch và đơn giản hoá thủ tục hành chính, tăng hiệu quả công tác quản lý và

giảm tham nhũng; các dịch vụ sau đầu tư, các chương trình ưu đãi phát triển kinh

doanh, các dịch vụ hỗ trợ, các chương trình xúc tiến đầu tư giữa các quốc gia.

Ngoài ra, các yếu tố về vị trí địa lý và đặc điểm phát triển văn hoá-xã hội cũng là

những nhân tố tác động đến việc thu hút FDI của một nước. Các yếu tố về văn hoá-

xã hội kể bao gồm ngôn ngữ, tôn giáo, giá trị đạo đức và tinh thần dân tộc, phong tục

tập quán, thị hiếu thẩm mỹ và giáo dục. Các yếu tố này có thể là những cản trở, kìm

hãm hoặc khuyến khích các hoạt động đầu tư nước ngoài. Các yếu tố về tự nhiên bao

gồm khoảng cách, địa điểm, khí hậu, tài nguyên thiên nhiên, dân số… Đây là những

yếu tố tác động quan trọng đến tính sinh lãi hoặc rủi ro của các hoạt động đầu tư. Quá

trình đầu tư đều phải tiến hành chuyên chở hàng hóa và dịch vụ giữa các điểm sản

xuất và tiêu thụ ảnh hưởng đến giá thành và rủi ro trong quá trình vận chuyển. Chất

lượng và tính đa dạng của sản phẩm phụ thuộc vào khí hậu, mật độ dân số cũng như

tài nguyên thiên nhiên.

1.3.2 Các nhân tố liên quan đến nước chủ đầu tư

Tại các nước chủ đầu tư, Chính phủ luôn có những biện pháp khuyến khích

các doanh nghiệp của nước mình tiến hành đầu tư ra nước ngoài để tăng lợi ích kinh

tế cũng như mở rộng quy mô ra các thị trường quốc tế. Việc các doanh nghiệp tiến

hành FDI cũng làm củng cố nền kinh tế quốc dân và gia tăng tổng sản phẩm quốc gia

GNP khi lợi nhuận từ các thị trường nước ngoài đổ về. Các biện pháp khuyến khích

và tạo thuận lợi cho FDI có thể kể đến như Chính phủ các nước tham gia và các thoả

thuận hợp tác đa phương, song phương cũng như ký các hiệp định về đầu tư; Chính

phủ bảo hiểm cho các hoạt động đầu tư nước ngoài của doanh nghiệp, tăng ưu đãi về

thuế và tài chính; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư và chuyển giao công nghệ cũng

như trợ giúp tiếp cận thị trường; hỗ trợ vềthông tin đầu tư, trợ giúp kỹ thuật.

Tuy nhiên, một số quốc gia có các biện phát hạn chế đầu tư bao gồm: hạn chế

chuyển vốn ra nước ngoài để kiểm soát cán cân thanh toán, hạn chế thâm hụt; hạn

chế bằng thuế, đánh thuế đối với thu nhập của chủ đầu tư ở nước ngoài (chủ đầu tư

phải nộp thuế thu nhập hai lần cho nước nhận đầu tư và cho cả nước chủ đầu tư) và

có các chính sách ưu đãi về thuế đối với đầu tư trong nước khiến cho đầu tư ra nước

ngoài kém ưu đãi hơn, áp dụng các chính sách định giá chuyển giao để xác định lại

các tiêu chuẩn định giá; hạn chế về tiếp cận thị trường, đánh thuế cao hoặc áp dụng

chế độ hạn ngạch hay các rào cản phi thương mại khác đối với hàng hóa do các công

ty nước mình sản xuất ở nước ngoài và xuất khẩu trở lại; hoặc cấm đầu tư vào một số

nước do căng thẳng trong quan hệ ngoại giao, chính trị mà nước chủ đầu tư có thể

không cho phép chủ đầu tư nước mình tiến hành hoạt động đầu tư ở một nước nào

đó.

1.3.3 Các nhân tố liên quan đến chủ đầu tư

Để quyết định đầu tư tại một quốc gia, các chủ đầu tư cần quan tâm đến nhiều

yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp; trong đó có nhân tố chính

tác động đến quyết định đầu tư bao gồm lợi thế về quyền sở hữu (ownership

advantages) và lợi thế nội bộ hoá (Internalization advantages)

• Lợi thế về quyền sở hữu

Đây được coi là một trong những lợi thế được các chủ đầu tư xem xét khi

quyết định phương thức thâm nhập quốc tế. Lợi thế sở hữu bao gồm những nguồn

hữu hình hay vô hình được sở hữu bởi một công ty như lợi thế cạnh tranh đối với

những đối thủ trong cùng một nền công nghiệp. Lấy ví dụ khi những doanh nghiệp

tiến hành FDI vào một quốc gia, doanh nghiệp đó cần biết được lợi thế cạnh tranh

của sản phẩm của mình so với những doanh nghiệp địa phương tại đất nước sở tại.

Những công ty đó chắc chắn biết nhiều về địa thế của đất nước họ hơn là những công

ty nước ngoài biết. Vì thế, một công ty nước ngoài dự tính gia nhập vào một thị trường

mới nên chiếm hữu một vài lợi thế để có thế có phương thức thâm nhập phù hợp và

tránh những rủi ro khi tiến hành kinh doanh.

• Lợi thế nội bộ hoá

Lí thuyết nội bộ hoá do Buckley và Casson đưa ra năm 1976, lí thuyết này dựa

trên lí thuyết công ty của Coase (1937). Theo lí thuyết này, giao dịch bên trong công

ty (Internal Transaction- IT) sẽ tốt hơn giao dịch bên ngoài công ty (Market

Transaction- MT). IT tốt hơn MT khi thị trường không hoàn hảo: không hoàn hảo tự

nhiên (khoảng cách giữa các quốc gia làm tăng chi phí vận tải), không hoàn hảo mang

tính cơ cấu (rào cản thương mại như các tiêu chuẩn về sản phẩm, về môi trường; các

yêu cầu liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ). Lý thuyết nội bộ hoá cho

rằng một doanh nghiệp khi tiến hành FDI thường có hai khả năng. Khi chi phí đàm

phán, quan sát và củng cố hợp đồng với một công ty liên danh khá cao, việc sản xuất

quốc tế sẽ được nội bộ hoá trong công ty. Ngược lại, khi chi phí giao dịch thấp, các

công ty thường ký hợp đồng với các doanh nghiệp nước ngoài bằng việc nhượng

quyền thương hiệu hay cấp phép kinh doanh cho việc quản trị công ty (Trang 30,

Giáo trình Cao học Quản trị kinh doanh quốc tế, PGS.TS. Hà Nam Khánh Giao, NXB

Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, 2017)

1.3.4 Các nhân tố thuộc môi trường quốc tế

Các nhân tố thuộc môi trường quốc tế được hiểu là các yếu tố thuộc môi trường

kinh tế, chính trị, xã hội toàn cầu có ổn định hay không ổn định, có thuận lợi hay

không thuận lợi cho nước chủ đầu tư và nước nhận đầu tư cũng như cho chính chủ

đầu tư khi tiến hành hoạt động đầu tư ra nước ngoài. Tình hình cạnh tranh giữa các

nước trong thu hút FDI ảnh hưởng nhiều đến dòng chảy FDI. Để nâng cao năng lực

cạnh tranh trong thu hút FDI các nước sẽ phải cải tiến môi trường đầu tư, tạo thuận

lợi và đưa ra những ưu đãi cho FDI. Nước nào xây dựng được môi trường đầu tư có

sức hấp dẫn cao hơn thì nước đó sẽ có khả năng thu hút được nhiều FDI hơn. Cùng

với môi trường đầu tư ngày càng được cải tiến và càng có độ mở cao, dòng vốn FDI

trên toàn thế giới sẽ dễ dàng lưu chuyển hơn tăng lượng dòng chảy FDI giữa các quốc

gia.

CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ CỦA TẬP ĐOÀN

VIETTEL TẠI CAMPUCHIA- LÀO- MYANMAR GIAI ĐOẠN 2010-2020

2.1 Giới thiệu về Tập đoàn Viettel

2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển

Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông Quân đội (Viettel)

được thành lập ngày 1/6/1989 theo quyết định 189/QĐ-BQP; là

doanh nghiệp kinh tế quốc phòng 100% vốn nhà nước, chịu

trách nhiệm kế thừa các quyền, nghĩa vụ pháp lý và lợi ích hợp pháp của Tổng Công

ty Viễn thông Quân đội. Trụ sở chính của Viettel ở số 1 Trần Hữu Dực, Mỹ Đình,

Quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, Việt Nam. Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân

đội (Viettel) là doanh nghiệp quân đội kinh doanh trong lĩnh vực bưu chính - viễn

thông và công nghệ thông tin do Bộ Quốc phòng thực hiện quyền chủ sở hữu.

Viettel là Tập đoàn Viễn thông và Công nghệ thông tin lớn nhất Việt Nam,

đồng thời được đánh giá là một trong những công ty viễn thông có tốc độ phát triển

nhanh nhất thế giới và nằm trong Top 15 các công ty viễn thông toàn cầu về số lượng

thuê bao. Viettel hiện là nhà cung cấp dịch vụ viễn thông lớn nhất Việt Nam, đầu tư,

hoạt động và kinh doanh tại 13 quốc gia trải dài từ Châu Á, Châu Mỹ, Châu Phi với

quy mô thị trường 270 triệu dân, gấp khoảng 3 lần dân số Việt Nam. Bên cạnh viễn

thông, Viettel còn tham gia vào lĩnh vực nghiên cứu sản xuất công nghệ cao và một

số lĩnh vực khác như bưu chính, xây lắp công trình, thương mại và xuất nhập khẩu.

Năm 2017, Viettel đạt doanh thu 250.800 tỷ đồng với hơn 30.000 nhân viên, khách

hàng trên toàn cầu đạt 100 triệu người. Hiện nay, ngành sản xuất kinh doanh chính

củaViettel là: Viễn thông, Công nghệ thông tin, Nghiên cứu sản xuất công nghệ cao,

Xây lắp hạ tầng viễn thông. Sản phẩm kinh doanh của Viettel hướng tới 2 đối tượng

khách hàng: khách hàng cá nhân và khách hàng doanh nghiệp.

• Triết lý kinh doanh

Với triết lý kinh doanh “mỗi khách hàng là một cá nhân riêng biệt”, Viettel

đã rất chú trọng phát triển sản phẩm theo giải pháp mà khách hàng mong muốn, đây

là nền tảng cơ bản giúp Viettel xây dựng và phát triển thương hiệu trên thị trường

cung cấp dịch vụ viễn thông. Coi khách hàng là trung tâm của chiến lược sản phẩm,

mỗi sản phẩm đơn giản, đầy đủ, phù hợp với nhu cầu của mỗi khách hàng sẽ giúp

khách hàng cá nhân hay tổ chức cảm nhận được sự quan tâm mà Viettel gửi gắm

trong mỗi sản phẩm, từ đó tạo ra sự tin tưởng của khách hàng đối với thương hiệu

Viettel.

Hiện nay, Viettel đã đầu tư tại 10 thị trường nước ngoài ở 3 Châu lục

gồm Châu Á, Châu Mỹ, Châu Phi. Năm 2018, Viettel đạt doanh thu 10 tỷ USD

(234.500 tỷ VND). Viettel được đánh giá là một trong những công ty viễn thông có

tốc độ phát triển nhanh nhất thế giới.

• Văn hoá doanh nghiệp

Khẩu hiệu “Hãy nói theo cách của bạn” đã đi vào lòng tiềm thức của các khách

hàng Việt Nam và khẳng định văn hóa hướng tới khách hàng mà Viettel lựa chọn. Là

một trong các tổng công ty viễn thông trẻ, Viettel đã quan tâm đến việc xây dựng văn

hóa doanh nghiệp ngay từ những ngày đầu thành lập. Viettel có tám giá trị cốt lõi đã

được lựa chọn gọi tắt là Thực tiễn – Thách thức - Thích ứng - Sáng tạo - Hệ thống

Đông Tây - Người lính – Ngôi nhà chung Viettel.

Văn hoá doanh nghiệp là toàn bộ giá trị văn hoá được gây dựng nên trong suốt

quá trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, từ đó trở thành các giá trị, tập

quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của doanh nghiệp đồng thời chi phối tình

cảm, cách suy nghĩ và hành vi của mọi thành viên của doanh nghiệp trong việc theo

đuổi và thực hiện các mục đích. Văn hóa doanh nghiệp là tài sản vô hình, là sức mạnh

cạnh tranh của doanh nghiệp. nó đảm bảo sự trường tồn của doanh nghiệp giúp nâng

cao hình ảnh của doanh nghiệp trong tâm thức của khách hàng và xã hội. Có thể nói

Viettel có những bước phát triển thần tốc chính là nhờ văn hóa doanh nghiệp độc đáo,

được thể hiện ở giá trị cốt lõi mà doanh nghiệp này theo đuổi từ khi khai sinh (Báo

cáo Văn hoá doanh nghiệp Viettel, Báo điện tử Người Lãnh đạo Viettel,2019)

2.1.2 Chiến lược kinh doanh từ năm 2010-2020

Hơn 30 năm kể từ năm thành lập (01/06/1989), Viettel đã đạt được những thành

tựu đáng kể trong ngành viễn thông. Sau 3 giai đoạn phát triển kéo dài gần 30 năm,

từ một Công ty xây lắp (giai đoạn 1989 - 1999) trở thành một công ty viễn thông lớn

nhất Việt Nam (giai đoạn 2000 - 2010) và hiện là một Tập đoàn công nghiệp công

nghệ cao (giai đoạn 2010 - 2018). Trong giai đoạn 3 từ năm 2010-2018, Viettel đã

• Top 30 nhà mạng lớn nhất thế giới, đầu tư ra 10 nước, tổng dân số 240 triệu

đạt được những thành tựu đáng kể như:

• Trở thành Tập đoàn Công nghiệp Công nghệ cao số 1 Việt Nam.

• Là doanh nghiệp kinh doanh hiệu quả nhất Việt Nam: Doanh thu tăng trưởng

dân, duy trì vị thế là nhà mạng số 1 Việt Nam.

2,7 lần (từ 92.000 tỷ lên 252.000 tỷ); Lợi nhuận tăng trưởng 2,7 lần (từ 16.000

tỷ lên 44.100 tỷ); Nộp NSNN tăng 4,5 lần (từ 9.200 tỷ lên 41.100 tỷ). Vốn chủ

sở hữu tăng 4,5 lần (từ 28.600 tỷ lên 128.000 tỷ); Thu nhập tăng 1,9 lần. Nộp

• Đưa Viễn thông, CNTT vào mọi mặt của đời sống xã hội.

• Nghiên cứu, thiết kế, chế tạo và thương mại hoá thành công vũ khí chiến lược

thuế và ngân sách lớn nhất, lợi nhuận lớn nhất và giá trị thương hiệu cao nhất.

• Lực lượng bảo vệ an ninh mạng số 1 tại Việt Nam.

và thiết bị quân sự công nghệ cao, thiết bị mạng lưới viễn thông.

Nguồn: Báo Nội san Viettel, 2018

Trong năm 2020, Viettel đặt ra mục tiêu bên cạnh việc đảm bảo tốc độ tăng

trưởng doanh thu, lợi nhuận, sẽ thử nghiệm thành công thiết bị hạ tầng mạng viễn

thông 5G do Viettel nghiên cứu, sản xuất trên mạng lưới tại Việt Nam; đẩy mạnh tăng

trưởng thuê bao 4G với 10 triệu TB tăng thêm trong năm 2020, trong đó có 80% thuê

bao 3G chuyển dịch lên thuê bao 4G; triển khai cung cấp dịch vụ Mobile Money…

Đó cũng là một trong những mục tiêu Viettel đặt ra cho các doanh nghiệp Viettel tại

các nước trên thế giới, đặc biệt các nước thuộc Hợp tác CLMV.

2.1.3 Kết quả hoạt động kinh doanh (2010-2020)

Viettel từ khi gia nhập thị trường cho đến thời điểm hiện nay đã khẳng định

vai trò của doanh nghiệp tiên phong trong nhiều lĩnh vực và ngành nghề kinh doanh

mà Viettel theo đuổi, thành công của Viettel được phản ánh qua kết quả hoạt động

kinh doanh như sau

Bảng 2.1. Kết quả kinh doanh của Viettel giai đoạn 2010-2019

Danh

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

mục

Doanh

thu

91.561 117.000 141.000 162.886 197.000 222.700 226.558 249.500 234.000 251.000

(tỷ

VND)

Lợi

nhuận

15.500 19.000

27.000

35.000

40.000

45.800

43.200

43.936

37.600

39.000

(tỷ

VND)

Nộp

NSNN

7.628

10.000

12.000

13.586

15.000

37.000

40.396

41.140

37.000

38.450

(tỷ

VND)

24.500 25.000

25.000

27.132

28.000

50.000

53.700

Nhân lực (người)

Nguồn: Báo cáo Tập đoàn Viettel, 2019

Nhìn vào bảng 2.1 cho thấy , Viettel đạt tổng doanh thu năm 2019 hơn 251

nghìn tỷ đồng, tăng trưởng 7,5% so với 2018, chiếm 50% doanh thu toàn ngành viễn

thông; Hệ thống phân tích dữ liệu của Viettel hiện tại thuộc hàng tốt nhất ở châu Á

với 4,5/5 điểm, theo đánh giá của hãng tư vấn hàng đầu thế giới BCG. Thông tin tại

Hội nghị tổng kết năm 2019 của Tập đoàn Viettel cho biết, đây là năm đầu tiên thực

hiện chiến lược “Kiến tạo xã hội số”, Viettel hoàn thành 100% kế hoạch sản xuất kinh

doanh năm 2019, với tổng doanh thu hơn 251 nghìn tỷ đồng, chiếm 50% doanh thu

toàn ngành viễn thông. Lợi nhuận đạt hơn 39 nghìn tỷ đồng, tăng trưởng 5,5 %. Nộp

ngân sách hơn 38 nghìn tỷ đổng, tăng trưởng 2,7 %. Với tốc độ tăng trưởng 7,5%,

Viettel tiếp tục dẫn đầu, gấp gần 3 lần tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp liền sau

Viettel trong lĩnh vực viễn thông. Mức tăng này cũng cao hơn tốc độ trung bình của

toàn xã hội khi tăng trưởng GDP của Việt Nam là 7,02% - thuộc nhóm các nước tăng

trưởng cao hàng đầu khu vực, thế giới.

Tính về tỉ suất lợi nhuận trong vòng 10 năm từ 2010-2019, năm 2010 tổng

doanh thu của Viettel là hơn 91.500 tỷ; sau gần 10 năm, doanh thu đã tăng gần 3 lần,

chạm mốc hơn 251 nghìn tỷ VND. Đây cũng là cơ sở cho thấy niềm tin của khách

hàng vào thương hiệu Viettel đã mang lại cho Viettel kết quả kinh doanh ấn tượng

trong 30 năm hình thành và phát triển. Sự phát triển của thương hiệu Viettel đã tạo

công ăn việc làm cho xã hội và đóng góp vào sự tăng trưởng của GDP nước nhà, giúp

cho ngành viễn thông Viettel lần đầu tiên có tên trên bản đồ viễn thông. Ngân sách

nhà nước cũng tăng mạnh qua các năm. Năm 2018, tổng doanh thu toàn Tập đoàn

Viettel đạt hơn 234 nghìn tỷ đồng, chiếm 60% tổng doanh thu toàn ngành viễn thông

Việt Nam trong đó tổng lợi nhuận hợp nhất đạt 37,6 nghìn tỷ đồng, chiếm hơn 70%

lợi nhuận toàn ngành, nộp ngân sách nhà nước 37 nghìn tỷ đồng, chiếm hơn 70% số

tiền nộp ngân sách toàn ngành.

Điểm đáng lưu ý trong năm 2020, trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh

Covid-19, tổng doanh thu của Tập đoàn Viettel trong tháng 2/2020 vẫn tăng 12.8%

so với cùng kỳ; hoàn thành 102% kế hoạch đề ra. Với khối viễn thông trong nước,

doanh thu tăng 8.6% so với cùng kỳ. Khối viễn thông nước ngoài tiếp tục đà tăng

trưởng, tháng 2 này đã tăng 21.5% so với cùng kỳ năm ngoái. Hầu hết các thị trường

nước ngoài đều hoàn thành kế hoạch tháng, trong số đó nổi bật là Halotel (thương

hiệu Viettel tại Tanzania) hoàn thành 110% kế hoạch.

2.1.4 Giới thiệu về hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài của Viettel

• Đơn vị phụ trách hoạt động đầu tư ra nước ngoài của Viettel

Viettel Group là Tập đoàn viễn thông lớn với nhiều chi nhánh công ty; mỗi

công ty phụ trách kinh doanh các sản phẩm và dịch vụ khác nhau. Trong đó, Viettel

Global là đơn vị phụ trách các hoạt động đầu tư của Viettel ra thị trường nước ngoài.

Tổng Công ty Cổ phần Đầu tư Quốc tế Viettel (Viettel Global) được thành lập vào

ngày 24 tháng 10 năm 2007 theo Giấy Chứng nhận Đăng ký Kinh doanh số

0102409426 cấp bởi Phòng Đăng ký kinh doanh, Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Hà Nội

(Sơ đồ tổ chức theo phụ lục 1.3). Mục tiêu kinh doanh chính của Viettel Global là

đầu tư vào các dự án viễn thông tại thị trường nước ngoài, mở rộng phạm vi hoạt

động; nâng cao năng lực cạnh tranh; mở rộng quy mô thị trường chuẩn bị cho hoạt

động nghiên cứu, sản xuất. Sau hơn 10 năm hoạt động, vốn điều lệ của Viettel Global

tăng từ 960 tỷ lên đến hơn 30 nghìn tỷ đồng, là nhà đầu tư viễn thông quốc tế lớn nhất

Việt Nam, nằm trong top 30 công ty viễn thông có số lượng khách hàng lớn nhất thế

giới.

Có thể thấy sau hơn 10 năm tiến hành các hoạt động FDI ra nước ngoài, Viettel

cũng đạt được những cột mốc nhất định trong việc đầu tư. Sơ đồ dưới đây sẽ mô tả

các mốc thành tựu của Viettel Global tại các thị trường khác nhau.

• Các thương hiệu Viettel trên toàn cầu

Tính đến thời điểm hiện tại, thương hiệu Viettel đã đầu tư tại tất cả 10 quốc

gia trên thế giới (không kể đế Việt Nam). Trong số đó, Viettel Global quản lý trực

tiếp 9 thị trường quốc tế (riêng Bitel tại thị trường Peru thuộc Viettel Group quản lý)

và trở thành nhà mạng số 1 về thị phần tại 5 quốc gia bao gồm Campuchia, Lào,

Burundi, Đông Timor và Mozambique. Theo số liệu báo cáo Viettel 2018, Viettel

Global ghi nhận tổng dân số các thị trường đang kinh doanh là 210 triệu người và đạt

42 triệu thuê bao, tăng 7% so với năm 2017. Doanh thu các thị trường năm 2018 đạt

gần 1,19 tỷ USD

Bảng 2.2 Thống kê thị trường quốc tế Viettel Global (2009-2020)

STT Tên thương hiệu Quốc gia Khai trương Thị phần

1 Campuchia 02/2009 38.5%

2 Lào 10/2009 53%

3 Haiti 09/2011 35%

4 Mozambique 05/2012 33%

5 Đông Timor 07/2013 55%

6 Cameroon 09/2014 29%

7 Burundi 03/2015 52%

8 Tanzania 10/2015 11%

9 Myanmar 06/2018 14%

Nguồn: Báo cáo Viettel Global, 2018

2.2 Những yếu tố ảnh hưởng đến đầu tư của Viettel tại các nước thuộc khối

CLMV

2.2.1 Bối cảnh thị trường viễn thông quốc tế

Trong giai đoạn 2010-2020, công nghệ luôn là yếu tố đặt lên hàng đầu đối với

các tổ chức doanh nghiệp không chỉ ở lĩnh vực viễn thông mà còn ở các lĩnh vực

khác. Cho đến bây giờ, thế giới đã qua ba cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lớn. Thứ

nhất, cách mạng công nghiệp 1.0 (1784) là sự xuất hiện của động cơ hơi nước. Động

cơ hơi nước tác động trực tiếp đến các ngành nghề như dệt may, chế tạo cơ khí, giao

thông vận tải. Động cơ hơi nước được đưa vào ôtô, tàu hỏa, tàu thủy, mở ra một kỷ

nguyên mới trong lịch sử nhân loại. Thứ hai, cách mạng công nghiệp 2.0 (1870) là

khi động cơ điện ra đời, mang lại cuộc sống văn minh, năng suất tăng nhiều lần so

với động cơ hơi nước. Thứ ba, cách mạng công nghiệp 3.0 (1969) là khi bóng bán

dẫn, điện tử, kết nối thế giới liên lạc được với nhau. Vệ tinh, máy bay, máy tính, điện

thoại, Internet… là những công nghệ mà hiện nay chúng ta đang thụ hưởng. Thời đại

ngày nay là thời đại của cuộc Cách Mạng công nghiệp 4.0; với sự kết hợp cao độ giữa

hệ thống siêu kết nối vật lý và kỹ thuật số với tâm điểm là Internet, vạn vật kết nối

(IoT) và trí tuệ nhân tạo. Trong bối cảnh hiện nay, việc đón đầu công nghệ luôn là

một trong những yếu tố quyết định tới thành công của doanh nghiệp. Đối thủ của các

nhà mạng trong nước không còn là những nhà mạng cạnh tranh nội địa mà còn là các

công ty đa dịch vụ xuyên biên giới, các nhà mạng có vốn đầu tư nước ngoài,… Các

nhà mạng viễn thông rất cần thiết phải tự chuyển mình thành các nhà cung cấp dịch

vụ, đáp ứng theo nhu cầu và xu hướng của thị trường.

Tại thị trường viễn thông Châu Á, có thể thấy các quốc gia lớn như Trung

Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản đều có những doanh nghiệp viễn thông lớn luôn đứng

xếp hạng đứng đầu trong số các nhà mạng tên tuổi trên thế giới. Lấy ví dụ về Hàn

Quốc, quốc gia tiên phong không chỉ ở khu vực Châu Á- Thái Bình Dương mà còn

trên toàn thế giới về việc tái cấu trúc và đẩy mạnh các dịch vụ thông tin di động mới.

Theo các báo cáo của Budde Comm, Australia (hãng nghiên cứu về thị trường viễn

thông lớn nhất trên mạng Internet hiện nay) cũng như Strand Consulting của Đan

Mạch, doanh thu bình quân trên từng thuê bao (ARPU – Average Revenue Per User)

của Hàn Quốc hiện đã ngang bằng với các nước phát triển phương Tây (xấp xỉ 25

USD/thuê bao/tháng), đặc biệt là Tây Âu, mặc dù thu nhập bình quân đầu người (GDP

per capita) của Hàn Quốc năm 2014 mới chỉ bằng khoảng 1/3 so với các nước phát

triển phương Tây. Sở hữu con số ấn tượng như trên là do Hàn Quốc đã tiên phong

trong việc cung cấp các dịch vụ phi-thoại và phi-tin nhắn, trên cơ sở triển khai mạng

dữ liệu tốc độ cao 4G-LTE từ rất sớm. Các dịch vụ nội dung dành cho người dùng

cuối (end-user) rất phong phú và đa dạng, đặc biệt là các nội dung về giải trí, giáo

dục, chăm sóc sức khoẻ, thẩm mỹ, du lịch, thương mại điện tử, tài chính điện tử…

Tại Hàn Quốc, các doanh nghiệp viễn thông lớn như SK Telecom, Korea Telecom

đều sở hữu lượng khách hàng doanh nghiệp rất lớn bằng việc cung cấp các dịch vụ

chất lượng cao phục vụ tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như điện

toán đám mây, lưu trữ và bảo toàn, bảo mật dữ liệu và các giải pháp dựa trên nền tảng

location-based cũng như các giải pháp liên quan đến hạ tầng doanh nghiệp. Việc xây

dựng mạng dữ liệu di động tốc độ cao là điều “bắt buộc phải làm để vượt qua sự bão

hoà của dịch vụ thoại và tin nhắn trong tương lai không xa” (Jho Whasun, Building

Telecom Markets, Viện Kinh tế Chính trị Châu Á – Thái Bình Dương, Hàn Quốc,

1995).

Tại thị trường viễn thông ASEAN, xu hướng công nghệ số cũng là một trong

những xu hướng mà các nhà mạng viễn thông Đông Nam Á đang hướng tới. Doanh

thu trung bình trên mỗi người dùng (ARPU) từ các cuộc gọi thoại ngày càng sụt giảm,

tạo đà cho sự gia tăng việc sử dụng dữ liệu di động – nền tảng cần thiết để truy cập

vào các ứng dụng như gọi và nhắn tin trực tuyến, phát video và nhạc trực tuyến hay

các mạng truyền thông xã hội. Theo thống kê gần đây, số lượng người dùng di động

thông minh (smart phone) gia tăng đáng kể so với những người dùng các sản phẩm

di động truyền thống (nghe, gọi thoại). Thế hệ dân số trẻ (hơn một nửa dưới 45 tuổi)

của ASEAN cũng được cho là một yếu tố quan trọng góp phần vào sự phát triển của

hệ sinh thái viễn thông kỹ thuật số trong khu vực. Vì thế, việc đón đầu nghiên cứu

trong công nghệ là một trong những điều kiện tiên quyết giúp doanh nghiệp viễn

thông phát triển trong thời đại công nghệ số.

Mới đây, Brand Finance- nhà tư vấn định giá thương hiệu hàng đầu thế giới

đã công bố danh sách 150 nhà mạng giá trị lớn nhất thế giới 2020. Theo công bố,

Viettel xếp thứ 28 trên bảng xếp hạng các thương hiệu nhà mạng; tăng 9 bậc so với

năm 2019 với giá trị thương hiệu đạt 5,8 tỷ USD, đứng thứ số 1 tại Đông Nam Á và

thứ 9 tại Châu Á. Theo đánh giá của tổ chức Brand Finance, chỉ số sức mạnh thương

hiệu được đánh giá dựa trên các yếu tố gồm: Danh tiếng thương hiệu, sự hài lòng của

nhân viên đối với thương hiệu và mức đầu tư của thương hiệu vào hoạt động

marketing.

Về chỉ số thương hiệu của Viettel, năm 2019 Viettel xếp hạng ở vị trí 37 trên

bảng định giá thương hiệu các thị trường viễn thông trên thế giới. Tuy nhiên, chỉ 1

năm sau đó, Viettel vươn lên tăng lên thứ hạng số 28 với độ tăng trưởng đạt 34.4%

(Theo bảng Phụ lục 1.1) Với chiến lược kinh doanh hiệu quả và chú trọng đầu tư vào

công nghệ, Viettel tiếp tục khẳng định sức mạnh của mình trên bản đồ viễn thông thế

giới. Theo bảng danh sách, Viettel xếp trên hạng các nhà viễn thông lớn như SK

Telecoms (Hàn Quốc), Airtel (Ấn Độ), AIS (Thái Lan), Singtel (Singapore). Ba hãng

viễn thông có thứ hạng cao nhất bao gồm Verizon (Mỹ), AT&T (Mỹ) và China

Mobile (Trung Quốc).

Trong số các nhà mạng dẫn đầu thương hiệu tại thị trường trên thế giới, Viettel

hiện tại có tất cả 10 thành viên, tại 10 quốc gia với kinh nghiệm 11 năm triển khai

dịch vụ di động; Vodafone (thương hiệu viễn thông Anh, xếp hạng thứ 9) có tất cả

26 thành viên tại 26 quốc gia với 30 năm kinh nghiệm; tập đoàn Telenor ( thương

hiệu viễn thông Na Uy, xếp hạng thứ 24) với 17 thành viên/17 quốc gia với hơn 20

năm kinh nghiệm triển khai di động (Báo cáo Viettel IDC, 2019). Không chỉ vậy,

Softbank (thương hiệu viễn thông Nhật Bản, xếp hạng thứ 10 ) cũng là một doanh

nghiệp tích cực đầu tư ra nước ngoài với việc đầu tư hàng trăm tỷ USD vào các công

ty công nghệ trên thế giới với các thương vụ thâu tóm Boston Dynamics và ARM,

hay rót vốn lớn vào những công ty như Uber, Grab, Slack, SoFi và We Company. Có

thể kết luận rằng, các công ty có thương hiệu càng mạnh thì số các thương vụ M&A

cũng như các thành viên công ty nước ngoài càng lớn. Hoạt động đầu tư ra nước ngoài

không chỉ giúp các doanh nghiệp viễn thông mở rộng thị trường; tăng số lượng thuê

bao mà còn tăng thương hiệu trên thị trường quốc tế.

2.2.2 Các yếu tố liên quan đến nước sở tại

2.2.2.1 Đặc điểm môi trường viễn thông các nước CLM

• Môi trường viễn thông Lào

Trong số các quốc gia Đông Dương, Lào tham gia vào thị trường viễn thông tương

đối muộn, sự cạnh tranh mới chỉ bắt đầu có từ năm 2002 với một số lượng nhà khai

thác hạn chế. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng trên thị trường viễn thông Lào rất nhanh

chóng. Từ đầu năm 2003, do sự tham gia và nguồn vốn đầu tư của các nhà khai thác

nước ngoài, thị trường viễn thông Lào bắt đầu phát triển, số thuê bao tăng gấp 7 lần

chỉ trong hai năm sau đó.

Theo thống kê của Viện nghiên cứu Viettel, hiện nay sóng viễn thông đã phủ khắp

148 quận huyện của 18 tỉnh thành tại Lào, chiếm 95% tổng số làng bản của cả nước.

Trong đó, mạng lưới Internet 3G và 4G chiếm 80%; Lắp đặt và phát triển hệ thống

dịch vụ hơn 1300 máy chủ ảo; Cung cấp hơn 200 Hosting cho các Website tại Lào;

Củng cố và xây dựng lại trung tâm chứng nhận công nghệ quốc gia. Năm 2018, ngành

Bưu chính viễn thông Lào có thu nhập tổng cộng 3.428 tỷ Kíp, tăng 7% so với năm

2017, thực hiện nộp ngân sách 824.32 tỷ Kíp.

Theo báo cáo trong hội nghị tổng kết ngành Bưu chính Viễn thông năm 2018 và

phương hướng năm 2019, ngành Bưu chính viễn thông Lào đang từng bước nâng cao

vị trí, vận động phát triển mạnh mẽ và góp phần quan trọng trong nền kinh tế đất

nước và quá trình hội nhập quốc tế của Lào trong những năm gần đây. Chính Phủ

cũng yêu cầu ngành Bưu chính viễn thông nâng cấp cơ sở hạ tầng để đáp ứng các

công nghệ mới phổ biến trên thế giới có khả năng tiếp cận và sử dụng tại Lào như

Big Data, công nghệ Block Chain, hạ tầng viễn thông 5G. Ngoài ra, việc mở rộng

mạng lưới phủ sóng viễn thông đến vùng sâu, vùng xa cũng cần đặc biệt chú trọng.

Việc hiện đại hóa hạ tầng viễn thông cùng hạ tầng giao thông vận tải là 2 yếu tố quan

trọng hàng đầu trong mục tiêu đưa Lào trở thành trung tâm kết nối khu vực.

Bên cạnh những cơ hội, thách thức của ngành Bưu chính viễn thông Lào vẫn là

chuyển dịch nền kinh tế chủ yếu hoạt động với hình thức cổ điển, các doanh nghiệp

chưa bắt kịp các công nghệ số ứng dụng vào hoạt động kinh doanh, từ đó gây khó

khăn cho việc tiếp cận với thị trường bên ngoài.

Tại thị trường viễn thông Lào, hiện tại các tất cả 7 nhà mạng đang cung cấp dịch

vụ điện thoại cố định, di động và Internet; được thể hiện tại bảng sau:

Bảng 2.3- Các nhà cung cấp viễn thông tại Lào

Thời gian Nhà cung cấp DV Công nghệ Dịch vụ cung cấp cung cấp

1.Lào Telecom Co., Điện thoại cố

Ltd (LTC), liên danh GSM900/1800 định, di động và 1994 giữa công ty Thái (14,4 Mbit /s) Internet

Lan và Lào

Điện thoại cố 2.Enterprise of GSM900/1800 (7 định, di động và Telecom Lao (ETL), 2002 Mbit/s) Internet liên danh Trung

Quốc và Lào.

Điện thoại cố 3. Star Telecom Co., GSM900/1800 (7 định, di động và Ltd (Unitel), liên 2009 Mbit/s) Internet doanh Viettel &

Laos Asia Telecom

GSM900/1800 4. Millicom Lao Co.

UMTS, HSPA+ Di động & Ltd (Tango, Tigo, 2003 (21Mbit/s) WiMAX Internet (Wimax) Beeline)

CDMA 2000-1X EV- 5. Skytel & Net Co., 2006 DO Internet (Wimax) Ltd

6. Planet Co., Ltd 2000 Internet (Wimax)

7. Lanexang Internet 2001 Internet (Wimax) Co., Ltd

Nguồn: Business Monitor International,

2018

Ngoài thị trường điện thoại cố định, cùng với sự bùng nổ của thị trường điện thoại di

động trên thế giới, thị trường điện thoại di động tại Lào có những bước phát triển

nhanh chóng. Hiện nay, Lào đã có 4 nhà cung cấp dịch vụ điện thoại di động: ETL,

Lao Telecom, Star Telecom và Millicom với thị phần lớn nhất thuộc về StarTel

14.340%

56%

21.860%

Star Telecom (Unitel, liên danh Việt Nam & Lào)

Lao Telecom (

ETL

Khác

Biểu đồ 2.1 - Thị phần các nhà cung cấp di động tại Lào năm 2017

Nguồn: Bộ Thông tin truyền thông, 2018

Nhìn vào biểu đồ có thể thấy rằng Unitel là thương hiệu có thị phần cao nhất trong

số các nhà cung cấp viễn thông tại thị trường Lào mặc dù mới ra nhập thị trường vào

cuối năm 2009. Với dân số trên 6 triệu người, Lào là một thị trường có nhu cầu lớn

về các mặt hàng thực phẩm ăn liền, ngũ cốc, đồ nhựa, các sản phẩm sứ vệ sinh và đặc

biệt là các dịch vụ liên quan đến viễn thông. Tuy nhiên nhìn chung, so với các nước

khác trong khu vực ASEAN, sự phát triển của lĩnh vực viễn thông tại Lào vẫn đang

ở giai đoạn bắt đầu, mức tiêu thụ còn thấp và giới hạn chủ yếu ở các thành phố lớn.

Nguyên nhân là do trình độ dân trí, dân số không đông, sức mua và thu nhập của

người dân Lào chưa cao. Tuy nhiên, với sự với sự xuất hiện của các nhà cung cấp

liên doanh với nước ngoài, tỷ lệ người dân được tiếp cận với các dịch vụ viễn thông

như Internet, điện thoại tăng lên đáng kể. Cùng với tốc độ phát triển nhanh chóng của

nền kinh tế, nhu cầu của Lào về các dịch vụ viễn thông có xu hướng tăng nhanh, đòi

hỏi các nhà cung cấp phải áp dụng các công nghệ mới nhằm thỏa mãn nhu cầu của

người dân

• Môi trường viễn thông Campuchia

Viễn thông của Campuchia đặc biệt là bưu điện, điện báo và các dịch vụ điện tín

được quản lý bởi Bộ Bưu chính - Viễn thông Campuchia, giao thông và bưu chính đã

được phục hồi tại phần lớn đát nước từ những năm 1980 trong thời Cộng hòa Nhân

dân Campuchia sau khi bị gián đoạn dưới thời Khmer đỏ. Tuy nhiên, thị trường viễn

thông Campuchia bắt đầu có cấu trúc phức tạp hơn và cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Trước năm 2008, thị trường viễn thông chỉ bao gồm 4 nhà mạng lớn có khả năng mở

rộng thị trường. Tuy nhiên, Chính phủ Campuchia đã duy trì môi trường pháp lý ổn

định và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế để thu hút khu vực đầu tư viễn thông tư nhân.

Bảng số liệu dưới đây cung cấp những thông tin chi tiết về các doanh nghiệp cạnh

tranh tranh trong ngành viễn thông tại Campuchia

Bảng 2.4- Các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông tại Campuchia

Nhà cung cấp Quốc gia đầu tư Nền tảng công nghệ

CamGSM GSM900/1800Mhz, 3G Campuchia,

Luxembourg

Mfone Campuchia, Thái Lan EGSM900/

GSM1800Mhz/CDMA450MHz,3G

Cadcomms Campuchia 3G

HACL Malaysia GSM900/1800Mhz, 3G

Viettel Cambodia Việt Nam GSM900/1800Mhz, 3G

(VTC)

GT-TELL Campuchia CDMA 800MHz

Sotelco Nga EGSM900/ GSM1800Mhz

Nguồn: Telecom Infrastructure- Bộ Bưu chính viễn thông Campuchia

• Môi trường viễn thông Myanmar

Từ trước năm 2013, thị trường viễn thông Myanmar được độc quyền bởi nhà mạng

MPT (Myanmar Post & Telecommunication) thuộc sở hữu của nhà nước cung cấp

dịch vụ viễn thông cho người dân Myanmar. Tuy nhiên, từ sau năm 2013, Chính phủ

Myanmar chính thức phá vỡ thế độc quyền nhà nước trong lĩnh vực viễn thông bằng

việc cấp phép cho các công ty tư nhân viễn thông tham gia để tạo cạnh tranh. Với nỗ

lực thúc đẩy phát triển thông tin liên lạc, Chính phủ Myanamar đã ký thông qua luật

Viễn thông 2013 thay thế toàn diện cho các luật viễn thông trước đó bao gồm The

Myanmar Telegraph Act No. 13 (từ tháng 10/1985) và The Myanmar Wireless

Telegraph Act No. 17 (tháng 1/1934). Theo đó, chính phủ tạo điều kiện hết sức thu

hút các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào việc xây dựng mạng 3G và 4G tại

Myanmar nhằm tạo ra một thị trường cạnh tranh hơn và thúc đẩy lĩnh vực viễn thông

ngày càng hiện đại hóa bắt kịp xu hướng trên thế giới hơn

Myanmar là thị trường mới nổi của ASEAN với nền kinh tế đang phát triển và

thay đổi nhanh chóng, đặc biệt là về viễn thông khi hầu hết người dân đã dùng di

động. Được xem là “mỏ vàng cuối cùng” của Đông Nam Á chờ đợi khai thác,

Myanmar là thị trường hấp dẫn các nhà đầu tư hàng đầu khu vực và thế giới. Theo

đánh giá của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Myanmar có thể tăng quy mô nền kinh tế gấp

4 lần, lên 200 tỷ USD vào năm 2030, đang bứt tốc mạnh mẽ trong lĩnh vực viễn thông

và công nghệ thông tin.

Theo báo cáo từ Bộ Thông tin- Truyền thông Myanamr, từ một quốc gia có tỷ

lệ sử dụng điện thoại di động thấp nhất thế giới, sau khi mở cửa, tỷ lệ sim di

động/người dân tại Myanmar tăng từ 10% lên gần 90% sau 3 năm, trong đó, tổng số

lượng thuê bao data tăng từ 600.000 lên tới hơn 16 triệu.

Trước khi mạng Mytel của Viettel gia nhập thị trường Myanmar, đến năm

2016, có 3 nhà mạng khai thác viễn thông tại Myanmar bao gồm MPT (Công ty do

Nhà nước Myanmar quản lý), Telenor (công ty vốn đầu tư của Thuỵ Sỹ) và Ooredoor

(công ty của Quatar).

Bảng 2.5- Các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông tại thị trường Myanmar (2017)

Tên nhà Hình thức đầu tư Thị phần Đặc điểm mạng

Từ năm 1993-2012: Công

ty viễn thông thuộc sở hữu

của nhà nước, cung cấp độc

quyền dịch vụ viễn thông

Từ năm 2013: MPT đã

được chính phủ Myanmar

Thị phần: tái cấu trúc lại và ký hợp Công ty thuộc nhà

50.5% đồng liên danh với nhà nước Myanmar, MPT mạng KDDI/Sumimoto Nhật liên danh với nhà Vùng phủ 3G: Bản và vẫn giữ nguyên tên mạng của Nhật Bản 90% ban đầu là MPT

Cơ sở hạ tầng: cũ, lạc hậu,

chỉ tập trung phát triển ở các

thành phố lớn

Hình thức phân phối: Qua

đại lý

Lợi thế: Nguồn vốn dồi dào

và kinh nghiệm đầu tư quốc Thị phần: 33%

tế lâu năm Doanh nghiệp viễn thuê bao di

thông của Thuỵ Sỹ, động tại Chiến lược đầu tư: Triển Telenor vào thị trường Myanmar khai đồng thời mạng 2G và Myanmar từ tháng 3G Vùng phủ 3G: 6/2013

34.6% Hình thức phân phối: Qua

đại lý

Lợi thế: nhà mạng xây dựng

hệ thống bán lẻ khi có các

cửa hàng, đại lý có mặt ở

khắp ngõ ngách của

Thị phần: Myanmar Công ty của 16.3% thuê bao

Quatar, gia nhập Điểm yếu: chỉ tập trung vào di động Ooredo thị trường vào đầu tư mạng 3G trong khi

Vùng phủ 3G: tháng 6/ 2013 vào thời điểm đó phần lớn

49.6% nhu cầu của người dân

Myanmar là sử dụng thoại

Hình thức phân phối: Tập

Nguồn: Báo cáo thị trường Viettel, 2019

trung bán lẻ.

16.500%

50.500%

33.00%

MPT

Teleenor

Ooredoo

Nguồn: Báo cáo Bộ TT-TT Myanmar, 2018

Biểu đồ 2.2 - Thị phần các nhà cung cấp di động tại Myanmar năm 2018

Riêng với thương hiệu Mytel của Viettel, mặc dù mới vào thị trường từ năm 2018,

cùng với chiến lược kinh doanh đúng đắn, Viettel đã dành được thị phần nhất định và

những giải thưởng do Chính Phủ Myanmar trao tặng.

2.2.2.2 Khung chính sách quốc tế

• Hợp tác CLMV giữa các nước CLM và Việt Nam

Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam là 4 nước thuộc khối Hợp tác CLMV

(tên tiếng Anh: CLMV Summit) hay Hội nghị cấp cao 4 nước Campuchia- Lào-

Myanmar- Việt Nam, là hội nghị giữa các nhà lãnh đạo của 4 nước trên để bàn và xúc

tiến việc hợp tác kinh tế giữa 4 nước. Không phải ngẫu nhiên, Viettel lại chọn 3 nước

này trong khối chung ASEAN để tiến hành đầu tư ra nước ngoài. Hợp tác CLMV là

cơ chế hợp tác mở, một mặt phát huy lợi thế, tiềm năng hợp tác sẵn có của các nước

CLMV, nhưng mặt khác là kênh kêu gọi hỗ trợ của các nước ASEAN khác và các

đối tác phát triển dành cho các nước CLMV. Hơn nữa, hợp tác CLMV cũng là diễn

đàn để các nước CLMV phối hợp lập trường góp phần bảo vệ lợi ích của các nước

CLMV trong tiến trình liên kết kinh tế ASEAN cũng như giữa ASEAN với đối tác

khác (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc…). Sáu lĩnh vực hợp tác của CLMV gồm

thương mại và đầu tư; nông nghiệp; công nghiệp và năng lượng; giao thông; du lịch

và phát triển nguồn nhân lực.

Về cơ chế hợp tác, hội nghị cấp cao CLMV được tổ chức thường niên, quyết

định những vấn đề lớn và định hướng hợp tác. Để triển khai các lĩnh vực hợp tác, các

nước CLMV thành lập 6 nhóm công tác tương ứng với 6 lĩnh vực hợp tác, trong đó

Việt Nam điều phối 3 nhóm công tác (thương mại-đầu tư, CNTT, phát triển nguồn

nhân lực)

Ngày 28/11/2004, Hội nghị cấp cao CLMV lần thứ 1 (tại Lào) đã thông qua

Tuyên bố Vientiane về tăng cường hợp tác và hội nhập kinh tế giữa các nước CLMV

khẳng định quyết tâm của các nước CLMV tăng cường hợp tác kinh tế và hội nhập

trong các khuôn khổ hợp tác tiểu vùng Mekong, ASEAN và khu vực; kêu gọi các

nước và các tổ chức quốc tế tăng cường hỗ trợ bốn nước nhằm thu hẹp khoảng cách

phát triển.

Tại Hội nghị cấp cao CLMV lần 2 (Malaysia, tháng 12/2005), Thủ tướng các

nước CLMV đã thông qua chương trình hành động và nhất trí phối hợp với Thái Lan

nghiên cứu khả năng kết hợp hợp tác CLMV và hợp tác ACMECS nhằm tránh trùng

lặp và nâng cao hiệu quả hợp tác.

Hội nghị lần thứ 3 (Philippines, tháng 1/2007) ghi nhận các thỏa thuận về kết

hợp chương trình hành động CLMV và chương trình hành động Chiến lược hợp tác

kinh tế Ayeyawady-Chao Phraya-Mekong (ACMECS); thông qua chương trình hành

động CLMV 2006 và chỉ đạo các Nhóm Công tác của bốn nước CLMV sớm đề xuất

các dự án hợp tác khả thi để trao đổi, thống nhất tại cuộc họp SOM CLMV tại Việt

Nam vào đầu năm 2007.

Tại Hội nghị lần thứ 4 (Việt Nam, 11/2008), các nhà lãnh đạo đã nhất trí định

hướng thúc đẩy các lĩnh vực hợp tác CLMV, bao gồm thương mại và đầu tư, giao

thông, nông nghiệp, công nghiệp và năng lượng, du lịch, và phát triển nguồn nhân

lực. Khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân và doanh nghiệp các nước vào

tiến trình hợp tác. Hội nghị nhất trí tạo thuận lợi và thúc đẩy các doanh nghiệp nước

thành viên hợp tác đầu tư, kinh doanh trong các lĩnh vực công nghiệp chế biến,

khoáng sản, thủy điện, phát triển hạ tầng, dịch vụ và logistics... Các nước đánh giá

cao Việt Nam thành lập chương trình học bổng CLMV. Trước thực tế các dự án hợp

tác chậm được triển khai, chồng chéo và trùng lặp với nhiều cơ chế hợp tác khác như

ASEAN, tiểu vùng Mekong..., Thủ tướng 4 nước đã thông qua danh mục 58 dự án

hợp tác CLMV, đồng thời giao các quan chức cao cấp sớm hình thành danh mục dự

án ưu tiên kêu gọi tài trợ và xây dựng lộ trình cụ thể triển khai. Hội nghị nhất trí với

đề xuất của Lào tổ chức hội thảo khu vực nhằm huy động hỗ trợ quốc tế cho hội nhập

của các nước CLMV vào ASEAN vào đầu năm 2009; trước đó, các quan chức cao

cấp sẽ họp để thống nhất danh mục dự án ưu tiên kêu gọi tài trợ.

Tại Hội nghị lần thứ 5 (Campuchia, 11/2010), Thủ tướng các nước CLMV đã

trao đổi về tình hình hợp tác trong thời gian vừa qua và cho rằng, mặc dù có nhiều

tiến triển trong hợp tác song phương, nhưng các dự án chung của bốn nước đều chậm

được triển khai do không có nguồn tài chính.

Hội nghị lần thứ 6 (Lào, 3/2013) đã nhất trí về một số định hướng lớn về phát

triển CLMV bao gồm: Nâng cao tính khả thi và khả năng vận động nguồn lực qua

việc điều chỉnh nội dung 10 dự án còn lại cho sát với các ưu tiên của Sáng kiến Hội

nhập ASEAN (IAI) với nội dung cụ thể, rõ ràng hơn; nâng cao hiệu quả điều phối

hợp tác, bao gồm hoàn thiện cơ chế giám sát thực hiện kế hoạch hành động, tổ chức

họp các nhóm công tác và họp SOM thường niên định kỳ; đẩy mạnh hợp tác tạo thuận

lợi cho thương mại, đầu tư, du lịch; tăng cường kết nối thông qua đẩy mạnh hợp tác

phát triển các hành lang kinh tế; và đẩy mạnh hợp tác phát triển nhân lực.

Tại Hội nghị lần thứ 7 (Myanmar, 6/2015), các nhà lãnh đạo nhất trí tăng

cường hợp tác thương mại và đầu tư giữa 4 nước phối hợp xây dựng các chính sách

mới về tạo thuận lợi cho lưu thông thương mại giữa các nước CLMV và thực hiện

nghiêm túc các thỏa thuận song phương và đa phương đã ký kết; cải thiện môi trường

đầu tư kinh doanh và tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp CLMV đầu tư vào thị trường

của nhau; xây dựng các chính sách khuyến khích đầu tư vào các lĩnh vực nông nghiệp,

công nghiệp, năng lượng; phát huy tối đa tiềm năng của các hành lang kinh tế (Đông-

Tây, hành lang phía nam và hành lang Bắc-Nam; nhân rộng mô hình kiểm tra “một

cửa, một lần dừng” tại các cặp cửa khẩu quốc tế...

Hội nghị quan chức kinh tế cấp cao CLMV lần thứ 18 được tổ chức vào ngày

12/01/2020 tại Hà Nội. Đây là cuộc họp quan trọng của cơ chế hợp tác kinh tế

CLMV, được tổ chức trong khuôn khổ chuỗi hội nghị thuộc khuôn khổ kênh hợp tác

kinh tế ASEAN 2020.

Việc thành lập Hợp tác CLMV có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng

hành lang pháp lý giữa các nước trong hợp tác; từ đó tạo điều kiện cho các doanh

nghiệp giữa các nước có cơ hội đầu tư tại các quốc gia trong cùng Hợp tác; từ đó thúc

đấy kinh tế giữa các bên, tiến tới mục tiêu quan trọng của Hội nghị là thu hẹp khoảng

cách giữa các nước CLMV và các nước trong khu vực ASEAN.

• Quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và các nước CLM

Ngoài việc nằm trong khuôn khổ Hợp tác 4 nước CLMV, Việt Nam và 4 nước

Campuchia, Lào, Myanamar đều tham gia vào tổ chức WTO; vì thế các doanh nghiệp

đầu tư nước ngoài như Viettel đều được hưởng các chính sách ưu đãi khi tham gia

vào các hiệp định trên.

+ Quan hệ kinh tế giữa Việt Nam- Lào

Lào hiện là quốc gia tiếp nhận nhiều nhất nguồn vốn đầu tư ra nước ngoài của các

doanh nghiệp Việt Nam. Trong 35 quốc gia và vùng lãnh thổ có vốn đầu tư của các

doanh nghiệp Việt Nam trong vòng 10 năm gần đây, Lào đang dẫn đầu với 86 dự án,

vốn đăng ký gần 584 triệu USD, chiếm gần 42% tổng vốn đầu tư ra nước ngoài.

Hiện Lào không có chính sách ưu đãi thuế riêng cho các nhà đầu tư nước ngoài,

mà thực hiện thống nhất các ưu đãi trong cả nước và không phân biệt nhà đầu tư. Các

chính sách ưu đãi mà nhà đầu tư nước ngoài có thể được hưởng gồm ưu đãi về thuế,

chế độ, chính sách, cung cấp dịch vụ thông tin, tiện ích...

900

808

800

668

700

588

600

534

524

478

477

460

457

500

444

421

368

400

345

291

274

273

248

300

198

169

149

200

100

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Việt Nam XK

Việt Nam NK

Biểu đồ 2.3- Biểu đồ XNK giữa Việt Nam và Lào (triệu USD)

Nguồn: Báo cáo phòng Thương mại và công nghiệp VCCI, 2018

Nhìn vào biểu đồ XNK giữa Việt Nam và Lào, có thể kim ngạch XNK giữa 2

nước luôn theo chiều hướng tăng liên tục trong 6 năm từ năm 2008. Đến năm 2015,

kim ngạch có chiều hướng tăng không đồng đều; xu hướng xuất khẩu từ Việt Nam

sang Lào tăng dần với 524 triệu USD trong khi đó giá trị nhập khẩu là 368 triệu USD.

Tỉ lệ Xuất khẩu và nhập khẩu giữa 2 nước tương đối đồng đều và trị giá cao; với kim

ngạch lớn nhất vào năm 2014 đạt 1,285 triệu USD. Điều nay cho thấy mối quan hệ

mật thiết và lâu dài giữa 2 nước Việt Nam và Lào

+ Quan hệ kinh tế giữa Việt Nam- Campuchia

Cambodia vẫn là một trong những quốc gia nghèo nhất trong Châu Á, phát triển

kinh tế khó khăn do tham nhũng, học thức còn hạn chế, khoảng cách giàu nghèo lớn,

hạ tầng cơ sở ở một số vùng còn rất kém. Chính phủ Campuchia đã và đang làm việc

với nhiều tổ chức tài trợ song phương và đa phương, bao gồm Ngân hàng Phát triển

Châu Á, Ngân hàng Thế giới và IMF, để giải quyết nhiều nhu cầu cấp thiết của đất

nước; hơn 30% ngân sách chính phủ xuất phát từ các tổ chức tài trợ quốc tế. Một

thách thức lớn về kinh tế cho Campuchia trong thập kỷ tiếp theo là việc thay đổi môi

trường kinh doanh trong đó khu vực tư nhân (Theo Hồ sơ thị trường Campuchia,

VCCI, 2019)

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Campuchia là một trong những thị

trường hấp dẫn để các nhà đầu tư ngoại hướng đến. Ngân hàng trung ương

Campuchia (NBC) cho biết nước này đã thu hút được gần 3,6 tỷ USD đầu tư trực

tiếp nước ngoài (FDI) trong năm 2019, tăng 12% so với năm trước đó.

3500

2926

2831

2776

3000

2666

2416

2407

2500

2200

2000

1552

1431

1500

1147

1120

991

953

725

1000

625

503

486

430

277

500

210

202

186

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Việt Nam xuất

Việt Nam nhập

Nguồn: Báo cáo phòng Thương mại và công nghiệp VCCI, 2018

Biểu đồ 2.4 - Biểu đồ XNK giữa Việt Nam và Campuchia (triệu USD)

Có thể thấy rằng, cán cân thương mại giữa Việt Nam và Campuchia từ năm 2007-

2017 tăng trưởng theo năm, trong đó sản lượng xuất khẩu của Việt Nam sang

Campuchia luôn gấp nhiều lần so với sản lượng Việt Nam nhập khẩu từ Campuchia.

Lấy ví dụ vào năm 2013, sản lượng hàng hoá Việt Nam xuất sang Campchia đạt gần

3000 triệu USD trong khi đó Campuchia chỉ xuất sang Việt Nam giá trị hàng hoá đạt

503 triệu USD, bằng 1/6 giá trị từ Việt Nam. Có thể thấy rằng quan hệ giữa Việt Nam

và Campuchia luôn có mối liên hệ chặt chẽ và Việt Nam luôn đạt xuất siêu tại thị

trường Campuchia.

+ Quan hệ kinh tế giữa Việt Nam- Myanmar

Từ khi thiết lập quan hệ Đối tác hợp tác toàn diện vào tháng 8/2017, hợp tác

kinh tế, thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và Myanmar ngày càng tăng trưởng tích

cực. Đến nay, Việt Nam hiện là một trong 10 đối tác thương mại lớn của Myanmar.

Theo thống kê từ Tổng Vụ đầu tư và quản lý doanh nghiệp Myanmar cho thấy, tính

đến nay Việt Nam đứng thứ 7 trong số 50 quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư

tại Myanmar với tổng vốn đăng ký trên 2,16 tỷ USD cho 25 dự án. Trong đó 16 dự

án sản xuất, 01 dự án dầu khí, 01 dự án khách sạn và du lịch; 01 dự án khai khoáng,

01 dự án chăn nuôi và thủy sản, 03 dự án giao thông và truyền thông, 02 dự án khác.

Đến nay, đã có hơn 200 DN Việt Nam đang kinh doanh và đầu tư tại Myanmar dưới

nhiều hình thức

Biểu đồ 2.5- Biểu đồ XK và NK giữa Việt Nam và Myanamar

900

792

800

700

600

462

500

378

345

400

300

227

134

200

125

123

117

109

102

100

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Việt Nam XK

Việt Nam NK

(tính theo triệu USD)

Nguồn: Báo cáo phòng thương mại & công nghiệp, 2018

Nhìn vào biểu đồ trên có thể thấy sự chênh lệch rõ rệt giữa Việt Nam và

Myanmar, với tỉ lệ Việt Nam xuất khẩu luôn lớn hơn tỉ lệ hàng hoá Việt Nam nhập

khẩu vào Myanmar. Sự khác biệt lớn nhất vào năm 2017 khi tỉ lệ xuất khẩu từ Việt

Nam sang Myanmar là 792 triệu USD, gấp hơn 6 lần tỉ lệ nhập khẩu. Việc này tạo lợi

thế cho các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang Myanmar khi chính sách

Myanmar ngày càng mở cửa để đón nhận nguồn đầu tư từ nước ngoài vào.

2.2.2.3 Khung chính sách quốc gia

• Môi trường pháp lý, chính trị của các nước CLM

+ Môi trường pháp lý, chính trị Lào

Lào là quốc gia có nền chính trị, pháp luật ổn định. Hiện nay, Lào thiết lập quan

hệ ngoại giao với 13 nước, đặt đại sứ quán ở 25 nước, 5 tổng lãnh sự quán, hai cơ

quan đại diện ở Niu Oóc, Giơnevơ và có quan hệ với gần 1 chính đảng ở các nước;

đồng thời là thành viên của nhiều tổ chức khu vực và quốc tế quan trọng (Liên hợp

quốc, ASEAN, ASEM, WTO…). Như Việt Nam, nước Lào yêu chuộng hoà bình, có

mối quan hệ tốt với các nước láng giềng, các nước ASEAN, đặc biệt là mối quan hệ

và hợp tác toàn diện với nước CHXHCN Việt Nam. Đây là yếu tố thuận lợi tạo sức

hấp dẫn thu hút các doanh nghiệp nước ngoài trong đó có Việt Nam vào đầu tư tại

Lào.

Về thể chế nhà nước, Lào có thể chế Cộng hoà Nhân dân; quốc hội Lào được bầu

bằng tuyển cử phổ thông đầu phiếu. Chủ tịch nước, Thủ tướng và Nội các chịu trách

nhiệm trước Ban chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào- là chính

đảng duy nhất tại Lào được thành lập vào ngày 22/03/1955. Ở Lào không có Đảng

đối lập. Người đứng đầu Nhà nước là Chủ tịch nước do Quốc hội bầu, nhiệm kỳ 5

năm. Người đứng đầu Chính Phủ là Thủ tướng do Chủ tịch nước đề cử và Quộc hội

thông qua, nhiệm kỳ 5 năm. Các chính sách quan trọng của Chính Phủ do Hội đồng

Bộ trưởng biểu quyết thông qua. Chính phủ có tất cả 15 Bộ và cơ quan ngang bộ.

Về hệ thống pháp lý, hiến pháp Cộng hoà Dân chủ Nhân dân lào được thông qua

vào ngày 14 tháng 8 năm 1991 là văn bản pháp luật có giá trị cao nhất trong hệ thống

pháp luật của Lào. Hệ thống pháp luật của Lào được biết đến dựa theo quy tắc pháp

luật dân luật (Civil Laws). Đây là hệ thống phổ biến nhất trên thế giới, được áp dụng

ở hầu hết các quốc gia trong đó có Việt Nam.

Có thể nói, Lào và Việt Nam có nhiều điểm tương đồng về môi trường chính trị

và hệ thống pháp lý và cùng nằm trong khu vực Đông Dương; là mặt lợi thế để Viettel

tiến hành đầu tư và thích ứng với môi trường kinh doanh tại Lào. Không chỉ vậy,

thương hiệu Unitel là sự kết hợp giữa hai doanh nghiệp của Bộ quốc phòng Lào và

Việt Nam; là mặt lợi thế rất lớn để Unitel được phát triển trên đất nước Lào

+ Môi trường pháp lý, chính trị Campuchia

Theo Hiến pháp năm 1993 qui định Campuchia là quốc gia Quân chủ lập hiến. Hệ

thống quyền lực được phân định rõ giữa lập pháp, hành pháp và tư pháp gồm: Vua,

Hội đồng ngôi Vua, Thượng viện, Quốc hội, Chính phủ, Toà án, Hội đồng Hiến pháp

và các cơ quan hành chính các cấp. Về các đảng chính trị: ở Campuchia có 57 đảng

chính trị, trong đó có các Đảng lớn là: Đảng Nhân dân Campuchia (CPP), Đảng Xam

Rên-xy (SRP) của Xam Rên-xy, Đảng Mặt trận đoàn kết dân tộc vì một nước

Campuchia độc lập, trung lập, hoà bình và thống nhất (FUNCINPEC), Đảng Nô-rô-

đôm Ra-na-rit (NRP) của Hoàng thân Nô-rô-đôm Ra-na-rit tách ra từ Đảng

FUNCINPEC. Campuchia là nước nông nghiệp (70% dân số làm nghề nông) sống

phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên, có nhiều tài nguyên quý hiếm như đá quý,

hồng ngọc, vàng, gỗ…

+ Môi trường pháp lý, chính trị Myanmar

Myanmar theo thể chế chính Liên bang với 7 bang và 7 khu hành chính (tương

đương bang). Đến năm 2015 là cột mốc lịch sử đánh dấu chính thức việc Myanmar

chuyển giao từ chế độ độc tài (do quân đội nắm toàn bộ quyền hành) sang chế độ dân

chủ với chiến thắng của Liên đoàn quốc gia vì Dân chủ (NLD). Kể từ đây, diễn biến

chính trị ngày càng được ổn định và hòa bình.

Cùng với Lào và Campuchia, Myanmar cùng là thành viên của ASEAN, sản phẩm

nhập khẩu ưu đãi về thuế trong nội khối và với các đối tác ASEAN và có những nét

tương đồng về văn hóa và quá trình, điều kiện để phát triển đất nước. Đặc biệt, đến

nay những thương hiệu hàng hóa Việt Nam đi tiên phong tại thị trường Myanmar đều

có những sản phẩm chất lượng tốt, chiếm trọn niềm tin người tiêu dùng Myanmar

như Lioa, Hanvico, Hoàng Anh Gia Lai, BIDV, Vietnam Airlines… góp phần tạo

tâm lý ưa chuộng, có thiện cảm với sản phẩm Việt Nam

• Luật đầu tư của các nước

Các nhà đầu tư nước ngoài có xu hướng thích đầu tư vào những nước có hành

lang pháp lý, cơ chế chính sách đầy đủ, đồng bộ, thông thoáng, minh bạch và có thể

dự đoán được. Trọng phạm vi nghiên cứu của đề tài, tác giả nghiên cứu các luật đầu

tư tại các nước Lào- Campuchia- Myanmar như sau:

+ Luật đầu tư tại Campuchia

Là một trong các quốc gia đang trong giai đoạn phát triển, sự hỗ trợ của cộng

đồng quốc tế là một trong những yếu tố sống còn đối với sự phát triển của Campuchia

và thành phần kinh tế tư nhân đang đảm nhận vị trí đầu tàu với sự tăng trưởng của

Campuchia. Chính phủ Hoàng gia Campuchia coi đầu tư tư nhân là một bộ phận gắn

liền với sự phát triển của nền dân chủ toàn diện và thịnh vượng ở Campuchia trong

những năm tới. Vì thế, Chính phủ luôn có những cải tiến nhằm tạo ra môi trường có

lợi cho đầu tư tư nhân. Năm 1994, Luật đầu tư của Campuchia được ban hành với

mục tiêu tạo ra khuôn khổ pháp lý cho đầu tư nước ngoài. Luật đầu tư cho ra đời Hội

đồng phát triển Campuchia (Council for the Development of Cambodia- CDC); cơ

quan thực hiện cơ chế một cửa phục vụ cho hoạt động đầu tư ở Campuchia, với cơ

quan chấp hành là Ban đầu tư Campuchia (Cambodian Invesment Board-CIB). Luật

đầu tư sau đó được sửa đổi và bổ sung vào ngày 03/02/2003 (Chương IX, giáo trình

Luật đầu tư, Đại học Luật Hà Nội)

Thứ nhất, Các nhà đầu tư được hưởng sự không phân biệt đối xử theo quy định

của Pháp luật, ngoại trừ điều quyền sở hữu đất theo quy định của Hiến pháp

Campuchia (Điều 8, Luật đầu tư)

Thứ hai, Chính phủ cam kết không thực hiện chính sách quốc hữu hoá gây tổn hại

đến sở hữu tư nhân của nhà đầu tư (Điều 9, Luật đầu tư)

Thứ ba, không áp đặt việc kiểm soát giá đối với hàng hoá, dịch vụ của các nhà

đầu tư có phê chuẩn từ trước của Chính phủ (Điều 10, Luật đầu tư)

+ Luật đầu tư tại Lào

Luật đầu tư nước ngoài đầu tiên của Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào được ban

hành vào năm 1988 và được thay bằng Luật khuyến khích và quản lý đầu tư nước

ngoài được Quốc hội thông qua ngày 14/03/1994. Theo điều 4 Luật đầu tư, nhà đầu

tư nước ngoài được phép đầu tư theo hai hình thức: Liên doanh với một hoặc nhiều

nhà đầu tư Lào; doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài. Với hình thức liên danh, vốn

góp tối thiểu là 30% tổng đầu tư liên danh.

Thứ nhất, về cơ cấu tổ chức: Uỷ ban quản lý đầu tư nước ngoài (FIMC) là cơ quan

của Lào phụ trách đầu tư và có nhiệm vụ khuyến khích và quản lý đầu tư nước ngoài

(Điều 22, Luật đầu tư)

Thứ 2, về điều khoản lao động, nhà đầu tư nước ngoài phải ưu tiên cho công dân

Lào trong việc tuyển dụng lao động và có nghĩa vụ nâng cao trình độ, kỹ năng cho

người lao động Lào, thông qua việc đào tạo tại Lào hoặc ở nước ngoài (Điều 11, Luật

đầu tư). Thuế lợi tức hàng năm có mức thuế tối đa là 20%

+ Luật đầu tư tại Myanmar

Trong nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư, mở cửa nền kinh tế, Tổng thống

Myanmar U Thein Sein đã ký ban hành Luật Đầu tư nước ngoài (Foreign Investment

Laws- FIL) mới vào ngày 02 tháng 11 năm 2012; thay thế cho Luật Đầu tư nước

ngoài 1988. Theo đó:

Về cơ cấu tổ chức: Uỷ ban đầu tư Myanmar (MIC) là đơn vị phụ trách trách nhiệm

triển khai thực hiện FIL 2012. Khác với MIC nằm trong Bộ Kế hoạch và Phát triển

kinh tế quốc gia như quy định trong FIL 1988, với việc ban hành FIL 2012, Chủ tịch

của MIC hiện nay là Bộ trưởng Văn phòng Tổng thống và Phó chủ tịch MIC là Bộ

trưởng Bộ Công nghiệp Myanmar.

Về tỉ lệ góp vốn: công ty nước ngoài 100% vốn (MIC phê duyệt trong một số lĩnh

vực); liên danh (không quy định tỉ lệ góp vốn tối thiểu). Trong các lĩnh vực hạn chế

đầu tư, MIC sẽ hạn chế tỉ lệ góp vốn của nhà đầu tư nước ngoài ở mức tối đa 50%

Về vốn góp tối thiểu: Không quy định nhưng trong một số trường hợp cụ thể MIC

sẽ đưa ra yêu cầu. Miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 5 năm.

Về yêu cầu về sử dụng lao động: Trong 2 năm đầu, 25% lực lượng lao động phải

là người Myanmar, trong 2 năm tiếp theo là 50% và 2 năm tiếp theo nữa là 75%.

Nguồn thuê đất trong vòng 50 năm của nhà nước và tư nhân. Ngoài ra, chuyển

ngoại tệ vào Myanmar thông qua chuyển vào ngân hàng quốc doanh hoặc cổ phần

Luật đầu tư mới của Myanmar được coi là một bước tiến mới trong quá trình thu

hút vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, theo luật mới, các nhà đầu tư nước ngoài nói

chung và Việt Nam nói riêng cần đặc biệt lưu ý đến vai trò của MIC. Chủ tịch của

MIC hiện nay là Bộ trưởng Văn phòng Tổng thống và Phó chủ tịch MIC là Bộ trưởng

Bộ Công nghiệp Myanmar. Cùng với việc thay đổi cơ cấu tổ chức, quyền lực của

MIC đã lớn hơn trước rất nhiều. Trong những trường hợp Luật chưa quy định rõ ràng,

MIC sẽ là cơ quan đưa ra quyết định cuối cùng.

2.2.2.4 Các yếu tố về kinh tế

Các chỉ số về kinh tế được so sánh ở đây bao gồm tỉ trọng GDP theo ngành và

theo đầu người của 3 nước và chỉ số về lao động.

• Tỉ trọng GDP các nước

+ Tỉ trọng GDP của Lào

Chỉ số GDP và tăng trưởng kinh tế của Lào có thể được thể hiện qua biểu đồ cột

và bảng chi tiết như sau:

Bảng 2.6- Thống kê GDP Lào từ 2014-2017

2014

2015

2016

2017

49.21

35.43

38.11

46.03

GDP (ppp) (tỷ USD) Tăng trưởng

7.5%

7.6%

6.9%

GDP (%)

GDP theo đầu

người

5.100

6.600

7.000

7.400

(USD/đầu

người/ năm)

33.2%

39.1%

GDP theo

20.9%

ngành

Dịch vụ

Nông nghiệp

Công nghiệp

Nguồn: Hồ sơ thị trường Lào, Phòng Thương mại & Công nghiệp, 2018

Nhìn vào bảng số liệu có thể thấy, năm 2014 tỉ lệ GDP là 35.43 tỉ USD và cho

thấy sự tăng trưởng vào năm 2017 lên đến hơn 49 tỉ USD; cho thấy hiệu quả trong

chính sách phát triển kinh tế của Lào về các khía cạnh kinh tế như sản xuất lương

thực, xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển nông thôn, phát triển hàng hoá, dịch vụ, …Có

thể thấy rằng, với nền kinh tế ổn định, môi trường đầu tư của Lào luôn hấp dẫn các

nhà đầu tư nước ngoài. Không những vậy, tỉ trọng GDP theo ngành dịch vụ là gần

40%; là một lợi thế của Lào khi các nhà đầu tư về dịch vụ xem xét khi phát triển tại

thị trường Lào.

+ Tỉ trọng GDP của Campuchia

GDP của Campuchia từ năm 2014 đến năm 2017 được thể hiện qua bảng sau:

Bảng 2.7- GDP Campuchia từ 2014-2017

2014

2015

2016

2017

51.47

56.09

60.04

64.21

GDP (ppp) (tỷ USD) Tăng trưởng

7.1%

7.2%

6.9%

GDP (%)

GDP theo

3.400

3.600

3.800

4.000

đầu người

(USD/đầu

người/ năm)

33%

42%

GDP theo

25%

ngành

Dịch vụ

Nông nghiệp

Công nghiệp

Nguồn: Hồ sơ thị trường Campuchia, Phòng Thương mại & Công nghiệp, 2018

Có thể thấy rằng từ năm 2014-2017, GDP của Campuchia liên tục tăng; từ

51.47 tỷ USD năm 2014 lên đến hơn 64 tỉ USD sau 3 năm; cho thấy sự phát triển của

kinh tế Campuchia những năm gần đây. Tính GDP theo ngành; Campuchia cho thấy

sự tăng trưởng của ngành dịch vụ với tỉ trọng GDP dịch vụ chiếm gần 50%. Đây là

một tiềm năng của Campuchia khi đất nước này ngày càng chú trọng về dịch vụ và

phát triển kinh tế; là cơ hội cho Viettel khi phát triển dịch vụ viễn thông tại đây.

+ Tỉ trọng GDP của Myanmar

Myanmar được coi là một trong những quốc gia đang phát triển và rất tiềm năng tại

thị trường Đông Nam Á. Có thể thấy GDP của Myanamar trong giai đoạn 2014-2017

được thể hiện qua bảng dưới đây:

Bảng 2.8- Thống kê GDP Myanmar từ 2014-2017

2014

2015

2016

2017

268.9

287.8

308.6

330.9

GDP (ppp) (tỷ USD) Tăng trưởng

8.7%

6.1%

7.2%

GDP (%)

GDP theo

5.200

5.600

5.900

6.300

đầu người

(USD/đầu

người/ năm)

33.9%

35.4%

GDP theo

ngành

24.8%

Dịch vụ

Nông nghiệp

Công nghiệp

Nguồn: Hồ sơ thị trường Myanmar, Phòng Thương mại & Công nghiệp, 2018

Có thể thấy rằng, tỉ trọng GDP của Myanmar cao nhất trong 3 nước; cho thấy

Myanmar có tiềm năng rất lớn trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Không chỉ

vậy, GDP theo ngành dịch vụ là 34%; chiếm tỉ trọng khá cao trong cơ cấu GDP ngành.

• Trình độ lao động

Có thể thấy rằng, hầu hết các thị trường đầu tư của Viettel là các thị trường tại các

nước đang và kém phát triển nên việc thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao là điều

phải kể đến. Điều này thể hiện ở việc phân bổ nguồn lao động theo ngành tại 3 nước

CLM.

21%

73%

Nông nghiệp

Công nghiệp

Dịch vụ

Nguồn: Phòng Thương mại & công nghiệp VCCI, 2018

Biểu đồ 2.6 Tỉ lệ phân bổ lao động tại Lào theo ngành từ năm 2014-2017

Biểu đồ 2.7 Tỉ lệ phân bổ lao động tại Campuchia theo ngành từ năm

31.5%

48.7%

19.9%

Nông nghiệp

Công nghiệp

Dịch vụ

Nguồn: VCCI, phòng Thương mại & công nghiệp, 2018

2014-2017

23%

70%

Nông nghiệp

Công nghiệp

Dịch vụ

Biểu đồ 2.8 Tỉ lệ phân bổ lao động tại Myanmar theo ngành từ năm 2014-2017

Nguồn: VCCI, phòng Thương mại & công nghiệp, 2019

Có thể nhận thấy, điểm chung của 3 nước CLM đều có tỉ lệ nông nghiệp chiếm

50% tỉ trọng lao động của toàn quốc gia; trong khi đó tỉ trọng lao động trong lĩnh vực

dịch vụ của cả 3 quốc gia đều nằm trong khoảng 20-30%. Điều này là một thách thức

đối với Viettel trong việc tuyển dụng và lựa chọn nhân sự đầu não để phát triển kinh

doanh ở đây do trình độ lao động còn thấp, số lượng lao động phổ thông còn nhiều

và hệ thống quản trị đánh giá chất lượng chưa được phát huy hiệu quả tối đa

2.2.2.5 Các yếu tố hỗ trợ kinh doanh

Cả 3 nước Lào- Campuchia- Myanmar hiện tại đều theo xu thế mở cửa thị trường

và có những chính sách thông thoáng khuyến khích đầu tư FDI vào 3 nước.

Tại thị trường Campuchia, Chính phủ áp dụng biện pháp khuyến khích đầu tư với

các ngành công nghiệp tiên phong và/ hoặc công nghệ cao. (Điều 12, Luật đầu tư) và

thuế thu nhập doanh nghiệp là 20%; doanh nghiệp được miễn thuế kể từ năm đầu tiên

có lợi nhuận. Thời hạn miễn thuế là 3 năm sau khi có lợi nhuận; thời gian miễn thuế

tối đa là 8 năm và doanh nghiệp được phép lỗ 5 năm. Tương tự thế, thị trường Lào

và Myanmar cũng có những chính sách khuyến khích FDI như giảm thuế nhập khẩu

đối với các mặt hàng khuyến khích đầu tư; giảm thủ tục hành chính khi nhập khẩu;

tiến hành khai thủ tục hải quan điện tử để giảm bớt thời gian chờ hàng, …

Có thể thấy rằng, tại thị trường 3 nước CLM, Viettel có được lợi thế lớn không

chỉ bởi sự tương đồng về môi trường kinh tế, chính trị mà còn bởi việc mở rộng về

giao lưu kinh tế, văn hoá giữa Việt Nam và 3 nước còn lại. Việc Viettel mở rộng kinh

doanh tại các thị trường trên không chỉ giúp phát triển thị trường viễn thông các nước

mà còn giúp góp phần thắt chặt mối quan hệ hữu nghị truyền thống, tình đoàn kết đặc

biệt giữa Việt Nam và các nước còn lại thêm gắn bó, phát triển. Trong 3 thị trường

trên, Lào là quốc gia có quan hệ gắn bó hơn cả. Việt Nam và Lào cùng ký kết với

nhau rất nhiều các hiệp định song phương, các Nghị định, thoả thuận hợp tác như

Hiệp định miễn thị thực cho công dân mang hộ chiếu phổ thông (ký ngày 05/4/2004

có hiệu lực từ ngày 01/7/2004); Hiệp định về Hợp tác Kinh tế, Văn hóa, Khoa học

Kỹ thuật giữa Chính phủ CHXHCN Việt Nam và Chính phủ CHDCND Lào giai đoạn

2006-2010 (04/ 01/2006); hiệp định Thương mại Việt Nam- Lào (03/2015),… Ngoài

ra, Việt Nam và Lào cũng có tổ chức nhiều những buổi xúc tiến thương mại, các hội

chợ, triển lãm xuyên biên giới nhằm giao lưu kinh tế giữa 2 nước và mở rộng hợp tác

ở các lĩnh vực kinh tế. Tương tự như Lào, Việt Nam và Campuchia, Myanmar đều có

những hoạt động xúc tiến thương mại như tổ chức các buổi giao lưu kinh tế, văn hoá,

các hoạt động marketing thúc đẩy FDI giữa các bên.

Không chỉ vậy, Viettel được hưởng điều kiện thuận lợi về tự nhiên giữa 3 nước

CLM do cùng nằm trong khu vực Đông Nam Á. Ngoài ra, Việt Nam- Lào- Campuchia

là 3 nước giáp nhau và cùng nằm trong khu vực Đông Dương nên việc di chuyển

thuận tiện và có nét tương đồng về văn hoá- chính trị- xã hội giữa các nước.

Về thói quen tiêu dùng viễn thông của người dân 3 nước CLM, người dân các

nước này đều có thói quen tiêu dùng giống người Việt Nam khi đều mong muốn được

tìm hiểu và học hỏi về xu hướng công nghệ hiện đại cũng như bắt nhịp với công nghệ

viễn thông trên thế giới.

2.2.3 Các yếu tố liên quan đến chính sách khuyến khích FDI của Việt Nam

Để thúc đẩy hoạt động đầu tư ra nước ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam,

chính phủ Việt Nam luôn có những chính sách khuyến khích các doanh nghiệp tiến

hành đầu tư ra nước ngoài bằng cách hỗ trợ cho vay vốn doanh nghiệp với mức lãi

suất ưu đãi và áp dụng mức thuế xuất khẩu 0% đối với các mặt hàng khi xuất khẩu ra

thị trường nước ngoài. Theo đó, Bộ kế hoạch- Đầu tư đã đưa ra những giải pháp thúc

đẩy đầu tư ra nước ngoài như sau

• Định hướng về địa bàn đầu tư ra nước ngoài

Nhà nước khuyến khích các doanh nghiệp tiếp tục khai thác và phát huy thế mạnh

của các thành phần kinh tế Việt Nam trong việc đầu tư vào các thị trường truyền

thống như Lào, Campuchia, các nước trong khu vực ASEAN, Liên bang Nga, … và

từng bước mở rộng thị trường đầu tư sang các nước Mỹ Latinh, Đông Âu, Châu

Phi,… dựa trên cơ sở lợi thế so sánh và thực lực các thành phần kinh tế của Việt Nam.

Điều này được coi là định hướng đúng đắn mà Viettel đã áp dụng khi bước đầu phát

triển thị trường ở Lào, Campuchia và mở rộng dần sang các nước thuộc châu lục khác

• Lĩnh vực ưu tiên đầu tư ra nước ngoài

Chính Phủ hỗ trợ các dự án đầu tư ra nước ngoài trong các lĩnh vực về năng lượng,

khai thác tài nguyên thiên nhiên, thăm dò dầu khí, điện tử- viễn thông.

• Giải pháp hỗ trợ thúc đẩy đầu tư ra nước ngoài

Các Bộ, ban, ngành tiếp tục và xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý, chính sách đầu

tư ra nước ngoài nhằm tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu; cải tiến thủ tục

đầu tư ra nước ngoài theo hướng thuận tiện, mở rộng các dự án thuộc diện đăng ký,

giảm bớt can thiệp bằng các biện pháp hành chính; đồng bộ các biện pháp khuyến

khích đầu tư một cách cụ thể, trong đó hỗ trợ các doanh nghiệp bằng cách cung cấp

thông tin môi trường, cơ hội đầu tư tại các nước sở tại, bảo hộ quyền lợi doanh nghiệp

trong quá trình kinh doanh tại nước ngoài.

Nhìn chung, các quy định liên quan đến việc khuyến khích đầu tư nước ngoài

được quy định trong các điều khoản Luật và nghị định như: Luật đầu tư năm 2014,

tập trung vào Chương V- Hoạt động đầu tư ra nước ngoài; Luật của nước tiếp nhận

đầu tư (cụ thể là Luật đầu tư của các nước Lào- Campuchia- Myanmar); Nghị định

số 108/2006/NĐ-CP ngày 22/9/2006 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn

thi hành một số điều của Luật Đầu tư; Quyết định số 1088/2006/QĐ-BKH ngày

18/10/2006 của Bộ kế hoạch va Đầu tư về việc ban hành các mẫu văn bản thực hiện

thủ tục đầu tư tại Việt Nam; Nghị định số 78/2006/NĐ-CP ngay 9/8/2006 quy định

về ĐTRNN và các thông tư ngành, liên ngành của các Bộ, ban, ngành liên quan đến

đầu tư.

Việt Nam là một trong những quốc gia luôn khuyến khích các doanh nghiệp

tiến hành FDI tại các thị trường nước ngoài. Trong lĩnh vực viễn thông, theo số liệu

của Tổng cục thống kê năm 2018, Việt Nam có tổng cộng gần 25.000 dự án được tiến

hành đầu tư ra nước ngoài tại nhiều quốc gia với tổng số vốn đăng ký gần 320 triệu

USD.

Bảng 2.9- FDI của các DN Việt Nam được cấp phép phân theo ngành kinh tế

giai đoạn 2010-2018

Vốn đăng ký

STT

Phân ngành

Số dự án

1

12.460

(Triệu đô la Mỹ) (*) 186.514,20

2

2.805

6.200,00

Công nghiệp chế biến, chế tạo Bán buôn và bán lẻ; sửa chữa ô tô, mô tô, xe máy và xe có động cơ khác Hoạt động chuyên môn, khoa học và công nghệ Thông tin và truyền thông Xây dựng Vận tải, kho bãi Dịch vụ lưu trú và ăn uống Hoạt động kinh doanh bất động sản Nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản

3 4 5 6 7 8 9 10 Giáo dục và đào tạo 11 Hoạt động hành chính và dịch vụ hỗ trợ 12 Hoạt động dịch vụ khác 13 Y tế và hoạt động trợ giúp xã hội 14 Nghệ thuật, vui chơi và giải trí

2.478 1.653 1.481 666 644 639 511 376 298 156 134 133

3.096,00 3.336,50 10.846,50 4.646,70 12.004,20 53.226,00 3.521,20 759,9 527,1 762,8 1.867,00 2.781,60

15

115

20.820,90

Sản xuất và phân phối điện, khí đốt, nước nóng, hơi nước và điều hoà không khí

16 Khai khoáng 17 Hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm

105 81

4.876,00 1.487,80

18

2.338,50

Cung cấp nước; hoạt động quản lý và xử lý rác thải, nước thải Tổng số

24.803 319.612,90

Nguồn: Tổng cục thống kê, 2018

Nhìn vào bảng trên có thể thấy, tính nên năm 2018, Việt Nam có tất cả 1.653

dự án trong lĩnh vực thông tin truyền thông đầu tư ra nước ngoài, với tổng số vốn

đăng ký là hơn 3.3 triệu USD. Con số này chỉ đứng sau các doanh nghiệp thuộc lĩnh

vực công nghiệp chế biến, chế tạo và công nghiệp xe ô tô, mô tô, xe máy. Tại thị

trường trong nước, thị trường viễn thông được chiếm bởi 3 ông lớn bao gồm Viettel,

Mobifone và VNPT thì trong lĩnh vực đầu tư ra nước ngoài, Việt Nam có 2 đại diện

điển hình bao gồm Tập đoàn Viettel và Tập đoàn FPT. Cụ thể về thực trạng hoạt động

nước ngoài của các doanh nghiệp lớn về viễn thông Việt Nam như sau:

• Tập đoàn Viettel

Trong số các doanh nghiệp viễn thông đầu tư ra nước ngoài, Viettel là doanh

nghiệp thành công nhất với việc có mặt tại các thị trường quốc tế tại tất cả 10 quốc

gia khác nhau. Đầu năm 2013 là mốc thời gian đánh dấu 6 năm Viettel đầu tư ra nước

ngoài với "viên gạch" đầu tiên là thị trường Campuchia. Thời điểm Viettel quyết định

đầu tư ra nước ngoài, ngay cả các chuyên gia viễn thông của Việt Nam cũng chỉ xem

đó là bước cộng thêm thị trường của nhà mạng này bởi Campuchia là thị trường liền

kề với Việt Nam. Tuy nhiên, Viettel lại chứng minh chiến lược mà mình lựa chọn

bằng những con số thống kê.

Hiện Viettel đầu tư và kinh doanh ở 3 châu lục là Châu Á (Lào, Campuchia),

Châu Mỹ (Haiti, Peru) và Châu Phi (Mozambique, Cameroon). Trong đó, năm 2012,

Viettel đã khai trương mạng di động ở Mozambique và có thêm giấy phép đầu tư ở

Cameroon. Bên cạnh đó, Viettel cũng đang xúc tiến đầu tư ở nhiều thị trước khác như

Kenya, Ethiopia… Trong năm 2011, Viettel đã chuyển về nước 40 triệu USD lợi

nhuận từ những thị trường nước ngoài. Năm 2012, số tiền chuyển về tăng gấp đôi,

lên 76 triệu USD. Những mạng viễn thông do Viettel đầu tư hoạt động trên 2 năm

đều trở thành mạng viễn thông có thị phần và cơ sở hạ tầng lớn nhất tại quốc gia đó.

Đầu tư ra nước ngoài đang là 1 trong 3 hướng đi chính của Vietttel. Viettel đặt

mục tiêu đến năm 2020, sẽ nhận được từ 20 đến 25 giấy phép đầu tư mạng viễn thông

ở nước ngoài, với tổng số dân từ 500 đến 600 triệu dân và lọt vào Top 10 tập đoàn

viễn thông lớn nhất thế giới.

• Tập đoàn VNPT

Mới đây, ông Trần Mạnh Hùng, Tổng giám đốc VNPT cho biết, VNPT đang

tìm kiếm cơ hội đầu tư ở một số thị trường nước ngoài như Myanmar, Campuchia,

Lào, Cuba… để phát triển các dịch vụ viễn thông - CNTT. Hiện VNPT đang xây

dựng đề án Kinh doanh và đầu tư quốc tế tại Hồng Kông. Từ năm 2008, VNPT đã

thành lập VNPT Global chuyên tìm kiếm cơ hội đầu tư ra nước ngoài và đã có các

văn phòng đại diện tại Mỹ, Singapore, Hồng Kông và Cộng hòa Séc.

Hiện tại, công ty Viễn thông quốc tế (VNPT-I) trở thành đơn vị thực hiện chiến

lược đầu tư ra nước ngoài của VNPT. Năm 2014, VNPT-I đã thành lập văn phòng

đại diện tại Campuchia (tháng 7/2014), Myanmar (tháng 10/2014) và Lào (tháng

12/2014). Việc đưa các văn phòng đại diện tại Campuchia, Myanmar và Lào vào hoạt

động đánh dấu bước phát triển quan trọng trong việc vươn ra thị trường khu vực và

quốc tế của VNPT, tạo cơ sở để Tập đoàn chuẩn bị các bước tiếp theo cho việc đầu

tư kinh doanh tại các nước trên. Các dịch vụ điện thoại quốc tế, thuê mua dung lượng

Internet quốc tế, kinh doanh, bán hàng dịch vụ phi thoại tại Campuchia, Lào,

Myanmar… đã mang lại doanh thu khá cho VNPT-I trong năm 2014 (ước đạt 3.130

tỷ đồng).

• Tổng công ty Viễn thông Mobifone

Việc MobiFone có chiến lược đầu tư ra nước ngoài đã có từ cách đây nhiền

năm. Cùng thời điểm Viettel thăm dò thị trường Myanmar, MobiFone cũng đã tìm

kiếm cơ hội đầu tư tại thị trường này. Tháng 12/2012, MobiFone đã mở văn phòng

đại diện tại Yangon (Myanmar). Trước đó, vào tháng 8/2012, một phái đoàn của

MobiFone do ông Lê Ngọc Minh, lúc đó là Phó tổng giám đốc VNPT, kiêm Chủ tịch

MobiFone dẫn đầu đã có chuyến thăm Myanmar để gặp gỡ các đối tác nước này trong

lĩnh vực viễn thông. Chuyến đi đánh dấu bước đi đầu tiên của MobiFone trong kế

hoạch mở rộng kinh doanh ra thị trường nước ngoài. Đại diện MobiFone cho biết,

việc đầu tư ra nước ngoài tại thời điểm năm 2012 là rất khó khăn, song nếu muốn trở

thành doanh nghiệp lớn mạnh, thì MobiFone không thể chỉ khai thác ở thị trường

trong nước, mà phải đi tìm kiếm thị trường mới. MobiFone chắc chắn sẽ trưởng thành

hơn và tích lũy được nhiều kinh nghiệm hơn nếu đi ra nước ngoài. MobiFone có tham

vọng vươn ra thị trường quốc tế để trở thành 1 trong 10 mạng di động hàng đầu châu

Á. MobiFone dự kiến đầu tư ra nước ngoài và phục vụ cho thị trường khoảng 200

triệu dân. Tháng 5/2014, Công ty cổ phần đầu tư quốc tế VNPT chính thức mang tên

gọi mới là Công ty cổ phần Công nghệ MobiFone Toàn cầu (MobiFone Global).

Hiện tại, đây là công ty con chủ lực của công ty mẹ MobiFone trong việc vươn ra

quốc tế với các công ty con ở nước ngoài và các văn phòng đại diện tại Campuchia

và Myanmar.

• Tập đoàn FPT

Hiện FPT đã có mặt tại 13 quốc gia khác nhau trên thế giới, bao gồm: Mỹ,

Anh, Đức, Pháp, Úc, Nhật Bản, Philippines, Thái Lan, Campuchia, Myanmar,

Malaysia, Lào, Singapore. Trong giai đoạn 2014-2016, tập đoàn FPT đã đạt mục tiêu

đạt doanh thu 400 triệu USD tại thị trường toàn cầu, hướng tới doanh thu 1 tỷ USD

trong thời gian tiếp theo. Nhằm xúc tiến đầu tư vào châu Phi, tập đoàn FPT và Công

ty 21st Century của Nigeria đã ký biên bản ghi nhớ (MOU) hợp tác chiến lược trong

lĩnh vực viễn thông, giáo dục và sản xuất thiết bị. Tại Campuchia, FPT đã xây dựng

kết nối mạng đường trục đến đường biên giới, từ đó cung cấp dung lượng cho các

nhà khai thác tại Campuchia và hiện cung cấp gần 50% băng thông quốc tế đến thị

trường này.

Tổng quan lại, có thể thấy rằng các Tập đoàn viễn thông lớn của Việt Nam đã

lựa chọn thị trường Đông Nam Á (Campuchia, Thái Lan, …) làm địa điểm đầu tư do

tận dụng được lợi thế về mặt khoảng cách cũng như các chính sách ưu đãi về kinh tế

trong khối ASEAN. Điều đó được thể hiện qua bảng dưới đây:

Bảng 2.10- Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài được cấp giấy phép phân theo đối

tác đầu tư chủ yếu (2010-2018)

ASEAN

Số dự án

Tổng vốn đăng ký (Triệu đô la Mỹ) (*)

Lào Cam-pu-chia Mi-an-ma Ma-lai-xi-a Xin-ga-po In-đô-nê-xi-a Thái Lan Phi-li-pin Bru-nây

201,0 173,0 95,0 17,0 88,0 13,0 14,0 6,0 2,0

4.894,7 2.735,9 1.327,1 812,7 284,9 29,6 28,8 6,1 3,7 Nguồn: Thống kê đầu tư nước ngoài, Tổng cục thống kê, 2018

Nhìn vào bảng dưới đây, có thể thấy rằng Lào, Campuchia và Myanmar là 3

quốc gia nhận được đầu tư nhiều nhất so với các nước trong khu vực ASEAN. Tại thị

trường Lào, tổng số dự án đầu tư là 201 dự án với vốn đăng ký là gần 5 triệu USD.

Trong khi đó, thị trường Campuchia nhận 173 dự án và Myanmar đứng thứ 3 với 95

dự án. 3 thị trường trên cũng là 3 thị trường chủ lực mà Viettel tiến hành đầu tư và

đều đạt được những thành công nhất định.

2.2.4 Các yếu tố liên quan đến chiến lược đầu tư của Viettel tại 3 thị trường

CLM

Để đạt được thành công tại 3 thị trường này, Viettel đã có những chiến lược cạnh

tranh đúng đắn đối với các thương hiệu Unitel (Lào), Metfone (Campuchia) và gần

đây nhất là Mytel (Myanmar). Với chiến lược đầu tư và thâm nhập thị trường đúng

đắn, Viettel đã tạo được dấu ấn không chỉ đối với các thương hiệu cạnh tranh của

nước sở tại mà còn là tiền đề để các hãng viễn thông trong nước tiến hành đầu tư ra

nước ngoài

• Thương hiệu Unitel (Lào)

Ngày 16/10/2009, Viettel chính thức tham gia thị trường viễn thông Lào với thương

hiệu Unitel. Viettel thông qua chiến lược liên danh với công ty Lao Asia Telecom

(LAT) và là hãng viễn thông nhỏ nhất trên đất nước Triệu Voi.

Viettel tham gia vào thị trường viễn thông Lào với tư cách “người tý hon” và thách

thức rất lớn từ ông lớn. Bối cảnh thị trường trong thế 3 chân kiềng thuộc về ETL,

LTC và Beeline; hệ thống phân phối viễn thông của các hãng chủ yếu qua kênh cửa

hàng, đại lý; đặc điểm nhân chung học thì người Lào chỉ làm việc trong giờ hành

chính, phần lớn người Lào theo đạo Phật với việc sử dụng và đánh giá các dịch vụ

theo niềm tin. Unitel lúc này quyết định tiếp tục theo đuổi chiến lược chi phí thấp

(trên cơ sở thành công tại Việt Nam) và kết hợp với chiến lược khác biệt hoá để làm

vũ khí cạnh tranh với các nhà mạng còn lại. Cụ thể các chiến lược như sau:

❖ Chiến lược 1: mở rộng vùng phủ sóng di động nhanh chóng:

Từ chỗ chỉ có 185 trạm phát sóng (BTS) tiếp nhận từ đối tác LAT (2007), Unitel đã

nhanh chóng nâng tổng số trạm BTS lên thành 900 trước khi chính thức khai trương

(2009) chiếm tới 35% tổng số trạm BTS cả nước. Điều này giúp Unitel có thể cung

cấp được dịch vụ viễn thông trên toàn lãnh thổ Lào đặc biệt là khu vực nông thôn nơi

mà 3 hãng viễn thông còn lại đang bỏ ngỏ

❖ Chiến lược 2: Tiếp thị trực tiếp SIM tới tận tay người tiêu dùng.

Thay vì chỉ tập trungvào kênh cửa hàng, đại lý thì Unitel tổ chức thành các đội bán

hàng lưu động hay ngắn gọn là “bán dạo” tới tận tay người tiêu dùng xung quanh

trạm phát sóng của Unitel, bán hàng ngay tại thửa ruộng, nương rẫy hay từng nhà

người dân. Trước đây, tại Lào, với một ngành VIP như viễn thông, việc bán dạo bị

coi là thấp kém và khổ sở, chưa kể tới việc bán dạo diễn ra ngoài giờ hành chính điều

mà các nhân viên người Lào ở các ngành nghề khác nói chung không bao giờ làm

chưa nói tới ngành VIP như viễn thông di động => Đây có thể coi là sự khác biệt của

Unitel trong khâu phân phối, bán hàng dịch vụ viễn thông

❖ Chiến lược 3: Tiếp tục theo đuổi chiến lược giá rẻ

Với một doanh nghiệp khi mới thâm nhập vào thị trường, chiến lược giá cạnh tranh

luôn là yếu tố hàng đầu mà doanh nghiệp cần nghiên cứu để dành được thị phần. Bằng

cách tung các gói cước vô cùng ưu đãi như gói Sumo (Sumo sim bán kèm điện thoại

với giá gần như cho không), Viettel đã tạo nên khác biệt mà trước đó, các đối thủ lúc

đó đều bán chung một giá cước, không có khuyến mại và chưa nghĩ đến việc tặng

miễn phí máy điện thoại cho người dùng.

❖ Chiến lược 4: Tập trung chăm sóc khách hàng

Theo triết lý mỗi khách hàng là một cá thể hóa, Viettel tiếp cận đến từng khách hàng

và đáp ứng những nhu cầu về liên lạc của từng đối tượng. Do vậy Unitel đã chiếm

được cảm tình của người dân Lào mà truyền tai nhau để sử dụng.

Với chiến lược đúng đắn đó, Sau 9 năm kinh doanh (16/10/2009 – 16/10/2018) Unitel

đã đạt 1,4 tỷ USD doanh thu, gần 550 triệu USD lợi nhuận lũy kế và là hiện nay là

liên doanh viễn thông lớn nhất tại Lào.

Theo báo cáo của Viettel Global năm 2018, thành tựu của Unitel đạt được bao gồm:

Về thị phần, Unitel chiếm số 1 về thị phần với 4,7 triệu khách hàng, chiếm

51% thị phần. Về hạ tầng viễn thông, Unitel chiếm số 1 về hạ tầng với 5.000 trạm

2G/3G/4G, 30.000 km cáp quang, vùng phủ 95% toàn nước Lào. Về doanh số, thương

hiệu Unitel đạt 1,22 tỷ USD doanh thu lũy kế, 480 triệu lợi nhuận lũy kế, trở thành

liên doanh viễn thông lớn nhất về quy mô, về đóng góp cho xã hội và cho đất nước

Lào.

Năm 2012, thương hiệu Unitel được trao giải Nhà cung cấp dịch vụ viễn thông tốt

nhất tại các quốc gia đang phát triển và được bình chọn trong Top 5 Nhà khai thác

viễn thông xuất sắc khu vực châu Á. Năm 2015, Unitel được trao giải thương hiệu

hoạt động hiệu quả nhất khu vực Đông Nam Á và được Chính phủ Lào trao tặng Huân

chương Anh hùng hạng Hai và Huân chương Lao động hạng Hai

• Thương hiệu Metfone (Campuchia)

Năm 2006, Viettel chính thức gia nhập thị trường viễn thông Campuchia với tên

thương hiệu là Metfone. Đây là nước đầu tiên mà Viettel bắt đầu mở rộng ra thị trường

nước ngoài. Viettel quyết định đầu tư 100% vốn xây dựng từ con số không và cũng

là một trong nhữngthị trường cạnh tranh nhất mà Viettelđầu tư. Tại thời điểm khai

trương, thị trường viễn thông Campuchia đã có bảy nhà mạng khác, trong đó có ba

nhà mạng đã tồn tại gần 10 năm là Mobitel, Mfone và TMIC với thị phần rất lớn. Đặc

biệt, nhà mạng Mobitel (công ty cổ phần giữa Tập đoàn Hoàng gia Campuchia và

Millicom) chiếm hơn 50% thị phần, một con số tưởng chừng khó có thể vượt qua tại

thời điểm đó.

❖ Chiến lược đầu tư: chiến lược giá rẻ, đi từ khách hàng nông thôn đến

thành thị

Nhằm đứng vững và cạnh tranh được với các nhà mạng còn lại tại Campuchia,

Metfone kiên quyết theo đuổi chiến lược dẫn dầu giá cả, lấy nông thôn vây lấy thành

thị, tập trung vào các nhóm khách hàng mà thị trường còn bỏ ngỏ. Khi mới xâm nhập

thị trường, Metfone đã lựa chọn kinh doanh dịch vụ VoIP giá rẻ để chiếm lấy cảm

tình của người dân, đồng thời giúp tiết kiệm chi phí để âm thầm xây dựng mạng lưới

phủ khắp cả nước. Đến khi chính thức kinh doanh dịch vụ di động năm 2009 thì vùng

phủ của Metfone đã đạt gần 70% lãnh thổ Campuchia đặc biệt là vùng sâu vùng xa.

Chính điều đó đã tạo điều kiện thuận lợi giúp Metfone bứt phá trong những năm tiếp

theo. Sau 2 năm kinh doanh dịch vụ di động, Metfone đạt 46% thị phần di động, 60%

thị phần cố định băng rộng, tốc độ tăng trưởng đạt 300%. Lần đầu tiên mạng lưới di

động đã phủ đến vùng sâu, vùng xa với hơn 5.000 trạm BTS và hơn 17.000 km cáp

quang (phủ 98% dân số và 100% diện tích). Kể từ khi Metfone cung cấp dịch vụ, giá

cước viễn thông đã giảm từ 2-4 lần, mức độ thâm nhập của các dịch vụ tăng lên từ 2-

10 lần (di động tăng từ 29% lên 80%, Internet băng rộng tăng từ 0,2% đến 2% và

băng rộng cố định tăng từ 2% đến 15%). Sau khi thâm nhập thành công thị trường

Campuchia và trở thành một trong những nhà mạng lớn tại Campuchia, Metfone tiếp

tục duy trì chiến lược dẫn đầu chi phí và kết hợp với khác biệt hóa. Metfone không

ngừng tung ra các sản phẩm mới với thị trường Campuchia, đáng kể nhất là dịch vụ

ví điện tử eMoney khi gặt hái được nhiều thành công giúp củng cố thương hiệu và vị

thế của Metfone. Sau 1 (một) năm khai trương thì dịch vụ này đã thu hút được gần

200.000 thuê bao sử dụng thường xuyên, phát triển gần gần 4.000 đại lý bán hàng và

hơn 600.000 giao dịch chuyển tiền.

Với chiến lược cạnh tranh thâm nhập đúng đắn kể trên, Metfone hiện đang

đứng số 1 về hạ tầng tại Campuchia với 9.000 trạm phát sóng, 20.000 km cáp quang,

đảm bảo vùng phủ lên tới 97% dân số, cung cấp dịch vụ cho gần 7 triệu khách hàng,

chiếm 46% thị phần tại thị trường cạnh tranh gay gắt như Campuchia. Sau gần 15

năm khai thác tại thị trường Campuchia, Metfone đứng số 1 về thi phần với 9,05 triệu

khách hàng, chiếm 46% thị phần. Về hạ tầng mạng viễn thông, Metfone sở hữu10.000

trạm 2G/3G/4G, 24.000 km cáp quang, vùng phủ 97%

Metfone cũng đạt được những giải thưởng đáng tự hào như Top 100 thương

hiệu viễn thông giá trị nhất khu vực Đông Nam Á năm 2016; giải thưởng tiên phong

trong công nghệ với dịch vụ ví điện tử eMoney, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế

- xã hội của Campuchia. Vào năm 2016, Metfone đạt liền 2 giải thưởng Kinh Doanh

Quốc tế hạng mục “Chiến dịch Marketing của năm” (chương trình Color Race) và

“Sản phẩm tốt nhất của năm” (sản phẩm eMoney). Trước đó, Metfone cũng đạt danh

hiệu Nhà cung cấp dịch vụ viễn thông tốt nhất Campuchia và giải thưởng nhà cung

cấp dịch vụ viễn thông tốt nhất do Frost&Sullivan và Giải thưởng Truyền thông Thế

giới WCA trao tặng năm 2015; Top 100 thương hiệu viễn thông giá trị nhất khu vực

Đông Nam Á năm 2016.

• Thương hiệu Mytel (Myanmar)

Ngày 9/6/2018, Mytel thương hiệu của Viettel tại Myanmar chính thức bán hàng

và cung cấp dịch vụ trên toàn quốc gia Myanmar sau 10 năm tiến hành khảo sát thị

trường. Là nhà mạng thứ 4 tại thị trường Myanmar, Mytel đặt mục tiêu trở thành nhà

mạng lớn nhất cả về hạ tầng và kinh doanh. Về mạng lưới, Mytel là mạng di động

đầu tiên và duy nhất ở Myanmar được đầu tư công nghệ hiện đại nhất, công nghệ 4G

trên phạm vi toàn quốc ngay khi khai trương. Về kinh doanh, chỉ trong 10 ngày kể từ

khi khai trương, Mytel đã có 1 triệu khách hàng, con số tăng lên 2 triệu và 3 triệu chỉ

trong 2 tháng và 3 tháng sau khi trương. Đến nay, Mytel là nhà mạng có hạ tầng 4G

lớn nhất Myanmar, số khách hàng đạt 5,5 triệu thuê bao, chiếm 14% thị phần di động

và số khách hàng của Mytel sẽ tăng lên 8 triệu tại Myanmar vào cuối năm 2019 (Theo

báo cáo Viettel Global, 2018)

❖ Chiến lược đầu tư: Chiến lược của người đến sau

Để tạo lợi thế trong cuộc cạnh tranh tại Myanmar khi chỉ là người đến sau, Viettel

đã quyết định triển khai công nghệ viễn thông hiện đại nhất cho thị trường này. Trong

năm đầu tiên chính thức kinh doanh, Mytel đã đầu tư mạnh cho hạ tầng viễn thông,

với hơn 7.000 trạm thu phát sóng băng rộng 4G, biến Mytel trở thành thương hiệu di

động đầu tiên và duy nhất phủ sóng 4G trên phạm vi toàn quốc khi khai trương. Riêng

với 33.000 km cáp quang, Mytel có lợi thế cạnh tranh lớn trong xu thế phát triển

mạnh mẽ của nền tảng di động băng rộng thế hệ mới.

Không chỉ đầu tư vào công nghệ, Viettel còn mang tới Myanmar triết lý bán hàng

đặc biệt của riêng mình. Không dừng lại ở việc mở các đại lý cố định ở các thủ phủ,

Mytel là nhà mạng duy nhất tại Myanmar len lỏi tới mọi người dân ở khắp các vùng

xa xôi, hẻo lánh nhất, bằng việc xây dựng đội ngũ bán hàng lưu động sâu đến từng

hộ gia đình.

Sản phẩm của Mytel có đặc trưng công nghệ cao, giá cả thấp và những ưu đãi mới

mẻ giúp người dân có được trải nghiệm công nghệ với giá cả ưu đãi hơn so với các

nhà mạng khác. Giá cước Mytel gọi nội mạng chỉ bằng một nửa so với các mạng

khác. Data của Mytel cũng nhiều ưu đãi hơn khi kích hoạt có 1,5 GB trong 3 tháng

và 300 phút.

❖ Thành tựu

Mặc dù là thương hiệu đến sau nhưng Mytel đã mang những công nghệ mới nhất

cho người dân Myanmar trải nghiệm. Mới đi vào hoạt động từ năm 2018, chỉ sau 1

năm, Mytel đã có những thành tích đáng kể:

• Tổng vốn đăng ký đầu tư của dự án chiếm 66% vốn đăng ký đầu tư của Việt

Nam vào Myanmar. Với dự án này, Việt Nam, từ vị trí số 10, vươn lên đứng

thứ 7 trong số 49 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Myanmar

• Myanmar là thị trường thứ 10, là thị trường có quy mô lớn nhất, dân số đông

nhất trong tất cả các thị trường mà Viettel đã đầu tư.

• Là nhà mạng có hạ tầng viễn thông lớn nhất Myanmar và là nhà cung cấp 4G

lớn nhất Myanmar với gần 7.200 trạm phủ sóng di động băng rộng tới 90%

dân số Myanamar và 33.000 km cáp quang (lớn nhất Myanmar, gấp đôi đối

thủ liền kề).

Để đạt được những thành công tại các thị trường ASEAN trên, Viettel luôn có

chiến lược đầu tư đúng đắn về hình thức, quy mô cũng như các kế hoạch đầu tư đúng

đắn để phát huy thế mạnh và hạn chế rủi ro trong đầu tư tại các thị trường nước ngoài.

Mặc dù là thương hiệu đến sau tại các thị trường CLM, Viettel luôn biết chú trọng

đầu tư vào hạ tầng cũng như kinh doanh đa dạng các dịch vụ, không chỉ dừng lại ở

việc kinh doanh thuê bao di động mà còn phát triển công nghệ kết nối Internet và các

dịch vụ giá trị gia tăng để đạt được thị phần trong mọi lĩnh vực CNTT tại các nước

sở tại.

2.3 Thực tiễn đầu tư của Viettel tại thị trường 3 nước CLM

2.3.1 Tình hình đầu tư ra nước ngoài của Viettel tại 3 nước CLM

2.3.1.1 Quy mô dự án

Khi thị trường viễn thông nội địa gần như bão hoà, việc mở rộng ra thị trường

nước ngoài gần như là điều tất yếu với các doanh nghiệp viễn thông. Lựa chọn Lào,

Campuchia và Myanmar là 3 thị trường thuộc khu vực ASEAN để đầu tư, Viettel đã

có bước đầu tư đúng đắn khi tiến hành đầu tư tại 3 thị trường này.

• Tại thị trường Lào

Ngày 07/02/2008, Viettel Global chính thức nhận giấy phép đầu tư ra nước ngoài

của Chính phủ Việt Nam để thực hiện dự án tại Lào, với cơ cấu vốn góp 49% (vốn

bằng thiết bị trong thời gian 1 năm kể từ khi thành lập liên danh). Theo báo cáo tài

chính của Viettel Global năm 2018, tổng mức đầu tư của dự án là 83,7 triệu USD

(tương đương 844.478 triệu Kíp Lào và 1.344.086.067.109,8 VND), bao gồm: (1)

Thiết bị mạng và truyền dẫn đầu tư mới: 61,34 triệu USD, trong đó Viettel đóng góp

15,9 triệu USD; (2) Tài sản thiết bị của Lao Asia Telecom (LAT)- công ty liên danh

của Viettel chuyển sang là 16,55 triệu USD. Về công nghệ sử dụng, dự án tiếp tục

lựa chọn triển khai mạng di động tế bào mặt đất - GMS tại Lào.

• Tại thị trường Campuchia

Campuchia là thị trường đầu tiên Viettel tiến hành đầu tư vào với tên thương hiệu

Metfone; chính thức cung cấp dịch vụ vào ngày 19/02/2009; triển khai tại 25/25 tỉnh

của Campuchia. Đến hết 2018, Metfone đã giúp Viettel hoàn vốn về cổ tức gần 250

triệu USD, gấp gần 6 lần vốn đầu tư. Thị trường này đã hoàn vốn sau 4 năm kinh

doanh. Chỉ sau 4 năm kinh doanh, thương hiệu Metfone đã xếp vị trí số 1 về thị phần,

chiếm gần 50% thị phần viễn thông di động. Tại Campuchia, tổng vốn đầu tư của

Viettel khoảng 40 triệu USD. Tính đến năm 2019, doanh thu luỹ kế tính đến 2019 là

2,245 tỷ USD, lợi nhuận luỹ kế đạt gần 300 triệu USD và luôn duy trì tăng trưởng ở

mức trên 40%.

• Tại thị trường Myanmar

Myanmar là thị trường mới nhất và thị trường quốc tế chiến lược của Viettel đầu

tư vào năm 2018 với thương hiệu Mytel. Myanmar là nền kinh tế có tốc độ tăng

trưởng kinh tế cao nhất trong tất cả các thị trường nước ngoài của Viettel tính đến

thời điểm hiện nay (tốc độ tăng trưởng 7%), và cũng là thị trường quốc tế có số dân

đông nhất (53 triệu người). Nếu như cách đây 13 năm, Viettel chỉ bắt đầu đầu tư vào

thị trường Campuchia với tổng vốn là 1 triệu USD khi sang Campuchia và giờ

Metfone có hơn 5,1 triệu thuê bao sau 10 năm. Khi đầu tư sang Myanmar, Viettel đã

thực hiện dự án với tổng vốn đầu tư 1,5 tỷ USD, và chỉ mất 8 tháng để đạt 5,2 triệu

thuê bao. Mytel là mạng di động duy nhất tại Myanmar cung cấp dịch vụ 4G toàn

quốc ngay khi khai khai trương. Trong khi đó, các nhà cung cấp trước khi Mytel gia

nhập vào chỉ phủ sóng ở các thành phố lớn trước, sau đó mới mở rộng ra các thành

phố nhỏ và vùng nông thôn

2.3.1.2 Địa điểm đầu tư

ASEAN là thị trường đầu tiên mà Viettel đặt những bước chân khi tiến hành

đầu tư trực tiếp ra nước ngoài. Tại khu vực ASEAN, Viettel tiến hành đầu tư tại 4

nước Lào- Campuchia- Myanmar- Haiti. Sở dĩ Viettel lựa chọn các điểm đến này mà

không phải các thị trường khác tại Đông Nam Á do một số lý do sau:

Thứ nhất, các nước Lào- Campuchia-Myanmar là các quốc gia có chỉ số kinh

tế kém phát triển hơn so với Việt Nam tại khu vực Đông Nam Á.

Bảng 2.11- Xếp hạng chỉ số GDP bình quân đầu người các nước ASEAN năm

2019

STT Quốc gia GDP per capita (USD/người/ năm)

1 Việt Nam 2.750

2 Campuchia 1.509

3 Lào 1.324

Nguồn: Đánh giá chỉ số GDP, Quỹ tiền tệ quốc tế IMF, 2019

4 Myanmar 1.298

Nhìn vào bảng số liệu có thể thấy, Việt Nam xếp trên các nước tiến hành FDI

về chỉ số phát triển kinh tế (GDP); với GDP bình quân đầu người (GDP per capita)

đạt gần 3.000 USD/ người/ năm. Trong khi đó, chỉ số GDP bình quân đầu người của

Lào, Campuchia và Myanmar đều thấp hơn chỉ số của Việt Nam. Việc đầu tư vào các

nước có kém phát triển hơn tại khu vực Châu Á là chiến lược đầu tư đúng đắn giúp

Viettel tận dụng được các chính sách ưu đãi về đầu tư cũng như cơ hội thị trường

chưa khai thác bằng việc hưởng lợi từ các chính sách ưu đãi của các nước do quan hệ

mật thiết giữa Việt Nam và các nước Lào- Campuchia-Myanmar và lợi thế 3 nước

thuộc khu vực Đông Dương tương đồng về mặt địa lý, chính trị và luật pháp giữa

các nước.

2.3.1.3 Lĩnh vực đầu tư

Tại 3 thị trường CLM, Viettel tiến hành đầu tư vào lĩnh vực viễn thông; không

chỉ dừng lại ở việc phát triển thuê bao di động mà còn các dịch vụ giá trị gia tăng như

Chính quyền điện tử (e-government), học trực tuyến (e-learning), thanh toán điện tử

(e-money) và các dịch vụ gia tăng khác. Cụ thể hơn:

+ Thị trường Lào: Viettel tiến hành khai thác thị trường Lào bằng việc đầu tư hạ

tầng và cung cấp các dịch vụ viễn thông. Lào là quốc gia rất gần gũi với Việt Nam và

có sự tương đồng về thị trường giữa 2 nước. Không chỉ triển khai các dịch vụ thoại

thông thương, Viettel tại Lào còn cung cấp các dịch vụ như mạng 3G/4G và phát triển

dịch vụ 5G cũng như dịch vụ ví điện tử e-money.

+ Thị trường Campuchia: Campuchia là thị trường đầu tiên Viettel tiến hành đầu

tư quốc tế nên việc tìm hiểu về thị trường và phương thức xâm nhập tại thị trường

này là yếu tố đặt lên hàng đầu. Vào những năm đầu 2008, Campuchia là một thị

trường di động đầy tiềm năng bởi người dân chủ yếu dùng di động (chỉ có 5% dân số

sử dụng điện thoại cố định). Các sản phẩm của Viettel đầu tư tại Campuchia bao gồm:

• Dịch vụ viễn thông

(i) Thiết lập mạng điện thoại chuyển mạch công cộng nội hạt (PSTN) và kết nối với

các mạng viễn thông công cộng khác để cung cấp các dịch vụ: điện thoại, fax trên

toàn quốc.

(ii) Thiết lập mạng nhắn tin và kết nối với các mạng viễn thông công cộng khác để

cung cấp dịch vụ trung kế vô tuyến nội hạt trên phạm vi toàn quốc.

(iii) Cung cấp dịch vụ điện thoại đường dài trong nước và quốc tế sử dụng công nghệ

VoIP.

• Internet băng thông rộng

Cung cấp ADSL, FTTH, Wimax và dịch vụ truy cập Internet công cộng (ISP) và kết nối

Internet (IXP).

• Dịch vụ giá trị gia tăng e-money, dự án CNTT cho trường học

Metfone chú trọng phát triển thuê bao Ví điện tử của Metfone, xây dựng tập khách

hàng bền vững để tạo thành hệ sinh thái các dịch vụ số riêng.

+ Thị trường Myanmar:

Myanmar là thị trường mới mà Viettel mới tiến hành thâm nhập vào từ năm 2018

sau nhiều năm khảo sát thị trường và lên kế hoạch đầu tư. Tại thị trường Myanmar, Viettel

tập trung nhiều vào việc đầu tư hạ tầng với việc đầu tư hơn 7000 trạm thu phát sóng băng

thông rộng 4G và hơn 30.000 km cáp quang trên toàn quốc, bao gồm cả nông thôn & thành

thị. Viettel đầu tư phần lớn vào việc xây dựng hạ tầng để phát triển công nghệ 4G, 5G để

tạo lợi thế cạnh tranh mới so với các hãng đối thủ tại thị trường. Tương tự thị trường

Campuchia, Viettel kinh doanh các sản phẩm về thuê bao di động và dịch vụ ví điện tử E-

money, tập trung vào phân khúc dữ liệu (data) kết hợp dịch vụ số (digital services) kiểu

mới.

2.3.1.4 Hình thức đầu tư

Khi thị trường viễn thông nội địa gần như bão hoà, việc mở rộng ra thị trường

nước ngoài gần như là điều tất yếu với các doanh nghiệp viễn thông. Lựa chọn Lào,

Campuchia và Myanmar là 3 thị trường thuộc khu vực ASEAN để đầu tư, Viettel đã

có bước đầu tư đúng đắn khi tiến hành đầu tư tại 3 thị trường này.

• Thị trường Campuchia- Đầu tư 100% vốn đầu tư nước ngoài