Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Định hướng phát triển bền vững các khu công nghiệp huyện Đức Hòa (tỉnh Long An) thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:141

Thêm vào BST

Báo xấu

140
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Định hướng phát triển bền vững các khu công nghiệp huyện Đức Hòa (tỉnh Long An) thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa gồm có 3 chương. Trong đó, chương 1 - Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển công nghiệp; chương 2 - Thực trạng phát triển các khu công nghiệp ở Đức Hòa (Long An); chương 3 - Định hướng và giải pháp phát triển các khu công nghiệp huyện đến 2020.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Định hướng phát triển bền vững các khu công nghiệp huyện Đức Hòa (tỉnh Long An) thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH ______________________ Ngô Thị Yến Nhi LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÝ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH ______________________ Ngô Thị Yến Nhi Chuyên ngành : Địa lý học (trừ địa lý tự nhiên) Mã số : 60 31 95 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÝ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Phạm Xuân Hậu Thành phố Hồ Chí Minh – 2012
LỜI CÁM ƠN Trong quá trình nghiên cứu thực hiện hoàn thành luận văn, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô, các giáo sư giảng dạy các chuyên đề, giúp cho tác giả thu hoạch được rất nhiều kiến thức cần thiết và bổ ích. Tác giả luận văn cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy hướng dẫn khoa học PGS. TS. Phạm Xuân Hậu đã tận tình chỉ dẫn trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành luận văn, cảm ơn Ban Giám Hiệu trường ĐHSP, Phòng Công Nghệ và sau đại học, Khoa Địa Lý đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả hoàn thành luận văn, cảm ơn chân thành đến các sở, ban, ngành: - Ban quản lý khu kinh tế tỉnh Long An - Phòng Tài nguyên môi trường huyện Đức Hòa - Cục thống kê tỉnh Long An - Phòng thống kê huyện Đức Hòa - Ủy ban nhân dân huyện Đức Hòa. Những cơ quan trên đã cung cấp các tư liệu quý giá cho tác giả trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của mình; cảm ơn những người thân và bạn bè đồng nghiệp đã chia sẽ khó khăn, động viên trong quá trình hoàn thành luận văn. Tác giả luận văn Ngô Thị Yến Nhi
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình MỞ ĐẦU.............................................................................................................................. 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP ............................................................................................................................................... 9 1.1. Một số khái niệm ..............................................................................................9 1.1.1. Công nghiệp ...............................................................................................9 1.1.3. Phát triển bền vững ..................................................................................14 1.1.4. Phát triển khu công nghiệp bền vững ......................................................16 1.1.5. Công nghiệp hóa và hiện đại hóa. ............................................................19 1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến KCN .....................................................................23 1.2.1. Nhóm yếu tố bên trong ............................................................................23 1.2.2. Nhóm yếu tố bên ngoài ............................................................................26 1.3. Vai trò của KCN ............................................................................................27 1.4. Cơ sở thực tiễn................................................................................................28 1.4.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia công nghiệp ở Châu Á ......................28 1.4.2. Sự phát triển khu công nghiệp ở Việt Nam .............................................31 1.4.3. Sự phát triển khu công nghiệp ở Đông Nam Bộ .....................................34 1.4.4. Sự phát triển khu công nghiệp ở Long An...............................................35 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP Ở ĐỨC HÒA (LONG AN) ................................................................................................. 37 2.1. Khái quát về huyện Đức Hòa .........................................................................37 2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển KCN huyện Đức Hòa tỉnh Long An. 38 2.2.1. Vị trí địa lý ...............................................................................................38 2.2.2. Các nhân tố tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên.......................................41 2.2.3. Các nhân tố kinh tế - xã hội .....................................................................51 2.3. Thực trạng phát triển các KCN huyện Đức Hòa tỉnh Long An. ....................61 2.3.1. Tổng quát về tình hình phát triển kinh tế của huyện Đức Hòa ................63 2.3.2. Tình hình phát triển các KCN ..................................................................66 2.3.3. Tỉ lệ lắp đầy của các khu công nghiệp huyện Đức Hòa ..........................70 2.3.4. Thực trạng hoạt động của các khu công nghiệp ......................................72 2.3.5. Doanh thu của các KCN ..........................................................................85 2.3.6. Sử dụng lao động trong các khu công nghiệp .........................................88 2.4. Đánh giá chung về hoạt động của các KCN ...................................................91 2.4.1. Những thành tựu ......................................................................................91
2.4.2. Những hạn chế .........................................................................................92 Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP HUYỆN ĐỨC HÒA (LONG AN) ĐẾN 2020 ......................................... 94 3.1 Những căn cứ để đưa ra định hướng ...............................................................94 3.1.1. Kế hoạch phát triển kinh tế của tỉnh Long An đến 2020 .........................94 3.1.2. Nhu cầu xã hội về sản phẩm hàng hóa ....................................................97 3.1.3 Thực trạng chiến lược phát triển kinh tế huyện Đức Hòa ........................98 3.2. Định hướng phát triển bền vững các khu công nghiệp huyện Đức Hòa ........99 3.2.1. Phát triển về quy mô ..............................................................................99 3.2.2. Cơ cấu ngành .......................................................................................100 3.2.3. Công nghệ và sản phẩm.......................................................................101 3.2.4. Sử dụng lao động .................................................................................102 3.2.5. Kêu gọi đầu tư trong và ngoài nước ....................................................103 3.2.6. Vấn đề bảo vệ môi trường phát triển theo hướng bền vững ................104 3.2.7. Thiết lập mối liên kết khu vực, tỉnh, vùng (kỹ thuật, lao động, trao đổi sản phẩm, hàng hóa, sử dụng công trình công cộng..) ........................106 3.3. Các giải pháp phát triển ................................................................................107 3.3.1. Thực hiện các bước chuyển dịch phù hợp với yêu cầu .......................107 3.3.2. Kêu gọi đầu tư, nhanh chóng lấp đầy các khu công nghiệp ................110 3.3.3. Kết hợp tuyển dụng lao động chất lượng cao với tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho cán bộ quản lý.......................................111 3.3.4. Thực hiện các kết hợp chặt chẽ, thường xuyên về vốn, kỹ thuật, cơ sở hạ tầng, lao động với các đơn vị, vùng lân cận và tỉnh, nước ngoài…cho phát triển ......................................................................................................112 3.3.5. Chủ động thực hiện và vận động người lao động và cộng đồng địa phương bảo vệ môi trường sản xuất, môi trường tự nhiên, môi trường xã hội các khu công nghiệp và nơi cư trú ............................................113 3.4. Một số kiến nghị - đề xuất ............................................................................116 KẾT LUẬN ..................................................................................................................... 119 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 121 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CN : Công nghiệp CNH : Công nghiệp hóa HĐH : Hiện đại hóa CCN : Cụm công nghiệp KCN : Khu công nghiệp GTSXCN : Giá trị sản xuât công nghiệp KCNC : Khu công nghệ cao TCLTCN : Tổ chức lãnh thổ công nghiệp TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh VKTTĐPN : Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam BVMT : Bảo vệ môi trường QLMT : Quản lý môi trường PTBV : Phát triển bền vững K/CCN : Khu cụm công nghiệp UBND : Ủy Ban nhân dân TN & MT : Tài nguyên và môi trường
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 1.1 : Tổng hợp số lượng KCN dự kiến phát triển đến năm 2015 trên phạm vi cả nước............................................................................................................ 33 Bảng 2.1 : Diện tích, số hộ, dân số và mật độ dân số huyện Đức hòa năm 2011 ............ 40 Bảng 2.2 : Hiện trạng sử dụng đất của huyện Đức Hòa năm 2011 .................................. 46 Bảng 2.3 : Phân phối lượng mưa hàng năm tại huyện Đức Hòa ...................................... 47 Bảng 2.4 : Phân phối lưu lượng nước trong năm ............................................................. 48 Bảng 2.5 : Lao động và cơ cấu lao động xã hội của huyện Đức Hòa giai đoạn 2007 -2011 ...................................................................................................... 52 Bảng 2.6 : Lao động công nghiệp phân theo thành phần kinh tế năm huyện Đức Hòa giai đoạn 2007 -2011 .............................................................................. 53 Bảng 2.7 : Lao động công nghiệp huyện Đức Hòa theo ngành công nghiệp năm 2011 ................................................................................................................ 54 Bảng 2.8 : Tỉ lệ lắp đầy của các KCN trên địa bàn huyện Đức Hòa................................ 70 Bảng 2.9 : Tên một số Doanh nghiệp trong KCN Đức Hòa 3 ......................................... 79 Bảng 2.10 : Doanh thu của các doanh nghiệp DDI trong các KCN huyện Đức Hòa năm 2011 ........................................................................................................ 85 Bảng 2.11 : Doanh thu của các doanh nghiệp FDI trong các KCN huyện Đức Hòa năm 2011 ........................................................................................................ 85 Bảng 2.12 : Cơ sở sản xuất công nghiệp ở huyện Đức Hòa ( năm 2007-2011)................. 86 Bảng 2.13 : Giá trị sản xuất công nghiệp của huyện năm 2010 và 2011 ........................... 86 Bảng 2.14 : Giá trị sản xuất công nghiệp chế biến của huyện Đức Hòa năm 2010-2011 ....................................................................................................... 87 Bảng 2.15 : Tình hình sử dụng lao động của các KCN huyện Đức Hòa năm 2012 (tính 6 tháng đầu năm) .................................................................................... 89 Bảng 2.16 : Số lao động qua đào tạo và chưa qua đào tạo của các KCN huyện Đức Hòa ................................................................................................................. 90
DANH MỤC CÁC HÌNH BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Cơ cấu GDP huyện Đức Hòa năm 2005 ......................................................... 64 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu GDP huyện Đức Hòa năm 2010 ......................................................... 64 Biểu đồ 2.3. Cơ cấu giá trị sản xuất công nghiệp của huyện Đức Hòa (năm 2011) ............ 88 Biểu đồ 2.4. Lao động công nghiệp của huyện Đức Hòa giai đoạn 2007-2011 .................. 89 BẢN ĐỒ Hình 1: Bản đồ hành chính huyện Đức Hòa ...........................................................39 Hình 2: Bản đồ hiện trạng phân bố các khu công nghiệp huyện Đức Hòa .............71 Hình 3: Bản đồ định hướng phát triển các khu công nghiệp huyện Đức Hòa đến năm 2020 ...................................................................................................93
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Long An là vùng đất anh hùng xứng đáng với danh hiệu tám chữ vàng đã được Trung ương ban tặng “TRUNG DŨNG KIÊN CƯỜNG, TOÀN DÂN ĐÁNH GIẶC” thời chống Mỹ. Đã hơn 35 năm sau ngày Đại Thắng 30 - 4 – 1975, tiếp tục dưới ngọn cờ vẻ vang của Đảng Cộng sản Việt Nam, đất nước ngày càng phát triển trong thế vững vàng tiến lên chủ nghĩa xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, vì ấm no hạnh phúc của nhân dân. Cùng với khí thế đó Long An cũng từng ngày đổi mới. Để tiếp tục đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa của tỉnh trong thời gian tới, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Long An lần thứ IX đã xác định mục tiêu tổng quát đến năm 2015 là khai thác tốt tiềm năng , lợi thế của tỉnh, thu hút có hiệu quả các nguồn lực để phát triển kinh tế nhanh, bền vững theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để đạt được mục tiêu này, hiện nay tỉnh đang khẩn trương thực hiện 4 chương trình đột phá của tỉnh đến năm 2015, trong đó 2 chương trình nhằm mục tiêu tạo đột phá trong phát triển công nghiệp như sau: 1. Chương trình phát triển đồng bộ nguồn nhân lực- giải quyết việc làm – giảm nghèo nhằm đẩy mạnh nghề theo nhu cầu xã hội, đào tạo nhân lực cho các ngành, lĩnh vực mũi nhọn, quan tâm đầy đủ nghề cho lao động nông thôn, tạo mọi điều kiện giải quyết ngày càng nhiều việc làm cho người lao động. 2. Chương trình huy động mọi nguồn lực xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông , điện nước, phục vụ phát triển công nghiệp (CN) nhằm tập trung huy động các nguồn vốn từ kinh tế để đầu tư cơ sở hạ tầng, chú trọng các hình thức đầu tư BT, BOT, PPP; trong đó chú trọng huy động vốn từ các doanh nghiệp đang có dự án đầu tư tại tỉnh theo hướng chia sẽ một phần chi phí đầu tư cơ sở hạ tầng đối với các cơ sở hạ tầng có lợi cho doanh nghiệp đang có dự án đầu tư tại tỉnh theo hướng chia sẽ một phần chi phí đầu tư cơ sở hạ tầng đối với các cơ sở hạ tầng có lợi cho doanh nghiệp khi hoàn thành.
2 Long An là một tỉnh CN nổi bật trong vài năm gần đây. Luôn đứng trong top 10 về chỉ số cạnh tranh và vốn đầu tư nước ngoài FDI. CN đã tồn tại từ khá lâu được biết đến với những sản phẩm: Dệt may, thực phẩm chế biến, xây dựng... CN chiếm khoảng 40% giá trị trong nền kinh tế tỉnh. Tập trung chủ yếu ở: Đức Hoà, Bến Lức, Tân An, Cần Đước, Cần Giuộc. Riêng 5 huyện, thành phố này đã chiếm hơn 70% sản lương CN của tỉnh. Các năm qua Long An tập trung phát triển CN chủ yếu là các huyện Đức Hoà, Bến Lức tập trung nhiều khu CN lớn bậc nhất cả nước. Mạng lưới cơ sở hạ tầng phát triển nhanh và đồng bộ cũng là một thế mạnh của nền CN Long An. Một vài khu CN lớn: Đức Hoà 1, Đức Hoà 2( Xuyên Á), Tân Đức (huyện Đức Hoà), các KCN Thuận Đạo, Vĩnh Lộc 2, Thạnh Đức, Nhựt Chánh (huyện Bến Lức), các KCN Tân Kim, Long Hậu (huyện Cần Giuộc), các KCN Cầu Tràm (huyện Cần Đước). Trong các KCN đã đi vào hoạt động và một số KCN đang triển khai công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) của giai đoạn 2 là Đức Hoà 1, Xuyên á, Tân Đức, Thuận Đạo và Long Hậu.. Đức Hòa là một trong những huyện nằm trong vùng phát triển kinh tế trọng điểm (KTTĐ) của tỉnh Long An, là mũi đột phá trong lĩnh vực công nghiệp. Hiện nay toàn huyện có 7 khu công nghiệp (KCN) và 11 cụm công nghiệp (CCN) diện tích đất CN được phê duyệt quy hoạch là 6371 ha thu hút hơn 500 nhà đầu tư thứ cấp đăng ký vào các khu cụm công nghiệp tập trung và đã có hơn 200 doanh nghiệp vừa và nhỏ đi vào hoạt động. Ngoài ra còn có trên 10 dự án đầu tư sản xuất trực tiếp với ngành nghề may mặc và giày da nằm ngoài các khu cụm công nghiệp với vốn đầu tư chủ yếu 100% vốn nước ngoài nằm rải rác ở các xã, và có trên 15 nhà máy và cơ sở sản xuất gạch thuộc địa bàn xã Lộc Giang, An Ninh Đông đã đi vào hoạt động . Bên cạnh việc phát triển CN của huyện nhằm thúc đẩy xây dựng nền kinh tế huyện vững mạnh thì đi đôi là việc bảo vệ môi trường phải làm thế nào phát triển CN theo hướng bền vững là một vấn đề được quan tâm hàng đầu hiện nay.
3 Làm thế nào để phát huy hết tiềm năng vốn có của huyện trong phát triển CN mà vừa đảm bảo sự phát triển theo hướng bền vững là một vấn đề cấp bách hàng đầu của huyện trong giai đoạn hiện nay với tính chất cấp thiết của đề tài nên em chọn đề tài “Định hướng phát triển bền vững các khu công nghiệp huyện Đức Hòa (tỉnh Long An) thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa” 2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu - Vận dụng cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển CN vào việc đánh giá tiềm năng, nguồn lực phát triển CN nói chung và các KCN nói riêng trên địa bàn huyện Đức Hòa tỉnh Long An và những tác động của các KCN đến tình hình phát triển kinh tế -xã hội, môi trường của huyện . - Đưa ra định hướng và giải pháp nhằm phát triển các KCN của huyện theo hướng bền vững. 2. 2. Nhiệm vụ - Khái quát cơ sở lý luận về KCN, các nhân tố ảnh hưởng, nguyên tắc phát triển, chỉ tiêu đánh giá hiệu quả và thực trạng phát triển KCN trên thế giới, khu vực và ở nước ta, cơ sở lý luận về phát triển bền vững. - Phân tích nguồn lực phát triển CN của huyện đồng thời cho thấy thành tựu đạt được của các KCN và ảnh hưởng của nó đối với sự phát triển kinh tế-xã hội, môi trường của địa phương. - Căn cứ vào hiện trạng phát triển các KCN từ đó định hướng và đề xuất các giải pháp phát triển bền vững các KCN của huyện. 3. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung tập trung - Phân tích tiềm năng, nguồn lực phát triển CN của Đức Hòa. - Đánh giá thực trạng phát triển của các khu CN Đức Hòa. - Tác động tích cực và tiêu cực của các KCN đến tình hình phát triển kinh tế, xã hội, môi trường địa phương. - Định hướng phát triển các KCN theo hướng bền vững.
4 - Các giải pháp và kiến nghị phát triển KCN theo hướng bền vững. Về không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu các KCN đang hoạt động trên địa bàn huyện Đức Hòa của tỉnh Long An. Các khu công nghiệp được đề cập bao gồm Đức Hòa 1, Đức Hòa 2 (Xuyên Á), Đức Hòa 3, Tân Đức, Tân Đô, Hải Sơn, Đại Lộc. Về thời gian: Đề tài nghiên cứu quá trình phát triển các KCN trên địa bàn huyện Long An từ năm 2005 đến nay. Vì từ sau năm 2005, một số KCN đi vào hoạt động ổn định và đạt hiệu quả cao có tác động mạnh mẽ đến tình hình phát triển kinh tế-xã hội, môi trường của địa phương. 4. Những công trình nghiên cứu có liên quan Sự hình thành và phát triển các KCN đã lôi cuốn nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu cả về lý luận lẫn đánh giá thực tiễn từ đầu những năm 90 cho đến nay. Năm 1993 Lưu Vũ Mai đã cho xuất bản quyển kinh nghiệm của thế giới và khả năng phát triển khu chế xuất ở Việt Nam chuyên đề thông tin. Năm 1995, Văn Thái thực hiện một công trình đánh giá tổng kết toàn bộ các khu chế xuất Việt Nam, bên cạnh việc xem xét và đúc kết kinh nghiệm từ một số khu chế xuất trên thếgiới. Cũng trong năm này, Lê Văn Nin đưa ra một công trình nghiên cứu về cơ sở hình thành, phát triển các KCN tập trung ở Việt Nam. Năm 2002 Bộ kế hoạch và đầu tư – cơ quan đại diện phía Nam xuất bản cuốn khu chế xuất (KCX) và KCN ở các tỉnh phía Nam. Tháng 3/2003 Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức hội nghị tổng kết tình hình hoạt động các khu công nghiệp và vạch ra phương hướng phát triển. Đề tài nghiên cứu cấp Bộ của Thạc sĩ Lê Thị Hường (và các tác viên) trường Đại học kinh tế TP. Hồ Chí Minh tháng 5/2004 : Các KCN – KCX Việt Nam, hiệu quả hoạt động và xu hướng phát triển. Kỷ yếu Hội nghị - Hội thảo quốc gia “15 năm (1991- 2006) xây dựng và phát triển các KCN,KCX ở Việt Nam” của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tháng 7/2006. Về phía huyện Đức Hòa có bài báo cáo: “ Đẩy mạnh thu hút đầu tư vào KCN trên địa bàn huyện Đức Hòa” của anh Lê Thanh Tuấn – Phòng Tài nguyên và môi trường huyện Đức Hòa.
5 Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu đầy đủ và chi tiết về định hướng phát triển bền vững các KCN trên đia bàn huyện Đức Hòa tỉnh Long An. Các công trình trên sẽ là những tài liệu tham khảo quý giá để tôi nghiên cứu đề tài “Định hướng phát triển bền vững các khu công nghiệp huyện Đức Hòa tỉnh Long An”. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài nghiên cứu Ý nghĩa khoa học Góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng các KCN tại huyện Đức Hòa của tỉnh Long An phát triển theo hướng bền vững vì Đức Hòa là huyện nằm trong vùng kinh tế trọng điểm của tỉnh Long An. Long An lại là tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và phát triển CN theo hướng bền vững đây là xu hướng chung của nhân loại hiện nay Ý nghĩa thực tiễn Đề tài này góp phần cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách, Ban quản lý KCN, những ý kiến đóng góp cho việc hoàn thiện hệ thống pháp lý cũng như những giải pháp thiết thực để thu hút vốn đầu tư đặc biệt là đầu tư nước ngoài, hạn chế tối đa những vấn đề mà hầu hết các KCN nước ta hiện nay đang mắc phải đó là vấn đề môi trường. Đồng thời, thông qua đề tài cung cấp cho các nhà đầu tư kể cả trong và ngoài nước có cơ sở nhận định tình hình đầu tư tại địa phương từ đó có chiến lược đầu tư thích hợp t¨ng cuêng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng c«ng nghiÖp và c¶i thiÖn m«i truêng đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế của huyện, tỉnh nói riêng và của cả nước nói chung. 6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu 6.1. Quan điểm 6.1.1. Quan điểm hệ thống Các KCN huyện Đức Hòa được coi là hệ thống lãnh thổ được đặt trong một hệ thống lớn hơn, đó là hệ thống các KCN của tỉnh Long An có quan hệ với các KCN của thành phố Hồ Chí Minh, Tây Ninh, Bình Dương…và cả nước. Khi đánh
6 gía các điều kiện ảnh hưởng đến sự phát triển KCN Đức Hòa phải đặt trong sự ảnh hưởng chung của các điều kiện ảnh hưởng đến các trung tâm CN ở vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước. 6.1.2. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ Đối tượng nghiên cứu là các KCN. Chúng được phân bố trên một không gian nhất định và có đặc trưng lãnh thổ riêng. Áp dụng quan điểm tổng hợp - lãnh thổ cho phép xem xét các yếu tố trong mối quan hệ tác động lẫn nhau, phát hiện ra quy luật phát triển, các nhân tố trội tác động đến sự phát triển các KCN. Vì vậy việc hình thành và phát triển các KCN ở Đức Hòa nếu có sự kết hợp tổng lực các yếu tố tự nhiên, kinh tế-xã hội, đường lối chính sách phát triển của địa phương…sẽ tạo điều kiện cho sự phát triển các KCN một cách nhanh chóng và hiệu quả. 6.1.3. Quan điểm lịch sử viễn cảnh Những tác động của sự biến đổi kinh tế xã hội tới sự hình thành và phát triển các KCN là quá trình lâu dài, vận động theo thời gian. Hiện trạng phát triển các KCN và xu hướng phát triển là cơ sở đề xuất giải pháp quản lý và phát triển theo hướng bền vững các KCN trong tương lai. 6.1.4. Quan điểm phát triển bền vững Công nghiệp hóa là một quá trình tất yếu trong phát triển kinh tế. Nhưng trong quá trình phát triển các KCN sẽ xuất hiện nhiều vấn đề có ảnh hưởng đến sinh thái và vấn đề phát triển bền vững cho các thế hệ mai sau, các vấn đề thường gặp khi phát triển ngành CN như xử lý nước thải, rác thải, khói thải…Vì vậy phải định hướng mục tiêu cơ bản là tăng cường hiệu quả của hoạt động CN và cải thiện môi trường: giảm thiểu sử dụng tài nguyên thiên nhiên không thể tái tạo, giảm thiểu các tác động xấu môi trường, duy trì hệ sinh thái tự nhiên của khu vực,…dựa trên quan điểm này mới có thể định hướng phát triển như thế nào nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp để phát triển các KCN có hiệu quả đồng thời đảm bảo môi trường sinh thái.
7 6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Phương pháp tổng hợp, phân tích thông tin Thông tin được thu thập từ nguồn niên giám thống kê, từ sách, báo chí và các phương tiện thông tin đại chúng khác sau đó được nghiên cứu, kiểm tra mức độ chính xác, phân tích sau đó sắp xếp và phân loại, các thông tin đã được thu thập. 6.2.2. Phương pháp thống kê Thu thập các tài liệu thống kê và khai thác thông tin một cách triệt để bởi vì đây là các tài liệu có “giá trị pháp lý”. Các tài liệu được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau như Phòng Môi Trường và Tài Nguyên huyện Đức Hòa , Ban quản lý các khu công nghiệp Đức Hòa, UBND tỉnh Long An, UBND huyện Đức Hòa, Phòng kinh tế huyện Đức Hòa và các website có liên quan…để so sánh, tìm ra nguyên nhân, thực trạng phát triển các KCN Đức Hòa, vấn đề bảo vệ môi trường trong các KCN như thế nào . Từ đó đưa ra kết luận khả năng phát triển trong tương lai và định hướng phát triển các KCN theo hướng bền vững. 6.2.3. Phương pháp sử dụng bản đồ, biểu đồ “Mọi nghiên cứu của khoa học địa lý đều bắt đầu bằng bản đồ và kết thúc bằng bản đồ”. Phương pháp sử dụng bản đồ, biểu đồ là phương pháp đặc thù của khoa học địa lý. Khi tiến hành nghiên cứu các vấn đề địa lý nói chung và các vấn đề về địa lý kinh tế xã hội nói riêng thì phương pháp sử dụng bản đồ, biểu đồ là rất quan trọng và không thể nào thiếu được trong nghiên cứu các vấn đề địa lý. Các bản đồ, biểu đồ trong đề tài nghiên cứu cho phép việc thể hiện kết quả nghiên cứu một cách cụ thể và sinh động hơn. Các bản đồ trong đề tài được thành lập chủ yếu dựa trên cơ sở phần mềm Mapinfo 6.2.4. Phương pháp thực địa Phương pháp thực địa là phương pháp cần thiết và không thể thiếu trong quá trình hoàn thành luận văn. Trong quá trình thực hiệc đề tài tôi đã đến tham quan thực tế các KCN của huyện, và tìm hiểu qua một số người làm việc tại các KCN các cơ quan ban ngành và các địa điểm có liên quan đến việc thực hiện đề tài. Thực địa để xác định đối tượng và không gian nghiên cứu.
8 Thực địa kiểm tra kết quả nghiên cứu và thực tế. 6.2.5. Phương pháp chuyên gia, nhà quản lý Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tôi luôn nhận được sự hướng dẫn tận tình của PGS.TS Phạm Xuân Hậu, của các thầy cô trong khoa Địa Lý và các ý kiến của các chuyên gia của tỉnh, nhà quản lý và những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu về quá trình hình thành và phát triển các KCN, đồng thời phân tích những ảnh hưởng của nó đến những vấn đề phát triển kinh tế-xã hội. Qua những ý kiến của chuyên gia giúp tôi có những nhận định khách quan, chủ quan về sự phát triển các KCN và những dự kiến các giải pháp khách quan, thiết thực và hiệu quả hơn về phát triển các KCN của huyện theo hướng phát triển bền vững. 6.2.6. Phương pháp so sánh Trên cơ sở phân tích so sánh để rút ra những lợi thế và những hạn chế của sự vật và hiện tượng (đối tượng nghiên cứu) để xác định, lựa chọn tối ưu cho quá trình nghiên cứu Dựa trên số liệu của các KCN ta có thể nhận xét , so sánh xem KCN nào phát triển nhất và so sánh sự phát triển qua các năm thay đổi như thế nào.
9 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Công nghiệp - Công nghiệp (CN) là bộ phận hợp thành của nền kinh tế quốc dân. Nó tạo ra tư liệu sản xuất, tiến hành khai thác tài nguyên và chế biến chúng thành sản phẩm phục vụ cho sản xuất và đời sống. - CN là một ngành độc lập của nền sản xuất xã hội đã xuất hiện cùng với việc nghề thủ công tách khỏi nông nghiệp, khi nghề thủ công trở thành nghề nghiệp chủ yếu của một số người nhất định. Trải qua giai đoạn hiệp tác lao động giản đơn và công trường thủ công, nghề thủ công đã biến thành nền CN đại cơ khí, tách khỏi nông nghiệp - Theo quan niệm của Liên Hợp Quốc: CN là một tập hợp các hoạt động sản xuất với những đặc điểm nhất định thông qua các quá trình công nghệ để tạo ra sản phẩm. Hoạt động CN bao gồm cả 3 loại hình: CN khai thác tài nguyên, CN chế biến và các dịch vụ sản xuất theo sau nó. - CN hiện đại là ngành sản xuất vật chất lớn nhất và chủ đạo. Nó được cấu thành từ hàng trăm nghìn xí nghiệp thuộc nhiều ngành CN khác nhau. Nhằm quản lý và kế hoạch hóa sản xuất CN cần phân chia CN một cách có căn cứ khoa học. Có nhiều cách phân chia dựa theo những căn cứ khác nhau. * Phân chia CN theo công dụng kinh tế của sản phẩm là cách phân chia quan trọng nhất. Việc phân chia này nói lên tác dụng của sản phẩm CN trong sản xuất và tiêu dùng, nói lên sự tương quan giữa sản xuất và tiêu dùng trong quá trình tái sản xuất mở rộng. Sản phẩm CN bao gồm các tư liệu sản xuất và các vật phẩm tiêu dùng, phù hợp với điều đó người ta chia CN thành hai bộ phận lớn nhất: CN sản xuất các tư liệu sản xuất (Nhóm A) hay công nghiệp nặng và CN sản xuất các vật phẩm tiêu dùng (Nhóm B) hay công nghiệp nhẹ và công nghiệp thực phẩm
10 Khi xếp thành một ngành sản xuất nào đó vào nhóm A hay B, người ta xuất phát từ chỗ sản phẩm của nó được tiêu thụ chủ yếu ở đâu: trong lĩnh vực sản xuất hay sinh hoạt. * Trên cơ sở tính đồng nhất của công dụng sản phẩm sản xuất ra hay căn cứ vào tính chất chung của nguyên liệu được sử dụng, hoặc dựa vào tính chất giống nhau của các quá trình công nghệ. Người ta chia toàn bộ ngành CN thành các nhóm ngành chẳng hạn như CN luyện kim, CN gia công, kim loại, CN chế biến gỗ, CN sản xuất vật liệu xây dựng, CN nhẹ và CN thực phẩm. * Căn cứ vào tính chất của sự tác động vào đối tượng lao động, người ta chia công nghiệp nói chung thành CN khai thác và CN chế biến. Tác dụng của cách phân loại này là nhằm nghiên cứu quan hệ tỷ lệ và cân đối giữa khai thác và chế biến. - Trong CN khai thác: Con người tác động trực tiếp lên tự nhiên và nhận được từ lòng đất, từ rừng và từ nước nguyên liệu cho CN chế biến, vật liệu xây dựng, nhiên liệu và thủy năng. Người ta xếp vào ngành CN khai thác các ngành CN khai thác mỏ, khai thác gỗ, đánh cá, các nhà máy thủy điện… - CN chế biến: Chế biến nguyên liệu nhận được từ CN khai thác và từ CN sản phẩm thô dùng hoặc làm vật liệu sản xuất tiếp hoặc làm ra vật phẩm tiêu dùng. Ngành này bao gồm luyện kim, chế tạo máy, hóa chất, dệt, CN thực phẩm và các ngành CN khác. Ngoài 3 cách phân biệt loại trên còn có các loại phân loại ngành CN khác căn cứ vào các tiêu thức khác như: Dựa theo trình độ trang bị kỹ thuật, CN được chia thành CN hiện đại, tiểu công nghiệp và thủ công nghiệp. Dựa vào quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất CN được phân thành CN quốc doanh, CN công tư hợp doanh, hợp tác xã, doanh nghiệp tư nhân…Dựa theo cấp quản lý, sản xuất CN được chia thành CN trung ương và CN địa phương. Cơ cấu công nghiệp: là tổng hợp những bộ phận hợp thành quá trình sản xuất CN và mối liên hệ sản xuất giữa các bộ phận đó biểu hiện bằng tỷ trọng của từng bộ phận so với toàn bộ sản phẩm CN tính theo giá trị tổng sản lượng.
11 Cơ cấu ngành CN không phải là bất biến. Nó thay đổi do ảnh hưởng của các yếu tố kinh tế, xã hội, lịch sử, tiến bộ khoa học kỹ thuật, trình độ phát triển của sự hợp tác kinh tế và sự phân công lao động quốc tế, nguồn tài nguyên thiên nhiên… CN có vai trò to lớn đối với quá trình phát triển nền kinh tế quốc dân, đặc biệt trong sự nghiệp CNH của các nước đang phát triền trong đó có Việt Nam. CN có vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân, đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế. CN thúc đẩy nông nghiệp và dịch vụ phát triển theo hướng CNH- HĐH, CN góp phần đắc lực vào việc thay đổi phương pháp tổ chức, phương pháp quản lý sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội. CN tạo điều kiện khai thác có hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên, làm thay đổi sự phân công lao động và giảm mức độ chênh lệch về trình độ phát triển giữa các vùng. CN có khả năng tạo ra nhiều sản phẩm mới mà không ngành sản xuất vật chất nào sánh được, đồng thời góp phần vào việc mở rộng sản xuất, thị trường lao động và giải quyết việc làm. CN đóng góp vào tích lũy của nền kinh tế và nâng cao đời sống của nhân 1.1.2. Khu công nghiệp (KCN). Có nhiều quan niệm về KCN KCN theo quan niệm của địa lý Xô Viết là một hình thức tổ chức lãnh thổ CN, nhưng chưa thật sự thống nhất về nội dung và những đặc trưng chủ yếu. * Các nhà khoa học của trường Đại học Tổng hợp Matxcova đưa ra một số quan niệm khác nhau. Có thể dẫn ra một vài định nghĩa cụ thể. KCN là sự kết hợp theo lãnh thổ của những điểm công nghiệp ở gần nhau được quy tụ về một hay một vài trung tâm công nghiệp và bị chi phối bởi các nhân tố phân bố CN đồng nhất. Một định nghĩa khác cho rằng KCN là sự tập trung theo lãnh thổ của những điểm CN, tạo thành sự thống nhất kinh tế với nền tảng là các ngành CN lớn có ý nghĩa toàn quốc và các ngành phục vụ có liên quan.(Iu.G.Xautx kin,1981).
12 Hoặc KCN là một đối tượng sản xuất phức tạp kết hợp hàng loạt nhân tố kinh tế, xã hội, tự nhiên có quan hệ với nhau về loại hình và mục đích (Xêmênôv,1981) Nhìn chung các quan niệm nêu trên thật không rõ ràng và cụ thể. * Quan niệm của một số nhà khoa học thuộc Viện Hàn Lâm khoa học Liên Xô trước đây tương đối rõ hơn: KCN bao gồm một nhóm trung tâm CN phân bố gần nhau và kết hợp với nhau bằng việc cùng chung chuyên môn hóa, mạng lưới vận tải thống nhất và những mối liên hệ sản xuất chặt chẽ (1981) Về đại thể có 3 tiêu chuẩn xác định một KCN Thứ nhất: KCN phải gồm một số trung tâm CN. Từ đây có thể nhận thấy rằng, quy mô lãnh thổ của nó rất lớn mà ít nhất có hai trung tâm CN trở lên. Mỗi trung tâm lại gồm một số cụm công nghiệp gắn với một thành phố. Thứ hai: Các trung tâm CN phải phân bố gần nhau và gắn bó với nhau trên cơ sở cùng hướng chuyên môn hóa. Tất nhiên trong tiêu chuẩn này cũng còn nhiều điểm không rõ ràng. Thứ ba: Có mạng lưới vận tải thống nhất và các mối liên hệ sản xuất chặt chẽ. Các mối liên hệ kinh tế - sản xuất giữa các trung tâm tạo thành một KCN bao gồm: - Liên hệ trực tiếp về mặt phối hợp sản xuất, cùng tham gia vào quá trình tạo ra một loại sản phẩm, hoặc về mặt chế biến phế liệu của nhau, hay điều phối nhân lực cho nhau. - Liên hệ gián tiếp về mặt sử dụng chung một nguồn nguyên liệu, nhiên liệu, động lực, mạng lưới vận tải… Quan niệm về KCN ở Việt Nam. So với khái niệm của khoa học địa lý Xô Viết, KCN ở Việt Nam là một hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp hoàn toàn khác. Trong nghị định 192/CP ngày 25-12-1994 của chính phủ đã nêu: KCN được quy định trong quy chế này là KCN (hay KCN tập trung) do chính phủ thành lập, có ranh giới địa lý xác định, chuyên sản xuất công nghiệp và thực hiện các dịch vụ hỗ trợ sản xuất CN không có dân cư sinh sống.