Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Đánh giá các khu kinh tế cửa khẩu phía Nam dưới góc độ địa lý kinh tế - xã hội - Nghiên cứu trường hợp tỉnh An Giang

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:136

Thêm vào BST

Báo xấu

123
lượt xem 25
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Đánh giá các khu kinh tế cửa khẩu phía Nam dưới góc độ địa lý kinh tế - xã hội - Nghiên cứu trường hợp tỉnh An Giang giới thiệu tới các bạn những nội dung về cơ sở lý luận kinh tế cửa khẩu, lịch sử và hiện trạng các khu kinh tế cửa khẩu An Giang - Campuchia cùng một số nội dung khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Đánh giá các khu kinh tế cửa khẩu phía Nam dưới góc độ địa lý kinh tế - xã hội - Nghiên cứu trường hợp tỉnh An Giang

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH ............................ Nguyeãn Minh Hieáu ÑAÙNH GIAÙ CAÙC KHU KINH TEÁ CÖÛA KHAÅU PHÍA NAM DÖÔÙI GOÙC ÑOÄ ÑÒA LÍ KINH TEÁ – XAÕ HOÄI : NGHIEÂN CÖÙU TRÖÔØNG HÔÏP TÆNH AN GIANG Chuyeân ngaønh : Ñòa lí kinh teá – xaõ hoäi Maõ soá : 60 – 31 – 95 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ ÑÒA LÍ HOÏC NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC : PGS. TS. Ñaëng Vaên Phan Thaønh phoá Hoà Chí Minh – 2005
MUÏC LUÏC Trang Lôøi caûm ôn Muïc luïc Danh muïc caùc chöõ vieát taét Danh muïc caùc baûng Danh muïc caùc hình veõ, ñoà thò MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi ...................................................................................................... 1 2. Muïc tieâu nghieân cöùu ............................................................................................... 2 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu ......................................................................... 2 4. Tình hình nghieân cöùu lieân quan ñeán ñeà taøi .......................................................... 3 5. Quan ñieåm – Phöông phaùp nghieân cöùu ................................................................ 6 NOÄI DUNG CHÖÔNG 1 : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN KHU KINH TEÁ CÖÛA KHAÅU ..................... 8 1.1. Khu kinh teá cöûa khaåu vaø caùc khaùi nieäm lieân quan .................................. 8 1.1.1. Caùc khaùi nieäm lieân quan................................................................... 9 1.1.2. Khaùi nieäm khu kinh teá cöûa khaåu ..................................................... 10 1.2. Moâ hình khoâng gian vaø moâ hình theå cheá cuûa khu KTCK ....................... 13 1.2.1. Nguyeân taéc hình thaønh moâ hình khoâng gian khu KTCK ............... 14 1.2.2. Moâ hình khoâng gian ......................................................................... 14 1.2.3. Moâ hình theå cheá ............................................................................... 18 1.3. Moâ hình toå chöùc quaûn lí moät khu KTCK ................................................. 20
1.3.1. Nguyeân taéc hình thaønh ...................................................................... 20 1.3.2. Phaân loaïi ............................................................................................ 20 1.4. Moâ hình chieán löôïc phaùt trieån caùc khu KTCK bieân giôùi töø ñoái öùng sang ñoái troïng .............................................................................. 21 1.5. Nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa khu KTCK .................................................... 28 1.5.1. Caùc khu KTCK caùch xa trung taâm kinh teá – xaõ hoäi nöôùc mình ........ 28 1.5.2. Söï töông ñoàng veà vaên hoaù, tín ngöôõng toân giaùo ................................ 29 1.5.3. Tính khaùc bieät veà trình ñoä phaùt trieån kinh teá ..................................... 30 1.5.4. Hôïp taùc vaø caïnh tranh laø ñaëc tröng chuû yeáu ...................................... 30 1.5.5. Toân troïng chuû quyeàn cuûa nhau, bình ñaúng cuøng coù lôïi .................... 31 1.6. Vai troø cuûa caùc khu KTCK .......................................................................... 32 1.6.1 Taïo ñieàu kieän phaùt huy tieàm naêng, öu theá ñiaï phöông bieân giôùi ...... 32 1.6.2. Môû roäng giao löu buoân baùn ............................................................... 32 1.6.3. Xaây döïng heä thoáng phaân phoái cung caáp............................................ 33 1.6.4. Caûi thieän ñôøi soáng daân ñòa phöông vaø khu vöïc ................................ 33 1.6.5. Caûi thieän cô sôû haï taàng ..................................................................... 35 1.7. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï hình thaønh vaø phaùt trieån caùc KKTCK.. 35 1.7.1. Yeáu toá töï nhieân ................................................................................. 35 1.7.2. Yeáu toá lòch söû .................................................................................... 36 1.7.3. Trình ñoä phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ................................................. 37 1.7.4. Chính saùch ñoái ngoaïi vaø quan heä kinh teá, chính trò ......................... 38 CHÖÔNG 2 : CAÙC KHU KINH TEÁ CÖÛA KHAÅU BIEÂN GIÔÙI AN GIANG – CAMPUCHIA : LÒCH SÖÛ – HIEÄN TRAÏNG 2.1. Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån quan heä kinh teá Vieät – Campuchia . 39 2.1.1. Trong quaù khöù ................................................................................... 39 2.1.2. Trong thôøi gaàn ñaây ............................................................................ 40
2.2. Hieän traïng kinh teá caùc tænh coù CKBG Vieät Nam - Campuchia .............. 41 2.2.1. Hieän traïng caùc CKBG........................................................................... 41 2.2.2. Moät soá chæ tieâu cô baûn veà kinh teá – xaõ hoäi cuûa Campuchia ................ 46 2.3. An Giang : Tình hình phaùt trieån kinh teá ................................................... 48 2.3.1. Vò trí ñòa lí vaø laõnh thoå......................................................................... 48 2.3.2. Thaønh töïu kinh teá – xaõ hoäi 6 thaùng ñaàu naêm 2005 ............................. 49 2.4. Thöïc traïng caùc khu KTCK bieân giôùi tænh An Giang ................................ 53 2.4.1. Khu KTCK Quoác teá Tònh Bieân ............................................................ 55 2.4.2. Khu KTCK Quoác teá Vónh Xöông......................................................... 64 2.4.3. Khu KTCK Quoác gia Khaùnh Bình ....................................................... 71 CHÖÔNG 3 : TOÅ CHÖÙC KHOÂNG GIAN LAÕNH THOÅ CAÙC KHU KTCK TÆNH AN GIANG VAØ GIAÛI PHAÙP ............................................. 77 3.1. Toå chöùc khoâng gian laõnh thoå caùc KKTCK tænh An Giang ...................... 77 3.1.1.Toå chöùc khoâng gian laõnh thoå ñoái öùng................................................... 76 3.1.2. Moâ hình khoâng gian ñoái öùng ............................................................ 80 3.2. Ñaùnh giaù caùc khu KTCK döôùi goùc ñoä ñòa lí kinh teá – xaõ hoäi ................... 85 3.2.1. Veà keát caáu haï taàng – vaät chaát kó thuaät ................................................ 85 3.2.2. Veà giaùo duïc – y teá – vaên hoaù ............................................................. 88 3.2.3. Veà kinh teá – thöông maïi – dòch vuï ..................................................... 90 3.2.4. Veà du lòch ............................................................................................ 91 3.2.5. Veà moâi tröôøng ..................................................................................... 92 3.3. Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong quaù trình phaùt trieån caùc khu KTCK An Giang .............................................................................. 94 3.3.1. Thuaän lôïi ............................................................................................ 94 3.3.2. Khoù khaên ............................................................................................ 96 3.3.3. Ñaùnh giaù chung veà caùc khu KTCK tænh An Giang............................ 99
3.4. Quan ñieåm vaø giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån KTCK An Giang ................... 102 3.4.1. Caùc quan ñieåm vaø phöông höôùng phaùt trieån caùc khu KTCK cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ............................................ 102 3.4.2. Caùc giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm phaùt trieån caùc khu KTCK An Giang trong hieän taïi vaø töông lai ................................................................ 103 KEÁT LUAÄN ...................................................................................................................... 112 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC
DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT – ASEAN : Hieäp hoäi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ – CNH – HÑH : coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù – CKBG : cöûa khaåu bieân giôùi – DN : doanh nghieäp – ÑBSCL : ñoàng baèng soâng Cöûu Long – ÑNAÙ : Ñoâng Nam AÙ – ÑTNN : ñaàu tö nöôùc ngoaøi – GDP : toång thu nhaäp trong nöôùc – KTCK : kinh teá cöûa khaåu – KKTCK : khu kinh teá cöûa khaåu – KVBG : khu vöïc bieân giôùi – KVCK : khu vöïc cöû khaåu – QL : quoác loä – TL : tænh loä – TP. HCM : Thaønh phoá Hoà Chí Minh – TW : trung öông – WTO : Toå chöùc thöông maïi theá giôùi
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 1 : Moät soá chæ tieâu tröôùc vaø sau khi môû cöûa bieân giôùi Vieät – Trung taïi thò xaõ Laïng Sôn ................ 34 Baûng 2.1 : Moät soá chæ tieâu cô baûn veà caùc tænh bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia ........................................ 43 Baûng 2.2 : Voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi caùc tænh bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia ....................................... 44 Baûng 2.3 : Moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu cuûa Campuchia ........................................................... 46 Baûng 2.4 : Öôùc toác ñoä taêng tröôûng GDP 6 thaùng ñaàu naêm 2005................................................................... 50 Baûng 2.5 : Hieän traïng maïng löôùi chôï – sieâu thò – trung taâm thöông maïi tænh An Giang (ñeán 30/6/2004)... 54 Baûng 2.6 : Tình hình xuaát nhaäp khaåu taïi cöûa khaåu Tònh Bieân qua caùc naêm................................................. 60 Baûng 2.7 : Hieän traïng maïng löôùi chôï – sieâu thò – trung taâm mua baùn huyeän Tònh Bieân (ñeán 30/6/2004) .. 61 Baûng 2.8 : Tình hình xuaát nhaäp khaåu taïi cöûa khaåu Vónh Xöông qua caùc naêm ............................................ 66 Baûng 2.9 : Hieän traïng maïng löôùi chôï – sieâu thò – trung taâm mua baùn huyeän Taân Chaâu (ñeán 30/6/2004) .. 69 Baûng 2.10 : Tình hình xuaát nhaäp khaåu taïi cöûa khaåu Khaùnh Bình qua caùc naêm ........................................... 74 Baûng 2.11 : Hieän traïng maïng löôùi chôï – sieâu thò – trung taâm mua baùn huyeän An Phuù (ñeán 30/6/2004) .... 75 Baûng 3.1 : Soá maùy ñieän thoaïi phaân theo huyeän taïi thôøi ñieåm 31/12/2004 ................................................... 87 Baûng 3.2 : Kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu qua caùc cöûa khaåu An Giang 2002 – 2004........................................ 90
THÖÔØNG PHÖÔÙC MOÄC HOAÙ VÓNH XÖÔNG TÒNH BIEÂN KHAÙNH BÌNH
LÔØI CAÛM ÔN Lôøi ñaàu tieân, chuùng toâi xin chaân thaønh caûm ôn Giaùo vieân höôùng daãn, PGS.TS. ÑAËNG VAÊN PHAN, ngöôøi ñaõ taän tình höôùng daãn, ñoäng vieân chuùng toâi trong suoát quaù trình laøm luaän vaên, boå sung cho chuùng toâi raát nhieàu kieán thöùc vaø phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc, giuùp chuùng toâi hoaøn thaønh luaän vaên naøy. Chuùng toâi cuõng xin caûm ôn caùc thaày coâ giaùo trong khoa Ñòa Lí, tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm TP. Hoà Chí Minh ñaõ truyeàn ñaït nhieàu kieán thöùc vaø kinh nghieäm trong quaù trình hoïc taäp taïi tröôøng cuõng nhö coù nhieàu goùp yù quyù baùu cho chuùng toâi trong quaù trình thöïc hieän luaän vaên. Ñoàng thôøi, chuùng toâi xin chaân thaønh caûm ôn caùc ñôn vò ñoùng treân ñòa baøn tænh An Giang noùi chung vaø taïi caùc khu kinh teá cöûa khaåu noùi rieâng, ñaõ hoã trôï, giuùp ñôõ cho chuùng toâi raát nhieàu. Ñaëc bieät, chuùng toâi xin caûm ôn GS. TS. Nguyeãn Vieát Thònh, GS. TS. Leâ Thoâng (Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø Noäi), TS. Vuõ Nhö Vaân (Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Thaùi Nguyeân) ñaõ goùp cho ñeà taøi nhöõng lôøi khuyeân höõu ích. Nhöõng höôùng daãn vaø goùp yù cuûa caùc thaày laø raát quyù baùu, ñaõ giuùp chuùng toâi nhanh choùng naém baét ñöôïc nhieàu kieán thöùc chuyeân moân cuõng nhö nhöõng goùp yù thaúng thaén, khoa hoïc veà moät lónh vöïc heát söùc môùi meû ñoái vôùi toâi. Vaø cuoái cuøng, toâi xin chaân thaønh caûm ôn Gia ñình vaø caùc baïn beø ñaõ giuùp ñôõ vaø ñoäng vieân toâi trong suoát thôøi gian hoïc taäp vaø laøm luaän vaên. Taát caû söï giuùp ñôõ, ñoäng vieân cuûa moïi ngöôøi treân ñaõ goùp phaàn quan troïng vaøo söï hoaøn thieän cuûa ñeà taøi. Xin traân troïng bieát ôn.
MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi Sau hôn 20 naêm “Ñoåi môùi”, neàn kinh teá Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu heát söùc to lôùn, trong ñoù khoâng theå khoâng ñeà caäp ñeán söï ñoùng goùp quan troïng cuûa kinh teá cöûa khaåu (KTCK) – xu theá phaùt trieån taát yeáu trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. ÔÛ Vieät Nam ta, kinh teá cöûa khaåu laø moät hoaït ñoäng coù töø laâu nhöng qui moâ vaø taàm aûnh höôûng to lôùn cuûa noù chæ môùi theå hieän roõ neùt trong vaøi naêm gaàn ñaây. Moät ñieàu deã thaáy laø muoán phaùt trieån kinh teá, khôûi daäy caùc tieàm naêng phong phuù cuûa caùc tænh bieân giôùi, thu huùt nhöõng nguoàn löïc trong vaø ngoaøi nöôùc, naâng cao ñôøi soáng vaên hoaù - xaõ hoäi - moâi tröôøng cuõng nhö naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân vuøng bieân giôùi, ruùt ngaén khoaûng caùch phaùt trieån cuûa caùc vuøng trong caû nöôùc … con ñöôøng hieäu quaû nhaát luùc naøy laø ñaåy maïnh giao löu cöûa khaåu ôû caû ba mieàn vôùi ba nöôùc coù chung ñöôøng bieân giôùi treân ñaát lieàn vôùi Vieät Nam laø: Trung Quoác, Laøo vaø Campuchia. Nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc cuûa KTCK trong thôøi gian vöøa qua laø bieåu hieän thaønh coâng cuûa chuû tröông ñuùng ñaén trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, an ninh quoác phoøng cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, vöøa khaúng ñònh söùc baät kinh teá ôû caùc ñòa phöông vuøng bieân, nhöng ñoàng thôøi cuõng laø haäu quaû cuûa söï phaùt trieån chuû quan, caân nhaéc chöa ñaày ñuû, baèng chöùng laø moät thôøi gian daøi chuùng ta chöa chuù troïng ñaàu tö phaùt trieån vuøng bieân giôùi. Do vaäy, beân caïnh caùc khu KTCK hoaït ñoäng hieäu quaû, coøn khoâng ít caùc nguoàn löïc taïi caùc cöûa khaåu söû duïng chöa hôïp lí neáu khoâng noùi laø keùm hieäu quaû. Trong quaù trình hoïc, nghieân cöùu taïi tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm TP. HCM cuõng nhö khaûo saùt thöïc teá taïi caùc ñòa phöông nôi caùc khu kinh teá cöûa khaåu toaï laïc,
thieát nghó vieäc nghieân cöùu tìm hieåu baûn chaát khaùch quan cuûa xu höôùng phaùt trieån, xaùc laäp vaø ñaùnh giaù hieäu quaû moâ hình kinh teá cöûa khaåu veà nhieàu maët khaùc nhau döôùi goùc ñoä ñòa líù kinh teá – xaõ hoäi laø raát quan troïng. Treân cô sôû ñoù, ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp thích hôïp nhaèm taêng hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc vaø naêng löïc ñoùng goùp cuûa caùc khu KTCK vaøo coâng cuoäc coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù (CNH – HÑH) ôû Vieät Nam hieän nay laø ñieàu neân laøm. Ñoù cuõng chính laø líù do chuùng toâi muoán höôùng tôùi trong ñeà taøi: “ Ñaùnh giaù caùc khu kinh teá cöûa khaåu phía Nam döôùi goùc ñoä ñòa lí kinh teá – xaõ hoäi : Nghieân cöùu tröôøng hôïp tænh An Giang”. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu Chuùng toâi xaùc ñònh ba muïc tieâu caàn hoaøn thaønh nhö sau : U Heä thoáng hoaù lí thuyeát trong vaø ngoaøi nöôùc veà KTCK cuõng nhö phöông phaùp phaân tích, ñaùnh giaù hieäu quaû caùc maët khaùc nhau cuûa caùc khu KTCK. Ñoàng thôøi, treân cô sôû nhöõng döõ lieäu thu thaäp ñöôïc, phaân tích hieäu quaû trong thöïc tieãn hoaït ñoäng caùc khu KTCK bieân giôùi tænh An Giang. U Böôùc ñaàu heä thoáng vaø ñaùnh giaù moät caùch toång theå thöïc traïng hoaït ñoäng caùc khu KTCK caùc tænh phía Nam, nhaát laø khu vöïc KTCK tænh An Giang. U Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp mang tính ñònh höôùng goùp phaàn naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng caùc KTCK phía Nam noùi chung vaø caùc khu KTCK bieân giôùi tænh An Giang noùi rieâng döôùi goùc ñoä ñòa lí kinh teá – xaõ hoäi. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Maëc duø nghieân cöùu toaøn boä caùc khu KTCK phía Nam noùi rieâng vaø caû nöôùc noùi chung bao goàm caû caùc khu maäu dòch töï do bieân giôùi ñöôïc hình thaønh töï phaùt trong lòch söû ôû Vieät Nam laø ñieàu caàn thieát, nhöng luaän vaên naøy chæ taäp trung ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa caùc khu KTCK bieân giôùi tænh An Giang trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi cuõng nhö vai troø cuûa noù trong quaù trình CNH – HÑH
cuûa tænh vaø khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long (ÑBSCL). Ñoàng thôøi, ñeà taøi chæ nghieân cöùu trong phaïm vi thôøi gian töø thôøi kì ñoåi môùi (1986) ñeán nay, ñaëc bieät laø töø naêm 1996 – naêm baûn leà cuûa phaùt trieån KTCK caû nöôùc. 4. Tình hình nghieân cöùu lieân quan ñeán ñeà taøi Söï hình thaønh vaø phaùt trieån caùc khu KTCK ñaõ loâi cuoán nhieàu taùc giaû trong vaø ngoaøi nöôùc quan taâm nghieân cöùu caû veà líù luaän laãn ñaùnh giaù thöïc tieãn trong quaù khöù cuõng nhö hieän taïi, ñaëc bieät laø giai ñoaïn nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 90 trôû laïi ñaây. Coù theå noùi, trong suoát chieàu daøi lòch söû döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc, oâng cha ta thöôøng xuyeân quan taâm nghieân cöùu vaán ñeà bieân giôùi vaø lieân quan ñeán bieân giôùi vôùi caùc nöôùc laùng gieàng nhaèm khaúng ñònh vaø giöõ vöõng neàn ñoäc laäp daân toäc, quyeàn töï chuû vaø toaøn veïn laõnh thoå ñaát nöôùc. Ñieàu naøy theå hieän roõ nhaát qua heä thoáng caùc sô ñoà, baûn ñoà ñòa giôùi ñöôïc thaønh laäp ngay töø thôøi Lyù, Traàn. [A, 2] Ñaàu tieân coù theå keå ñeán taäp “Dö ñòa chí” cuûa Nguyeãn Traõi (1435). Ñaây laø moät taùc phaåm hoaøn chænh ñaàu tieân vaø laø baûn “kieåm keâ taøi nguyeân vaät chaát ñaát nöôùc cuûa töøng ñòa phöông”, thoâng qua ñoù theå hieän roõ reät veà quoác gia töï chuû, veà söï thoáng nhaát vaø ña daïng treân toaøn bôø coõi. Tieáp theo coù caùc taùc phaåm “Hoàng Ñöùc baûn ñoà”; “Phuû bieân taïp luïc” cuûa Leâ Quyù Ñoân (1776); “Lòch trieàu hieán chöông loaïi chí” cuûa Phan Huy Chuù (1809 – 1819) ñaõ trình baøy toaøn dieän ñaát nöôùc, thieân nhieân, con ngöôøi vaø saûn vaät cuûa moät quoác gia thoáng nhaát. … Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vaán ñeà bieân giôùi maø trong ñoù coù KTCK ñöôïc quan taâm nghieân cöùu. Xuaát phaùt laø nhöõng baøi phoùng söï treân caùc baùo phaûn aùnh tình hình thò tröôøng soâi ñoäng, caùc maët tích cöïc vaø tieâu cöïc cuûa noù. Sau ñoù laø caùc baøi cuûa nhieàu taùc giaû nghieân cöùu saâu hôn veà caùc phöông dieän nhö taùc giaû Hoaø Bình ñöôïc ñaêng taûi treân taïp chí Quan heä quoác teá (1991) phaûn aùnh thöïc traïng buoân
baùn bieân giôùi Vieät – Trung. Naêm 1992, Trònh Taát Ñaït vaø Ñaøo Tieán Baûn nghieân cöùu vaø phaùt hieän ra nhöõng ñaëc ñieåm, hình thöùc tieán haønh, phöông thöùc thanh toaùn cuûa thöông maïi bieân giôùi Trung Quoác – Vieät Nam. Vaán ñeà naøy tieáp tuïc ñöôïc nghieân cöùu saâu hôn qua taùc giaû Ñoã Tieán Saâm, 2001, “ AÛnh höôûng cuûa vieäc Trung Quoác gia nhaäp WTO ñoái vôùi quan heä kinh teá thöông maïi Vieät Nam – Trung Quoác”; Coå Tieåu Tuøng, 2001, “Hôïp taùc nhòp nhaøng cuøng phaùt trieån, hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá bieân maäu Vieät Nam vaø Trung Quoác trong thaäp kæ 90 cuûa theá kæ XX”; Nguyeãn Minh Haèng, 2001,”Buoân baùn qua bieân giôùi Vieät Nam – Trung Quoác : Lòch söû – hieän traïng – trieån voïng”, Phaïm Vaên Linh, 2001, “Caùc khu kinh teá cöûa khaåu bieân giôùi Vieät – Trung vaø taùc ñoäng cuûa noù tôùi söï phaùt trieån kinh teá haøng hoaù ôû Vieät Nam”; Löông Ñaêng Ninh, 2004, “Ñoåi môùi quaûn lí nhaø nöôùc veà hoaït ñoäng xuaát, nhaäp khaåu treân ñòa baøn caùc tænh bieân giôùi Vieät Nam – Trung Quoác”, …. Trong soá ñoù, noäi dung ñeà taøi phaùt trieån maïnh vaø nghieân cöùu döôùi nhieàu goùc ñoä khaùc nhau : töø phaûn aùnh thöïc traïng, döï baùo xu theá phaùt trieån hay xem xeùt vaán ñeà döôùi nhieàu giaùc ñoä trong moái quan heä bình thöôøng hoaù Vieät Nam – Trung Quoác hieän nay vaø töông lai (Ñoã Tieán Saâm…) hay döôùi goùc ñoä quaûn líù nhaø nöôùc, phaân tích chính saùch ( Ñaøo Tieán Baûn, Trònh Taát Ñaït). Ñaëc bieät, moät ñeà taøi nghieân cöùu caáp Boä maõ soá B96 – 03 – 05 cuûa Tieán Só Ñòa lí Vuõ Nhö Vaân vôùi ñeà taøi : “Moâi tröôøng kinh teá – xaõ hoäi vuøng cöûa khaåu bieân giôùi Vieät – Trung : Quan ñieåm hieän traïng vaø döï baùo phaùt trieån” laø moät coâng trình ñaùng chuù yù vaø coù giaù trò tham khaûo raát cao. Taùc giaû ñaõ ñi saâu phaân tích laøm noåi baät leân ñöôïc baûn chaát, quy luaät vaø nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa quaù trình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, moâi tröôøng vuøng bieân giôùi, vaän duïng ñöôïc nhöõng cô sôû líù luaän ñeå phaân tích vaø ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng kinh teá – xaõ hoäi vuøng bieân döôùi taùc ñoäng aûnh höôûng cuûa quaù trình chuyeån ñoåi sang kinh teá thò tröôøng vaø nhöõng yeáu toá ñaëc thuø coù taùc ñoäng maïnh. Treân cô sôû nhöõng luaän cöù vaø phaân tích ñi
saùt thöïc tieãn, taùc giaû ñaõ vaän duïng lí thuyeát töø ñoái öùng sang ñoái troïng vaø ñöa ra nhöõng ñònh höôùng vaø kieán nghò coù cô sôû khoa hoïc nhaèm hôïp lí hoaù vaø hoaøn thieän heä thoáng quan ñieåm ñoåi môùi vaø phaùt trieån moâi tröôøng kinh teá – xaõ hoäi vuøng bieân, ñöa ra ñöôïc döï baùo chieàu höôùng phaùt trieån trong töông lai gaàn cuûa vuøng bieân giôùi Vieät – Trung. Moät ñieàu deã daøng thaáy ñöôïc thöông maïi vuøng bieân chæ laø heä quaû tröïc tieáp, deã thaáy, soâi noåi nhaát cuûa môû cöûa bieân giôùi maø phía sau caùc cöûa khaåu ñoù laø caû moät haäu phöông roäng lôùn – moät neàn kinh teá Vieät Nam ñang phaùt trieån töøng ngaøy, töøng giôø treân nhieàu phöông dieän trong xu theá tieán tôùi khu vöïc hoaù, quoác teá hoaù. Moãi ñòa phöông coù cöûa khaåu bieân giôùi, moãi ngaønh kinh teá ñeàu chòu taùc ñoäng tröïc tieáp hay giaùn tieáp ñeán vaán ñeà phaùt trieån KTCK vôùi möùc ñoä vaø thaùi ñoä khaùc nhau. Caùc ñòa phöông vuøng bieân heo huùt, taän cuøng cuûa con ñöôøng cuït thôøi chieán tranh nay ñaõ thay da ñoåi thòt trôû thaønh nhöõng ñoâ thò, nhöõng trung taâm buoân baùn soâi ñoäng, saàm uaát thôøi môû cöûa. Thò tröôøng noäi ñòa nhö ñöôïc tieáp theâm moät hôi thôû môùi goùp phaàn thuùc ñaåy vaø môû roäng thò tröôøng ñòa phöông vaø caû nöôùc vôùi söï xaâm nhaäp saâu vaø roäng cuûa theá maïnh caùc nöôùc laùng gieàng coù chung ñöôøng bieân. Döôùi goùc ñoä ngöôøi tieâu duøng, vieäc tieâu thuï haøng hoaù giaù reû, chuûng loaïi phong phuù phuø hôïp vôùi ngöôøi thu nhaäp trung bình vaø thaáp, nôi maø tröôùc ñaây duø coù tieàn cuõng khoâng mua ñöôïc caùc loaïi haøng hoaù nhö vaäy. Ñoái vôùi caùc nhaø saûn xuaát ngoaøi vieäc taêng thò phaàn coøn phaûi ñoái maët vôùi söùc eùp caïnh tranh soáng coøn trong xu theá hoäi nhaäp. Môû cöûa bieân giôùi, phaùt trieån KTCK laø moät hieän töôïng kinh teá – xaõ hoäi to lôùn ñoái vôùi nöôùc ta. Ñieàu naøy ñaõ ñuùng, ñang ñuùng vaø coøn seõ ñuùng trong töông lai nhaát laø ñoái vôùi xu theá hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Tuy nhieân, veà ñaïi theå, trong nhöõng naêm qua vaãn chöa coù moät ñaùnh giaù naøo mang tính ñònh löôïng vaø ñònh tính taùc ñoäng cuûa môû cöûa bieân giôùi, phaùt trieån
KTCK caùc tænh phía Nam vì haàu heát caùc taøi lieäu ñeàu ñeà caäp vaán ñeà naøy khi thì nhö moät baøi phoùng söï, hay phaûn aùnh töøng maët, khi thì nghieân cöùu vaán ñeà döôùi ñoái töôïng vaø nhieäm vuï theo moät höôùng khaùc, vaø coù khi ñöôïc nghieân cöùu cuï theå nhöng chæ ñoái vôùi ñòa baøn caùc tænh bieân giôùi Vieät - Trung nhö trình baøy ôû treân. Vì vaäy, coù theå noùi, ñaùnh giaù toaøn dieän caùc khu KTCK caùc tænh phía Nam noùi chung vaø bieân giôùi tænh An Giang noùi rieâng laø ñieàu raát neân laøm luùc naøy. Vaø ñieàu quan troïng hôn caû laø KTCK – loaïi hình toå chöùc kinh teá – xaõ hoäi khoâng gian nhöng vaãn chöa ñöôïc nghieân cöùu veà hieäu quaû, veà möùc ñoä taùc ñoäng laãn aûnh höôûng cuûa chuùng ñeán caùc khu vöïc kinh teá khaùc. Vôùi toå chöùc laõnh thoå khoâng gian saûn xuaát ñaëc thuø naøy, chuùng ta seõ toå chöùc thieát keá, coù keá hoaïch phaân boå vaø söû duïng hieäu quaû caùc nguoàn löïc theo höôùng beàn vöõng, ñoàng thôøi tranh thuû ñöôïc caùc nguoàn löïc töø beân ngoaøi cuõng nhö khôi daäy söùc maïnh noäi taïi trong nöôùc, tieán haønh CNH – HÑH trong xu theá hoäi nhaäp vaø phaùt trieån kinh teá. 5_ Quan ñieåm – phöông phaùp nghieân cöùu 5.1_ Quan ñieåm nghieân cöùu Chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi döôùi caùc quan ñieåm nghieân cöùu cô baûn vaø chính yeáu sau ñaây : U Quan ñieåm heä thoáng U Quan ñieåm lòch söû – vieãn caûnh. U Quan ñieåm phaân tích toång hôïp. U Quan ñieåm phaùt trieån beàn vöõng. U Quan ñieåm toå chöùc laõnh thoå.
5.2_ Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeà taøi ñaõ söû duïng moät taäp hôïp caùc phöông phaùp ñònh tính laãn ñònh löôïng ñeå coá gaéng qua nhöõng coâng cuï khaùch quan tieáp caän baûn chaát vaø quy luaät cuûa hieän töôïng. Cuï theå nhö sau: 5.2.1_ Nhoùm phöông phaùp ñònh tính U Khaûo saùt thöïc teá vaø thu thaäp thoâng tin taïi caùc cöûa khaåu U Phöông phaùp xaõ hoäi hoïc (phoûng vaán). U Phöông phaùp phaân tích vaø toång hôïp taøi lieäu U Phöông phaùp chuyeân gia. 5.2.2_ Nhoùm phöông phaùp ñònh löôïng U Phöông phaùp thoáng keâ U Phöông phaùp baûn ñoà – bieåu ñoà – moâ hình hoaù U Phöông phaùp so saùnh – xöû líù thoâng tin. U Phöông phaùp phaân tích vuøng vaø lieân vuøng.
DANH MUÏC CAÙC BAÛNG trang Baûng 1 : Moät soá chæ tieâu tröôùc vaø sau khi môû cöûa bieân giôùi Vieät – Trung taïi thò xaõ Laïng Sôn........................................................................................................................... 34 Baûng 2.1 : Moät soá chæ tieâu cô baûn veà caùc tænh bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia................... 43 Baûng 2.2 : Voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi caùc tænh bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia .................. 44 Baûng 2.3 : Moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu cuûa Campuchia...................................... 46 Baûng 2.4 : Öôùc toác ñoä taêng tröôûng GDP 6 thaùng ñaàu naêm 2005.............................................. 50 Baûng 2.5 : Hieän traïng maïng löôùi chôï – sieâu thò – trung taâm thöông maïi tænh An Giang (ñeán 30/6/2004) ....................................................................................................... 54 Baûng 2.6 : Tình hình xuaát nhaäp khaåu taïi cöûa khaåu Tònh Bieân qua caùc naêm ........................... 60 Baûng 2.7 : Hieän traïng maïng löôùi chôï – sieâu thò – trung taâm mua baùn huyeän Tònh Bieân (ñeán 30/6/2004) ....................................................................................................... 61 Baûng 2.8 : Tình hình xuaát nhaäp khaåu taïi cöûa khaåu Vónh Xöông qua caùc naêm ....................... 66 Baûng 2.9 : Hieän traïng maïng löôùi chôï – sieâu thò – trung taâm mua baùn huyeän Taân Chaâu (ñeán 30/6/2004) ....................................................................................................... 69 Baûng 2.10 : Tình hình xuaát nhaäp khaåu taïi cöûa khaåu Khaùnh Bình qua caùc naêm ...................... 74 Baûng 2.11 : Hieän traïng maïng löôùi chôï – sieâu thò – trung taâm mua baùn huyeän An Phuù (ñeán 30/6/2004) ....................................................................................................... 75 Baûng 3.1 : Soá maùy ñieän thoaïi phaân theo huyeän taïi thôøi ñieåm 31/12/2004 .............................. 87 Baûng 3.2 : Kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu qua caùc cöûa khaåu An Giang 2002 – 2004 .................. 90
DANH MUÏC CAÙC HÌNH VEÕ, ÑOÀ THÒ trang Hình 1.1 : Moâ hình ñöôøng thaúng................................................................................................ 15 Hình 1.2 : Moâ hình quaït giao nhau ôû caùn .................................................................................. 16 Hình 1.3 : Moâ hình quaït giao nhau ôû rìa ................................................................................... 17 Hình 1.4 : Moâ hình lan toaû ......................................................................................................... 18 Hình 1.5 : Moâ hình giao thoa taïo theå cheá kinh teá cöûa khaåu ..................................................... 19 Hình 1.6 : Moâ hình ñoái xöùng taïi moät cöûa khaåu ......................................................................... 21 Hình 1.7 : Sô ñoà löïc huùt – ñaåy moâ hình ñoái öùng ....................................................................... 22 Hình 1.8 : Sô ñoà hình thaønh caùc loaïi hình chôï coùc, chôï caëp, … trong moâ hình ñoái öùng ......... 23 Hình1. 9 : Sô ñoà vaän haønh caùc chôï cöûa khaåu döôùi taùc ñoäng cuûa theå cheá KTCK caùc beân ......................................................................................................................... 24 Hình 1.10 : Sô ñoà löïc huùt ñaåy A – A’ treân cuøng moät loaïi haøng hoaù, dòch vuï .......................... 25 Hình 1.11 : Sô ñoà löïc huùt ñaåy A’ – A treân cuøng moät loaïi haøng hoaù, dòch vuï .......................... 25 Hình 1.12 : Caùn caân cöûa khaåu hai beân A – A’. ......................................................................... 26 Hình 1.13 : Sô ñoà theå hieän baùn kính töông quan caùc doøng haøng hoaù, dòch vuï caùc beân A – A’ .................................................................................................................... 26 Hình 1.14 : Sô ñoà caân baèng ñoäng töông ñoái A – A’ .................................................................. 27 Hình 1.15 : Theá caân baèng tam giaùc ñoái troïng Vieät Nam – Campuchia nhìn töø cöûa khaåu An Giang ........................................................................................................... 28 Hình 1.16 : Töông quan giöõa nhu caàu vaø toång khoái löôïng caùc doøng vaät chaát, naêng löôïng, thoâng tin caàn ñaùp öùng .............................................................................. 37 Hình 2.1 : 10 nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö nhieàu nhaát töø Vieät Nam (tính ñeán ngaøy 30/6/2005)....... 45 Hình 2.2 : Löôïc ñoà haønh chính tænh An Giang........................................................................... 48 Hình 2.3 : Sô ñoà kho quan ngoaïi KKTCK Tònh Bieân ............................................................... 57 Hình 2.4 : Sô ñoà khu baûo thueá KKTCK Tònh Bieân ................................................................... 58 Hình 2.5 : Sô ñoà khu coâng nghieäp Xuaân Toâ KKTCK Tònh Bieân ............................................. 58 Hình 2.6 : Sô ñoà khu vui chôi giaûi trí KKTCK Tònh Bieân ........................................................ 59 Hình 2.7 : Sô ñoà qui hoaïch C.B.K.T ñaát xaây döïng töø 5 – 10 naêm KKTCK Vónh Xöông ........................................................................................................................... 64 Hình 2.8 : Sô ñoà caùc phaân khu chöùc naêng KKTCK Vónh Xöông ............................................ 65 Hình 2.9 : Bieåu ñoà bieåu dieãn haøng hoaù xuaát nhaäp khaåu taïi KKTCK Vónh Xöông qua caùc naêm................................................................................................................... 67 Hình 2.10 : Sô ñoà ñònh höôùng phaùt trieån KKTCK Khaùnh Bình ............................................... 72 Hình 3.1 : Sô ñoà xu theá ñoái öùng phaân cöïc nhìn töø hai phía ...................................................... 78 Hình 3.2 : Sô ñoà tam giaùc ñoái öùng xeùt töø goùc ñoä tænh An Giang .............................................. 80 Hình 3.3 : Sô ñoà theå hieän löït huùt cuûa caùc cöûa khaåu An Giang nhìn töø haäu phöông phía sau ............................................................................................................................ 81 Hình 3.4 : Sô ñoà tam giaùc caùc luoàng haøng hoaù trong noäi ñòa ñeán cöûa khaåu An Giang nhìn töø phía Vieät Nam......................................................................................... 83 Hình 3.5 : Sô ñoà theå hieän phaïm vi aûnh höôûng caùc KKTCK bieân giôùi tænh An Giang ............. 83 Hình 3.6 : Moâ hình khoâng gian ñoái öùng KKTCK An Giang ..................................................... 84
THÖÔØNG PHÖÔÙC MOÄC HOAÙ VÓNH XÖÔNG TÒNH BIEÂN KHAÙNH BÌNH
Chöông 1 CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT KHU KINH TEÁ CÖÛA KHAÅU 1.1_ Khu kinh teá cöûa khaåu (KKTCK) vaø caùc khaùi nieäm lieân quan Coù theå noùi thuaät ngöõ “Khu kinh teá cöûa khaåu” chæ môùi ñöôïc duøng ôû nöôùc ta trong moät soá naêm gaàn ñaây, khi quan heä kinh teá – xaõ hoäi giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc laùng gieàng ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån môùi, ñoøi hoûi phaûi coù moâ hình kinh teá phuø hôïp nhaèm khai thaùc tieàm naêng, theá maïnh kinh teá cuûa caùc nöôùc thoâng qua cöûa khaåu bieân giôùi. Trong lòch söû, vieäc trao ñoåi giao löu vaên hoaù – thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc coù chung ñöôøng bieân ñöôïc hình thaønh töø raát sôùm, xuaát phaùt töø quan heä huyeát thoáng, thaân nhaân, coáng phaåm, buoân baùn trao ñoåi döôùi nhieàu daïng nhö : xuaát, nhaäp khaåu chính ngaïch, tieåu ngaïch, trao ñoåi, mua baùn thoâng qua caùc chôï phieân, chôï bieân giôùi, …. Qua thôøi gian, quy moâ vaø phaïm vi buoân baùn ngaøy caøng ñöôïc môû roäng, maëc duø coù nhöõng böôùc thaêng traàm phaûi taïm ngöng laïi vì chieán tranh, maâu thuaãn theá nhöng hoaït ñoäng giao löu kinh teá thöông maïi, vaên hoaù vaãn tieáp tuïc dieãn ra leùn luùt hoaëc coâng khai sau ñoù. Tuy nhieân, moâ hình kinh teá trong ñoù chuùng ta chuû ñoäng aùp duïng moät soá cô cheá, chính saùch ñaëc thuø nhaèm naâng cao hieäu quaû kinh teá thöông maïi giöõa caùc quoác gia thoâng qua cöûa khaåu bieân giôùi (CKBG) coøn raát haïn cheá. Trong vieäc trao ñoåi, buoân baùn vôùi nöôùc ngoaøi, vaän taûi ñöôøng bieån coù yù nghóa haøng ñaàu. Tuy nhieân, ñoái vôùi caùc nöôùc laùng gieàng vaø vuøng bieân giôùi, vieäc buoân baùn baèng ñöôøng boä coù taàm quan troïng nhaát ñònh khi maø nöôùc ta coù ñöôøng bieân giôùi vôùi ba nöôùc laùng gieàng vôùi toång chieàu daøi hôn 4.512 km. [28, tr. 301]