Luận văn Thạc sĩ Luật học: Điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc từ thực tiễn Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN SƠN

ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC TỪ THỰC

TIỄN CƠ QUAN ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội, năm 2020

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN SƠN

ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC TỪ THỰC

TIỄN CƠ QUAN ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 8.38.01.04

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHẠM CÔNG NGUYÊN

Hà Nội, năm 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của

riêng tôi. Các số liệu đã sử dụng trong luận văn là trung

thực. Những kết luận nêu trong luận văn chưa có công bố

ở bất kỳ công trình khoa học nào.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Văn Sơn

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS:

Bộ luật hình sự

CAND:

Công an nhân dân

CQĐT:

Cơ quan điều tra

CQTP:

Cơ quan tư pháp

CQTHA:

Cơ quan thi hành án

HĐTP :

Hội đồng thẩm phán

LSLHSVAVV:

Làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

TAND :

Toà án nhân dân

TTHS:

Tố tụng hình sự

TNHS:

Trách nhiệm hình sự

VKSND :

Viện kiểm sát nhân dân

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC VÀ HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC THEO CHỨC NĂNG CỦA CƠ QUAN ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO ....................... 6 1.1. Nhận thức chung về tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc .............................. 6 1.2. Nhận thức chung về hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc theo chức năng của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao...... 9 Chương 2. TÌNH HÌNH, ĐẶC ĐIỂM CÓ LIÊN QUAN VÀ THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC CỦA CƠ QUAN ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO ...................................................................................... 32 2.1. Tình hình, đặc điểm có liên quan đến hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao ........................................................................................................................ 32 2.2. Thực trạng điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao ............................................................... 41 2.3. Thực trạng công tác lãnh đạo, chỉ đạo và quan hệ phối hợp của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc ...................................................................................... 49 2.4. Nhận xét, đánh giá ........................................................................................ 52 Chương 3. DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC CỦA CƠ QUAN ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO ..................... 58 TRONG THỜI GIAN TỚI ................................................................................ 58 3.1. Dự báo tình hình tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc và những yếu tố tác động đến hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong thời gian tới .................. 58 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong thời gian tới .......................................................................................................... 60 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 81 PHỤ LỤC ............................................................................................................ 85

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong công tác điều tra tội phạm nói chung và điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ

vụ án nói riêng, yêu cầu CQĐT phải áp dụng mọi biện pháp tố tụng và các biện pháp

nghiệp vụ nhằm bảo đảm mọi hành vi phạm tội, người phạm tội phải được phát hiện,

khởi tố, điều tra; thu thập đầy đủ tài liệu, chứng cứ, lập hồ sơ đề nghị truy tố đúng

người, đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.

Điều này không chỉ có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo thực hiện nhiệm vụ của

bộ luật TTHS mà còn góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công

dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp

pháp của tổ chức, cá nhân đồng thời góp phần vào việc giáo dục mọi người ý thức tuân

theo pháp luật, đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, tạo cho người dân yên tâm,

tin tưởng hơn nữa vào chính sách pháp luật của Nhà nước.

Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN và hội nhập

kinh tế quốc tế hiện nay, bên cạnh những tác động tích cực là đời sống vật chất, tinh

thần của nhân dân ngày càng được nâng cao, thì dưới góc độ tội phạm học, mặt trái của

kinh tế thị trường và hội nhập cũng tác động mạnh mẽ đến diễn biến, cơ cấu tình hình

tội phạm ở nước ta. Những năm qua, mặc dù diễn biến tình hình tội phạm có thời điểm

tăng, thời điểm giảm, nhưng biểu hiện đặc trưng của tội phạm trong thời kỳ này là

không chỉ xuất hiện nhiều loại tội phạm mới có tính chất xuyên quốc gia như rửa tiền,

mua bán người, tội phạm sử dụng công nghệ cao... mà các tội phạm truyền thống trong

đó có tội phạm xâm phạm HĐTP, đặc biệt là tội phạm LSLHSVAVV trong điều tra,

truy tố, xét xử và thi hành án có nhiều thay đổi về phương thức, thủ đoạn thực hiện và

che dấu hành vi phạm tội gây khó khăn cho công tác phát hiện, điều tra, xử lý.

Trước thực trạng đó, lãnh đạo VKSND tối cao đã chỉ đạo quyết liệt CQĐT

VKSND tối cao trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến

nghị khởi tố tội LSLHSVAVV để kịp thời ra quyết định khởi tố, tiến hành điều tra,

làm rõ, xử lý hành vi phạm tội và người phạm tội. Theo số liệu thống kê của CQĐT

VKSND tối cao, từ năm 2016 đến 06/2020, CQĐT VKSND tối cao đã khởi tố, điều tra

và làm rõ 15 vụ án LSLHSVAVV. Kết quả này đã góp phần quan trọng vào việc chấn

chỉnh hoạt động TTHS, các CQĐT, VKSND, TAND và cơ quan thi hành án hình sự,

dân sự, hành chính, nâng cao tinh thần, trách nhiệm của những người có liên quan

trong HĐTP, đảm bảo cho hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án được thực

hiện đúng đắn, chính xác, khách quan theo quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động điều tra vụ án

LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao trong thời gian qua vẫn chưa đáp ứng yêu

cầu. Đặc biệt là quá trình tổ chức điều tra vụ án vẫn còn bộc lộ những bất cập và còn

bị động, lúng túng; việc áp dụng các biện pháp điều tra vẫn chưa nhuần nhuyễn và hợp

lý, tiến độ điều tra vụ án thường bị kéo dài, một số vụ án phải thay đổi tội danh nhiều

lần, công tác giám định để xác định hồ sơ vụ án, vụ việc bị làm sai lệch gặp nhiều khó

khăn… Bởi vậy, kết quả của hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV chưa cao, các đối

tượng phạm tội chưa bị xử lý nghiêm minh, kịp thời.

Về phương diện lý luận, nhận thức về vụ án LSLHSVAVV và điều tra vụ án

LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao từ trước đến nay chưa có sự nghiên cứu

một cách đầy đủ, toàn diện và hệ thống. Kết quả điều tra vụ án LSLHSVAVV của

CQĐT VKSND tối cao chưa được sơ kết, tổng kết, đánh giá một cách kịp thời, chính

xác, hợp lý để rút ra những bài học kinh nghiệm, khái quát thành lý luận làm cơ sở cho

việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện tốt các hoạt động điều tra loại án này. Hơn

nữa, hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV mang tính đặc thù cao, đối tượng phạm

tội hầu hết là những người có kiến thức pháp luật, kiến thức nghiệp vụ về hoạt động

điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án, do đó, có nhiều thủ đoạn để đối phó trong quá

trình điều tra. Vấn đề này cũng chưa được quan tâm và thể hiện trong lý luận về

nghiệp vụ điều tra, phương pháp điều tra nên phần nào đó tác động không tốt đến hiệu

quả hoạt động thực tiễn của CQĐT VKSND tối cao trong điều tra loại án này.

Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, học viên thấy rằng, việc nghiên cứu lý luận

và thực tiễn hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao trong

giai đoạn hiện nay nhằm bổ sung, hoàn thiện lý luận, đề xuất các giải pháp, kiến nghị

để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV là vấn đề có

tính cấp thiết, đáp ứng nhu cầu thực tiễn hiện nay.

Từ những luận giải trên, học viên chọn vấn đề “Điều tra vụ án làm sai lệch hồ

sơ vụ án, vụ việc từ thực tiễn Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao” làm

đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sĩ, chuyên ngành Luật Hình sự và Tố tụng hình sự là

đáp ứng yêu cầu cấp thiết hiện nay.

2. Tình hình nghiên cứu

Liên quan tới hoạt động điều tra VAHS, phương pháp điều tra các tội phạm cụ thể

đã có nhiều công trình nghiên cứu khác nhau tiếp cận dưới góc độ của Luật TTHS hoặc

nghiệp vụ điều tra của các CQĐT trong CAND. Có thể kể tới các giáo trình Luật TTHS,

sách và giáo trình về nghiệp vụ điều tra, các đề tài luận án, luận văn về hoạt động điều tra

được giảng dạy và lưu hành trong hệ thống các trường Đại học Luật, trường kiểm sát,

trường CAND. Tuy vậy, các công trình đề cập tới hoạt động điều tra của VKSND vẫn

chưa được quan tâm nghiên cứu. Các công trình chủ yếu tiếp cận hoạt động của cơ quan

VKSND trong điều tra VAHS, có thể kể đến một số công trình sau đây:

- Trần Đình Hải (2015), Hoạt động của Viện kiểm sát trong điều tra vụ án hình

sự theo yêu cầu cải cách tư pháp, Luận án tiến sĩ Học viện Cảnh sát nhân dân.

- TS Lê Hữu Thể (2008), Thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động

tư pháp trong giai đoạn điều tra”, sách chuyên khảo, Nxb Tư pháp, Hà Nội..

- Nguyễn Hải Phong (2014), Một số vấn đề về tăng cường trách nhiệm công tố

trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra theo yêu cầu cải cách tư

pháp, sách tham khảo, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

- Ths.Trần Đình Hải (2014), Nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra của CQĐT

VKSND tối cao đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, Tạp chí Kiểm sát online.

- Lê Hồng Thanh (2014), Địa vị pháp lý và thẩm quyền của CQĐT VKSND tối

cao, Thông tin khoa học Kiểm sát, trường Đại học Kiểm sát Hà Nội.

- Mai Văn Lứ (2020), Về tổ chức bộ máy CQĐT VKSND tối cao trong tiến trình

cải cách tư pháp, thông tin điện tử VKSND tối cao.

Tuy vậy, các công trình này chủ yếu đề cập tới cơ cấu tổ chức, thẩm quyền và

hoạt động của CQĐT VKSND tối cao. Hiện tại, tác giả luận văn chưa tiếp cận công

trình nào về hoạt động điều tra của CQĐT VKSND tối cao trong điều tra các vụ án

xâm phạm HĐTP, trong đó có vụ án làm lệch hồ sơ vụ án.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

3.1. Mục đích nghiên cứu

- Xây dựng, bổ sung, hoàn thiện những vấn đề lý luận về điều tra vụ án

LSLHSVAVV.

- Đánh giá những ưu điểm, tìm ra những hạn chế, thiếu sót và nguyên nhân của

những hạn chế, thiếu sót trong hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT

VKSND tối cao từ đó đề xuất những giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng,

hiệu quả hoạt động này trong thời gian tới.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục tiêu nêu trên, luận án cần giải quyết các nhiệm vụ cụ thể sau:

- Nghiên cứu tài liệu, hệ thống hóa và phân tích làm rõ những vấn đề lý luận về

điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao, trên cơ sở đó bổ sung, góp

phần hoàn thiện lý luận này.

- Khảo sát thực tế, nghiên cứu, thu thập số liệu, lấy ý kiến đóng góp trực tiếp

trên cơ sở đó phân tích làm rõ thực trạng hoạt động của CQĐT VKSND tối cao trong

điều tra vụ án LSLHSVAVV giai đoạn 2016 – 6/2020. Trên cơ sở đó làm rõ những kết

quả đạt được, chỉ ra những hạn chế, thiếu sót và xác định nguyên nhân của những hạn

chế, thiếu sót trong điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao.

- Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả điều

tra vụ án LSLHSVAVVcủa CQĐT VKSND tối cao trong thời gian tới.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Những vấn đề lý luận và thực tiễn hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của

CQĐT VKSND tối cao.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung: Hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối

cao từ khi tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong

suốt quá trình khởi tố, điều tra.

- Về chủ thể: CQĐT VKSND tối cao.

- Về không gian: Phân tích số liệu trên phạm vi cả nước.

- Về thời gian: Từ năm 2016 đến hết tháng 6/2020.

5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án

5.1. Phương pháp luận

Luận văn nghiên cứu dựa trên phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mác-

Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm của Đảng, Nhà nước trong đấu tranh

phòng, chống tội phạm nói chung và tội phạm xâm phạm HĐTP nói riêng; cơ sở lý

luận của khoa học Luật hình sự, Luật Tố tụng hình sự và khoa học Điều tra hình sự.

5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể

Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể

sau đây: Phương pháp phân tích số liệu, tài liệu; phương pháp thống kê, phân tích,

tổng hợp và so sánh số liệu thống kê; phương pháp khảo sát và tổng kết thực tiễn;

phương pháp điều tra điển hình; phương pháp chuyên gia.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

6.1. Ý nghĩa lý luận

Luận văn góp phần bổ sung, hoàn thiện lý luận về điều tra vụ án LSLHSVAVV

của CQĐT VKSND tối cao. Đồng thời, là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho việc

nghiên cứu, giảng dạy tại các cơ sở đào tạo luật và đào tạo các chức danh tư pháp.

6.2. Ý nghĩa thực tiễn

- Là tài liệu để lãnh đạo CQĐT VKSND tối cao, lãnh đạo VKSND các cấp

tham khảo để đưa ra những chỉ đạo nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra vụ án

LSLHSVAVV.

- Là tài liệu để các ĐTV, cán bộ điều tra của CQĐT VKSND tối cao tham khảo

nhằm tổ chức và thực hiện tốt hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV.

7. Cơ cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung của luận án

được kết cấu thành bốn chương như sau:

Chương 1. Những vấn đề chung về tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc và hoạt

động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc theo chức năng của Cơ quan điều

tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

Chương 2. Thực trạng hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ

việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

Chương 3. Dự báo và giải pháp, kiến nghị nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra

vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân

tối cao trong thời gian tới

Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC

VÀ HOẠT ĐỘNG ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ

VIỆC THEO CHỨC NĂNG CỦA CƠ QUAN ĐIỀU TRA

VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO

1.1. Nhận thức chung về tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

1.1.1. Khái niệm về tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

Để đưa ra khái niệm về tội LSLHSVAVV, trước hết cần căn cứ vào quy định về

tội phạm tại Điều 8 BLHS năm 2015. Theo đó, Khoản 1 Điều 8 BLHS năm 2015 quy

định: “Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS, do người

có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý

hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc,

xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự,

an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm tính mạng, sức khỏe,

danh dự, nhân phẩm, tự do, tài sản, các quyền, lợi ích hợp pháp khác của công dân,

xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy

định của Bộ luật này phải xử lý hình sự”. Tức là, một hành vi bị coi là tội phạm khi có

đủ các dấu hiệu: Thứ nhất, có hành vi nguy hiểm cho xã hội trên thực tế, tức là có hành

vi gây ra thiệt hại hoặc đe dọa gây ra thiệt hại ở mức độ nhất định cho các quan hệ xã

hội được luật hình sự bảo vệ; thứ hai, hành vi đó có lỗi; thứ ba, hành vi đó được quy

định trong BLHS và thứ tư, hành vi đó đáng bị xử lý bằng hình phạt.

Tội LSLHSVAVV được quy định tại Điều 375 BLHS năm 2015. Hành vi nguy

hiểm của tội này được thể hiện ở việc thêm, bớt, sửa đổi, đánh tráo, hủy hoặc làm hư

hỏng tài liệu, vật chứng của vụ án, vụ việc hoặc bằng thủ đoạn khác nhằm làm sai lệch

nội dung vụ án, vụ việc. Chủ thể thực hiện hành vi nguy hiểm này là chủ thể đặc biệt,

đó phải là những người có nhiệm vụ, quyền hạn trong HĐTP hoặc có quyền, có điều

kiện tiếp xúc hồ sơ vụ án, vụ việc một cách hợp pháp, bao gồm: ĐTV, KSV, Thẩm

phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án, người khác có nhiệm vụ, quyền hạn trong HĐTP,

người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự. Hành vi

phạm tội có mục đích nhằm làm sai lệch nội dung vụ án, vụ việc, do đó, được thực

hiện bởi lỗi cố ý trực tiếp.

Từ những phân tích trên có thể khái niệm tội LSLHSVAVV như sau:

Tội LSLHSVAVV là hành vi cố ý thêm, bớt, sửa đổi, đánh tráo, hủy hoặc làm hư

hỏng tài liệu, vật chứng của vụ án, vụ việc hoặc bằng thủ đoạn khác nhằm làm sai lệch

nội dung vụ án, vụ việc của ĐTV, Kiểm sát viên, Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án,

người khác có nhiệm vụ, quyền hạn trong HĐTP, người bào chữa, người bảo vệ quyền

và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự.

1.1.2. Dấu hiệu pháp lý của về tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

1.1.2.1. Các dấu hiệu thuộc về khách thể của tội phạm

Tội LSLHSVAVV xâm phạm trực tiếp đến nguyên tắc xác định sự thật của vụ

án, vụ việc. Do hồ sơ vụ án, vụ việc bị làm sai lệch nên việc xác định của cơ quan tiến

hành tố tụng và người tiến hành tố tụng cũng như người tham gia tố tụng không còn

phản ảnh đúng với sự thật của vụ án, vụ việc nữa có thể dẫn đến làm oan người vô tội

hoặc bỏ lọt tội phạm, hoặc gây ra thiệt hại nghiêm trọng đến lợi ích Nhà nước, quyền

và lợi ích hợp pháp của tổ chức và công dân.

Đối tượng tác động của tội phạm này chính là hồ sơ vụ án, vụ việc. Hồ sơ vụ

án, vụ việc là một tập tài liệu, vật chứng do cơ quan tiến hành tố tụng thu thập theo

quy định của pháp luật bao gồm hồ sơ VAHS; hồ sơ vụ án dân sự, hồ sơ việc dân sự;

hồ sơ vụ án kinh doanh, thương mại; hồ sơ việc kinh doanh, thương mại; hồ sơ vụ án

lao động, hồ sơ việc lao động; hồ sơ vụ án hành chính.

Mỗi loại án, hồ sơ bao gồm những tài liệu khác nhau được sắp xếp theo một trật tự

nhất định theo quy định của pháp luật tố tụng. Người phạm tội làm sai lệch hồ sơ vụ án là

làm cho các tài liệu có trong hồ sơ vụ án không còn đúng với những giá trị thật của nó.

1.1.2.2. Các dấu hiệu thuộc về mặt khách quan của tội phạm

- Hành vi khách quan: LSLHSVAVV là thêm, bớt, sửa đổi, đánh tráo, huỷ, làm

hư hỏng các tài liệu, vật chứng của vụ án, vụ việc hoặc bằng các thủ đoạn khác nhằm

làm sai lệch nội dung hồ sơ vụ án, vụ việc. Người LSLHSVAVV có thể thực hiện một

hoặc một số hành vi sau:

Thêm các tài liệu của vụ án, vụ việc là hành vi đưa thêm vào hồ sơ vụ án, vụ

việc những tài liệu, vật chứng không được thu thập theo quy định của pháp luật vào hồ

sơ vụ án, vụ việc.

Thêm các vật chứng của vụ án, vụ việc là hành vi đưa thêm vào hồ sơ vụ án, vụ

việc không được thu thập theo quy định của pháp luật vào hồ sơ vụ án, vụ việc.

Lấy bớt các tài liệu có trong hồ sơ vụ án, vụ việc là hành vi làm cho hồ sơ vụ

án, vụ việc thiếu đi những tài liệu đã được cơ quan tiến hành tố tụng thu thập theo quy

định của pháp luật.

Lấy bớt vật chứng có trong hồ sơ vụ án, vụ việc là hành vi làm cho hồ sơ vụ án,

vụ việc thiếu đi vật chứng đã được cơ quan tiến hành tố tụng thu giữ, bảo quản theo

một trình tự do pháp luật quy định.

Sửa đổi các tài liệu, vật chứng có trong hồ sơ vụ án, vụ việc là hành vi làm cho

tài liệu đã được thu thập theo quy định của pháp luật không còn nguyên giá trị ban đầu

khi cơ quan tiến hành tố tụng thu thập.

Đánh tráo các tài liệu, vật chứng có trong hồ sơ vụ án, vụ việc là hành vi thay

vào hồ sơ vụ án, vụ việc các tài liệu, vật chứng khác làm cho tài liệu, vật chứng được

đưa vào hồ sơ không phản ảnh đúng sự thật khách quan mà cơ quan tiến hành tố tụng

thu thập ban đầu.

Huỷ hoại hoặc làm hư hỏng các tài liệu, vật chứng của vụ án, vụ việc làm cho

tài liệu vật chứng mất giá trị ban đầu.

Các thủ đoạn khác nhằm làm sai lệch nội dung hồ sơ vụ án, vụ việc là ngoài các

thủ đoạn đã được liệt kê, mà người phạm tội còn có những thủ đoạn khác

LSLHSVAVV thì cũng là hành vi phạm tội này. Việc nhà làm luật quy định các thủ

đoạn khác cũng là nhằm mục đích không để lọt bất cứ hành vi làm sai lệch vụ án, vụ

việc nào mà không bị trừng trị.

- Hậu quả: Hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc của tội phạm này.

1.1.2.3. Các dấu hiệu thuộc về chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm này là chủ thể đặc biệt, và được quy định cụ thể ngay

trong điều luật là: ĐTV, KSV, Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án, người khác có

nhiệm vụ, quyền hạn trong HĐTP, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp

pháp của bị hại, đương sự.

Trong số những người có thể là chủ thể của tội phạm này, có cả những người

tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng, nhưng không phải tất cả những người

tham gia tố tụng đều có thể là chủ thể của tội phạm này, mà chỉ có người bào chữa,

người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự mới là chủ thể của tội

phạm này, vì những người này mới có điều kiện tiếp xúc hồ sơ vụ án, vụ việc.

Đối với những người tiến hành tố tụng, ngoài ĐTV, KSV, Thẩm phán, Hội

thẩm, Thư ký Toà án, thì còn có những người khác có nhiệm vụ, quyền hạn trong

HĐTP. Những người khác có nhiệm vụ, quyền hạn trong HĐTP được đề cập ở đây

phải là những người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng, HĐTP, có điều kiện tiếp

xúc hồ sơ vụ án, vụ việc thì mới có thể LSLHSVAVV. Do đó họ chỉ có thể là Thủ

trưởng, Phó thủ trưởng Cơ quan điều tra; Viện trưởng, Phó viện trưởng Viện kiểm sát;

Chánh án, Phó chánh án; chuyên viên pháp lý Toà án; nhân viên văn thư khi giao nhận

hồ sơ vụ án; cán bộ Viện kiểm sát.

1.2.2.4. Các dấu hiệu thuộc về mặt chủ quan của tội phạm

Người phạm tội LSLHSVAVV thực hiện hành vi phạm tội của mình là do cố ý

(cố ý trực tiếp), tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi thêm, bớt, sửa đổi, đánh

tráo, huỷ, làm hư hỏng các tài liệu, vật chứng của vụ án, vụ việc hoặc bằng các thủ

đoạn khác nhằm làm sai lệch nội dung hồ sơ vụ án, vụ việc của mình là trái pháp luật,

thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra. Động cơ phạm tội

cũng không phải là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm này.

1.2. Nhận thức chung về hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án,

vụ việc theo chức năng của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

1.2.1. Khái niệm, đặc điểm của hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ

án, vụ việc theo chức năng của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

1.2.1.1. Khái niệm hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

Điều tra VAHS là hoạt động được các cơ quan TTHS tiến hành một cách

thường xuyên gắn với công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Tuy vậy, như thế nào

là điều tra VAHS thì vẫn chưa có văn bản pháp lý nào quy định, kể cả Bộ luật TTHS.

Theo Từ điển Bách khoa Công an nhân dân năm 2005 thì: “Điều tra tố tụng

hình sự là hoạt động điều tra theo pháp luật tố tụng hình sự của CQĐT và cơ quan

khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động đa tra nhằm xác định sự thật của

vụ án, lập hồ sơ đề nghị xử lý, tìm ra nguyên nhân và điều kiện phạm tội, yêu cầu các

cơ quan tổ chức hữu quan áp dụng các biện pháp khắc phục và ngăn ngừa” [8, tr.455].

Theo GS.TS Đỗ Ngọc Quang, trong cuốn Giáo trình Luật Tố tụng hình sự Việt

Nam, Học viện cảnh sát nhân dân, Hà Nội năm 2003 thì: “Điều tra VAHS là một giai

đoạn tố tụng hình sự, trong giai đoạn này cơ quan điều tra áp dụng mọi biện pháp do

Bộ luật tố tụng hình sự quy định để xác định tội phạm và người phạm tội” [17, tr.133].

Còn theo cuốn sách “Khoa học hình sự Việt Nam" (Tập 4) do GS, TS Nguyễn

Xuân Yêm làm Tổng Chủ biên đã khái niệm điều tra VAHS: “Điều tra VAHS là hoạt

động thu thập tài liệu, chứng cứ của những Cơ quan điều tra và những cơ quan được giao

nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra theo luật định, tiến hành theo trình tự tố

tụng hình sự, nhằm chứng minh sự thật của vụ án theo yêu cầu của pháp luật” [19, tr.22].

Mặc dù cách thức diễn đạt có thể khác nhau, nhưng về cơ bản các quan điểm đều

xác định điều tra VAHS là hoạt động điều tra của CQĐT và những cơ quan được giao

nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra theo luật định, được tiến hành theo trình tự

tố tụng hình sự, nhằm chứng minh sự thật của vụ án theo yêu cầu của pháp luật.

Điều tra VAHS là một dạng của hoạt động nhận thức. Đối tượng nhận thức của

hoạt động điều tra là VAHS đã xảy ra. Khác với các dạng hoạt động nhận thức khác,

chủ thể tiến hành hoạt động điều tra chỉ có thể là các CQĐT và những cơ quan khác

được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra theo luật định. Trong quá trình

điều tra VAHS, các cơ quan này chỉ được áp dụng những biện pháp điều tra theo quy

định của pháp luật, không trái với pháp luật. Kết quả tiến hành điều tra VAHS được

phản ánh trong các văn bản tố tụng và có giá trị pháp lý.

Điều tra vụ án LSLHSVAVV theo chức năng của CQĐT VKSND tối cao cũng

chính là hoạt động điều tra VAHS đối với một loại vụ án cụ thể, đó là vụ án

LSLHSVAVV. Tội LSLHSVAVV là một loại tội phạm xâm phạm HĐTP được quy

định tại Điều 375 BLHS năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017). Căn cứ vào Điều 20

Luật tổ chức VKSND năm 2014, Khoản 3 Điều 163 BLTTHS năm 2015, Khoản 2

Điều 30 Luật tổ chức CQĐT hình sự năm 2015 xác định trường hợp người phạm tội

LSLHSVAVV là cán bộ, công chức thuộc CQĐT, Tòa án, Viện kiểm sát nhân dân, Cơ

quan thi hành án, người có thẩm quyền tiến hành HĐTP thì thẩm quyền điều tra thuộc

về CQĐT VKSND tối cao. Nói cách khác, chủ thể tiến hành hoạt động điều tra vụ án

LSLHSVAVV là CQĐT VKSND tối cao khi mà người phạm tội LSLHSVAVV là cán

bộ, công chức thuộc CQĐT, Tòa án, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan thi hành án,

người có thẩm quyền tiến hành HĐTP.

Từ những phân tích trên có thể có thể khái niệm hoạt động điều tra vụ án

LSLHSVAVV theo chức năng của CQĐT VKSND tối cao như sau:

Hoạt động điều tra LSLHSVAVV theo chức năng của CQĐT VKSND tối cao là

hoạt động của CQĐT VKSND tối cao sử dụng các biện pháp điều tra tố tụng theo quy

định của pháp luật để phát hiện, thu thập tài liệu, chứng cứ chứng minh sự thật của vụ

án LSLHSVAVV mà người phạm tội là cán bộ, công chức thuộc CQĐT, Tòa án, Viện

kiểm sát nhân dân, cơ quan thi hành án, người có thẩm quyền tiến hành HĐTP.

1.2.1.2. Đặc điểm của hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ

việc theo chức năng của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

Từ lý luận và thực tiễn điều tra vụ án LSLHSVAVV, tác giả luận văn xác định

hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV theo chức năng của CQĐT VKSND tối cao có

một số đặc điểm cơ bản sau đây:

Một là, đối tượng của hoạt động điều tra là tội phạm LSLHSVAVV, đây là một

loại tội phạm xâm phạm HĐTP mà chủ thể thực hiện hành vi phạm tội là chủ thể đặc

biệt, bao gồm: ĐTV, KSV, Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án, người khác có

nhiệm vụ, quyền hạn trong HĐTP, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp

pháp của bị hại, đương sự. Họ hầu hết là những người có trình độ hiểu biết pháp luật

và nghiệp vụ điều tra, thậm chí có người còn là chuyên gia trong các lĩnh vực điều tra,

truy tố, xét xử; bên cạnh đó họ thường có quan hệ rộng rãi, có uy tín trong xã hội, một

số có chức vụ, quyền hạn trong các cơ quan tiến hành tố tụng… Do đó, có nhiều thủ

đoạn tinh vi để thực hiện hành vi phạm tội và che dấu tội phạm, cũng như các thủ đoạn

để đối phó với cơ quan chức năng trong quá trình bị điều tra, kể cả việc lợi dụng chức

vụ, quyền hạn, vị trí công tác và các mối quan hệ của bản thân để tìm, nhờ vả người có

“thế lực” giúp đỡ, can thiệp, gây khó khăn cho hoạt động điều tra. Đây là đặc điểm chi

phối rất lớn đến quá trình tổ chức và tiến hành hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV.

Hai là, phương pháp điều tra vụ án LSLHSVAVV tập trung chủ yếu vào hoạt

động thu thập, nghiên cứu, xem xét các văn bản, tài liệu có trong hồ sơ vụ án, vụ việc

đã bị làm sai lệch. Các hồ sơ đó phản ánh các hoạt động điều tra, xử lý vụ án, vụ việc

mà trước đó các đối tượng phạm tội đã tiến hành điều tra, xử lý hoặc tiếp cận nhưng cố

tình làm sai lệch. Do đó, để có thể phân tích, xử lý các văn bản, tài liệu có trong hồ sơ

vụ án, vụ việc, xác lập được chứng cứ chứng minh hành vi làm sai lệch hồ sơ đòi hỏi

ĐTV phải thu thập, xem xét, phân tích kỹ lưỡng chính các tình tiết, nội dung…. của vụ

án, vụ việc đã bị làm sai lệch hồ sơ. Tuy vậy, các hồ sơ của vụ án, vụ việc bị sai lệch

lại được quản lý theo những quy định của pháp luật và của ngành tư pháp nên ít nhiều

cũng gây ra những khó khăn, phức tạp nhất định cho việc tiếp cận, thu thập và phân

tích, đánh giá trong quá trình điều tra.

Ba là, hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV thường khó khăn, phức tạp, kéo

dài. Trường hợp người phạm tội là người trong các cơ quan tiến hành tố tụng, đặc biệt

là những người có chức vụ thì quá trình điều tra vụ án thường phải báo cáo, xin ý kiến

của các cơ quan Đảng, cơ quan cấp trên… để đảm bảo tính thống nhất cao trong đường

lối xử lý, đồng thời, để kết luận các tình tiết trong vụ án, nhiều khi phải chờ đợi kết

quả giám định văn bản, tài liệu có trong hồ sơ từ các cơ quan chuyên môn.

Bốn là, chủ thể tiến hành điều tra vụ LSLHSVAVV là CQĐT VKSND tối cao.

Xuất phát từ tính chất, đặc điểm của tội phạm LSLHSVAVV nên đòi hỏi đội ngũ ĐTV

tiến hành các hoạt động điều tra loại án này phải có kinh nghiệm, tinh thông về nghiệp

vụ điều tra. Đồng thời phải có lập trường tư tưởng vững vàng, lương tâm, đạo đức

trong sáng, dũng cảm đấu tranh vì công lý, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa. Trong

quá trình điều tra vụ án LSLHSVAVV đòi hỏi ĐTV phải tính toán cân nhắc thận

trọng, bình tĩnh, không nôn nóng, phải tranh thủ sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, sự chỉ

đạo của lãnh đạo và sự ủng hộ của các cấp có thẩm quyền kết hợp với việc thu thập

đầy đủ tài liệu, chứng cứ pháp lý nhằm chứng minh sự thật của vụ án, phục vụ cho

việc xử lý đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

1.2.2. Những vấn đề cần chứng minh trong án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

Tại Điều 85 của Bộ luật TTHS năm 2015 đã quy định những vấn đề phải chứng

minh trong VAHS với các nội dung rất cụ thể, bao gồm: (1) Có hành vi phạm tội xảy

ra hay không, thời gian, địa điểm và những tình tiết khác của hành vi phạm tội; (2) Ai

là người thực hiện hành vi phạm tội; có lỗi hay không có lỗi, do cố ý hay vô ý; có năng

lực trách nhiệm hình sự hay không; mục đích, động cơ phạm tội; (3) Những tình tiết

giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo và đặc điểm về nhân thân

của bị can, bị cáo; (4) Tính chất và mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra; (5)

Nguyên nhân và điều kiện phạm tội; (6) Những tình tiết khác liên quan đến việc loại

trừ trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt.

Để xác định chính xác những vấn đề phải chứng minh vụ án LSLHSVAVV,

phải căn cứ vào quy định của BLHS về tội LSLHSVAVV và Bộ luật TTHS về những

vấn đề phải chứng minh trong VAHS. Dựa trên nội dung của các điều luật và thực tiễn

điều tra vụ án LSLHSVAVV có thể xác định, trong điều tra vụ án LSLHSVAVV, phải

chứng minh, làm rõ những vấn đề cơ bản sau:

Một là, chứng minh có hành vi phạm tội LSLHSVAVV xảy ra hay không? Để

làm sáng tỏ vấn đề này, CQĐT VKSND tối cao cần phải tập trung làm rõ thời gian, địa

điểm diễn ra hành vi phạm tội LSLHSVAVV? Hành vi phạm tội đó đã xảy ra trong

HĐTP của lĩnh vực tố tụng nào (tố tụng dân sự, hình sự hay các lĩnh vực khác)? Đã

diễn ra ở giai đoạn tố tụng nào (giai đoạn điều tra, truy tổ, xét xử hay thi hành án)?

Phương thức, thủ đoạn và diễn biến của hành vi phạm tội? Những công cụ, phương

tiện người phạm tội dùng để gây án? Những đồ vật, tài sản, giấy tờ, tài liệu được sử

dụng để phạm tội hoặc để che dấu hành vi phạm tội?

Hai là, chứng minh người thực hiện hành vi phạm tội LSLHSVAVV. Đây là

nội dung tất yếu và quan trọng trong quá trình điều tra vụ án LSLHSVAVV. Để chứng

minh chủ thể của loại tội phạm này cần phải tập trung làm rõ những nội dung như:

- Họ tên, lý lịch của người có hành vi LSLHSVAVV; chức vụ, quyền hạn,

nhiệm vụ cụ thể của họ liên quan đến vụ án, vụ việc bị làm sai lệch hồ sơ? Hành vi

LSLHSVAVV có gắn với chức vụ, quyền hạn và trách nhiệm của họ trong HĐTP theo

quy định của pháp luật hay không? Họ đã lợi dụng chức trách, nhiệm vụ của mình để

thực hiện hành vi phạm tội LSLHSVAVV như thế nào?

- Lỗi, động cơ, mục đích LSLHSVAVV của người phạm tội; thái độ của họ

trước, trong và sau khi thực hiện hành vi phạm tội LSLHSVAVV?

- Đặc điểm nhân thân của người phạm tội? Trình độ học vấn, trình độ chuyên

môn, nghiệp vụ của người phạm tội? Quá trình hoạt động xã hội, họ có thành tích hoặc

bị kỷ luật gì không? Các mối quan hệ xã hội của người phạm tội liên quan đến quá

trình phạm tội của họ?

- Quá trình phạm tội đã diễn ra như thế nào? Có đồng phạm không? Vị trí, vai

trò của mỗi người đông phạm trong vụ án?

Ba là, phải chứng minh tính chất, mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra.

Đó là, các thiệt hại về thể chất, vật chất và tinh thần của những người, những cơ quan,

tổ chức có liên quan đến vụ án bị làm sai lệch hồ sơ; những thiệt hại về uy tín, vị thế

của các cơ quan tư pháp, sự suy giảm niềm tin của nhân dân vào cán bộ và cơ quan

bảo vệ pháp luật.

Bốn là, chứng minh làm rõ những tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ TNHS của

người phạm tội. Khi điều tra vụ án LSLHSVAVV, ĐTV cần chú ý đến các tình tiết

giảm nhẹ TNHS như: Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải hoặc tích

cực giúp đỡ CQĐT phát hiện, điều tra tội phạm; có thành tích xuất sắc trong học tập,

công tác... Hoặc những tình tiết tăng nặng TNHS như: Phạm tội có tổ chức; phạm tội

gây hậu quả rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng…

Năm là, tìm ra nguyên nhân và điều kiện phạm tội để yêu cầu các cơ quan hữu

quan áp dụng các biện pháp phòng ngừa. Việc phạm tội LSLHSVAVV có thể xuất phát

từ việc các CQTP chưa thường xuyên tiến hành việc giáo dục ý thức pháp luật, tinh thần

trách nhiệm cho cán bộ của mình hoặc kỷ luật nghiệp vụ không nghiêm, công tác kiểm

tra nghiệp vụ, xử lý các hành vi xâm phạm HĐTP chưa kịp thời, thiếu triệt để…

Những vấn đề phải chứng minh có mối quan hệ hữu cơ với hệ thống chứng cứ

cần thu thập trong quá trình điều tra, từ những vấn đề phải chứng minh, có thể xác

định hệ thống chứng cứ cần thu thập. Ngược lại, từ hệ thống chứng cứ thu thập đối

chiếu với những vấn đề phải chứng minh có thể xác định được từng chứng cứ trong hệ

thống đó chứng mình được vấn đề nào, giá trị chứng minh đến đâu. Điều đó có nghĩa

là, trên cơ sở những vấn đề phải chứng minh trong điều tra vụ án LSLHSVAVV, ĐTV

xác định những tài liệu, chứng cứ nào cần phát hiện, thu thập để chứng minh từng vấn

đề đó và áp dụng các biện pháp, phương tiện phù hợp để thu thập.

1.2.3. Nội dung hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

1.2.3.1. Tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và

tiến hành khởi tố vụ án

Tiếp nhận và xử lý tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố về tội phạm

LSLHSVAVV là hoạt động được tiến hành nhằm ghi nhận, kiểm tra những tố giác, tin

báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố về tội phạm LSLHSVAVV do công dân, cơ quan

Nhà nước, tổ chức xã hội chuyển đến hoặc được đăng tải trên các phương tiện thông

tin đại chúng.

Căn cứ vào điểm a Khoản 2 Điều 145 Bộ luật TTHS năm 2015, Điều 9 Quy chế

tổ chức và hoạt động của cơ quan điều tra viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành

kèm theo Quyết định số 208/QĐ-VKSTC-C1 ngày 28/5/2019 của Viện trưởng

VKSND dân tối cao (trước đó là: Khoản 2 Điều 3 và Khoản 1 Điều 7 Quy chế tổ chức

và hoạt động của CQĐT VKSND tối cao ban hành kèm theo quyết định số 18/QĐ-

VKSTC-C1 ngày 20/11/2015 của Viện trưởng VKSND tối cao) thì Phòng Tiếp nhận,

thu thập và xử lý thông tin tội phạm (Phòng 1) có trách nhiệm tiếp nhận, thu thập,

quản lý, phân loại xử lý các tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Đối với

tiếp nhận, xử lý tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đối với tội phạm

LSLHSVAVV được tiến hành theo các nội dung cụ thể sau:

- Nguồn tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố

Những nguồn tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố về tội phạm

LSLHSVAVV nói riêng đưa đến CQĐT VKSND tối cao bao gồm: Tố giác của cá

nhân (qua đơn thư, trực tiếp đến tố giác, qua điện thoại, các phương tiện thông tin

khác) về hành vi có dấu hiệu tội phạm LSLHSVAVV; Đơn tố cáo hoặc các hình thức

văn bản khác của cá nhân phản ánh về hành vi có dấu hiệu tội phạm LSLHSVAVV;

Văn bản kiến nghị khởi tố tội phạm LSLHSVAVV của cơ quan Nhà nước; Thông tin

có dấu hiệu tội phạm LSLHSVAVV trên phương tiện thông tin đại chúng, qua hòm

thư điện tử hoặc do cơ quan, tổ chức cung cấp; Thông tin có dấu hiệu tội phạm

LSLHSVAVV tiếp nhận qua điện thoại; Người phạm tội LSLHSVAVV ra tự thú;

Thông tin về tội phạm LSLHSVAVV do đơn vị kiểm sát và giải quyết đơn khiếu nại,

tố cáo trong HĐTP tiếp nhận, chuyển đến; thông tin về tội phạm LSLHSVAVV từ các

đoàn kiểm tra liên ngành Công an – Kiểm sát – Tòa án… hoặc do các đơn vị nghiệp vụ

của VKSND trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ đã phát hiện hành vi

LSLHSVAVV...

- Thủ tục tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm LSLHSVAVV đối với các trường

hợp cụ thể, cần lưu ý:

+ Trường hợp tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm LSLHSVAVV do cá nhân

trực tiếp cung cấp:

Trường hợp cá nhân hoặc đại diện cơ quan, tổ chức trực tiếp gửi văn bản tố

giác, tin báo về tội phạm LSLHSVAVV thì cán bộ tiếp nhận phải viết giấy biên nhận

và giao cho người gửi văn bản một bản.

Trường hợp cá nhân hoặc đại diện cơ quan, tổ chức trực tiếp tố giác, báo tin về

tội phạm LSLHSVAVV bằng việc trình bày trực tiếp thì cán bộ tiếp nhận phải lập biên

bản về việc tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, có chữ ký hoặc điểm chỉ của người

tố giác, báo tin; nếu người tố giác, báo tin về tội phạm đồng ý thì cán bộ tiếp nhận

hướng dẫn họ viết đơn tố giác, báo tin; nếu là tin quan trọng hoặc thấy cần thiết thì có

thể ghi âm, ghi hình.

Trường hợp người phạm tội đến tự thú thì cán bộ tiếp nhận phải lập biên bản

tiếp nhận người phạm tội ra tự thú và báo cáo lãnh đạo để xử lý theo quy định của

pháp luật.

+ Trường hợp tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố về tội

phạm LSLHSVAVV qua đường bưu điện: Cán bộ tiếp nhận tố giác, tin báo về tội

phạm và kiến nghị khởi tố qua đơn thư, công văn kiến nghị trong thời hạn 24 giờ phải

tiếp nhận và vào sổ theo và nhập vào hệ thống cơ sở dữ liệu (nếu có) để quản lý, theo

dõi; đóng dấu “Đến" và ghi rõ giờ, ngày, tháng, năm tiếp nhận. Cán bộ tiếp nhận hoặc

người có thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố có

trách nhiệm bảo quản, không để hư hỏng, thất lạc, không làm thay đổi hình thức và nội

dung đơn thư, công văn kiến nghị hoặc văn bản ghi thông tin tố giác, tin báo về tội

phạm và kiến nghị khởi tố đối với tội phạm LSLHSVAVV.

+ Trường hợp tiếp nhận thông tin liên quan đến tội phạm LSLHSVAVV qua

phương tiện thông tin đại chúng, qua hòm thư điện tử: Đối với tin báo về tội phạm

phản ánh trên các phương tiện thông tin đại chúng, cán bộ theo dõi, tiếp nhận sao chụp

hoặc in bài báo ra giấy; nếu là thông tin về tội phạm phản ánh qua báo nói, báo hình

thì có thể ghi âm, ghi hình hoặc trình bày bằng văn bản những thông tin đó báo cao

lãnh đạo đơn vị.

+ Trường hợp tiếp nhận thông tin liên quan đến tội phạm LSLHSVAVV qua

điện thoại, cán bộ tiếp nhận phải ghi chép các thông tin sau: Thời gian tiếp nhận thông

tin, họ tên, địa chỉ, số điện thoại của người tố giác, báo tin; Thời gian, địa điểm xảy ra

vụ việc LSLHSVAVV; Tóm tắt nội dung, diễn biến vụ việc; Các thông tin khác liên

quan như: Họ tên, địa chỉ người thực hiện hành vi LSLHSVAVV, người biết việc,

phương tiện phạm tội, hậu quả thiệt hại, nguyên nhân, biện pháp đã giải quyết (nếu

có)... Trường hợp người tố giác, báo tin từ chối cung cấp thông tin cá nhân thì vẫn phải

tiếp nhận thông tin tội phạm và ghi rõ lý do.

Cán bộ tiếp nhận thông tin liên quan đến tội phạm LSLHSVAVV qua điện

thoại phải có thái độ lịch sự, khiêm tốn, khẩn trương, nghiêm túc, kịp thời phân loại sơ

bộ, đánh giá tính chất sự việc để báo cáo, đề xuất lãnh đạo xử lý.

+ Đối với các thông tin về tội phạm do các đơn vị nghiệp vụ của VKSND cung

cấp hoặc do cơ quan chức năng, các đoàn kiểm tra liên ngành cung cấp thì CQĐT phải

nghe báo cáo nội dung, kết quả ban đầu về vụ án để xác định cơ quan nào đã xảy ra vụ

việc? Ai là người gây ra vụ việc, chức vụ, trách nhiệm cụ thê của họ? Mức độ nguy

hiểm của vụ việc đã xây ra như thế nào? Những vấn đề gì đã rõ hoặc cần phải xác

minh tiếp?

- Giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố

Việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm LSLHSVAVV và kiến nghị khởi tố

phải được tiến hành đúng theo quy định của Thông tư liên tịch số 01/2017/TTLT-

BCA-BQP-BTC-BNN&PTNN-VKSNDTC ngày 29/12/2017quy định việc phối hợp

giữa các cơ quan có thẩm quyền trong việc thực hiện một số quy định của Bộ luật

TTHS năm 2015 về tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi

tố. Cụ thể như sau:

CQĐT VKSND tối cao sau khi tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị

khởi tố về tội phạm LSLHSVAVV phải tiến hành phân loại trong thời hạn không quá

24 giờ kể từ khi tiếp nhận. Trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày nhận được tố giác, tin

báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố về tội phạm LSLHSVAVV, Thủ trưởng CQĐT

VKSND tối cao trực tiếp tổ chức, chỉ đạo, phân công ĐTV, cán bộ điều tra thuộc

quyền thụ lý, giải quyết hoặc ra Quyết định phân công Phó Thủ trưởng CQĐT tổ chức,

chỉ đạo thụ lý, giải quyết và thông báo bằng văn bản cho Vụ Thực hành quyền công tố

và kiểm sát điều tra án xâm phạm HĐTP, tham nhũng, chức vụ xảy ra trong HĐTP

VKSND tối cao (sau đây gọi tắt là Vụ 6). Đối với tố giác, tin báo về tội phạm và kiến

nghị khởi tố sau khi tiếp nhận đã rõ về dấu hiệu tội phạm LSLHSVAVV thì CQĐT

VKSND tối cao ra quyết định khởi tố VAHS theo quy định của Bộ luật TTHS, không

phải ra quyết định phân công giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm hoặc kiến nghị

khởi tố.

Khi được phân công giải quyết tố giác, tin báo hoặc kiến nghị khởi tố về tội

phạm LSLHSVAVV, ĐTV (thụ lý chính) có trách nhiệm xây dựng kế hoạch giải

quyết, báo cáo đề xuất lãnh đạo để trình Thủ trưởng, hoặc Phó thủ trưởng CQĐT được

Thủ trưởng phân công phê duyệt. Sau khi tiến hành các biện pháp xác minh theo kế

hoạch, ĐTV thụ lý chính phải có báo cáo kết thúc xác minh bằng văn bản với lãnh đạo

trực tiếp để có ý kiến và trình Thủ trưởng hoặc Phó thủ trưởng Cơ quan điều tra. Báo

cáo kết thúc xác minh nêu rõ kết quả giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị

khởi tố và đề xuất xử lý cụ thể về việc khởi tố hay không khởi tố VAHS.

- Ra quyết định khởi tố VAHS hoặc quyết định không khởi tố vụ án

LSLHSVAVV

Sau khi kết thúc việc kiểm tra, xác minh đối với tố giác, tin báo hoặc kiến nghị

khởi tố về tội phạm LSLHSVAVV, ĐTV (thụ lý chính) có trách nhiệm:

+ Trường hợp xác định có dấu hiệu của tội phạm LSLHSVAVV thì báo cáo đề

xuất bằng văn bản kèm theo bản dự thảo quyết định khởi tố VAHS báo cáo lãnh đạo

trực tiếp để trình Thủ trưởng hoặc Phó Thủ trưởng CQĐT ra quyết định khởi tố VAHS.

+ Trường hợp xác định không có dấu hiệu của tội phạm LSLHSVAVV thì báo

cáo, đề xuất bằng văn bản kèm theo bản dự thảo quyết định không khởi tố VAHS báo

cáo lãnh đạo trực tiếp để trình Thủ trưởng hoặc Phó Thủ trưởng CQĐT ra quyết định

không khởi tố VAHS.

1.2.3.2. Khởi tố bị can phạm tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

Khởi tố bị can là hình thức pháp lý trong đó cơ quan có thẩm quyền xác định

một người đã thực hiện hành vi phạm tội. Hoạt động khởi tố bị can phạm tội

LSLHSVAVV phải tuân thủ quy định của Bộ luật TTHS về trình tự, thủ tục, thẩm

quyền khởi tố của bi ̣can. Cụ thể là:

- Thẩm quyền khởi tố đối với bị can là cán bộ, công chức thuộc CQĐT, TAND,

VKSND, CQTHA, người có thẩm quyền tiến hành HĐTP phạm tội LSLHSVAVV

thuộc về CQĐT VKSND tối cao.

- Đối tượng của khởi tố bị can phạm tội là cán bộ, công chức thuộc CQĐT,

TAND, VKSND, CQTHA, người có thẩm quyền tiến hành HĐTP phạm tội

LSLHSVAVV là con người cụ thể, đã thực hiện các hành vi LSLHSVAVV và đủ yếu

tố cấu thành tội phạm LSLHSVAVV quy định tại Điều 375 BLHS năm 2015.

- Về trình tự, thủ tục khởi tố:

+ Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định khởi tố bị can phạm tội

LSLHSVAVV, CQĐT VKSND tối cao phải gửi quyết định khởi tố và tài liệu liên

quan đến việc khởi tố bị can cho Vụ 6 để xét phê chuẩn. Trong thời hạn 03 ngày kể từ

ngày nhận được quyết định khởi tố bị can, Vụ 6 phải quyết định phê chuẩn hoặc quyết

định hủy bỏ quyết định khởi tố bị can hoặc yêu cầu bổ sung chứng cứ, tài liệu làm căn

cứ để quyết định việc phê chuẩn và gửi ngay cho CQĐT VKSND tối cao.

Trường hợp Vụ 6 yêu cầu bổ sung chứng cứ, tài liệu thì trong thời hạn 03 ngày

kể từ ngày nhận được chứng cứ, tài liệu bổ sung, Vụ 6 phải ra quyết định phê chuẩn

hoặc quyết định hủy bỏ quyết định khởi tố bị can.

+ Sau khi nhận được quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can, CQĐT

VKSND tối cao phải giao ngay quyết định khởi tố bị can, quyết định phê chuẩn quyết

định khởi tố bị can và giải thích quyền, nghĩa vụ cho bị can. Việc giao, nhận các quyết

định nêu trên được lập biên bản theo quy định của Bộ luật TTHS.

1.2.3.3. Áp dụng các biện pháp ngăn chặn

Các biện pháp ngăn chặn là những biện pháp cưỡng chế trong tố tụng hình sự

được áp dụng đối với bị can, bị cáo hoặc người chưa bị khởi tố để kịp thời ngăn chặn

tội phạm, không để họ tiếp tục phạm tội, cũng như không cho họ có những hành vi cản

trở hoạt động điều tra, truy tố, xét xử hoặc thi hành án hình sự.

Căn cứ áp dụng biện pháp ngăn chặn trong điều tra tội phạm LSLHSVAVV

dựa trên cơ sở của Điều 109 Bộ luật TTHS năm 2015: “Để kịp thời ngăn chặn tội

phạm hoặc khi có căn cứ chứng tỏ người bị buộc tội sẽ gây khó khăn cho việc điều tra,

truy tố, xét xử hoặc sẽ tiếp tục phạm tội hoặc để bảo đảm thi hành án”. Căn cứ theo

quy định của Bộ luật TTHS năm 2015, từ Điều 110 đến Điều 117 quy định việc áp

dụng các biện pháp ngăn chặn xác định có 8 biện pháp: (1) Giữ người trong trường

hợp khẩn cấp; (2) Bắt; (3) Tạm giữ; (4) Tạm giạm; (5) Bảo lĩnh; (6) Đặt tiền để bảo

đảm; (7) Cấm đi khỏi nơi cư trú; (8) Tạm hoãn xuất cảnh.

Tuy nhiên, trong điều tra vụ án LSLHSVAVV theo chức năng của CQĐT

VKSNDTC, hành vi phạm tội do cán bộ, công chức thuộc CQĐT, TAND, VKSND,

CQTHA, người có thẩm quyền tiến hành HĐTP thực hiện nên thường áp dụng các

biện pháp ngăn chặn: Bắt người (Điều 111, 112, 113 BLTTHS năm 2015), Tạm giam

(Điều 119 BLTTHS năm 2015), Cấm đi khỏi nơi cư trú (Điều 123 BLTTHS năm

2015), Tạm hoãn xuất cảnh (Điều 124 BLTTHS năm 2015).

Xuất phát từ đặc điểm của hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV, đối tượng

phạm tội là những người có chức vụ, quyền hạn, am hiểu pháp luật và có quan hệ rộng,

đa phần người phạm tội là đảng viên. Do đó trong quá trình áp dụng các biện pháp

ngăn chặn, CQĐT VKSND tối cao và ĐTV phải tính toán, cân nhắc thận trọng, chấp

hành nghiêm chỉnh pháp luật.

1.2.3.4. Tiến hành các biện pháp điều tra

Trong điều tra vụ án LSLHSVAVV, CQĐT VKSND tối cao thường áp dụng

những biện pháp cụ thể sau:

- Lấy lời khai người làm chứng: Lấy lời khai người làm chứng là biện pháp điều

tra hình sự do người có thẩm quyền tiến hành nhằm thu thập những thông tin cần thiết

phục vụ công tác điều tra, xử lý vụ án từ người làm chứng.

Người làm chứng trong vụ LSLHSVAVV có thể là người cùng làm việc với bị

can, những người trực tiếp biết được hành vi LSLHSVAVV; những người chứng kiến

trực tiếp đối tượng thực hiện hành vi LSLHSVAVV, người là đại diện cơ quan chủ

quản của người phạm tội và những người có quan hệ khác trong công tác điều tra, xử

lý đối với vụ án bị LSLHSVAVV...

Hoạt động lấy lời khai người làm chứng trong điều tra vụ án LSLHSVAVV do

ĐTV, cán bộ điều tra của CQĐT VKSNDTC tiến hành và phải tuân thủ các quy định

của Bộ luật TTHS về lấy lời khai người làm chứng được quy định tại Điều 186, 187.

Cụ thể là:

+ Việc lấy lời khai người làm chứng được tiến hành tại nơi tiến hành điều tra,

nơi cư trú, nơi làm việc hoặc nơi học tập của người đó.

+ Nếu vụ án có nhiều người làm chứng thì phải lấy lời khai riêng từng người và

không để cho họ tiếp xúc, trao đổi với nhau trong thời gian lấy lời khai.

+ Trước khi lấy lời khai, ĐTV, cán bộ điều tra phải giải thích cho người làm

chứng biết quyền và nghĩa vụ của họ theo quy định tại Điều 66 của Bộ luật TTHS năm

2015. Việc này phải ghi vào biên bản.

+ Trước khi hỏi về nội dung vụ án, ĐTV phải hỏi về mối quan hệ giữa người

làm chứng với bị can và những tình tiết khác về nhân thân của người làm chứng. ĐTV

yêu cầu người làm chứng trình bày hoặc tự viết một cách trung thực và tự nguyện

những gì họ biết về vụ án, sau đó mới đặt câu hỏi. Khi lấy lời khai của người làm

chứng là người đại diện cơ quan nơi có cán bộ tư pháp phạm tội LSLHSVAVV thì cần

làm rõ: Nhiệm vụ, quyển hạn cụ thể của bị can, quá trình phạm tội, đặc điểm nhân thân

của bị can, điều kiện hoàn cánh có liên đến tội tội phạm, diễn biển vụ phạm tội, hậu

quá đã xảy ra, trách nhiệm của người phạm tội, quan điểm, đề xuất hướng giải quyết

vụ án của cơ quan chủ quản.

+ Biên bản ghi lời khai của người làm chứng được lập theo quy định tại Điều

178 của Bộ luật TTHS năm 2015. Việc lấy lời khai của người làm chứng có thể ghi âm

hoặc ghi hình có âm thanh.

Trong quá trình lấy lời khai, ĐTV cần đặc biệt chú ý phân tích, thuyết phục

người làm chứng cộng tác với CQĐT làm sáng tỏ sự thật của vụ án. Trên cơ sở đó,

ĐTV yêu cầu họ trình bày tất cả những sự việc họ hiểu biết có liên quan đến vụ án

LSLHSVAVV đang điều tra, sau đó mới hỏi tỉ mỉ vào từng vấn đề cụ thể. Nếu người

làm chứng cố ý khai báo sai sự thật thì tìm hiểu nguyên nhân, kiên trì thuyết phục,

không nên gây không khí căng thẳng. ĐTV có thể nêu ra một số vấn đề để họ hiểu

rằng CQĐT đã có những tài liệu chứng cứ để có thể xác định tính chính xác trong lời

khai của họ.

- Hỏi cung bị can: Hỏi cung bị can là biện pháp điều tra được quy định tại Điều

183, 184 Bộ luật TTHS năm 2015. Đây là biện pháp điều tra được tiến hành ngay sau

khi có quyết định khởi tố bị can và có thể được tiến hành nhiều lần xuyên suốt giai

đoạn điều tra. Hơn ai hết, chính bị can là người biết rõ nhất, đầy đủ nhất về hành vi

phạm tội và tính chất mức độ hành vi phạm tội của mình, do đó, việc tiến hành có hiệu

quả biện pháp điều tra hỏi cung bị can là cơ sở để kết thúc nhanh chóng hoạt động điều

tra vụ án LSLHSVAVV.

Hỏi cung bị can phải tuân thủ theo quy định của Bộ luật TTHS về trình tự, thủ

tục. Theo đó:

+ Trước khi hỏi cung bị can, ĐTV phải thông báo cho Vụ 6 và người bào chữa

thời gian, địa điểm hỏi cung. Khi xét thấy cần thiết, KSV của Vụ 6 tham gia việc hỏi

cung bị can.

+ Trước khi tiến hành hỏi cung lần đầu, ĐTV phải giải thích cho bị can biết rõ

quyền và nghĩa vụ theo quy định của Bộ luật TTHS. Việc này phải ghi vào biên bản.

Trường hợp vụ án có nhiều bị can thì hỏi riêng từng người và không để họ tiếp xúc với

nhau. Có thể cho bị can viết bản tự khai của mình.

+ Không hỏi cung bị can vào ban đêm, trừ trường hợp không thể trì hoãn được

nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản.

+ Việc hỏi cung bị can tại cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở CQĐT phải được ghi

âm hoặc ghi hình có âm thanh. Việc hỏi cung bị can tại địa điểm khác được ghi âm

hoặc ghi hình có âm thanh theo yêu cầu của bị can hoặc của cơ quan, người có thẩm

quyền tiến hành tố tụng.

+ Mỗi lần hỏi cung bị can đều phải lập biên bản theo quy định của Bộ luật

TTHS. Biên bản hỏi cung bị can phải ghi đầy đủ lời trình bày của bị can, các câu hỏi

và câu trả lời. Sau khi hỏi cung, ĐTV, Cán bộ điều tra phải đọc biên bản cho bị can

nghe hoặc để bị can tự đọc. Trường hợp bổ sung, sửa chữa biên bản thì ĐTV, Cán bộ

điều tra và bị can cùng ký xác nhận. Nếu biên bản có nhiều trang thì bị can ký vào

từng trang biên bản. Trường hợp bị can viết bản tự khai thì ĐTV, Cán bộ điều tra và bị

can cùng ký xác nhận vào bản tự khai đó.

Trong quá trình tiến hành hỏi cung, ĐTV cần lưu ý: Bị can trong vụ án

LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND tối cao là những người

có trình độ nghiệp vụ, chuyên môn pháp lý, thậm chí có người còn là chuyên gia trong

các lĩnh vực điều tra, truy xét xử nên họ thường tìm mọi cách đối phó để né tránh

TNHS. Mặt khác, trong rất nhiều vụ án, bị can phạm tội do định kiến chủ quan, hoặc

mắc bệnh “thành tích” nên không nhận thức được hành vi của mình là phạm tội và còn

tin tưởng rằng lãnh đạo cơ quan sẽ để nghị xử lý nội bộ, bảo vệ họ. Vì thế việc hỏi

cung bị can thường gặp khó khăn và trải qua nhiều bước. Do đó, trước khi hỏi cung,

ĐTV phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án cũng như hồ sơ tư pháp của vụ việc làm phát

sinh tội phạm LSLHHSVAVV để sử dụng những chứng cứ, tài liệu đó vào việc đấu

tranh làm rõ hành vi phạm tội của bị can, kết hợp với việc nghiên cứu kỹ những thông

tin, tài liệu về đặc điểm nhân thân, quá trình công tác, quá trình phạm tội của bị can để

tùy theo trình độ của từng đối tượng, cấp bậc, chức vụ của họ, các tài liệu, chứng cứ đã

thu thập được phản ánh về họ mà có chiến thuật hỏi cung hợp lý.

Trong hỏi cung, ĐTV cần tập trung làm rõ những vấn đề như: Chức trách,

nhiệm vụ của bị can; thời gian, địa điểm, thủ đoạn, diễn biên, hậu quả của hành vi

LSLHSVAVV; động cơ, mục đích phạm tội của bị can hoặc của các bị can; vị trí, vai

trò, nhiệm vụ, mức độ tham gia của từng bị can trong vụ án; quan hệ của bị can với các

bị can khác hoặc với đối tượng nghi vẫn khác... Nên yêu cầu bị can khai báo toàn bộ

hành vi LSLHSVAVV, chú ý không cắt ngang hoặc nêu câu hỏi, tỏ ra ĐTV chưa nắm

bắt được nội dung, diễn biến… của hành vi phạm tội của bị can và đồng bọn.Hỏi sâu

vào từng hành vi LSLHSVAVV để bị can khai báo cụ thể, tỉ mỉ và trình bày rõ các vấn

đề chi tiết khác.

Tùy thuộc vào thái độ khai báo và đánh giá thái độ khai báo thành khẩn hay

không, nhận tội hay khai báo gian dối, chối tội… để có biện pháp, chiến thuật lấy lời

khai và sử dụng chứng cứ phù hợp trong quá trình hỏi cung để hoạt động này đạt hiệu

quả cao nhất.

- Khám xét: Khám xét là biện pháp điều tra được quy định từ Điều 192 đến 195

của Bộ luật TTHS năm 2015. Đây là biện pháp điều tra được thực hiện bằng cách lục

soát, tìm kiếm ở người, chỗ ở, địa điểm, đồ vật, thư tín, bưu kiện, bưu phẩm nhằm thu

thập công cụ, phương tiện phạm tội, vật mang dấu vết của tội phạm, vật là đối tượng

của tội phạm hoặc những vật, tài liệu khác có liên quan đến vụ án đang giải quyết hoặc

xác chết hay người bi ̣ truy nã.

Trong điều tra vụ án LSLHSVAVV, hoạt động khám xét chủ yếu được tiến

hành tại chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm, phương tiện và mục đích của khám xét chủ yếu

nhằm phát hiện, thu giữ công cụ, phương tiện được sử dụng để phục vụ cho việc

LSLHSVAVV, các tài liệu, chứng cứ; các tài liệu, vật chứng mà người phạm tội đã

loại bỏ khỏi hồ sơ vụ án, vụ việc…

Quá trình tiến hành khám xét chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm, phương tiện phải

tuân thủ theo các quy định tại Điều 195 Bộ luật TTHS năm 2015. Cụ thể:

+ Khi khám xét chỗ ở thì phải có mặt người đó hoặc người từ đủ 18 tuổi trở lên

cùng chỗ ở, có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn và người chứng kiến; trường

hợp người đó, người từ đủ 18 tuổi trở lên cùng chỗ ở cố tình vắng mặt, bỏ trốn hoặc vì

lý do khác họ không có mặt mà việc khám xét không thể trì hoãn thì việc khám xét vẫn

được tiến hành nhưng phải có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn nơi khám xét

và hai người chứng kiến. Không được bắt đầu việc khám xét chỗ ở vào ban đêm, trừ

trường hợp khẩn cấp nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản.

+ Khi khám xét nơi làm việc của một người thì phải có mặt người đó, trừ

trường hợp không thể trì hoãn nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản. Việc khám xét

nơi làm việc phải có đại diện của cơ quan, tổ chức nơi người đó làm việc chứng kiến.

Trong trường hợp không có đại diện cơ quan, tổ chức thì việc khám xét vẫn được tiến

hành nhưng phải có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn nơi khám xét và 02

người chứng kiến.

+ Khi khám xét địa điểm phải có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn nơi

khám xét và người chứng kiến.

+ Việc khám xét phương tiện phải có mặt chủ sở hữu hoặc người quản lý

phương tiện và người chứng kiến. Trường hợp chủ sở hữu hoặc người quản lý phương

tiện vắng mặt, bỏ trốn hoặc vì lý do khác họ không có mặt mà việc khám xét không thể

trì hoãn thì việc khám xét vẫn được tiến hành nhưng phải có hai người chứng kiến.

+ Khi tiến hành khám xét chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện, những

người có mặt không được tự ý rời khỏi nơi đang bị khám, không được liên hệ, trao đổi

với nhau hoặc với những người khác cho đến khi khám xét xong.

- Đối chất: Đối chất là hoạt động điều tra được quy định tại Điều 189 Bộ luật

TTHS năm 2015, áp dụng trong trường hợp phải giải quyết mâu thuẫn trong lời khai

của giữa những người tham gia tố tụng khi lời khai của họ có mâu thuẫn cần phải xác

định lời khai nào là đúng với thực tế khách quan.

Trong điều tra vụ án LSLHSVAVV, biện pháp đối chất được lựa chọn tiến

hành khi mà không có biện pháp nào khác để làm sáng rõ mâu thuẫn trong lời khai của

những người tham gia tố tụng. Hoạt động đối chất trong điều tra vụ án LSLHSVAVV

có thể tiến hành giữa các bị can, giữa bị can với người làm chứng và những người

khác có liên quan đến vụ án nhằm làm rõ một số vấn đề như: Sự mẫu thuẫn giữa các

lời khai của bị can với những đối tượng khác, với người làm chứng; thủ đoạn

LSLHSVAVV; vị trí, vai trò của từng đối tượng trong tổ chức tội phạm…

Quá trình đối chất phải tuân thủ các quy định của Bộ luật TTHS. Theo đó:

+ Trước khi tiến hành đối chất, ĐTV phải thông báo cho Vụ 6 để cử KSV kiểm

sát việc đối chất. KSV phải có mặt để kiểm sát việc đối chất. Nếu KSV vắng mặt thì

ghi rõ vào biên bản đối chất.

+ Nếu có người làm chứng tham gia thì trước khi đối chất ĐTV phải giải thích

cho họ biết trách nhiệm về việc từ chối, trốn tránh khai báo hoặc cố tình khai báo gian

dối. Việc này phải ghi vào biên bản.

+ Khi bắt đầu đối chất, ĐTV hỏi về mối quan hệ giữa những người tham gia đối

chất, sau đó hỏi họ về những tình tiết cần làm sáng tỏ. Sau khi nghe đối chất, ĐTV có

thể hỏi thêm từng người.

+ Trong quá trình đối chất, ĐTV có thể đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật có liên

quan; có thể để cho những người tham gia đối chất hỏi lẫn nhau; câu hỏi và trả lời của

những người này phải ghi vào biên bản. Chỉ sau khi những người tham gia đối chất đã

khai xong mới được nhắc lại những lời khai trước đó của họ.

+ Việc tiến hành đối chất phải lập biên bản theo quy định của Bộ luật TTHS và

có thể ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh.

Trong quá trình đối chất, ĐTV phải tạo điều kiện thuận lợi cho những người

tham gia đối chất đưa ra những lập luận, lý lẽ về những vấn đề còn mâu thuẫn trong lời

khai để giải quyết nhằm làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án.

- Trưng cầu giám định: Trưng cầu giám định là hoạt động điều tra được quy

định tại Điều 205 Bộ luật TTHS năm 2015. Đây là một hoạt động tố tụng mà nội dung

của nó là các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng ra quyết định trưng

cầu những người giám định có kiến thức chuyên ngành của các lĩnh vực khoa học kỹ

thuật, văn hoá, thủ công theo quy định của pháp luật để nghiên cứu kết luận những vấn

đề cần làm rõ trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử vụ án.

Trong điều tra vụ án LSLHSVAVV, mặc dù việc trưng cầu giám định không

rơi vào các trường hợp bắt buộc được quy định tại Điều 206 Bộ luật TTHS năm 2015,

tuy nhiên, xuất phát từ sự cần thiết phục vụ cho hoạt động điều tra mà hoạt động trưng

cầu giám định thường xuyên được CQĐT tiến hành và hoạt động này cũng đóng vai

trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án LSLHSVAVV. Bởi để

làm rõ, xác định các tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án, vụ việc có bị thêm bớt, tẩy

xóa, viết thêm, chèn thêm, sửa chữa, đánh tráo, hủy hoại… hay không rất cần thiết có

sự nghiên cứu, phân tích, đánh giá và kết luận của người có chuyên môn ở cơ quan

giám định.

Chủ thể thực hiện trưng cầu giám định trong CQĐT VKSND tối cao là thủ

trưởng CQĐT hoặc phó thủ trưởng CQĐT khi được thủ trưởng CQĐT ủy nhiệm hoặc

phân công chỉ đạo điều tra vụ án. Quyết định trưng cầu giám định phải có các nội

dung: Tên cơ quan trưng cầu giám định; họ tên người có thẩm quyền trưng cầu giám

định; Tên tổ chức; họ tên người được trưng cầu giám định; Tên và đặc điểm của đối

tượng cần giám định; Tên tài liệu có liên quan hoặc mẫu so sánh gửi kèm theo (nếu

có); Nội dung yêu cầu giám định; Ngày, tháng, năm trưng cầu giám định và thời hạn

trả kết luận giám định. Trong đó nội dung yêu cầu giám định thường được trình bày

dưới hình thức câu hỏi giỏi định và phải đảm bảo tính khách quan, chính xác, khoa

học, logic và ngắn gọn.

Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định trưng cầu giám định, CQĐT

VKSND tối cao phải giao hoặc gửi quyết định trưng cầu giám định, hồ sơ, đối tượng

trưng cầu giám định cho tổ chức, cá nhân thực hiện giám định; gửi quyết định trưng

cầu giám định cho Vụ 6.

- Thực nghiệm điều tra: Thực nghiệm điều tra là một biện pháp điều tra được

quy định tại Điều 204 Bộ luật TTHS, do những người theo luật định tiến hành bằng

cách tiến hành các hoạt động thực nghiệm, các thí nghiệm nhằm mục đích kiểm tra

những tài liệu chứng cứ đã thu thập được, thu thập những tài liệu chứng cứ mới, kiểm

tra đánh giá những giả thuyết điều tra về khả năng diễn ra sự việc, hiện tượng hay thực

hiện mọt hành vi nào đó có ý nghĩa đối với hoạt động điều tra và phòng ngừa tội phạm.

Trong điều tra vụ án LSLHSVAVV, thực nghiệm điều tra chủ yếu nhắm làm rõ

khả năng thực hiện hành vi LSLHSVAVV như: Tẩy xóa, thêm, sửa chữa nội dung tài

liệu có trong hồ sơ vụ án, vụ việc…, kiểm tra diễn biến của hành vi LSLHSVAVV và

quá trình hình thành dấu vết trên các tài liệu LSLHSVAVV.

Trước khi tiến hành thực nghiệm điều tra, ĐTV phải thông báo cho Vụ 6 biết về

thời gian và địa điểm tiến hành thực nghiệm điều tra. KSV của Vụ 6 phải có mặt để

kiểm sát việc thực nghiệm điều tra. Nếu KSV vắng mặt thì phải ghi rõ vào biên bản.

Quá trình tiến hành thực nghiệm điều tra do ĐTV chủ trì tiến hành và việc thực

nghiệm điều tra phải có người chứng kiến. CQĐT có thể mời người có chuyên môn

tham gia. Trường hợp cần thiết, người bị tạm giữ, bị can, người bào chữa, bị hại, người

làm chứng có thể tham gia.

1.2.3.4. Kết thúc điều tra

Ở giai đoạn này, CQĐT VKSND tối cao tiến hành các biện pháp kiểm tra, củng

cố, đánh giá lại toàn bộ tài liệu, chứng cứ đã thu thập được để hoàn chỉnh hồ sơ đề

nghị truy tố bị can hoặc quyết định đình chi điều tra theo quy định của Bộ luật TTHS.

- Trường hợp đề nghị truy tố: Khi đã có đầy đủ chứng cứ để xác định tội phạm

LSLHSVAVV và chứng minh được bị can là người thực hiện hành vi phạm tội thì

CQĐT ra kết luận điều tra, đề nghị truy tố bị can. Sau khi hoàn thành bản kết luận điều

tra, ĐTV cần kiểm tra, sắp xếp hồ sơ vụ án theo trình tự thống nhất, khoa học và tiến

hành chuyển hồ sơ vụ án cùng với bản kết luận điều tra sang Vụ 6 để giải quyết theo

thẩm quyền.

- Trường hợp đình chỉ điều tra: Trong quá trình điều tra, khi thấy vụ án có một

trong những căn cứ quy định tại Điều 230 của Bộ luật TTHS năm 2015 hoặc tại Điều

16, Điều 29 BLHS năm 2015 hoặc đã hết thời hạn điều tra mà không chứng minh được

bị can đã thực hiện tội phạm thì CQĐT VKSND tối cao ra quyết định đình chỉ điều tra.

Khi quyết định đình chỉ điều tra, CQĐT VKSND tối cao phải chuyển hồ sơ vụ án và

quyết định đình chỉ điều tra sang Vụ 6 để tiến hành kiểm sát việc đình chỉ điều tra theo

thẩm quyền.

1.2.4. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo và quan hệ phối hợp trong hoạt động điều

tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việctheo chức năng của Cơ quan điều tra

Viện kiểm sát nhân dân tối cao

1.2.4.1. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo trong hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch

hồ sơ vụ án, vụ việc

Hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV theo chức năng của CQĐT VKSND tối

cao là một dạng hoạt động thực tiễn rất phức tạp. Đặc biệt, đối tượng bị điều tra trong

vụ án hầu hết là những người có trình độ nghiệp vụ, chuyên môn pháp lý, thậm chí có

người còn là chuyên gia trong các lĩnh vực điều tra, truy tố, xét xử nên họ thường tìm

mọi cách đối phó để né tránh TNHS. Bên cạnh đó, đối tượng có thể lợi dụng những

ảnh hưởng của mình để cản trở hoạt động điều tra. Ngoài ra, trong điều tra cũng cần có

sự cân nhắc giữa xử lý tội phạm và giữ uy tín cho các cơ quan tư pháp. Do đó, công

tác lãnh đạo và chỉ đạo hoạt động điều tra là một tất yếu không thể thiếu được để đảm

bảo cho hoạt động điều tra đi đúng hướng và đạt kết quả tốt. Nội dung của công tác

lãnh đạo, chỉ đạo bao gồm:

- Lãnh đạo về chính trị, tư tưởng và tổ chức: Lãnh đạo VKSND tối cao, Thủ

trưởng, phó Thủ trưởng CQĐT VKSND tối cao cần phải làm tốt công tác chính trị, tư

tưởng, nâng cao tinh thần trách nhiệm đối với đội ngũ ĐTV để lực lượng này luôn

vững vàng trong mọi tình huống; không bị cám dỗ, mua chuộc, không bị tác động từ

những người khác trong quá trình điều tra. ĐTV được phân công thụ lý vụ án phải là

những người có trình độ, năng lực thực tiễn trong việc thụ lý, giải quyết vụ án nhằm

phát huy tối đa khả năng, sở trường, kinh nghiệm của ĐTV.

- Chỉ đạo về nghiệp vụ điều tra vụ án: Lãnh đạo VKSND tối cao, Thủ trưởng,

phó Thủ trưởng CQĐT VKSND tối cao cần chỉ đạo về: Tổ chức lực lượng điều tra,

chiến thuật điều tra, quan hệ phối hợp giữa các lực lượng, kết thúc điều tra đề nghị truy

tố... Trong đó cần chú ý một số vấn đề:

+ Xét duyệt, kiểm tra việc triển khai thực hiện kế hoạch điều tra vụ án và kế

hoạch tiến hành các biện pháp điều tra cụ thể.

+ Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT cần tham gia các cuộc họp án, cho ý kiến

giải quyết, tháo gỡ những vấn đề vướng mắc, này sinh trong quá trình tiến hành điều

tra vụ án. Đặc biệt chú ý trong điều tra các vụ án LSLHSVAVV, công tác chỉ đạo điều

tra phải tranh thủ được sự đồng tình, ủng hộ của các cấp ủy Đảng và cần phải đảm bảo

cho hoạt động điều tra vụ án chấp hành đúng các yêu cầu chính trị, pháp luật, nghiệp

vụ, vừa xử lý người phạm tội đảm bảo sự nghiêm minh theo đúng quy định của pháp

luật vừa đảm bảo giữ uy tín của các cơ quan tư pháp.

1.2.4.2. Quan hệ phối hợp trong trong hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ

sơ vụ án, vụ việc

- Quan hệ phối hợp giữa CQĐT VKSND tối cao với các đơn vị trong toàn

ngành Kiểm sát.

+ Quan hệ với Vụ 6: Theo quy định của pháp luật CQĐT VKSND tối cao là

CQĐT chuyên trách nhưng lại là đơn vị trực thuộc VKSND tối cao. Do đó, mối quan

hệ trong hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV được thể hiện ở hai phương diện:

Ở phương diện thứ nhất, đó là mối quan hệ phối hợp – chế ước giữa một bên là

CQĐT và một bên là cơ quan thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra. Trong mối

quan hệ này, CQĐT VKSND tối cao khi tiến hành hoạt động điều tra phải chịu sự

kiểm tra, giảm sát của Vụ 6.

Ở phương diện thứ hai, đó là quan hệ phối hợp công tác giữa hai đơn vị nghiệp

vụ trong cùng hệ thống cơ quan VKSND để cùng thực hiện chức năng, nhiệm vụ của

ngành. Do đó, CQĐT VKSND tối cao và Vụ 6 cùng có trách nhiệm thực hiện các quy

định của pháp luật, quy chế nghiệp vụ do Viện trưởng VKSND tối cao ban hành để

làm tốt chức năng của ngành Kiểm sát.

+ Quan hệ giữa CQĐT VKSND tối cao với các đơn vị nghiệp vụ trực thuộc

VKSND tối cao và VKSND các địa phương

Đây là quan hệ phối hợp giữa các đơn vị trong ngành Kiểm sát. Căn cứ theo

Quy chế tổ chức và hoạt động của cơ quan điều tra viện kiểm sát nhân dân tối cao ban

hành kèm theo Quyết định số 208/QĐ-VKSTC-C1 ngày 28/5/2019 của Viện trưởng

VKSND dân tối cao (trước đó là: Quy chế tổ chức và hoạt động của CQĐT VKSND

tối cao ban hành kèm theo quyết định số 18/QĐ-VKSTC-C1 ngày 20/11/2015 của

Viện trưởng VKSND tối cao) thì, các Vụ nghiệp vụ thuộc VKSND tối cao và VKSND

các địa phương có trách nhiệm phối hợp với CQĐT trong việc tiếp nhận và giải quyết

tin báo, tố giác tội phạm thuộc thẩm quyền của CQĐT VKSND tối cao, tạo điều kiện

cho CQĐT hoàn thành nhiệm vụ. CQĐT VKSND tối cao có trách nhiệm tiếp nhận,

giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và thông báo kết quả giải quyết cho các đơn vị

đã chuyển tố giác, tin báo về tội phạm. Đồng thời có trách nhiệm tham mưu cho các

đơn vị này thực hiện các biện pháp phòng ngừa những hành vi vi phạm, tội phạm xâm

phạm HĐTP của cán bộ, KSV trong toàn ngành Kiểm sát.

- Quan hệ phối hợp giữa CQĐT VKSND tối cao với các CQĐT khác và lực

lượng Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp của Bộ Công an; các Trại tạm giam thuộc Bộ

Quốc phòng, Bộ Công an.

+ Quan hệ phối hợp giữa CQĐT VKSND tối cao với các CQĐT khác: Đây là

quan hệ phân công và phối hợp trong hoạt động điều tra, được thể hiện qua những nội

dung như:

Phối hợp trong việc tiếp nhận và giải quyết tin báo, tố giác tội phạm: Khi tiếp

nhận được các tin báo, tố giác tội phạm thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND

tối cao thì các CQĐT khác chuyển tin báo, tố giác tội phạm đó cho CQĐT VKSND tối

cao để thụ lý và tiến hành xác minh, giải quyết theo thẩm quyền và ngược lại.

Phối hợp thực hiện các hoạt động ủy thác điều tra theo quy định của pháp luật:

Khi cần thiết, CQĐT VKSND tối cao có thể ủy thác cho COĐT khác tiến hành một số

hoạt động điều tra.

+ Quan hệ phối hợp với lực lượng Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp: Đây là

mối quan hệ phối hợp để thi hành lệnh bắt, áp giải bị can về nơi tạm giam hoặc áp giải

người làm chứng để tiến hành lấy lời khai trong quá trình điều tra vụ được thực hiện

theo Quyết định số 1502/2008/QĐ - BCA (C11) về quy trình bắt, áp giải bị can, bị cáo,

dẫn giải người làm chứng của lực lượng Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp.

+ Quan hệ phối hợp giữa CQĐT VKSNDTC với các Trại tạm giam thuộc Bộ

Quốc phòng, Bộ Công an: Đây là mối quan hệ phối hợp để thực hiện việc giam, giữ bị

can phục vụ quá trình điều tra.

- Quan hệ phối hợp giữa CQĐT VKSND tối cao với các cơ quan, đơn vị chủ

quản của người phạm tội: Quan hệ phối hợp giữa CQĐT VKSND tối cao với các cơ

quan, đơn vị chủ quản của người phạm tội được xây dựng trên nguyên tắc tố tụng của

Bộ luật TTHS về trách nhiệm phối hợp giữa cơ quan tiến hành tố tụng với cơ quan nhà

nước trong đấu tranh phòng chống tội phạm. Vì vậy, các cơ quan, đơn vị chủ quản của

người phạm tội có trách nhiệm cung cấp thông tin tội phạm, thực hiện các yêu cầu và

tạo điều kiện cho CQĐT VKSND tối cao thu thập chứng cứ, chứng minh tội phạm.

Kết luận chương 1

Trong chương 1 trên cơ sở tiếp cận, nghiên cứu các công trình lý luận có liên

quan đến điều tra tội phạm, điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp và hoạt

động điều tra của CQĐT VKSND tối cao, cũng như nghiên cứu các văn bản pháp luật,

thông tư, quyết định về các vấn đề có liên quan đến tội phạm LSLHSVAVV, điều tra

tội phạm LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của của CQĐT VKSND tối cao,

luận văn đã giải quyết được các vấn đề: Đưa ra khái niệm, dấu hiệu pháp lý của tội

phạm LSLHSVAVV; đưa ra khái niệm và phân tích làm rõ đặc điểm hoạt động điều

tra tội phạm LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao; và đặc biệt làm rõ nội dung

của hoạt động điều tra tội phạm LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao từ khi tiếp

nhận tố giác, tin báo và kiến nghị khởi tố cho tới khi kết thúc điều tra. Bên cạnh đó,

luận văn cũng làm rõ công tác lãnh đạo, chỉ đạo và mối quan hệ phối hợp trong điều

tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao.

Đây là cơ sở lý luận quan trọng để tác giả luận văn khảo sát, đánh giá thực trạng

hoạt động điều tra tội phạm LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao được trình bày

trong chương 2 của luận văn.

Chương 2

TÌNH HÌNH, ĐẶC ĐIỂM CÓ LIÊN QUAN VÀ THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG

ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC CỦA CƠ QUAN

ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO

2.1. Tình hình, đặc điểm có liên quan đến hoạt động điều tra vụ án làm sai

lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

2.1.1. Tình hình tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp và tội làm sai lệch hồ

sơ vụ án, vụ việc

2.1.1.1. Tình hình tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp

Theo số liệu thống kê của VKSND tối cao, hàng năm số lượng tội phạm và

người phạm tội xâm phạm HĐTP bị khởi tố, điều tra chiếm tỷ lệ nhỏ so với tổng số tội

phạm và người phạm tội trên toàn quốc. Trong giai đoạn 2016 – 6/2020 các CQĐT đã

khởi tố 803 vụ - 1609 bị can về tội xâm phạm HĐTP. Trung bình mỗi năm khởi tố

178,4 vụ - 357,5 bị can (chiếm tỉ lệ khoảng 0,26% trên tổng số vụ án hình sự và 0,33%

trên tống số bị can) (xem Bảng 2.1 - Phụ lục). Tuy vậy, trong khi tội phạm xâm phạm

HĐTP nói chung đang có chiếu hướng giảm thì số vụ phạm tội xâm phạm HĐTP hoặc

các tội phạm khác có liên quan đến hoạt động tư pháp do CQĐT VKSND tối cao khởi

tố, điều tra theo thẩm quyền lại có diễn biến phức tạp, xu hướng tăng và chiếm một tỉ

lệ không nhỏ trong tổng số tội phạm xâm phạm HĐTP. Cụ thế là:

Từ năm 2016 đến 6/2020, CQĐT của VKSND tối cao đã khởi tố 180 vụ - 228

bị can; chiếm 22,41% sô vụ và 14,17% số bị can phạm tội xâm phạm HĐTP. Trung

bình mỗi năm khởi tố 40 vụ - 50,67 bị can. Nếu lấy năm 2016 làm mốc và coi số vụ

án, bị can đã khởi tố trong năm là 16 vụ - 21 bị can bằng 100% thì diễn biến tội phạm

những năm tiếp theo là: Năm 2017, khởi tố 21 vụ - 42 bị can; tăng 31,25% số vụ và

100% số bị can; Năm 2018, khởi tố 52 vụ - 70 bị can; tăng 225% số vụ và 337% số bị

can; Năm 2019, khởi tố 66 vụ - 68 bị can; tăng 312,5% số vụ và 324% số bị can; 06

tháng đầu năm 2020 tỷ lệ tăng cũng tương đương năm 2018 (xem Bảng 2.1 - Phụ lục).

2.1.1.2. Tình hình tội phạm làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

Từ năm 2016 – 6/2020, tổng số tin báo, tố giác về tội phạm LSLHSVAVV

thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND tối cao là 87, trong đó CQĐT VKSND

tối cao đã khởi tố là 15 vụ, với 16 bị can, bình quân mỗi năm khởi tố 3,33 vụ với 3,56

bị can. Diễn biến cụ thể qua các năm như sau:

Năm 2016: khởi tố 2 vụ, 2 bị can; năm 2017: khởi tố 3 vụ, 4 bị can; năm 2018:

khởi tố 4 vụ, 4 bị can; năm 2019: khởi tố 4 vụ, 4 bị can; 6 tháng đầu năm 2020: khởi tố

2 vụ, 2 bị can (xem Bảng 2.2, 2.9 – Phụ lục).

Kết quả điều tra của CQĐT VKSTC đối với 15 vụ án LSLHSVAVV khởi tố

trong giai đoạn 2016 – 6/2020 như sau: Có 11 vụ kết thúc điều tra đề nghị truy tố với

12 bị can, chiếm 73,33% số vụ và 75% bị can; tạm đình chỉ 01 vụ (chiếm 6,67%) với

01 bị can (chiếm 6,25%) (xem Bảng 2.3 – Phụ lục).

Căn cứ vào số liệu trên thấy rằng:

- Số vụ phạm tội LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND

tối cao trong giai đoạn 2016 – 2018 tăng mỗi năm 01 vụ (tăng 50% mỗi năm). Giai

đoạn 2018 – 2019 không tăng, không giảm. 6 tháng đầu năm 2020 số vụ khởi tố bằng

½ so với năm 2019. Nếu suy luận bằng cách nhân đôi để đủ 12 tháng của năm 2020 thì

số vụ sẽ là 4 vụ. Nếu vậy, giai đoạn 2018 – 2020 số vụ phạm tội LSLHSVAVV do

CQĐT VKSND tối cao khởi tố không tăng, không giảm.

- Số vụ án LSLHSVAVV được khởi tố chiếm 15/87=17,24% tổng số tin báo, tố

giác về tội phạm LSLHSVAVV. Không loại trừ khả năng có tội phạm ẩn trong số vụ

không được khởi tố, trong đó có thể có nguyên nhân do tiêu cực, “bao che” hoặc trình

độ năng lực điều tra của ĐTV còn hạn chế nên không làm rõ được hành vi, không

chứng minh được tội phạm.

- Hiệu quả công tác điều tra của CQĐT VKSND tối cao đối với 15 vụ án

LSLHSVAVV khởi tố trong giai đoạn 2016 – 6/2020 chưa cao, số vụ kết thúc điều tra

đúng thời hạn và đề nghị truy tố chỉ chiếm 73,33%, số vụ phải tạm đình chiếm 6,25%.

2.1.2. Đặc điểm hình sự của tình hình tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

2.1.2.1. Đặc điểm thời gian và địa điểm thực hiện tội phạm

- Đặc điểm về thời gian: Thông thường người phạm tội thực hiện hành vi gây

án trong thời gian được giao nhiệm vụ, quyền hạn trực tiếp tiến hành các hoạt động tố

tụng để giải quyết một vụ án, vụ việc cụ thể hoặc khi đang giữ chức vụ, quyền hạn

quản lý, chỉ đạo, điều hành HĐTP của cơ quan mình. Vì vậy, có nhiều vụ hành vi

phạm tội đã diễn ra trong thời gian dài. Nghiên cứu, nắm vững đặc điểm về thời gian

gây án trong các vụ án xâm phạm HĐTP do cán bộ của các CQTP thực hiện giúp cho

ĐTV đánh giá được các phạm vi các tình tiết của vụ án, xác định phạm vi về mặt thời

gian thực hiện tội phạm từ đó có phương pháp, chiến thuật thu thập chứng cứ phù hợp.

- Đặc điểm về địa điểm thực hiện tội phạm: Người phạm tội thường lựa chọn

địa điểm phạm tội là cơ quan, văn phòng nơi họ làm việc. Nói cách khác, tội phạm

LSLHSVAVV thường xảy ra tại địa điểm là trụ sở của các CQTP. Vì đây là nơi lưu

trữ hồ sơ, tài liệu, vật chứng có liên quan đến vụ án, vụ việc mà người phạm tội có

trách nhiệm quản lý hay có nhiệm vụ trực tiếp tiến hành các hoạt động tố tụng, đồng

thời cũng là nơi có người và có các công cụ, phương tiện có thể hỗ trợ cho việc phạm

tội. Việc xác định đúng địa điểm thực hiện tội phạm giúp cho ĐTV có thể nhanh

chóng phát hiện được những dấu vết, tài liệu, vật chứng có ý nghĩa chứng minh tội

phạm và người phạm tội.

2.1.2.2. Đặc điểm về nhân thân người phạm tội

Trên cơ sở phân tích lý lịch của 16 bị can bị khởi tố về tội LSLHSVAVV cho

thấy một số đặc điểm nhân thân của người phạm tội LSLHSVAVV như sau: (xem

Bảng 2.4 – Phụ lục).

- Về trình độ học vấn, độ tuổi, giới tính: Người phạm tội đa phần trình độ học

vấn cao, có hiểu biết nhiều về xã hội, được đào tạo cơ bản về chuyên môn nghiệp vụ.

Theo thống kê, trong tổng số 16 bị can đã khởi tố, điều tra thì số bị can có trình độ Cao

đẳng, Đại học trở lên là 13 người (chiếm 81,25%), trình độ trung cấp chuyên nghiệp là 3

người (chiếm 18,75%). Trong đó, hầu hết các bị can được đào tạo về chuyên ngành Luật

hoặc chuyên ngành Điều tra, nghiệp vụ Công an, Kiểm sát… nên có kiến thức pháp lý

và rất am hiểu về những lĩnh vực tự pháp, về quy trình HĐTP mà họ đảm nhiệm. Đa số

người phạm tội ở độ tuổi trung niên, số bị can là nam giới chiếm tỉ lệ 100%.

Đặc điểm này đòi hỏi trong điều tra phải phân công ĐTV có trình độ kiến thức

pháp luật vững vàng, tinh thông nghiệp vụ và hiểu biết về lĩnh vực công tác của bị can,

có kỹ năng giao tiếp và khả năng tiếp xúc tâm lý tốt để có thể đấu tranh, kết hợp với

việc giáo dục, thuyết phục bị can nhận ra sai lầm của mình và chịu hợp tác trong quá

trình điều tra.

- Về tiền án, tiền sự và những yếu tố về nhân thân lai lịch: Tất cả các bị can đều

chưa có án tích. Nhiều bị can trước khi phạm tội là đảng viên, hàng năm được đánh giá

là hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác, thậm chí có những đối tượng còn là người có nhiều

thành tích, được cấp trên quan tín nhiệm và cấp dưới kính nể. Hầu hết người phạm tội là

người có mối hệ rộng rãi với những người có chức vụ, quyền hạn trong xã hội.

Nắm vững được những đặc điểm về nhân thân của người phạm tội sẽ giúp cho

ĐTV nhận thức được những thuận lợi, khó khăn trong việc tổ chức tiến hành các hoạt

động điều tra xác định tội phạm, hành vi phạm tội của từng bị can, từ đó áp dụng

những chiến thuật và phương pháp điều tra phù hợp.

2.1.2.3. Đặc điểm về thủ đoạn phạm tội và che giấu tội phạm

- Đặc điểm về thủ đoạn phạm tội:

+ Trong các giai đoạn tố tụng, giải quyết vụ án, vụ việc, khi tiến hành lập các

văn bản, biên bản, bên cạnh các văn bản, biên bản được lập đảm bảo quy định của

pháp luật đối tượng còn ký khống thêm các văn bản, biên bản mà không ghi nội dung

để sau này ghi nội dung và thực hiện đánh tráo tài liệu trong hồ sơ vụ án, vụ việc.

Để có thể đánh tráo tài liệu trong hồ sơ vụ án, vụ việc sau này, tại thời điểm tiến

hành hoạt động tố tụng, giải quyết vụ án, vụ việc, đối tượng vẫn tiến hành lập các văn

bản, biên bản đảm bảo quy định của pháp luật nhưng đồng thời đưa ra lý do nào đó và

chủ động đưa thêm văn bản, biên bản không nội dung rồi yêu cầu những người tham

gia, tham dự ký khống vào văn bản, biên bản đó. Sau này đối tượng thực hiện ghi nội

dung vào văn bản, biên bản đã được ký không và thay thế văn bản, biên bản trong hồ

sơ vụ án, vụ việc. Thủ đoạn này thường được thực hiện trong khi tiến hành các hoạt

động như: Khám xét, lấy lời khai, hỏi cung.

Tiêu biểu: Vụ Đinh Văn Long có hành vi phạm tội“Làm sai lệch hồ sơ vụ án”

theo bản Kết luận điều tra, đề nghị truy tố số 23/VKSTC-C1(P4) ngày 26/9/2018 của

CQĐT VKSTC.

Theo bản Kết luận điều tra, đề nghị truy tố: Thực hiện khám xét tại nhà bà Đinh

Thị Vinh (thôn 5 Thanh Lạng, xã Thanh Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình)

trong vụ bắt quả tang vụ đánh bạc bằng hình thức ghi số đề, ĐTV Đinh Văn Long

phân công ông Đinh Văn Hiến - Cán bộ điều tra Công an huyện Tuyên Hóa tiến hành

lập biên bản khám xét. Sau khi ông Hiến ghi biên bản xong thì Đinh Văn Long yêu

cầu ông Hiến đưa thêm 02 biên bản khám xét không ghi nội dung để cho những người

tham gia buổi khám xét cùng ký vào biên bản có nội dung và 02 biên bản ký khống

không ghi nội dung nhằm mục đích để sau này viết lại nội dung khám xét. Ngày

10/4/2013, Công an huyện Tuyên Hóa ra các Quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố

bị can và Lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú đối với Đinh Thị Vinh cùng các bị can khác về

tội: “Đánh bạc” và “Tổ chức đánh bạc”, theo các Điều 248, Điều 249 BLHS 1999 và

phân công Điều tra viên Đinh Văn Long tiến hành điều tra vụ án. Trong quá trình điều

tra vụ án này, Đinh Văn Long đã ghi lại nội dung biên bản khám xét, bỏ ra ngoài hồ sơ

vụ án 148 bảng đề trong tổng số 217 bảng đề đã thu giữ trong quá trình khám xét nhằm

mục đích là làm giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị can Đinh Thị Vinh.

+ Trong các giai đoạn tố tụng, giải quyết vụ án, vụ việc, đối tượng yêu cầu

những người tham gia, tham dự ký khống vào văn bản, biên bản không ghi nội dung,

sau này mới ghi nội dung vào văn bản, biên bản.

Để thực hiện thủ đoạn này đối tượng thường đưa ra lý do hợp lý nào đó để che

mắt hoặc lợi dụng việc người tham gia tố tụng không nắm chắc quy định của pháp luật

về văn bản, biên bản tố tụng, giải quyết vụ án, vụ việc rồi yêu cầu người tham gia tố

tụng ký vào văn bản, biên bản mà không ghi nội dung. Sau này đối tượng mới ghi nội

dung vào biên bản đó. Thủ đoạn này thường được thực hiện trong quá trình tiến hành

lấy lời khai người làm chứng và hỏi cung bị can. Thực tế thủ đoạn này cũng tương tự

như thủ đoạn thứ nhất, chỉ khác ở chỗ đối tượng không lập biên bản nào theo đúng quy

định pháp luật tại thời điểm tiến hành hoạt động tố tụng, giải quyết vụ án, vụ việc.

+ Khi lập các biên bản, văn bản tố tụng cố tình ghi chép chừa lại khoảng trống

để sau này thực hiện viết thêm nội dung hoặc sau này đối tượng tự sửa chữa, tẩy xóa

và viết thêm nội dung.

Trong quá trình lập các văn bản, biên bản tố tụng, đối tượng vẫn thực hiện về cơ

bản đảm bảo các trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, phần ghi nội

dung của văn bản, biên bản thì đối tượng cố tình chừa lại các khoảng trống, sau này đối

tượng ghi thêm vào văn bản, biên bản những nội dung khác. Hoặc đối tượng vẫn tiến

hành lập văn bản, biên bản theo đúng nội dung, trình tự, thủ tục pháp luật nhưng sau này

cố tình tẩy xóa, sửa chữa và thêm, bớt nội dung nhằm làm sai lệch hồ sơ vụ án.

Tiêu biểu: Vụ Nguyễn Việt Cường có hành vi phạm tội“Làm sai lệch hồ sơ vụ

án” theo bản Kết luận điều tra, đề nghị truy tố số 27/VKSTC-C1(P4) ngày 13/11/2019

của CQĐT VKSTC.

Theo bản Kết luận điều tra, đề nghị truy tố: Nguyễn Việt Cường (ĐTV Cơ quan

CSĐT Công an Tp. Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên) trong quá trình được phân công điều tra

vụ án Từ Phạm Quang Vinh và đồng bọn phạm tội: “Mua bán trái phép chất ma túy”

theo khoản 2, Điều 194 BLHS năm 1999 đã thực hiện hành vi viết thêm những nội

dung có tính chất buộc tội đối với Nguyễn Hồng Ngọc Anh vào biên bản hỏi cung của

bị can Nguyễn Hồng Ngọc Anh lúc 08h00’ ngày 13/6/2013 (Bút lục số: 478); Biên bản

hỏi cung bị can Từ Phạm Quang Vinh lúc 08h00’ ngày 29/3/2015 và lúc 13h30’ ngày

31/3/2015 (Bút lục số: 818 và 824). Những nội dung mà bị can Cường viết thêm vào

các biên bản hỏi cung đã làm thay đổi hoàn toàn nội dung vụ án đối với bà Anh. Dẫn

đến hậu quả các cơ quan tiến hành tố tụng Tp. Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên giải quyết vụ

án:“Mua bán trái phép chất ma túy”trên bị sai lệch, điều tra, truy tố, xét xử tuyên phạt

bà Anh 07 năm tù, sau đó bản án bị hủy và vụ án phải đình chỉ điều tra do không

chứng minh được hành vi phạm tội của bà Anh.

+ Cố tình loại bỏ hoặc thêm vào các tài liệu, vật chứng của vụ án, vụ việc.

Để thực hiện việc này, có thể ngay tại thời điểm tiến hành hoạt động thu thập

đối tượng chủ động bỏ ra ngoài đồng thời không thực hiện ghi vào trong biên bản, văn

bản tố tụng. Cũng có trường hợp đối tượng loại bỏ tài liệu, vật chứng của vụ án, vụ

việc cùng với đó là chỉnh sửa hoặc đánh tráo các văn bản của quá trình thu thập trước

đó. Thực tế thủ đoạn này thường đi kèm cùng với thủ đoạn thứ nhất và thủ đoạn thứ

hai. Cùng với việc loại bỏ các tài liệu, vật chứng của vụ án, vụ việc thì đối tượng cũng

hợp lý hóa bằng việc đánh tráo, thay đổi, sửa chữa… các biên bản, văn bản có liên

quan. Ngoài ra, đối tượng có thể thêm vào các tài liệu của vụ án, vụ việc mà thực tế

không tiến hành hoạt động tố tụng để có được tài liệu đó.

Tiêu biểu: Vụ Trần Nam Linh có hành vi phạm tội“Làm sai lệch hồ sơ vụ án”

theo bản Kết luận điều tra, đề nghị truy tố số 14/VKSTC-C1(P4) ngày 18/7/2015 của

CQĐT VKSTC.

Theo bản Kết luận điều tra, đề nghị truy tố: Trong điều tra vụ án Phạm Văn

Ngọc phạm tội “Tàng trữ trái phép chất ma túy”, ĐTV Nguyễn Đức Hùng (Công an thị

xã Chí Linh, Hải Dương) phân công Trần Nam Linh (cán bộ Công an thị xã Chí Linh,

Hải Dương) tiến hành xác minh tại Chi cục THADS quận Lê Chân (Tp. Hải Phòng) để

xác minh Ngọc đã chấp hành hình phạt bổ sung theo quyết định của bản án số

285/HSST ngày 07/7/2000 của TAND thành phố Hải Phòng hay chưa. Kết quả xác

minh tại Chi cục THADS quận Lê Chân cho thấy, Ngọc chưa chấp hành hình phạt bổ

sung. Tuy nhiên Nam Linh không bỏ vào hồ sơ vụ án. Trong quá trình điều tra, Nam

Linh tự lập biên bản khống ghi lời khai chị của Ngọc là đã nộp tiền bồi thường (hình

phạt bổ sung theo quyết định của bản án số 285/HSST ngày 07/7/2000 của TAND

thành phố Hải Phòng) cho bị hại là anh Dương Minh Hoàng. Tiếp đến, Nam Linh tiếp

tục lập biên bản khống ghi lời khai của anh Dương Minh Hoàng xác nhận có việc nhận

bồi thường như trên. Với các tài liệu này, bị can Ngọc đã được xóa án tích và được

giảm nhẹ tội từ Khoản 2 Điều 194 xuống Khoản 1 Điều 194 (BLHS năm 1999).

- Đặc điểm về thủ đoạn che giấu tội phạm: Trong suốt quá trình thực hiện tội

phạm LSLHSVAVV, người phạm tội luôn tìm cách che giấu hành vi phạm tội của

mình. Tùy từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể mà họ sử dụng cách đối phó và che giấu

hành vi phạm tội khác nhau như: Cung cấp sai các số liệu báo cáo thống kê; báo cáo

sai bản chất vụ việc, đưa ra những chứng cứ giả tạo để đối phó với các hoạt động quản

lý, kiểm tra nghiệp vụ; tìm cách mua chuộc, lấy lòng cán bộ lãnh đạo, cấp trên, đồng

nghiệp bằng mọi hình thức để gây cảm tình, từ đó làm giảm sự chú ý của những người

này đối với hành vi sai phạm của đôi tượng; tìm mọi cách để cất giấu, tiêu hủy giấy tờ,

tài liệu; tìm cách trốn tránh trách nhiệm bằng cách đổ lỗi cho các nguyên nhân khách

quan và chủ quan như: Do thi hành mệnh lệnh của cấp trên; do áp lực công việc; trình

độ nhận thức và chuyên môn nghiệp vụ kém; do cơ sở vật chất thiếu thốn...

2.1.3. Tình hình tổ chức lực lượng và phương tiện của Cơ quan điều tra Viện

kiểm sát nhân dân tối cao trong động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

2.1.2.1. Tình hình tổ chức lực lượng

Xuất phát từ những nét riêng biệt về thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND

tối cao mà cơ cấu tổ chức của CQĐT VKSND tối cao có một số đặc điểm khác biệt so

với cơ cấu tổ chức của các CQĐT khác trong lực lượng Công an nhân dân và Quân đội

nhân dân. Cụ thể: (1) CQĐT VKSND tối cao là một CQĐT chuyên trách trong hệ

thống các CQĐT nhưng đồng thời còn là đơn vị trực thuộc bộ máy làm việc của

VKDND tối cao. Căn cứ vào Điều 4, Điều 20 Luật TCCQĐTHS năm 2015 thì CQĐT

VKSND tối cao là một trong những CQĐT chuyên trách trong hệ thống các CQĐT, có

thẩm quyền điều tra một số loại tội xâm phạm HĐTP mà người phạm tội là cán bộ

thuộc các CQTP; (2) CQĐT VKSND tối cao chỉ được tổ chức ở VKSND tối cao mà

không có ở cấp cơ sở nên không có hệ thống CQĐT VKSND ở địa phương. Ngoài ra,

trong bộ máy của CQĐT VKSND tối cao cũng không có tổ chức lực lượng điều tra

trinh sát và lực lượng hỗ trợ tư pháp.

Những đặc điểm riêng biệt nêu trên về tổ chức bộ máy được thể hiện rất rõ qua

thực trạng cơ cấu tổ chức và lực lượng của CQĐT VKSND tối cao hiện nay. Cụ thể là:

- Về cơ cấu tổ chức: Tổ chức bộ máy của CQĐT VKSND tối cao được quy

định trong Luật Tổ chức VKSND năm 2014 và theo Quy chế tổ chức và hoạt động của

cơ quan điều tra viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành kèm theo Quyết định số

208/QĐ-VKSTC-C1 ngày 28/5/2019 của Viện trưởng VKSND dân tối cao (trước đó

là: Quy chế tổ chức và hoạt động của CQĐT VKSND tối cao ban hành kèm theo quyết

định số 18/QĐ-VKSTC-C1 ngày 20/11/2015 của Viện trưởng VKSND tối cao). Theo

đó, cơ cấu bộ máy của CQĐT VKSND tối cao gồm: Phòng tiếp nhận và thu thập thông

tin tội phạm (phòng 1), Phòng Tham mưu tổng hợp (Phòng 2), Phòng điều tra tội phạm

xảy ra tại các tỉnh phía Bắc (Phòng 3), Phòng điều tra tội phạm xảy ra tại các tỉnh miền

Trung - Tây Nguyên, đặt tại TP Đà Nẵng (Phòng 4), Phòng điều tra tội phạm xảy ra tại

các tỉnh miền Nam, đặt tại TP Hồ Chí Minh (Phòng 5), Phòng điều tra tội phạm tham

nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp (Phòng 6), Phòng kỹ thuật hình sự

(Phòng 7), Phòng điều tra tội phạm xảy ra tại các tỉnh miền núi phía Bắc, đặt tại tỉnh

Yên Bái (Phòng 8), Phòng điều tra tội phạm xảy ra tại các tỉnh Tây Nguyên, đặt tại

tỉnh Đắk Lắk (Phòng 9), Phòng điều tra tội phạm xảy ra tại các tỉnh miềm Tây Nam

bộ, đặt tại TP Cần Thơ (Phòng 10). Trong các phòng có các đội nghiệp vụ do Thủ

trưởng CQĐT VKSND tối cao quyết định.

- Về lực lượng: Hiện tại có tổng số 173 biên chế, trong đó có 01 thủ trưởng, và

05 Phó Thủ trưởng; 10 Trưởng phòng; 20 Phó Trưởng phòng. Cụ thể:

+ Trình độ chuyên môn: Có 02 Tiến sĩ Luật (1,15%); 44 Thạc sĩ Luật (25,46%);

105 Cử nhân (60,69%); 22 Trung cấp chuyên nghiệp (12,68%).

+ Trình độ lý luận chính trị: Cao cấp có 56 người (32,36%); Trung cấp có 72

người (41,61%); sơ cấp có 45 người (26,01%).

+ Chức danh tư pháp: Tổng số có 96 ĐTV, chiếm 55,49% biên chế, trong đó có

22 ĐTV Cao cấp (chiếm 22,92% tổng số ĐTV), 60 ĐTV Trung cấp (chiếm 62,5%

tổng số ĐTV) và 14 ĐTV Sơ cấp (chiếm 14,58% tổng số ĐTV).

(xem Bảng 2.5 - Phụ lục)

Như vậy, về lực lượng của CQĐT VKSND tối cao có 87,32% có trình độ Cử

nhân trở lên, lực lượng này về cơ bản đáp ứng yêu cầu của công tác điều tra gắn với

thẩm quyền của CQĐT VKSND tối cao. Tuy vậy, với thẩm quyền là điều tra các vụ án

xâm phạm HĐTP nói chung, vụ án LSLHSVAVV do cán bộ của các CQTP thực hiện

nói riêng trên 63 tỉnh, thành phố của cả nước, thì lực lượng cán bộ, ĐTV của CQĐT

VKSND tối cao hiện nay vẫn còn mỏng (ĐTV chiếm 55,49% biên chế). Mặt khác, đối

tượng điều tra của CQĐT VKSND tối cao hầu hết là những người có trình độ hiểu biết

pháp luật và nghiệp vụ điều tra, thậm chí có người còn là chuyên gia trong các lĩnh

vực điều tra, truy tố, xét xử… nên đòi hỏi lực lượng điều tra phải là những người có

trình độ cao, kinh nghiệm công tác phòng phú. Do đó, hiện nay còn 22 cán bộ có trình

độ Trung cấp chuyên nghiệp (12,68%) cũng là vấn đề bất cập trong tổ chức lực lượng

của CQĐT VKSND tối cao.

2.1.2.2. Trang thiết bị kỹ thuật, phương tiện, cơ sở vật chất

- Về trang thìết bị kỹ thuật: CQĐT VKSND tối cao không được trang bị vũ khí.

Hiện tại, các thiết bị kỹ thuật, công cụ hỗ trợ được trang bị để phục vụ hoạt động

nghiệp vụ của CQĐT VKSND tối cao gồm có: 15 còng số tám; 05 máy bộ đàm; 06

máy ghi âm mini; 05 máy ảnh; 03 va ly khám nghiệm (xem Bảng 2.6 – Phụ lục).

- Về phương tiện làm việc và phương tiện đi lại: Tổng cộng cỏ 42 máy tỉnh để

bàn, 35 máy laptop; 25 máy in và 7 máy photocopy; 12 xe ô tô từ 04 chỗ ngồi đến 16

chỗ ngồi, không có xe ô tô đặc chủng (xem Bảng 2.6 - Phụ lục).

- Về cơ sở vật chất: Hiện tại mới có trụ sở của CQĐT VKSND tối cao ở Hà Nội

còn 02 Đại diện Thường trực của CQĐT VKSND tối cao ở miền Trung - Tây Nguyên

và miền Nam chưa cỏ trụ sở riêng mà vẫn phải làm việc chung tại trụ sở của Viện

Phúc thẩm 2 của VKSND tối cao ở Đà Nẵng và Văn phòng Đại diện của VKSND tối

cao ở Thành phố Hồ Chi Mình nên chưa có phòng tiếp công dân, phòng hỏi cung, kho

tang vật; không có hệ thống Nhà tạm giữ, Trại tạm giam, Trại giam riêng.

Từ số liệu cho thấy: Các trang thiết bị kỹ thuật, phương tiện đi lại, cơ sở vật

chất còn thiếu thốn, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ công tác. Đây là một khó

khăn lớn cho công tác của CQĐT VKSND tối cao, đòi hỏi cần phải có giải pháp khắc

phục kịp thời để nâng cao chất lượng hoạt động của CQĐT này.

2.2. Thực trạng điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ

quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

2.2.1. Thực trạng tiếp nhận, xử lý tố giác, tin báo về tội phạm

Theo thống kê của CQĐT VKSND tối cao, từ năm 2016 đến 6/2020, CQĐT

VKSND tối cao đã tiếp nhận được tổng số 2.366 tin báo, tố giác tội phạm xâm phạm

HĐTP. Qua xác minh, phân loại đã xác định được 1.101 tin báo, tố giác tội phạm

thuộc thẩm quyền. Nguồn tin báo, tổ giác tội phạm chủ yếu là: Đơn tố cáo của công

dân được chuyên đến qua đường bưu điện là 434 tin báo, tố giác (chiếm 39,44%); từ

các đơn vị nghiệp vụ và VKSND địa phương chuyển đến là 293 tin báo, tố giác (chiếm

26,63%); số tin báo, tổ giác còn lại do các phương tiện thông tin đại chúng, các cơ

quan, tổ chức khác chuyển đến. Với 1.101 tin báo, tố giác tội phạm thuộc thẩm quyền

giải quyết của CQĐT VKSND tối cao có 87 tin báo, tố giác về tội phạm

LSLHSVAVV, chiếm 7,9% (xem Bảng 2.7, 2.8, 2.9 - Phụ lục).

Do có những đặc điểm riêng biệt về tổ chức và hoạt động nên khi xác minh tin

báo, tổ giác tội phạm, CQĐT VKSND tối cao chỉ tiến hành các biện pháp tố tụng do

Bộ luật TTHS quy định, không thực hiện các hoạt động nghiệp vụ trinh sát bí mật như

CQĐT trong lực lượng CAND. Trên thực tế, sau khi tiếp nhận thông tin, lãnh đạo

CQĐT VKSND tối cao đã phân công ĐTV tiến hành xác minh, phân loại sơ bộ ban

đầu. Khi xác định thông tin đó là tố giác, tin báo tội phạm thuộc thẩm quyền thì ĐTV

sử dụng các hoạt động như: Lấy lời khai của cá nhân hoặc đại diện cơ quan, tổ chức đã

cung cấp tin; làm việc với lãnh đạo CQTP nơi có cán bộ bị tố cáo; lấy lời khai của

những người có nhiệm vụ, quyền hạn trong HĐTP để làm rõ trách nhiệm của họ; tiến

hành phát động cán bộ, nhân viên của CQTP nơi xảy ra vụ việc cung cấp thông tin, tài

liệu về những hành vi tiêu cực xảy ra trong cơ quan, tiến hành khám xét, trưng cầu

giám định để thu thập tài liệu, chứng cứ nhằm làm rõ có hay không có dấu hiệu tội

phạm LSLHSVAVV.

Sau khi đã xác minh, thu thập đẩy đủ thông tin, tài liệu về vụ việc, nếu có cơ sở

xác định có dấu hiệu của tội LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT

VKSND tối cao thì ĐTV báo cáo Thủ trưởng CQĐT để ra quyết định xử lý. Trong

truờng hợp vụ việc LSLHSVAVV có nhiều tình tiết phức tạp, liên quan đến nhiều cán

bộ của CQTP thì tổ chức họp với cấp ủy, chính quyền địa phương, đại diện CQTP,

lãnh đạo Vụ 6 để thống nhất phương hướng giải quyết vụ án.

Nhìn chung, trong công tác tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác tội phạm

XPHĐTP nói chung, tội LSLHSVAVV nói riêng, CQĐT VKSND tối cao đã thực hiện

tương đối tốt, việc tiến hành thẩm tra xác minh các nguồn thông tin đều có kế hoạch và

theo đúng quy định, có sự phối hợp tốt với các cấp, ngành có liên quan. Tuy nhiên,

trong một số trường hợp do chủ quan không thẩm tra xác minh kỹ hoặc khi tiến hành

xác minh để lộ mục đích dẫn đến việc đối tượng biết đã tìm cách đối phó gây khó khăn

cho hoạt động điều tra.

2.2.2. Thực trạng tiến hành hoạt động khởi tố

Theo thống kê, trong giai đoạn từ 2016 đến 6/2020, CQĐT VKSND tối cao đã

khởi tố 15 vụ án - 16 bị can về tội LSLHSVAVV (xem Bảng 2.2 - Phụ lục). Qua

nghiên cứu các hồ sơ vụ án LSLHSVAVV của CQDT VKSND tối cao và trực tiếp

trao đổi với một số ĐTV trực tiếp điều tra vụ án LSLHSVAVV cho thấy, để xác định

chính xác căn cứ khởi tố vụ án, khởi tố bị can thì ĐTV phải tập hợp đẩy đủ các tài liệu,

chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội LSLHSVAVV và người phạm tội là cán bộ

thuộc CQTP từ các nguồn như: Từ hồ sơ vụ án bị người phạm tội làm sai lệch, từ các

báo cáo của CQTP nơi người phạm tội làm việc; từ biên bản làm việc, biên bản ghi lời

khai của những người biết việc; các tài liệu, vật chứng thu được từ hoạt động khám xét...

Trong nhiều trường hợp, trước khi ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can,

CQĐT đã chủ động bàn bạc, tổ chức họp với cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương và

lãnh đạo CQTP nơi có cán bộ phạm tội để tranh thủ sự nhất trí, ủng hộ của các cơ

quan, tổ chức này. Trong một số trường hợp phải đề xuất với cấp ủy, cơ quan quản lý

người phạm tội ra các quyết định khai trừ Đảng, tạm đình chỉ chức vụ, tạm đình chỉ

công tác đối với những đối tượng có liên quan đến vụ án để phục vụ cho hoạt động

điều tra tiếp theo được thuận lợi. Việc báo cáo cấp ủy và họp liên ngành để thống nhất

chủ trương ban đầu về việc xử lý đối với những vụ án phức tạp là để bảo đảm nguyên

tắc phối hợp giữa các cơ quan nhà nước với các cơ quan tiến hành tố tụng trong đấu

tranh phòng chống tội phạm. Trên thực tế, CQĐT VKSND tối cao chỉ quyết định khởi

tố vụ án LSLHSVAVV khi xác định đã có dấu hiệu tội phạm, khởi tố bị can phạm tội

LSLHSVAVV khi có đủ căn cứ xác định một người cụ thể phạm tội LSLHSVAVV và

thủ tục khởi tố vụ án, khởi tố bị can phạm tội LSLHSVAVV được tiến hành theo quy

định của Bộ luật TTHS, ngoài ra không có bất cứ một ngoại lệ nào khác.

Việc ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can trong các vụ án LSLHSVAVV

mà người phạm tội là cán bộ thuộc các CQTP được tuân thủ chặt chẽ theo quy định

của Điều 154, Điều 179 BLTTHS năm 2015. Tuy nhiên, do tính chất phức tạp của tội

phạm LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND tối cao là do cán

bộ của các CQTP thực hiện là “án trong án” nên còn có một số trường hợp CQĐT

VKSND tối cao đã xác định không đúng bản chất, tính chất, mức độ của hành vi phạm

tội do đó đã khởi tố sai tội danh hoặc khởi tố thiếu hành vi phạm tội.

2.2.3. Thực trạng áp dụng các biện pháp ngăn chặn

Việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn trong điều tra tội phạm LSLHSVAVV

được CQĐT VKSND tối cao tiến hành rất thận trọng, khách quan để vừa đảm bảo các

căn cứ pháp lý, vừa đảm bảo uy tín và hoạt động bình thường của các CQTP. Nghiên

cứu hồ sơ vụ án LSLHSVAVV trong những năm qua cho thấy, CQĐT VKSND tối cao

đã áp dụng các biện pháp ngăn chặn bắt bị can để tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú.

Một trong những đặc điểm phổ biến nhất của các vụ án thuộc thẩm quyền điều

tra của CQĐT VKSND tối cao là đối tượng thường phạm tội trong quá trình thực hiện

chức trách, nhiệm vụ và có thể tội phạm đã kết thúc từ rất lâu nhưng sau đó mới bị

phát hiện nên đối tượng thường tìm cách mọi cách để chối tội, trốn tránh TNHS. Chính

vì vậy, CQĐT thường phải áp dụng biện pháp ngăn chặn là bắt, tạm giam bị can sau

khi khởi tố nhằm ngăn chặn việc bị can tiếp tục phạm tội, tiêu hủy chứng cứ hoặc có

những hành vi trả thù, xâm hại đến tính mạng, sức khỏe của người tố cáo; chống việc

thông cung, liên lạc hay chạy trốn, chạy án của bị can.

Trong số 16 bị can bị khởi tố, điều tra thời gian qua, CQĐT VKSND tối cao đã

tiến hành bắt, tạm giam 11 bị can (chiếm tỉ lệ 68,75% trên tổng số bị can). Nghiên cứu

hồ sơ vụ án và trực tiếp trao đổi thấy với các ĐTV trực tiếp điều tra vụ án cho thấy:

- Khi tiến hành bắt đối tượng, ĐTV luôn tính toán, lựa chọn thời gian, địa điểm

bắt và chiến thuật bắt phù hợp, đảm bảo yếu tố bí mật, bất ngờ, đồng thời có kế hoạch

đối phó với các hành vi chống trả. Nghiên cứu các hồ sơ bắt, tạm giam bị can thấy, các

ĐTV ít khi chọn địa điểm bắt tại cơ quan nơi đối tượng làm việc mà thường tạo ra

những lý do để điều đối tượng đến một địa điểm khác để bất ngờ, nhanh chóng bắt

hoặc tiến hành bắt đối tượng tại nhà riêng, tránh ồn ào, ảnh hưởng đến hoạt động

chung của CQTP nơi có cán bộ phạm tội. Quá trình bắt thường có sự phối hợp, hỗ trợ

của đội ngũ Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp trong lực lượng Công an nhân dân.

Quá trình bắt đều chấp hành nghiêm chỉnh các quy định của Đảng, của pháp

luật có liên quan đến bắt các đối tượng là đảng viên. Bên cạnh đó ĐTV đều có báo cáo

các có thẩm quyền trong khi thi hành lệnh bắt, làm tốt công tác bảo vệ Đảng, đảm bảo

thực hiện tốt yêu cầu chính trị trong công tác bắt. Trong quá trình bắt, ĐTV luôn chấp

hành nghiêm chỉnh các quy định của Bộ luật TTHS về trình tự, thủ tục bắt; tôn trọng

và thực hiện nghiêm túc quyền của người bị bắt cũng như danh dự, nhân phẩm của họ.

Nhìn chung, các đối tượng bị bắt đều không có tư tưởng và hành vi chống đối, chấp

hành tốt các yêu cầu của CQĐT, chưa có trường hợp bắt oan, bắt sai để xảy ra tình

trạng khiếu nại, tố cáo.

- Sau khi bắt đối tượng, do CQĐT VKSND tối cao chưa có hệ thống nhà tạm

giữ, trại tạm giam riêng nên các bị can thường được dẫn giải ngay về các trại tạm giam

của CQĐT hình sự cấp Quân khu hoặc trại tạm giam của Bộ Quốc phòng. Việc tạm

giam và thực hiện các chế độ tạm giam, nuôi dưỡng đối với những bị can trong vụ án,

nhất là các bị can có chức vụ, quyền hạn và có uy tín trong quần chúng... luôn đảm bảo

đúng các quy định của luật Hình sự và TTHS về chế độ, thời gian tạm giam, đảm bảo

các điều kiện giam giữ, không để kẻ xấu lợi dụng vu cáo, xuyên tạc.

2.2.4. Thực trạng tiến hành các biện pháp điều tra thu thập chứng cứ

2.2.4.1. Khám xét, thu giữ tài liệu, vật chứng

Trong điều tra vụ án LSLHSVAVV giai đoạn 2016 đến 6/2020, CQĐT

VKSND tối cao chủ yếu tiến hành hoạt động khám xét tại nơi làm việc, nơi ở của đối

tượng. Cụ thể là, đã tiến hành 21 lần khám xét nơi ở, nơi làm việc của người phạm tội,

việc khám người, thư tín, điện tín của đối tượng rất ít khi thực hiện. Điều này xuất phát

từ đặc trưng của loại tội phạm này là chứng cứ của vụ án thường tập trung vào các

giấy tờ, hồ sơ liên quan đến HĐTP, được lưu giữ tại CQTP - nơi người phạm tội làm

việc. Vì vậy, trước khi tiến hành khám xét, các ĐTV thường nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ

án, đánh giá những yếu tố có liên quan đến hành vi phạm tội của đối tượng, xác định

những giấy tờ, tài liệu, vật chứng cần phải thu giữ, lập kế hoạch khám xét để thu giữ

tài liệu, vật chứng đó. Khi có căn cứ để khám xét thì CQĐT VKSND tối cao tiến hành

khám xét ngay không để cho đối tượng hoặc người khác tẩu tán, cất giấu tài liệu, tiêu

hủy chứng cứ.

Nhìn chung, CQĐT VKSND tối cao đã áp dụng biện pháp khám xét đúng theo

quy định của pháp luật. Quá trình khám xét được tiến hành theo đúng trình tự, thủ tục

TTHS, lực lượng tiến hành khám xét đều tôn trọng và bảo vệ các quyền cơ bản của

công dân, nội quy làm việc của cơ quan có liên quan đến công tác khám xét. Khi khám

xét, cán bộ khám xét đã chú ý áp dụng các biện pháp và chiến thuật khám xét phù hợp

để phát hiện và thu thập các tài liệu, chứng cứ chứng minh tội phạm và người thực

hiện hành vi phạm tội. Quá trình khám xét được mô tả trong biên bản khám xét một

cách cụ thể, đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật. Trong những năm qua,

chưa có đơn thư khiếu nại, tố cáo nào liên quan đến công tác khám xét để điều tra loại

tội phạm này.

2.2.4.2. Trưng cầu giám định

Trong thời gian qua, CQĐT VKSND tối cao đã ra quyết định trưng cầu giám

định đối với 27 trường hợp. Nội dung trưng cầu chủ yếu là: Yêu cầu giám định tài liệu,

chữ viết, chữ ký (xác định tài liệu bị chỉnh sửa, thêm bớt, giả chữ ký…); giám định

hình ảnh, dịch các tin nhắn, các cuộc hội thoại, thư điện tử lưu trong các thiết bị kỹ

thuật số là vật chứng của vụ án...

Để quyết định thực hiện trưng cầu giám định, ĐTV đã chú ý xác định những

vấn đề cần giám định thông qua nghiên cứu hồ sơ vụ án và bám vào những vấn đề phải

chứng minh trong vụ án. Trước khi trưng cầu giám định, ĐTV thường báo cáo cụ thể

với Thủ trưởng CQĐT VKSND tối cao về sự cần thiết, mục đích và dạng giám định

cần trưng cầu, cơ quan giám định và giám định viên cần trưng cầu. Việc trưng cầu

giám định được tuân thủ theo các quy định của pháp luật, từ khâu thu giữ, bảo quản,

niêm phong mẫu vật đến việc lựa chọn cơ quan giám định và người giám định phù

hợp. ĐTV cũng duy trì mối quan hệ phối hợp chặt chẽ với cơ quan giám định và giám

định viên để cung cấp những tài liệu bổ sung, làm rõ những tình tiết có liên quan đến

đối tượng giám định theo yêu cầu của giám định viên. Kết luận giám định được ĐTV

nghiên cứu đánh giá thận trọng, khai thác sử dụng triệt để trong quá trình điều tra.

2.2.4.3. Lấy lời khai của người làm chứng, người có liên

- Lấy lời khai của người làm chứng: Người làm chứng trong vụ án

LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND tối cao rất đa dạng. Họ có

thể là cấp trên, cấp dưới của bị can hoặc là người bị hại, người làm chứng, người biết

việc và những người khác liên quan trong vụ án, vụ việc mà bị can đã làm sai lệch hồ sơ,

cũng có khi họ là đối tượng phạm tội trong vụ án mà chính bị can là người điều tra.

Thực tiễn điều tra cho thấy, người làm chứng là đồng nghiệp của bị can thường

có tâm lý sợ bị coi là “phản bội” bạn bè; người làm chứng là cấp trên của bị can thì có

thể bị chi phối bởi yếu tố tình cảm, giữ uy tín cho cơ quan; người làm chứng là đối

tượng phạm tội hoặc người bị hại… trong vụ án mà bị can làm sai lệch hồ sơ thì

thường sợ bị liên lụy, sợ bị trả thù…. Chính vì vậy, họ thường ngại làm chứng trong

vụ án LSLHSVAVV của cán bộ tư pháp, có trường hợp còn khai báo có tính “bao

che”. Do đó, trước khi lấy lời khai, các ĐTV thường tìm hiểu về nhân thân của người

làm chứng, lý do, điều kiện, hoàn cảnh mà họ biết được những tinh tiết của vụ án và

yêu cầu họ viết bản tự khai nhiều lần, ở những thời điểm khác nhau để xác định sự

mâu thuẫn hay thống nhất trong những lời tự khai đó. Khi tiến hành lấy lời khai, ĐTV

tuân thủ đúng các quy định của các Điều 135, 136 Bộ luật TTHS và có những tác động

tâm lý, giải thích, động viên người làm chứng nhận thức đầy đủ trách nhiệm, nghĩa vụ

của họ, thấy được chân lý, lẽ phải mà tự giác khai báo đúng sự thật.

- Lấy lời khai của người liên quan:

Người có liên quan trong các vụ án này thường là những người đại diện hợp

pháp của CQTP nơi xảy ra tội phạm, người có chức năng, quản lý theo dõi hoạt động

tố tụng, hoạt động giải quyết vụ việc của người phạm tội hoặc là người cùng thực hiện

nhiệm vụ với người phạm tội. Thông thường, họ có tâm lý sợ bị liên đới trách nhiệm

nên luôn tìm cách từ chối khai báo. Vì vậy, khi lấy lời khai, ĐTV sử dụng biện pháp

thuyết phục kết hợp với các yêu cầu của pháp luật để hỏi người liên quan về vị trí, vai

trò của người phạm tội; thủ đoạn phạm tội và che dấu tội phạm; tinh thần, thái độ của

người phạm tội trước, trong và sau khi gây án; yêu cầu họ cung cấp những tài liệu,

chứng cứ chứng minh cho lời khai.

Với việc xác định chính xác người làm chứng, người liên quan, xác định đúng

những vấn đề cần làm rõ và sử dụng các phương pháp, chiến thuật phù hợp, trong

những năm qua, công tác lấy lời khai đã phát huy hiệu quả, các tài liệu, chứng cứ thu

thập được từ hoạt động lấy lời khai đã góp phần quan trọng vào chứng minh trong vụ

án LSLHSVAVV. Tuy vậy, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác lấy lời khai

vẫn còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế sau:

- Công tác lấy lời khai còn thiếu khẩn trương, không phục vụ kịp thời cho quá trình

điều tra. Đặc biệt, có vụ án người làm chứng thay đổi lời khai nhiều lần do tác động của

nhiều yếu tố trong đó có yếu tố bao che, tình cảm hoặc bị tác động từ cấp trên...

- Trong quá trình lấy lời khai, ĐTV chưa quan tâm tới việc bảo vệ người làm

chứng và chưa khéo léo tác động tâm lý nhằm giúp cho người làm chứng yên tâm, tin

tưởng vào sự an toàn khi khai báo. Qua trao đổi với ĐTV, chúng tôi được biết, hầu hết

người làm chứng trong vụ án LSLHSVAVV thường do dự trong khai báo vì sợ ảnh

hưởng đến công việc, sợ cấp trên, sợ bị trả thù...

- Trong quá trình lấy lời khai những người có trách nhiệm liên quan, có trường

hợp ĐTV có thái độ và cách xử sự như đối với bị can nên một số trường hợp đối tượng

lấy lời khai phản đối, gây khó khăn cho công tác lấy lời khai.

2.2.4.4. Hỏi cung bị can

Bị can trong các vụ án LSLHSVAVV do CQĐT VKSND tối cao điều tra chủ

yếu là người có chức vụ, quyền hạn nên thường dựa vào địa vị, nhiệm vụ được giao để

tìm cách bao biện, phủ nhận hành vi phạm tội và trốn tránh trách nhiệm theo kiểu

“năm không" (Không nghe - Không thấy - Không biết - Không làm - Không chịu trách

nhiệm). Đối với một số bị can đã có thành tích trong công tác hay có mối quan hệ với

những nguời có chức vụ, quyền hạn khác thì còn có tâm lý tự mãn, kiêu ngạo. Vì vậy,

khi hỏi cung những đối tượng này, lãnh đạo CQĐT VKSND tối cao thường phân công

những ĐTV có kinh nghiệm xét hỏi, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ và có thời gian

công tác tương đương hoặc lâu năm hơn bị can, có khả năng giao tiếp và nắm bắt tâm

lý tốt để tiến hành hỏi cung bị can.

Qua nghiên cứu hoạt động hỏi cung bị can trong các vụ án LSLHSVAVV thấy

đa số ban đầu bị can không nhận tội, thậm chí một số bị can còn từ chối khai báo. Vì

vậy, để hoạt động hỏi cung có hiệu quả, ngoài việc nghiên cứu những tài liệu, chứng

cứ đã thu thập được để nắm chắc nội dung, diễn biến vụ án, các ĐTV còn nghiên cứu

kỹ các đặc điểm nhân thân, tâm lý, tính cách của bị can và những động cơ chi phối tinh

thần, thái độ và nội dung khai báo của bị can. Từ đó, ĐTV xây dựng kế hoạch hỏi

cung đối với từng đối tượng cụ thể. Khi hỏi cung bị can, ĐTV luôn chú ý đảm bảo các

quy định của Bộ luật TTHS để bảo đảm tính pháp lý của kết quả hỏi cung. Đồng thời

sử dụng linh hoạt các chiến thuật hỏi cung, kết hợp với các biện pháp tác động tâm lý

đối với từng trường hợp cụ thể để đạt được mục đích của việc hỏi cung.

- Đối với các bị can có chức vụ cao, có kinh nghiệm sống và trình độ chuyên

môn pháp lý vững vàng, luôn có thái độ tự mãn, kiêu ngạo và phủ nhận mọi tội lỗi thì

ĐTV vận dụng chiến thuật hỏi cung từng bước, làm rõ từng vụ việc, từng chỉ tiết, củng

cố chắc từng vấn đề rồi mới mở rộng ra các vẫn đề khác có liên quan trong vụ án. Kết

hợp phương pháp tấn công chính diện bằng những tài liệu, chứng cứ xác thực đã có

trong hồ sơ vụ án để bị can thấy được tội lỗi của mình và sử dụng phương pháp ám thị

gián tiếp làm cho bị can hoang mang không còn tin vào nhận thức của mình nữa và tự

rút ra nhận xét: ĐTV đã biết rõ hành vi phạm tội của mình nên không thể giấu diếm.

Nếu bị can còn trông chờ, hy vọng vào sự giúp đỡ từ bên ngoài thì ĐTV có biện

pháp giữ bí mật các thông tin, không để bị can liên lạc được với bên ngoài. Mặt khác,

thuyết phục họ nhận thức rằng không nên ảo tưởng, trông chờ vào sự giúp đỡ của các

thế lực ở bên ngoài mà chỉ có thành khẩn khai báo mới có thể cứu được mình. Đồng

thời, khơi dậy những nhu cầu tinh cảm, khát về cuộc sống, về lương tâm và trách

nhiệm của họ đối với gia đình, công việc và xã hội để họ nhận ra sai lầm của mình, tự

nguyện hợp tác trong khai báo.

- Đối với những bị can phạm tội do “bốc đồng", do mắc bệnh “thành tích",

chứng cứ rõ ràng thì ĐTV thường cho bị can viết các bản tự khai, sau đó áp dụng

chiến thuật hỏi tuần tự, đặt các câu hỏi thẳng, trực tiếp làm rõ từng hành vi phạm tội.

Trong những năm qua, chất lượng hỏi cung bị can của ĐTV CQĐT VKSND tối cao đã

từng bước được nâng lên, góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động điều tra các vụ án

thuộc thẩm quyền.

2.2.5. Giai đoạn kết thúc điều tra

Nhìn chung, trong giai đoạn kết thúc điều tra các vụ án LSLHSVAVV thuộc

thẩm quyền, CQĐT VKSND tối cao đã thực hiện tốt việc củng cố hồ sơ, kiểm tra,

đánh giá các tài liệu, chứng cứ đã thu thập được để hoàn chỉnh hồ sơ đề nghị truy tố

hoặc ra quyết định đình chỉ điều tra, tạm đình chỉ điều tra vụ án và bị can theo quy

định của Bộ luật TTHS. Theo thống kê của VKSND tối cao, trong giai đoạn 2016 –

6/2020, thực hiện nhiệm vụ, thẩm quyền được giao, CQĐT VKSND tối cao đã tiến

hành khởi tố điều tra 15 vụ án - 16 bị can. Đã kết thúc điều tra,đề nghị truy tố 11 vụ

với 12 bị can, chiếm 73,33% số vụ và 75% bị can; tạm đình chỉ 01 vụ (chiếm 6,67%)

với 01 bị can (chiếm 6,25%) (xem Bảng 2.3 – Phụ lục).

Đối với những trường hợp đề nghị truy tố, CQĐT VKSND tối cao đã ra bản kết

luận điều tra và hoàn chỉnh hồ sơ chuyển Vụ 6 nghiên cứu, giải quyết theo đúng quy

định của Bộ luật TTHS và Quy chế tổ chức và hoạt động của cơ quan điều tra viện

kiểm sát nhân dân tối cao ban hành kèm theo Quyết định số 208/QĐ-VKSTC-C1 ngày

28/5/2019 của Viện trưởng VKSND dân tối cao (trước đó là: Quy chế tổ chức và hoạt

động của CQĐT VKSND tối cao ban hành kèm theo quyết định số 18/QĐ-VKSTC-C1

ngày 20/11/2015 của Viện trưởng VKSND tối cao). Sau đó, nếu có đủ căn cứ truy tố

bị can, Vụ 6 ra bản cáo trạng và chuyển toàn bộ hồ sơ vụ án cùng cáo trạng đến

VKSND địa phương được Vụ 6 ủy quyền tham gia xét xử vụ án. Các trường hợp tạm

đình chỉ điều tra đều đảm bảo căn cứ theo quy định của pháp luật.

2.3. Thực trạng công tác lãnh đạo, chỉ đạo và quan hệ phối hợp của Cơ

quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong điều tra vụ án làm sai lệch hồ

sơ vụ án, vụ việc

2.3.1. Thực trạng công tác lãnh đạo, chỉ đạo

Qua nghiên cứu hồ sơ vụ án và tọa đàm, trao đổi với lực lượng ĐTV, Thủ

trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT VKSND tối cao, thấy rằng trong điều tra vụ án

LSLHSVAVV, Thủ trưởng CQĐT VKSND tối cao rất quan tâm chỉ đạo hoạt động

điều tra vụ án. Bên cạnh đó, có nhiều vụ án được các Tỉnh ủy trực tiếp cho ý kiến chỉ

đạo. Sự chỉ đạo này đảm bảo cho sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng trong quá

trình điều tra vụ án, củng cố thêm niềm tin và tăng cường sức mạnh cho ĐTV vượt qua

những áp lực, những khó khăn trở ngại để hoàn thành tốt nhiệm vụ điều tra.

Trong thực tế, sự chỉ đạo của các cấp hữu quan bắt đầu từ lúc khởi tố vụ án,

phân công lực lượng điều tra cho đến thời điểm kết thúc hoạt động điều tra. Sự chỉ đạo

này đã góp phần cho hoạt động điều tra các vụ án LSLHSVAVV được tiến hành đúng

hướng, huy động được sức mạnh và sự ủng hộ của các ngành, các cấp. Công tác thông

tin, báo cáo trong điều tra vụ án được thực hiện một cách nghiêm túc, đảm bảo cho các

cấp lãnh đạo kịp thời nắm được tình hình và cho ý kiến giải quyết những vấn đề cụ

thể, đặc biệt là những khó khăn, vướng mắc nảy sinh. Tuy nhiên, công tác chi đạo hoạt

động điều tra vụ án vẫn còn bộc lộ những hạn chế, thiếu sót cơ bản sau:

- Bị can trong vụ án LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT

VKSND là cán bộ tư pháp có chức vụ, quyền hạn trong HĐTP. Do đó, trong một số vụ

án phải phải báo cáo giải trình nhiều cấp, dẫn đến kéo dài thời gian điều tra.

- Trong chỉ đạo điều tra vụ án, vẫn còn tình trạng chưa có sự kết hợp hài hòa

giữa các yêu cầu chính trị, pháp luật và nghiệp vụ dẫn đến quá trình giải quyết vụ án

gặp nhiều khó khăn.

2.3.2. Quan hệ phối hợp giữa Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối

cao với các đơn vị trong toàn ngành Kiểm sát

- Quan hệ với Vụ 6: Hình thức phối hợp chủ yếu là trao đổi thông tin, ra các yêu

cầu, đề nghị điều tra, thống nhất đường lối giải quyết vụ án, thực hiện các biện pháp

thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của từng đơn vị... Ngoài ra, CQĐT VKSND tối cao và Vụ

6 đã phối hợp khá chặt chẽ, làm tốt công tác phân loại, cá thể hóa trách nhiệm của đối

tượng phạm tội để đưa vào khởi tổ bị can, đảm bảo việc khởi tố đúng người, đúng tội.

Đồng thời, Vụ 6 đã phối hợp chặt chẽ với CQĐT VKSND tối cao trong việc áp dụng,

hủy bỏ hoặc thay đổi các biện pháp ngăn chặn, đảm bảo việc bắt, tạm giam các đối

tượng có căn cứ, đúng pháp luật, không để xảy ra oan sai. Đáng chú ý, quan hệ phối

hợp còn thể hiện trong việc định hướng thu thập tài liệu, chứng cứ.

- Quan hệ với các đơn vị nghiệp vụ trực thuộc VKSND tối cao và VKSND các

địa phương: Mối quan hệ này là quan hệ phối hợp giữa các đơn vị trong ngành và

được thực hiện theo Quy chế tổ chức và hoạt động của cơ quan điều tra viện kiểm sát

nhân dân tối cao ban hành kèm theo Quyết định số 208/QĐ-VKSTC-C1 ngày

28/5/2019 của Viện trưởng VKSND dân tối cao (trước đó là: Quy chế tổ chức và hoạt

động của CQĐT VKSND tối cao ban hành kèm theo quyết định số 18/QĐ-VKSTC-C1

ngày 20/11/2015 của Viện trưởng VKSND tối cao). Theo đó, các Vụ nghiệp vụ thuộc

VKSND tối cao và VKSND các địa phương đã phối hợp với CQĐT VKSND tối cao

trong việc tiếp nhận và giải quyết tin báo, tố giác tội phạm thuộc thẩm quyền của

CQĐT VKSND tối cao, trong đó có tội phạm LSLHSVAVV, tạo điều kiện cho

VKSND tối cao hoàn thành nhiệm vụ. CQĐT VKSND tối cao cũng đã tiếp nhận, giải

quyết tố giác, tin báo về tội phạm và thông báo kết quả giải quyết cho các đơn vị đã

chuyển tố giác, tin báo về tội phạm. Đồng thời có trách nhiệm tham mưu cho các đơn

vị này thực hiện các biện pháp phòng ngừa tội phạm xâm phạm HĐTP của cán bộ,

Kiểm sát viên trong toàn ngành Kiểm sát.

Thực tiễn, từ năm 2016 đến 6/2020, các Vụ nghiệp vụ và các VKSND địa

phương đã chuyển đến CQĐT VKSND tối cao 420 tin báo thuộc thẩm quyền, trong đó

có 33 tin về tội phạm LSLHSVAVV nên đã giúp cho cơ quan này nắm bắt và quản lý

tốt hơn tình hình tội phạm xâm phạm HĐTP nói chung, tội phạm LSLHSVAVV nói

riêng trên địa bàn cả nước (xem Bảng 2.8, 2.9 - Phụ lục).

2.3.3. Quan hệ phối hợp giữa Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

với các Cơ quan điều tra khác và lực lượng Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp của Bộ

Công an

- Quan hệ phối hợp giữa CQĐT VKSND tối cao với CQĐT khác: Trong những

năm qua, CQĐT VKSND tối cao đã nhận được sự hỗ trợ của các CQĐT khác (nhất là

CQĐT của lực lượng Công an nhân dân) về lực lượng, công cụ, phương tiện trong quá

trình điều tra những vụ án xâm phạm HĐTP nói chung, vụ án LSLHSVAVV nói riêng,

nhất là những vụ có tính chất nghiêm trọng, phức tạp khi mà các điều kiện về con

người, trang thiết bị và cơ sở vật chất của CQĐT của VKSND tối cao chưa đáp ứng

được. Bên cạnh đó, giữa CQĐT VKSND tối cao với CQĐT của lực lượng Công an

nhân dân cũng đã phối hợp trong việc thực hiện hoạt động ủy thác điều tra theo quy

định của pháp luật. Tất cả sự phối hợp này cơ bản có sự chặt chẽ, đảm bảo tiến độ của

quá trình điều tra vụ án LSLHSVAVV.

- Phối hợp với các Trại tạm giam thuộc Bộ Quốc phòng, Bộ Công an trong việc

tạm giam bị can: Thực tế, CQĐT VKSND tối cao thường liên hệ với Cục Điều tra

hình sự Bộ Quốc phòng để tạm giam bị can ở Trại tam giam của Cục Điều tra hình sự

hoặc liên hệ với Phòng Điều tra hình sự Quân khu 5, Quân khu 7 để tạm giam bị can

tại Trại tạm giam của Quân khu. Về cơ bản sự phối hợp này là chặt chẽ, đảm bảo các

quy định của pháp luật, tạo thuận lợi cho quá trình điều tra.

- Quan hệ phối hợp với lực lượng Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp trong công

tác bắt, áp giải bị can và dẫn giải người làm chứng: Mối quan hệ này đã được thực

hiện theo đúng Quyết định số 1502/2008/QĐ - BCA (C11) về quy trình bắt, áp giải bị

can, bị cáo, dẫn giải người làm chứng của lực lượng Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp,

CQĐT VKSND tối cao đã phối hợp với lực lượng này để thi hành lệnh bắt, áp giải bị

can về nơi tạm giam hoặc áp giải người làm chứng để tiến hành lấy lời khai trong quá

trình điều tra vụ.

2.4. Nhận xét, đánh giá

2.4.1. Những kết quả đạt được

- Trong giai đoạn 2016 – 6/2020, hoạt động điều tra các vụ án LSLHSVAVV

của CQĐT VKSND tối cao đã nhận được sự lãnh đạo đúng đắn, kịp thời của lãnh đạo

VKSND tối cao và lãnh đạo CQĐT VKSND tối cao; sự nỗ lực, quyết tâm của toàn thể

lực lượng cán bộ, ĐTV. Vì vậy, công tác điều tra các vụ án LSLHSVAVV thuộc thâm

quyền của CQĐT VKSND tối cao về cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ công

tác, góp phần hỗ trợ tích cực cho việc thực hiện nhiệm vụ thực hành quyền công tố và

kiểm sát các hoạt động tư pháp của ngành Kiểm sát.

- Kết quả tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác tội phạm và điều tra các vụ án

LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền đã có những chuyển biến tích cực, có tính đột phá.

Chất lượng công tác điều tra được đảm bảo, biểu hiện cụ thể là: Trong giai đoạn 2016

– 6/2020, không có vụ án nào khởi tố oan, đồng thời đã giải quyết được nhiều vụ án

nghiêm trọng, phức tạp, được dư luận đồng tình.

- Các biện pháp và chiến thuật điều tra được các ĐTV áp dụng kịp thời, phù hợp

như: Chiến thuật bắt, tạm giam những người có chức vụ, quyền hạn; chiến thuật hỏi

cung kết hợp với việc tác động tâm lý trong hoạt động hỏi cung bị can đã góp phần

mang lại hiệu quả cao cho công tác điều tra mà người phạm tội là cán bộ của các CQTP.

- Hoạt động điều tra các vụ án LSLHSVAVV đã chú ý chấp hành tốt các quy

định của pháp luật về trình tự, thủ tục, thẩm quyền tiến hành các hoạt động điều tra;

luôn đảm bảo tôn trọng và bảo vệ các quyền cơ bản của công dân, đảm bảo quán triệt

các yêu cầu của công tác cải cách tư pháp, đó là tiến hành công tác tư pháp công khai,

minh bạch, dân chủ, tôn trọng và bảo vệ quyền con người.

- Mối quan phối hợp giữa CQĐT VKSND tối cao với các cơ quan, đơn vị hữu

quan trong công tác tiếp nhận tin báo, tố giác về tội phạm và trong công tác bắt, giam,

giữ đối tượng phạm tội để phục vụ hoạt động điều tra được chú trọng thực hiện.

2.4.2. Những hạn chế, thiếu sót và nguyên nhân

2.4.2.1. Những hạn chế, thiếu sót

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của

CQĐT VKSND tối cao còn có những hạn chế, thiếu sót sau đây:

Một là, việc nắm bắt, quản lý tình hình vi phạm, tội phạm về các tội xâm phạm

HĐTP nói chung, tội phạm LSLHSVAVV nói riêng thuộc thẩm quyền của CQĐT

VKSND tôi cao chưa đẩy đủ, kịp thời đã làm ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả công

tác phát hiện và điều tra. Công tác thụ lý, phân loại, xác minh đơn, tin thuộc thẩm

quyền chưa sát, dẫn đến còn tình trạng xác minh tràn lan, xác minh nhiều nhưng khởi

tố vụ án chiếm tỉ lệ thấp. Đa số vụ việc còn kéo dài quá thời hạn xác minh, giải quyết;

chậm ra các quyết định, thông báo kết quả sau khi kết thúc xác mình (nhất là đối với

nhữmg trường hợp không khởi tố).

Hai là, chất lượng hoạt động khởi tố, điều tra cũng còn có những tồn tại sau:

- Trong một số trường hợp, CQĐT đã quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can

không đúng tội danh hoặc còn bỏ lọt hành vi phạm tội nên phải thay đổi hoặc phải bổ

sung quyết định khởi tố nhiều lần hoặc phải chuyển cho CQĐT khác tiến hành điều

tra; thời hạn điều tra của một số vụ án còn kéo dài.

- Vẫn còn có một số vụ án, công tác khởi tố và áp dụng các biện pháp ngăn

chặn, thực hiện khám xét không đảm bảo yêu cầu nhanh chóng, kịp thời. Do đó, đối

tượng có thời gian và các điều kiện để tẩu tán vật chứng, tiêu hủy các giấy tờ, tài liệu

hay hợp thức được hồ sơ vụ án có vi phạm; chuẩn bị đối phó, thiết lập “đường dây”

chạy án, chạy tội, gây khó khăn rất lớn cho việc chứng minh tội phạm và quá trình giải

quyết vụ án.

- Việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế còn có những

trường hợp chậm trễ nên không đảm bảo được mục đích kịp thời ngăn chặn tội phạm;

có trường hợp do thiếu thận trọng, tỉ mỉ mà không phát hiện được những đồ vật, tài

liệu có liên quan đến vụ án; có trường hợp phán đoán không chính xác dẫn đến việc

khám xét không thu được kết quả mong muốn.

- Một số trường hợp hỏi cung bị can, còn có ĐTV đã chủ quan cho rằng việc

hỏi cung chỉ là thủ tục để hoàn chỉnh hổ sơ truy tố nên đã không chủ ý đấu tranh khai

thác làm rõ động cơ, mục đích phạm tội của bị can, do đó đã không thể mở rộng điều

tra vụ án khi có dấu hiệu của tội phạm khác hoặc do trình độ nghiệp vụ non yếu nên đã

không làm rõ được các mâu thuẫn trong lời khai của bị can dẫn đến khi xét xử, Tòa án

phải trả hồ sơ để điều tra bổ.

- Trong một số trường hợp, yêu cầu nêu ra trong quyết định trưng cầu giám

định của CQĐT còn chưa rõ ràng, không đúng bản chất của truy nguyên hình sự nên

cơ quan giám định, người giám định không thể trả lời được hoặc kết luận không đúng

vấn đề được yêu cầu giám định dẫn đến không thể sử dụng được kết quả giám định

hoặc phải tiến hành giám định lại. Vẫn còn trường hợp phải gia hạn thời hạn điều tra

vụ án hoặc phải tạm đình chi điều tra vì cơ quan giám định chậm trả kết quả giám

định. Một số trưởng hợp yêu cầu trưng cầu giám định kỹ thuật hình sự như: Yêu cầu

giải mã các thông tin lưu trong các thiết bị kỹ thuật số còn gặp khó khăn, chậm được

giải quyết.

Ba là, quan hệ phối hợp công tác giữa CQĐT VKSND tối cao với các cơ quan

hữu quan có lúc còn thiếu chặt chẽ, đồng bộ. Cụ thể là:

- Một số VKSND địa phương chưa chú ý đến việc chuyển các tin báo, tố giác

tội phạm về các hành vi LSLHSVAVV do cán bộ của CQTP địa phương thực hiện đến

CQĐT VKSND tối cao. Cá biệt, còn có một số VKSND địa phương chưa thực hiện

đúng chức năng, nhiệm vụ của mình nên đã để cho CQĐT địa phương khởi tố, điều tra

vụ án thuộc thẩm quyền của CQĐT VKSND tối cao mà không có ý kiến gì.

- Một số cơ quan có liên quan khi nhận được yêu cầu cung cấp tài liệu, chứng

cứ do muốn bao che cho cán bộ vi phạm, muốn “xử lý nội bộ" nên đã tìm cách né

tránh, viện lý do để trì hoãn hoặc không thực hiện yêu cầu.

- Giữa CQĐT VKSND tối cao với các CQĐT chuyên trách khác vẫn còn xảy ra

tình trang tranh chấp về thẩm quyền điều tra.

Với những điểm hạn chế, thiếu sót nêu ra ở trên cũng là nguyên nhân dẫn tới

thực trạng số vụ án LSLHSVAVV được phát hiện, khởi tố, điều tra còn ít, có thể chưa

phản ánh đúng thực trạng của tình hình loại tội phạm này; tiến độ điều tra các vụ án

LSLHSVAVV còn chậm; kết quả công tác điều tra cũng chưa thực sự cao khi số vụ

kết thúc điều tra, đề nghị truy tố mới chỉ chiếm chiếm 64,7% số vụ án đã khởi tố.

2.4.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót

Thứ nhất, trong nhiều trường hợp công tác lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động điều tra

vụ án LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền của CQĐT VKSND tối cao chưa sâu sát, quyết

liệt. Do đối tượng phạm tội là cán bộ, đảng viên, người có chức vụ, quyền hạn trong

các CQTP nên nhiều khi phải trao đổi, báo cáo xin ý kiến của nhiều cấp, nhiều ngành.

Do đó, chưa đảm bảo tính độc lập của Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT trong chỉ

đạo giải quyết vụ án. Bên cạnh đó, trong chỉ đạo điều tra một số vụ án còn có hiện

tượng thiếu kiên quyết theo kiểu “giơ cao đánh khẽ" hoặc do nhiều yếu tố chi phối dẫn

tới việc để lộ thông tin cho báo chí khai thác, ảnh hưởng đến quá trình điều tra, xử lý.

Một số vụ án còn có hiện tượng cán bộ lãnh đạo các CQTP, các cơ quan Đảng,

chính quyền can thiệp vào các quyết định của CQĐT, một số trường hợp còn bao che

cho hành vi phạm tội của đối tượng. Do đó, quá trình điều tra LSLHSVAVV của

CQĐT VKSND tối cao, ĐTV thường phải chịu nhiều sức ép tâm lý đến từ nhiều phía,

từ đồng nghiệp, từ các cơ quan báo chí, dư luận xã hội, từ cấp trên (Đảng, chính

quyền), Viện Kiểm sát, Tòa án, luật sư... Những điều đó nhiều khi làm giảm nhiệt tình

và ý chí quyết tâm của cán bộ điều tra trong quá trình điều tra.

Thứ hai, đối tượng phạm tội LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của

CQĐT VKSND tối cao là những cán bộ tư pháp - những người có trình độ và năng lực

pháp lý, có nhiều thủ đoạn tinh vi để thực hiện tội phạm, che dấu tội phạm và đối phó

trong quá trình bị điều tra. Đồng thời, là những người có địa vị xã hội nên đối tượng

phạm tội thường có những mối quan hệ rộng với những người có chức vụ, quyền hạn

khác, do đó thường tìm mọi cách để “chạy án”, tìm “ô dù” che chở, tác động vào quá

trình điều tra để làm giảm nhẹ trách nhiệm, hoặc không phải chịu TNHS về hành vi

phạm tội của mình, vì vậy, đã gây không ít khó khăn cho quá trình điều tra, xử lý

người phạm tội.

Thứ ba, do CQĐT VKSND tối cao chỉ được tổ chức ở VKSND tối cao, không

có đơn vị ở cơ sở ở các địa phương nên không có hệ thống “chân rết"; địa bàn xác

minh điều tra lại rộng (trên phạm vi toàn quốc) nhưng số lượng ĐTV còn thiếu nên

không đủ lực lượng để tiến hành điều tra, quản lý địa bàn (hiện tại chỉ có 96 ĐTV

nhưng địa bàn hoạt động là 63 tỉnh, thành phố của cả nước, thì trung bình chưa tới 02

ĐTV phải chịu trách nhiệm quản lý và tiến hành hoạt động điều tra trên địa bàn của

một tỉnh) dẫn đến tinh trạng bỏ lọt tội phạm. Mặt khác, trụ sở làm việc, phương tiện,

trang thiết bị, kinh phí phục vụ cho công tác điều tra còn thiếu thốn làm cho các hoạt

động kiểm tra, xác minh tin báo, hoạt động điều tra của ĐTV gặp nhiều khó khăn, tiến

độ giải quyết vụ án bị ảnh hưởng.

Thứ tư, năng lực công tác, trình độ chuyên môn nghiệp vụ điều tra, khả năng tư

duy và sự hiểu biết về xã hội, về các lĩnh vực HÐTP của một số cán bộ, ĐTV còn hạn

chế; tinh thần, ý thức trách nhiệm, sự chủ động tích cực của ĐTV trong một số công

việc cụ thể chưa cao; chế độ lương, chính sách đãi ngộ đối với cán bộ, ĐTV làm công

tác điêu tra trong ngành Kiểm sát còn thấp hơn nhiều so với cán bộ, ĐTV của các

CQĐT khác trong Công an nhân dân và Quân đội nhân dân… Tất cả những yêu tố này

đã làm ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng hoạt động điều tra của ĐTV và cán bộ

điều tra thuộc CQĐT VKSND tối cao.

Thứ năm, sự phối hợp hoạt động của các cơ quan hữu quan với CQĐT VKSND

tối cao nhiều lúc, nhiều nơi còn chiếu lệ, mang nặng tính cục bộ, “quyền anh - quyền

tôi”, gây khó khăn cho việc điều tra phá án. Bên cạnh đó, trong quá trình điều tra của

CQĐT VKSND tối cao, các cơ quan tư pháp ít nhiều đều có quan hệ phối hợp, chế ước

lẫn nhau trong hoạt động tư pháp nói chung, trong đó có hoạt động điều tra. Vì vậy,

không ít trường hợp họ có thể tác động, thậm chí gây trở ngại đến hoạt động điều tra,

xử lý vụ án. Điều này xuất phát từ nguyên nhân do lo sợ ảnh hưởng xấu đến uy tín,

thành tích của cơ quan tư pháp chủ quản, ảnh hưởng đến trách nhiệm của người lãnh

đạo cơ quan nếu có cán bộ trong cơ quan phạm tội, bởi vậy, “cơ quan tư pháp dễ này

sinh tâm lý muốn “gói kín” sự kiện phạm tội, để xử lý nội bộ. Người phạm tội cũng

muốn dựa vào cơ quan để lẩn tránh trách nhiệm, đối phó với Cơ quan điều tra” [16].

Thứ sáu, ngành Kiểm sát không có bộ phận lực lượng vũ trang làm công tác hỗ

trợ tư pháp. Điều này tất yếu dẫn đến việc hạn chế rất nhiều hoạt động trong công tác

điều tra các tội phạm thuộc thẩm quyền. Trong quá trình điều tra khi tiến hành các lệnh

bắt, khám xét, dẫn giải, áp giải hay các hoạt động thu thập chứng cứ khác phục vụ việc

chứng minh vụ án hình sự, khi cần thiết CQĐT VKSND tối cao bắt buộc phải đề nghị

bộ phận hỗ trợ tư pháp của các ngành khác mà chủ yếu là ngành công an để thực hiện

các hoạt động đó. Điều này vừa khiến hoạt động điều tra trở nên bị động, không đảm

bảo tính kịp thời, bất ngờ và đặc biệt là có khả năng làm lộ bí mật điều tra. Bên cạnh

đó, hiệu quả hoạt động của một cơ quan lại phụ thuộc vào sự tham gia của cơ quan

khác rõ ràng là điều không thuận lợi khi tiến hành thực hiện chức năng của mình.

Ngoài ra, ngành Kiểm sát cũng không có hệ thống nhà tạm giữ do mình quản

lý. Do đó trong quá trình điều tra, khi tiến hành tạm giữ, tạm giam các đối tượng phạm

tội, cơ quan này phải gửi các bị can ở trại giam, trại tạm giam của Bộ công an, Bộ

quốc phòng, điều này gây nhiều trở ngại trong việc tiến hành các hoạt động điều tra

như hỏi cung bị can, đối chất, nhận dạng, thực nghiệm điều tra, ít có điều kiện làm

việc đột xuất nếu bị can đề nghị được khai báo, không chủ động được trong việc đảm

bảo an toàn tuyệt đối cho các đối tượng phạm tội…

Thứ bảy, kết quả hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND

tối cao chưa được sơ kết, tổng kết, đánh giá một cách kịp thời, chính xác, hợp lý để rút

ra những bài học kinh nghiệm, khái quát thành lý luận làm cơ sở cho việc lãnh đạo, chỉ

đạo, tổ chức thực hiện tốt các hoạt động điều tra loại án này.

Kết luận chương 2

Bằng việc khảo sát thực tiễn và sử dụng các phương pháp tổng hợp, phân tích,

so sánh, thống kê, điều tra điển hình, tham khảo ý kiến chuyên gia…. trong chương 2

của luận văn đã phân tích, làm sáng tỏ tình hình, đặc điểm có liên quan đến hoạt động

điều tra vụ án LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND tối cao.

Đặc biệt trọng tâm của chương 2 đã đi sâu phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động

điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao trong 5 năm (từ 2016 đến

tháng 6/2020), trên cơ sở đó đã rút ra những nhận xét, đánh giá về kết quả đạt được;

hạn chế, thiếu sót và làm rõ nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót.

Những vấn đề được tác giả luận văn trình bày ở chương 2 là cơ sở để tác giả đề

xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV

của CQĐT VKSND tối cao ở Chương 3.

Chương 3

DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM

SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC CỦA CƠ QUAN ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM

SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO TRONG THỜI GIAN TỚI

3.1. Dự báo tình hình tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc và những yếu tố

tác động đến hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ

quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong thời gian tới

Với kết quả nghiên cứu nêu trên, cùng với những chính sách phát triển kinh tế -

xã hội, cải cách tư pháp… luận văn đưa ra một số dự báo tình hình tội LSLHSVAVV

thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND tối cao và dự báo về những yếu tố

thuận lợi và khó khăn trong điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao

trong thời gian tới như sau:

3.1.1. Dự báo tình hình tội làm sai lệch hồ sợ vụ án, vụ việc thuộc thẩm quyền

điều tra của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong thời gian tới

Một là, trong những năm tới tội LSLHSVAVV không có xu hướng tăng, tuy vậy

cũng không giảm về số vụ và tính chất, mức độ thiệt hại do loại tội phạm này gây ra.

Hai là, phương thức, thủ đoạn gây án của tội phạm LSLHSVAVV trong những

năm tới cơ bản không có gì mới và khác hơn so với thủ đoạn gây án trong những năm

qua. Tuy nhiên, trước sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng, có thể các đối

tượng phạm tội sẽ tinh vi hơn trong các thủ đoạn gây án và che dấu tội phạm.

Ba là, nguyên nhân trực tiếp và chủ yếu của tình hình tội LSLHSVAVV là do

sự suy thoái về phẩm chất đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng

viên có chức vụ quyền hạn, họ bị sa vào chủ nghĩa thực dụng, chạy theo lợi ích vật

chất mà quên đi chức trách, nhiệm vụ của mình và trong đó các cán bộ tư pháp cũng

không phải là ngoại lệ. Mặt khác, do chế độ chính sách như tiền lương, phụ cấp chưa

đáp ứng được nhu cầu thiết yếu của đại đa số cán bộ tư pháp nên dễ nảy sinh nhu cầu

“kiếm tiền” bằng việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm trái pháp luật.

3.1.2. Dự báo về những yếu tố thuận lợi và khó khăn trong điều tra vụ án làm

sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

trong thời gian tới

Thứ nhất, những yếu tố thuận lợi:

- Sự chỉ đạo của các cấp ủy Đảng đối với hoạt động điều tra tội phạm nói

chung, điều tra vụ án LSLHSVAVV nói riêng ngày càng quyết liệt.

Trong những năm vừa qua, Đảng ta đã ban hành nhiều Chỉ thị, Nghị quyết về

công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm như: Chỉ thị số 48-CT/TW ngày 22/10/2010

của Bộ Chính trị “Về tăng cường công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình

mới”; Chỉ thị số 48-CT/TW ngày 22/6/2015 của Bộ Chính trị “Về tăng cường sự lãnh

đạo của Đảng đối với công tác đảm bảo trật tự trong tình hình mới”.

Những tư tưởng, quan điểm chỉ đạo nêu trên thể hiện Đảng ta rất quan tâm đến

công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, trong đó có tội phạm xâm phạm HĐTP nói

chung, tội phạm LSLHSVAVV nói riêng. Và trong thời gian tới, thực hiện những chủ

trương, đường lối của Trung ương Đảng, các cấp ủy Đảng, đặc biệt là trong hệ thống

CQĐT và VKSND sẽ tăng cường hơn nữa công tác lãnh đạo, chỉ đạo đối với việc thực

hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan tiến hành tố tụng, tăng cường và nâng

cao chất lượng, hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung, công

tác điều tra vụ án hình sự nói riêng. Sự lãnh đạo sâu sát, chặt chẽ và quyết liệt của các

cấp ủy Đảng sẽ là điều kiện thuận lợi cơ bản trong điều tra vụ án LSLHSVAVV trong

thời gian tới, một mặt có ý nghĩa tác động tới chính CQĐT VKSND tối cao trong việc

nâng cao hiệu quả công tác điều tra, mặt khác còn có ý nghĩa tạo ra sự đông thuận

trong các cơ quan Nhà nước nói chung, CQTP nói riêng và sự đồng thuận trong toàn

xã hội để công tác điều tra vụ án LSLHSVAVV được hiệu quả.

- Công tác chỉ đạo, điều hành của Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát

nhân dân, Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

trong điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc tiếp tục được sâu sát và cụ thể.

Thực hiện tư tưởng chỉ đạo của Đảng đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, đặc

biệt là chủ trương“Tăng cường trách nhiệm của công tố trong hoạt động điều tra”và

chủ trương “Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố

với hoạt động điều tra” đòi hỏi Viện trưởng, Phó Viện trưởng VKSND, Thủ trưởng,

Phó Thủ trưởng CQĐT VKSTC phải tăng cường công tác chỉ đạo, điều hành đối với

công tác điều tra vụ án LSLHSVAVV.

Thứ hai, những yếu tố khó khăn:

- Hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT

VKSND tối cao hết sức phức tạp, liên quan tới những người có chức vụ, quyền hạn

trong HĐTP, liên quan tới các CQTP; việc thu thập tài liệu, chứng cứ để chứng minh

hành vi phạm tội của các đối tượng là hết sức khó khăn. Trong khi đó, với lực lượng

ĐTV, cán bộ điều tra mỏng; trình độ, năng lực vẫn còn những bất cập nhất định; kinh

phí cho hoạt động điều tra vẫn còn hạn chế. Do đó, sẽ tiếp tục gây khó khăn cho các

hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV, tiến độ điều tra sẽ tiếp tục chậm, thậm chí có

thể kéo dài.

- Đối tượng trong vụ án LSLHSVAVV là những người có trình độ pháp luật,

nghiệp vụ điều tra và có quan hệ rộng; đối tượng sẽ tiếp tục tục tìm cách quan hệ với

những người có chức vụ, quyền hạn, có uy tín và địa vị xã hội để tạo ô dù che chắn.

Khi hành vi phạm tội bị phát hiện thì bản thân và gia đình họ sẽ tiếp tục có những

hành vi chạy án. Do lợi ích cục bộ mà một bộ phận cán bộ trong CQTP không đồng

tình với CQĐT VKSND tối cao, họ có những hành vi cản trở nhất định hoặc lợi dụng

chức vụ, quyền hạn, lợi dụng sự ảnh hưởng về địa vị và uy tín để bao che cho các đối

tượng phạm tội; gây khó khăn cho quá trình điều tra, truy tố, xét xử đối với các đối

tượng trong vụ án LSLHSVAVV. Đây là một thách thức lớn cho CQĐT VKSND tối

cao trong đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này.

3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra vụ án làm sai lệch hồ

sơ vụ án, vụ việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong thời

gian tới

3.2.1. Đổi mới tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực, trình độ, bản lĩnh cho đội

ngũ Điều tra viên, cán bộ điều tra và đảm bảo điều kiện về cơ sở vật chất, kinh phí

hoạt động cho Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

Thứ nhất, đổi mới tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực, trình độ, bản lĩnh cho

đội ngũ Điều tra viên, cán bộ điều tra của CQĐT VKSND tối cao

Thực hiện các quy định của pháp luật và chủ trương của Đảng về việc hoàn

thiện tổ chức bộ máy các CQTP trong Chiến lược cải cách tư pháp được đề ra trong

Nghị quyết số 49 - NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị, thực hiện theo quy định

của Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015, hiện nay Cơ quan điều tra thuộc

VKSND đã được thu gọn đầu mối và tổ chức ở VKSND tối cao theo mô hình: CQĐT

VKSND tối cao được tổ chức ở cấp Trung ương, có trụ sở chính đặt tại thành phố Hà

Nội, 02 Đại diện Thường trực đặt tại TP Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh và 10 phòng

nghiệp vụ. Về lực lượng CQĐT của VKSND tối cao có tổng số 173 biên chế. Với mô

hình này, những năm qua CQĐT VKSND tối cao đã đảm bảo được sự tập trung thống

nhất trong lãnh đạo, chỉ huy các hoạt động điều tra, tránh được tình trạng lệ thuộc vào

nhiều mối quan hệ ở địa phương (đặc biệt là mối quan hệ với những người có chức vụ,

quyền hạn trong các CQTP) trong quá trình điều tra, giải quyết các vụ án xâm phạm

HĐTP nói chung, vụ án LSLHSVAVV nói riêng.

Tuy nhiên, do không có các đầu mối và các cơ sở ở địa phương, số ĐTV chỉ có

96 ĐTV các cấp nhưng phải hoạt động trên địa bàn cả nước, phụ trách theo dõi thông

tin của các CQTP trung ương, các CQTP của 63 tỉnh, thành phố và các CQTP của 698

huyện, thị xã của cả nước nên CQĐT VKSND tối cao không thể kịp thời nắm bắt và

xử lý những tin báo, tố giác tội phạm thuộc thẩm quyền, trong khi loại tội phạm này

đang có xu hướng gia tăng. Trên thực tế, hoạt động của CQĐT của VKSND tối cao

không thể có hiệu quả cao khi khả năng nắm bắt các tin báo, tố giác tội phạm vốn là

“đầu vào” của hoạt động điều tra còn hạn chế như hiện nay. Đó là chưa kể đến việc

thực hiện thẩm quyền xét xử của TAND cấp huyện theo quy định của Bộ luật TTHS

năm 2015 và Bộ luật TTDS năm 2015, thì có đến 90% tổng số vụ, việc được thụ lý

giải quyết thuộc thẩm quyền của các CQTP cấp huyện. Vì vậy, tổ chức bộ máy của

CQĐT VKSND tối cao như hiện nay sẽ gặp nhiều khó khăn, bất cập trong việc phát

hiện, điều tra các tội phạm thuộc thẩm quyền.

Chính vì vậy, để Cơ quan điều tra VKSND tối cao có thể làm tốt nhiệm vụ phát

hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh các vi phạm pháp luật trong điều tra, truy tố, xét

xử và thi hành án, kịp thời ngăn chặn sự lạm quyền, xâm phạm các quyền dân chủ của

công dân, đồng thời khắc phục tình trạng thiếu kiên quyết, bỏ lọt vi phạm, tội phạm

trong các HĐTP nhằm đáp ứng yêu cầu: “Xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững

mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc

Việt Nam xã hội chủ nghĩa”[3], góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ của VKSND được

ghi nhận trong khoản 3 Điều 107 Hiến pháp năm 2013 là: “...bảo vệ pháp luật, bảo vệ

quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của

Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cả nhân, góp phần bảo đảm pháp

luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất” , thì CQĐT VKSND tối cao cần

phải được đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động theo hướng:

- CQĐT VKSND tối cao về cơ bản vẫn được tổ chức như hiện nay nhưng cần

tăng cường thêm từ 05 - 07 đơn vị đại diện Thường trực của CQĐT ở những thành phố

trực thuộc trung ương và ở một số khu vực khác. Các Đại diện Thường trực của CQĐT

này có nhiệm vụ thực hiện toàn bộ thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND tối cao

dưới sự chỉ đạo thống nhất của Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT. Có như vậy, hoạt

động của CQĐT VKSND tối cao mới bảo đảm việc phát hiện, phân loại, xử lý thông

tin tội phạm được kịp thời, chính xác, tiến độ điều tra sẽ không bị kéo dài, đồng thời

bảo đảm việc độc lập, chủ động tiến hành các hoạt động điều tra, sự chỉ huy thống nhất

của Thủ trưởng CQĐT và lãnh đạo của Viện trưởng VKSND tối cao theo nguyên tắc

tổ chức và hoạt động tập trung thống nhất của ngành Kiểm sát.

- Cùng với việc đổi mới tổ chức bộ máy, cần phải tăng cường lực lượng cán bộ,

ĐTV làm nhiệm vụ điều tra của CQĐT VKSND tối cao. Bởi vì: Với nhiệm vụ phải

tiến hành xác minh, xử lý các tin báo, tố giác về tội phạm và điều tra các vụ án thuộc

thẩm quyền trên địa bàn cả nước thì lực lượng ĐTV của CQĐT VKSND tối cao như

hiện nay vẫn còn mỏng (xem Bảng 2.8 - Phụ lục). Do vậy, cần phải bổ sung thêm lực

lượng cán bộ, ĐTV.

Theo Nghị quyết số 522e/NQ - ƯBTVQH13 ngày 16/8/2012 của ủy ban

Thường vụ Quốc hội khóa 13, cho phép bổ sung thêm biên chế và tăng số lượng ĐTV

của CQĐT VKSND tối cao lên 185 người, trong đó có 35 ĐTV cao cấp nhưng cho đến

nay, CQĐT mới chỉ có 173 biên chế, với 96 ĐTV, trong đó có 22 ĐTV cao cấp. Do

vậy, cần bổ sung thêm lực lượng ĐTV từ các nguồn, bằng các biện pháp khác nhau

như: Lựa chọn trong số cán bộ kiểm sát đã từng là ĐTV của VKSND các cấp trước

đây, có trình độ nghiệp vụ và kinh nghiệm trong hoạt động điều tra để chuyển về làm

công tác điều tra ở CQĐT của VKSND tối cao. Đồng thời, có thể đề nghị với Bộ Công

an cho phép điều động, tuyển dụng một số cán có năng lực, được đào tạo chính quy về

chuyên ngành điều tra trong các cơ sở đào tạo của Bộ Công an sang công tác tại

CQĐT của VKSND tối cao. Hoặc xây dựng Quy chế phối hợp trong công tác đào tạo

với Học viện An ninh nhân dân, Học viện Cảnh sát nhân dân, Trường Đại học Cảnh

sát nhân dân... để gửi một số cán bộ kiếm sát có năng lực và đã có trình độ chuyên

ngành Luật sang đào tạo văn bằng 2 về chuyên ngành điều tra nhằm chuẩn hóa “đầu

vào” của lực lượng cán bộ, ĐTV của Cơ quan điều tra VKSND tối cao.

- Song song với việc bổ sung thêm lực lượng thì cần phải nâng cao bản lĩnh

chính trị, trình độ, kỹ năng nghiệp vụ cho đội ngũ ĐTV, cán bộ điều tra của Cơ quan

điều tra VKSND tối cao hiện nay bằng nhiều hình thức như:

+ Thường xuyên giáo dục chính trị, tư tưởng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, ý

thức tự giác, tinh thần trách nhiệm nghề nghiệp cho cán bộ, ĐTV;

+ Thực hiện việc khen thưởng kịp thời đối với những cán bộ, ĐTV có thành

tích xuất sắc trong công tác, đồng thòi xử lý nghiêm minh đối với những sai phạm, vi

phạm pháp luật của cán bộ, ĐTV;

+ Liên kết, phối hợp với các cơ sở đào tạo của Bộ Công an tổ chức các lớp đào

tạo, bồi dưỡng lý luận về khoa học điều tra, nghiệp vụ điều tra tố tụng tại các cơ sở đào

tạo của ngành Kiểm sát.

Trong việc bồi dưỡng nghiệp vụ điều tra cho ĐTV, trước hết căn phải bồi

dưỡng cho họ nhận thức về chứng cứ và chứng minh trong tố tụng hình sự. Đối với

kiến thức về chứng cứ trong điều tra tội phạm LSLHSVAVV, cán bộ điều tra, ĐTV

phải nắm được những chứng cứ phổ biến trong vụ án LSLHSVAVV và những quy

luật hình thành chứng cứ trong từng tình huống cụ thể. Hiểu biết sâu vấn đè này sẽ

nâng cao năng lực phát hiện, thu thập tài liệu, chứng cứ của cán bộ điều tra, ĐTV

trong điều tra các vụ án LSLHSVAVV. Đối với kiến thức về lý luận chứng minh trong

điều tra vụ án LSLHSVAVV, cần bồi dưỡng cho cán bộ điều tra, ĐTV năng lực xác

định những vấn đề phải chứng minh trong vụ án, từng vấn đề đó căn chứng minh bằng

những liệu, chửng cứ nào? Thu thập các chứng cứ đó như thế nào? Những phương tiện

nào sẽ tham gia vào quá trình chứng minh vụ án LSLHSVAVV… Bên cạnh đó, cần

thường xuyên bồi dưỡng cho ĐTV về các hoạt động nghiệp vụ cụ thể như chiến thuật

bắt, khám xét, lấy lời khai, hỏi cung…

Thứ hai, đảm bảo điều kiện về cơ sở vật chất và kinh phí hoạt động cho Cơ

quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

Trong những năm qua những hạn chế về cơ sở vật chất, phương tiện làm việc

phần nào tác động không tốt tới tư tưởng, tinh thần làm việc và tác động tới hiệu quả

của một số nội dung trong hoạt động điều tra các vụ án xâm phạm HĐTP nói chung,

vụ án LSLHSVAVV nói riêng. Trên cơ sở định hướng chung về cơ sở vật chất cho các

cơ quan tư pháp được các nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp đề cập là: Tăng

cường cơ sở vật chất, phương tiện làm việc cho các cơ quan, cán bộ tư pháp, bổ trợ tư

pháp theo hướng hiện đại, không để lạc hậu hơn so với phương tiện hoạt động của bọn

tội phạm. Trong những năm tới, VKSND tối cao cần hoạch định những bước đi phù

hợp để bảo đảm cơ sở vật chất về trụ sở, trang thiết bị phục vụ hoạt động điều tra của

CQĐT VKSND tối cao theo hướng sau:

- Xác định kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ hoạt động điều tra của

CQĐT VKSND tối cao như đối với các CQĐT thuộc Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và

có tính đến đặc thù riêng của CQĐT này.

- Đảm bảo cấp đủ kinh phí cho hoạt động điều tra, hoạt động thu thập thông tin

về tội phạm từ cơ sở, hoạt động phối hợp trong công tác điều tra của CQĐT VKSND

tối cao với các cơ quan, đơn vị có liên quan.

- Đầu tư kinh phí xây dựng trụ sở làm việc với đầy đủ trang thiết bị văn phòng

cho các đơn vị trực thuộc CQĐT VKSND tối cao ở các khu vực.

- Trang bị đầy đủ phương tiện, thiết bị kỹ thuật hiện đại cần thiết cho hoạt động

nghiệp vụ của CQĐT, ĐTV VKSND tối cao theo kế hoạch dài hạn (3 năm; 5 năm; 10

năm) và theo từng năm công tác.

- Đảm bảo chế độ chính sách phù hợp đối với ĐTV của CQĐT VKSND tối cao.

Xuất phát từ nét đặc thù trong công tác của ĐTV của CQĐT VKSND tối cao: Công

việc vừa phức tạp, nguy hiểm, vừa đòi hỏi năng lực trình độ cao, áp lực công việc lớn,

đặc biệt là đa số cán bộ, ĐTV phải sống xa nhà vì trụ sở cơ quan, nơi làm việc không

gắn liền với địa phương huyện, tỉnh như các CQĐT khác. Do đó, cần có chế độ, chính

sách phù họp đối với đội ngũ cán bộ, ĐTV của CQĐT VKSTC để thu hút được người

có năng lực, đồng thời đảm bảo cho cán bộ, ĐTV an tâm công tác, không vi phạm, tiêu

cực, cần phải đảm bảo thực hiện một số vấn đề cơ bản như: Xây dựng chế độ lương,

phụ cấp của cán bộ, ĐTV phù hợp với công tác (như chế độ của cán bộ, ĐTV các

CQĐT chuyên trách khác); thực hiện chế độ nhà công vụ; ưu tiên phương tiện giao

thông; có chế độ công tác phí phù hợp với đặc thù công việc…

3.2.2. Tăng cường công tác tiếp nhận, xử lý tố giác, tin báo về tội phạm làm

sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

Thứ nhất, tăng cường và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tiếp nhận tố

giác, tin báo về tội phạm LSLHSVAVV.

Trước hết, lãnh đạo, cán bộ, ĐTV trong CQĐT VKSND tối cao cần nhận thức

đầy đủ vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác thông tin về tội phạm thuộc thẩm

quyền điều tra nói chung, thông tin tội phạm LSLHSVAVV nói riêng. Công tác này

phải được xác định là một trong những hoạt động nghiệp vụ quan trọng, mọi quyết

định về hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV đều phải dựa vào kết quả của công tác

thông tin (kết quả phân tích, đánh giá, xử lý các thông tin, tài liệu liên quan).

Khi tiếp nhận thông tin ban đầu phản ánh về vụ việc LSLHSVAVV, dù tin đó

từ nguồn nào, bí mật hay công khai đều đòi hỏi ở người tiếp nhận tin khả năng khai

thác thông tin. Trước hết phải có thái độ ứng xử, giao tiếp đúng mực đối với người

cung cấp tin, để người cung cấp tin bình tĩnh và thấy rõ được trách nhiệm của mình đối

với nội dung tin báo và cố gắng trình bày rõ sự việc. Cán bộ tiếp nhận đã chú ý ghi

nhận các thông tin cần thiết về cá nhân, tổ chức cung cấp tin báo; thời gian, địa điểm

và diễn biến của sự việc đã xảy ra; lập biên bản tiếp nhận tài liệu, hồ sơ liên quan và

thụ lý đẩy đủ vào “Sổ quản lý tố giác, tin báo về tội phạm” theo quy định.

Để thực hiện tốt hoạt động tiếp nhận, xử lý thông tin phản ánh về vụ việc

LSLHSVAVV phải đổi mới hoạt động thu thập thông tin về tội phạm bằng việc đa

dạng hóa các nguồn thu thập thông tin như:

- Xây dựng các Quy chế phối hợp với các CQTP khác, cơ quan Thanh tra nhà

nước để tạo cơ sở pháp lý, tăng cường mối quan hệ phối hợp với các Cơ quan này

trong việc tiếp nhận, xử lý tin báo, tố giác tội phạm thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ

quan điều tra VKSND tối cao.

- Tập trung xây dựng mạng lưới cơ sở cung cấp thông tin, cộng tác viên để chủ

động theo dõi, nắm bắt thông tin về tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp xảy ra trên

toàn quốc; nâng cao trách nhiệm cung cấp thông tin về tội phạm trong nội bộ ngành

Kiểm sát và có cơ chế khuyến khích, động viên bằng nhiều hình thức để có được thông

tin về tội phạm từ các nguồn khác. Bên cạnh đó cần chủ động trong việc huy động sức

mạnh của nhân dân và các cơ quan báo chí trong việc tố giác, phát hiện tội phạm, tiếp

tục duy trì hòm thư tố giác tội phạm ở các trụ sở CQĐT, Viện kiểm sát các cấp, đổi

mới hình thức nội dung website, hộp thư điện tử, số điện thoại đường dây nóng… để

tiếp nhận các thông tin về tội phạm.

- Ngoài việc duy trì các hòm thư tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm ở các trụ

sở của CQĐT VKSND tối cao và VKSND các cấp, cần xây dựng trang web, hộp thư

điện tử, đường dây “nóng” điện thoại để tiếp nhận thông tin tội phạm. Đồng thời, đa

dạng hóa các hình thức lấy thông tin như: Qua báo cáo bằng văn bản, điện thoại, tin,

bài trang web.. . của cơ quan, tổ chức khác.

- Mở rộng các hình thức tuyên truyền, phổ biến những thông tin về chức năng,

nhiệm vụ và hoạt động của Cơ quan điều tra VKSND tối cao để nhiều người dân được

biết; đẩy mạnh phong trào quần chúng tham gia phát hiện tố giác tội phạm nói chung và

các tội phạm XPHĐTP thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT của VKSND nói riêng.

Thứ hai, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác phân loại, giải quyết tin

báo, tố giác về tội phạm LSLHSVAVV bằng các biện pháp như:

- Phân công những ĐTV có tinh thần trách nhiệm cao, có kiến thức pháp luật

vững vàng, có trình độ nghiệp vụ điều tra, có lập trường chính trị vững vàng, phẩm

chất đạo đức trong sáng, dũng cảm, không sợ uy lực để làm công tác tiếp nhận, xác

minh, phân loại tin báo, tố giác tội phạm.

- Hiện nay, VKSND tối cao đã ban hành Quyết định số 565/QĐ-VKSTC ngày

29/12/2017 ban hành Quy chế tiếp nhận, thu thập, quản lý, xử lý và giải quyết nguồn

tin về tội phạm thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

Do đó, CQĐT VKSND tối cao cần quán triệt và thực hiện tốt theo quy trình này.

- Tập trung lực lượng và tiến hành các biện pháp cần thiết để xác minh, giải

quyết các tin báo, tố giác tội phạm thuộc thẩm quyền, tránh để dây dưa, kéo dài quá

thời hạn luật định.

3.2.3. Tổ chức hợp lý các hoạt động điều tra thu thập chứng cứ chứng minh

tội phạm làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

Trong thời gian qua, hoạt động điều tra, thu thập chứng cứ để xử lý các tội

phạm xâm phạm HĐTP nói chung, tội phạm LSLHSVAVV nói riêng thuộc thẩm

quyền của CQĐT VKSND tối cao đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận nhưng

cũng bộc lộ những tồn tại, hạn chế nhất định. Do vậy, để nâng cao chất lượng hiệu

quả, hoạt động điều tra, trong thời gian tới, ngoài việc duy trì chất lượng các hoạt động

điều tra như trước đây, CQĐT VKSND tối cao cũng cần phải khắc phục những điểm

hạn chế còn tồn tại trong các hoạt động điều tra như sau:

Thứ nhất, trong hoạt động khởi tố vụ án, khởi tố bị can.

- Việc xác định tội danh để khởi tố với tư cách là bị can hết sức quan trọng, tác

động lớn đến thái độ khai báo của bị can sau này. Nếu khởi tố đúng tội danh, thì bị can

có thể dễ dàng khai nhận hành vi phạm tội, nếu khởi tố không đúng tội danh thì sẽ tạo

điều kiện cho bị can vốn là những người am hiểu pháp luật, nghiệp vụ điều tra có điều

kiện chối tội hoặc khai báo gian dối. Vì vậy, để có cơ sở khởi tố được chính xác,

CQĐT VKSND tối cao phải áp dụng tất cả các biện pháp nghiệp vụ cần thiết để thu

thập tài liệu, chứng cứ làm căn cứ để khởi tố vụ án, khởi tố bị can. Các tài liệu, chứng

cứ này phải được kiểm tra, xác minh thận trọng, đánh giá một cách khách quan, toàn

diện và đầy đủ. Cần phải quán triệt phương châm: Đã khởi tố bị can là phải có đầy đủ

chứng cứ để đề nghị truy tố bị can trước pháp luật sau khi kết thúc điều tra. Tuyệt đối

không có tư tưởng là cứ khởi tố bị can, sau đó sẽ tiếp tục điều tra xác minh thu thập

thêm các tài liệu để chứng minh hành vi phạm tội. Tư tưởng này rất dễ dẫn đến tình

trạng sau khi khởi tố, quá trình điều tra thu thập chứng cứ gặp trở ngại, khó khăn,

không thu thập đầy đủ chứng cứ nên phải đình chỉ điều tra.

- ĐTV phải nghiên cứu thật kỹ hồ sơ vụ án, vụ việc mà đối tượng đã có hành vi

làm sai lệch, để phát hiện các dấu hiệu không bình thường, các vi phạm pháp luật

trong quá trình giải quyết vụ án, vụ việc. Khi thực hiện hành vi phạm tội, đối tượng

phạm tội thường vi phạm về trình tự, thủ tục giải quyết vụ án, vụ việc mà họ thụ lý để

đạt được mục đích phạm tội, do vậy hoạt động này sẽ để lại dấu vết trên các tài liệu,

biên bản giải quyết vụ án, vụ việc... Hồ sơ vụ án, vụ việc chính là “hiện trường” xảy ra

tội phạm, nên cần phải nghiên cứu cẩn thận, tỉ mỉ để phát hiện các dấu hiệu, tình tiết

bất bình thường, thu thập tài liệu, chứng cứ làm cơ sở khởi tố bị can và đấu tranh với

bị can sau này. Việc đầu tiên ĐTV cần tiến hành khi bắt đầu điều tra, xác minh là thu

thập toàn bộ hồ sơ vụ án, vụ việc bị nghi vấn làm sai lệch; tiến hành lập biên bản,

thống kê chi tiết các tài liệu có trong hồ sơ; yêu cầu người cung cấp xác thực rõ đã

cung cấp tất cả hồ sơ tài liệu có liên quan đến vụ việc, để tránh việc hợp thức hoá vi

phạm.

- ĐTV phải nghiên cứu, tính toán kỹ để đề xuất khởi tố vụ án, khởi tố bị can

vào thời điểm nào là thuận lợi nhất, đạt kết quả cao nhất, đảm bảo yêu cầu chính trị,

pháp luật và nghiệp vụ. Do đó, trước khi đưa ra các quyết định, ĐTV phải tính toán,

cân nhắc đến bối cảnh tình hình chính trị, xã hội của đất nước, của từng địa phương,

từng ngành để xác định thời điểm được chính xác. Nếu xác định đúng thời điểm, sẽ

tranh thủ được sự quan tâm chỉ đạo, sự đồng tình ủng hộ của các cấp ủy Đảng, chính

quyền các cấp, lãnh đạo các cơ quan tư pháp, tạo ra không khí đồng thuận, thuận lợi

cho toàn cuộc quá trình điều tra.

Thứ hai, đối với việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn.

- Trong áp dụng các biện pháp ngăn chặn, đặc biệt là biện pháp bắt, CQĐT

VKSND tối cao cần xác định: Người có hành vi phạm tội đáng bắt thì kiên quyết bắt,

người có hành vi phạm tội bắt cũng được, không bắt cũng được thì kiên quyết không

bắt. Cần hạn chế và thận trọng áp dụng biện pháp bắt khẩn cấp trong hoạt động điều

tra tội phạm LSLHSVAVV vì đối tượng phạm tội loại này chủ yếu là những người có

chức vụ, quyền hạn, có địa vị xã hội và thường có mối quan hệ xã hội rộng rãi. Cho

nên trước khi bắt, cần phải tính toán cẩn trọng. Đối với những đối tượng có đủ căn cứ

bắt thì phải chớp thòi cơ, nhanh chóng, khẩn trương, quyết đoán tiến hành bắt ngay,

khám xét, thu giữ tài liệu, vật chứng, máy vi tính, điện thoại di động... Không để các

đối tượng kịp trở tay, tiêu hủy chứng cứ, chạy án...

- Chú ý xây dựng kế hoạch bắt riêng đối với từng đối tượng cụ thể; lên các

phương án cho việc bắt đối tượng và dự kiến những tình huống bất trắc có thể xảy ra;

kết hợp giữa việc bắt và hoạt động khám xét thu giữ vật chứng;

- Thực hiện tốt quan hệ phối hợp với các lực lượng hỗ trợ khi tiến hành bắt đối

tượng; chú ý khi bắt không làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan chủ

quản của đối tượng, đồng thời cũng chú ý đến tình huống cơ quan chủ quản có biểu

hiện cản trở việc điều tra, bao che cho người phạm tội;

- Khi giam, giữ đối tượng phải tăng cường các biện pháp chống thông cung,

liên lạc bằng việc phối hợp với các cơ sở giam, giữ (nơi CQĐT gửi người bị, giam,

giữ), phối hợp với cơ quan chủ quản và đề nghị sử dụng đặc tình trại giam để kịp thời

nắm bắt diễn biến tư tưởng của đối tượng bị giam, giữ và ngăn chặn việc đối tượng

liên lạc với bên ngoài, tìm cách đối phó với việc điều tra, xử lý vụ án.

- Đối với các đối tượng xét thấy không cần thiết phải áp dụng các biện pháp bắt,

tạm giữ, tạm giam thì có thể áp dụng các biện pháp: Cấm đi khỏi nơi cư trú; bảo lãnh;

đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm. Điều này thể hiện tính nhân đạo của pháp

luật, có tác dụng phân hóa đối tượng, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thu thập

chứng cứ để chứng minh tội phạm.

Thứ ba, đối với việc áp dụng biện pháp khám xét, thu giữ vật chứng.

- Cùng với việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, CQĐT VKSND tối cao phải

khẩn trương tiến hành khám xét người, chỗ ở, chỗ làm việc, đồng thời phải đảm bảo

yếu tố bí mật, tránh trường hợp đối tượng tiêu hủy vật chứng, chứng cứ trong các thiết

bị điện tử, hợp thức hóa hồ sơ, tài liệu có dấu hiệu vi phạm, các sổ sách ghi chép cá

nhân liên quan đến việc phạm tội;

- Tập hợp đầy đủ lực lượng và phương tiện phục vụ việc khám xét. Phải khám

xét một cách tỉ mỉ, thận trọng để không bỏ sót những tài liệu, chứng cứ có ý nghĩa đối

với việc xử lý vụ án. Trong quá trình khám xét, đặc biệt chú ý phát hiện, thu giữ: Các

văn bản, giấy tờ, tài liệu, vật chứng có dấu hiệu, có nội dung liên quan tới hồ sơ vụ án,

vụ việc bị làm sai lệch; các tài liệu, vật chứng, chứng cứ được sử dụng vào việc che

dấu tội phạm… Tuy vậy, không được lạm dụng việc khám xét để thu giữ những giấy

tờ, tài liệu không liên quan và làm ảnh hưởng đến HĐTP của CQTP nơi tội phạm xảy

ra hay làm ảnh hưởng đến đời sống riêng tư của người phạm tội và gia đình họ.

- Quá trình khám xét phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của Bộ luật TTHS

về việc thu giữ, bảo quản, niêm phong, quản lý và xử lý vật chứng.

Thứ tư,đối với hoạt động hỏi cung bị can.

Để hoạt động hỏi cung bị can có hiệu quả, lãnh đạo và ĐTV của CQĐT

VKSND tối cao cần thực hiện tốt các vấn đề sau đây:

- Chú ý phân công những ĐTV có kinh nghiệm xét hỏi, có trình độ chuyên môn

nghiệp vụ, có thời gian công tác lâu hơn hoặc tương đương với bị can, có khả năng

giao tiếp và nắm bắt tâm lý tốt để tiến hành hỏi cung bị can;

- Trong giai đoạn chuẩn bị hỏi cung bị can phạm tội LSLHSVAVV, ĐTV cần

phải làm tốt việc nghiên cứu hồ sơ vụ án, nghiên cứu nhân thân bị can, xây dựng kế

hoạch hỏi cung thật cụ thể, chi tiết, phù hợp.

+ Trong nghiên cứu hồ sơ vụ án cần làm rõ các tài liệu chứng cứ chứng minh

hành vi phạm tội của bị can. Bên cạnh đó, ĐTV cần nghiên cứu tìm hiểu và nắm chắc

các nguyên tắc, quy trình xử lý các vụ án, vụ việc mà bị can có trách nhiệm giải quyết,

nội dung của vụ án, vụ việc mà bị can đã có hành vi làm sai lệch.

+ Đối với nghiên cứu nhân thân, cần nắm được: Những đặc điểm về phẩm chất

đạo đức, lối sống, tâm lý của bị can; quá trình học tập và hoạt động công tác của bị

can; trình độ chuyên môn, chính trị, nghiệp vụ, quá trình hoạt động chính trị xã hội,

địa vị, chức vụ, uy tín, các mối quan hệ của bị can. Đặc biệt lưu ý nghiên cứu về

truyền thống gia đình, những cống hiến của bị can trong công tác để ĐTV có thể vận

dụng linh hoạt các biện pháp tác động tâm lý phù hợp.

+ Lập kế hoạch hỏi cung bị can với các nội dung cơ bản như: Thời gian, địa

điểm hỏi cung; những vấn đề cần phải làm rõ trong quá trình hỏi cung bị can; dự kiến

những câu hỏi cần đưa ra trong buổi hỏi cung; dự kiến chiến thuật cần áp dụng trong

quá trình hỏi cung; những tài liệu, chứng cứ có thể sử dụng để chứng minh hành vi

phạm tội của bị can trong khi hỏi cung;

- Trong giai đoạn tiến hành hỏi cung:

+ ĐTV phải tính toán, lựa chọn và áp dụng linh hoạt các chiến thuật hỏi cung bị

can. Để lựa chọn và áp dụng chiến thuật hỏi cung bị can, ĐTV phải căn cứ vào: Số

lượng và đặc điểm tài liệu, chứng cứ đã thu được trong vụ án; đặc điểm tâm lý và diễn

biến tư tưởng và quá trình khai báo của bị can… Trên cơ sở đó, ĐTV có thể vận dụng

sáng tạo, phù hợp với đặc điểm của từng bị can. Cụ thể là: Việc sử dụng chiến thuật

hỏi thẳng; hỏi vòng quanh; hỏi bất ngờ vào điểm yếu... hoặc sử dụng kết hợp hai hoặc

nhiều chiến thuật phải phù họp với đặc điểm của từng bị can. Sử dụng các chiến thuật

hỏi cung phải kết họp với cảm hóa, giáo dục, giải quyết tư tưởng của bị can...

+ ĐTV cần thực hiện một cách sáng tạo tất cả các khâu theo trình tự chung và

phù họp với đặc điểm của bị can. Cụ thể là phải làm tốt các khâu: Triệu tập bị can đến

buồng hỏi cung, giải thích quyền và trách nhiệm của bị can; thiết lập giao tiếp tâm lý;

cho bị can tự trình bày; đặt các câu hỏi cụ thể hoặc cho bị can viết tự khai; ghi nhận

kết quả hỏi cung bị can.

Trong hỏi cung, ĐTV lưu ý, trước tiên phải làm rõ nguyên tắc, thủ tục, lề lối

làm việc chung để giải quyết vụ việc tư pháp mà đối tượng phải thực hiện; yêu cầu đối

tượng khai rõ, tự đánh giá về khả năng, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của mình

trước, sau đó mới hỏi về việc vi phạm cụ thể, đấu tranh với họ tại sao lại làm không

đúng quy định. Có như vậy mới làm rõ lỗi của họ là cố ý hay vô ý. Nếu ĐTV hỏi vi

phạm cụ thể trước, khi biết rõ ý đồ buộc tội của Điều tra viên, họ sẽ nhận là sai, nhưng

do hạn chế về trình độ, năng lực, không phải do tiêu cục.

+ ĐTV phải lưu ý phát hiện đầy đủ, kịp thời những động cơ kìm hãm bị can

khai báo thành khẩn, tính toán sử dụng tổng hợp các phương pháp hỏi cung để chuyển

đổi thái độ khai báo của bị can theo hướng tích cực.

Bị can trong các vụ án LSLHSVAVV thường có những động cơ kìm hãm khai

báo như: Bị can sợ mất chức vụ, mất việc làm, sợ mất hết danh dự với gia đình, bà

con, bạn bè, dòng họ; bị can cho rằng CQĐT không có chứng cứ, chưa biết hoặc biết

rất ít về hành vi phạm tội của mình; bị can tin rằng sẽ có ô dù bảo vệ, che chắn hoặc có

người chạy tội; bị can tin rằng đồng bọn không khai về mình hoặc có khai cũng khó

kết tội được mình…

Điều quan trọng là ĐTV phải áp dụng những phương pháp phù hợp để phát

hiện đúng, kịp thời, đầy đủ các động cơ đang kìm hãm bị can khai báo và có biện pháp

giải quyết đúng đắn. Để phát hiện động cơ cản trở bị can khai báo, ĐTV cần phải áp

dụng các phương pháp như: Phát hiện qua nghiên cứu hồ sơ vụ án và các tình hình

khác có liên quan đến bị can; qua quan sát bị can trong quá trình hỏi cung và phân tích

lời khai của bị can và phát hiện qua đặc tình trại tạm giam…

Trong giải quyết những động cơ kìm hãm bị can khai báo, đòi hỏi ĐTV phải

vận dụng tổng hợp các phương pháp cảm hóa giáo dục, sử dụng chứng cứ, sử dụng

mâu thuẫn để giải quyết động cơ cản trở bị can khai báo thành khẩn. Trong đó, ĐTV

cần chú ý khơi gợi lòng tự trọng còn lại trong họ, động viên họ là người nhất thời sa

ngã, gặp tai nạn nghề nghiệp, cần trung thực khai báo để hưởng khoan hồng của pháp

luật. Trái lại, nếu xúc phạm họ, coi họ giống như đối tượng lưu manh, côn đồ, phạm

tội chuyên nghiệp sẽ đẩy họ tới chỗ có thái độ ngoan cố, lì lợm, chống đối đến cùng.

Bên cạnh đó, cần phải sử dụng hiệu quả các hồ sơ, chứng cứ đã thu thập được

làm công cụ đấu tranh với bị can. Chứng cứ của hành vi phạm tội LSLHSVAVV

thường là tài liệu, hồ sơ vụ án có vi phạm, đó có thể là những tài liệu bị sửa chữa, tẩy

xóa, được đưa thêm vào hồ sơ hoặc bị bỏ ra ngoài hồ sơ, những sổ sách có sai sót do bị

sửa chữa, tẩy xóa, lập ngoài quy định…. Khi đã nắm chắc giá trị chứng minh của từng

chứng cứ, ĐTV cần chủ động đưa ra những tình tiết thực tế để vạch trần tội lỗi của bị

can, làm cho bị can trở nên hoang mang cho rằng ĐTV đã biết hết rồi nên không thể

mãi che dấu hành vi phạm tội mà phải thành khẩn khai báo.

+ Đối với những lời nhận tội của bị can, cần củng cố ngay chứng cứ đề phòng

bị can phản cung bằng cách như: Triệt để thu giữ tài liệu, chứng cứ vụ án bị bỏ ra

ngoài hồ sơ (bị làm sai lệch); ghi lời cung thật chi tiết, củng cố chặt chẽ biên bản hỏi

cung; mời luật sư tham gia hỏi cung bị can; cho viết tự khai; sử dụng máy ghi âm, ghi

hình; tổ chức xác minh lời khai bị can, tìm chứng cứ mới chứng minh...

Thứ năm, đối với hoạt động lấy lời khai của người làm chứng, đại diện cơ quan

của người phạm tội.

CQĐT và lãnh đạo CQĐT cần xác định cho ĐTV thấy rõ lấy lời khai là một

biện pháp điều tra rất quan trọng và hiệu quả trong điều tra vụ án LSLHSVAVV. Công

tác lấy lời khai người làm chứng, người đại diện cơ quan của người phạm tội cần được

tiến hành khẩn trương sau khi tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm. Tổng hợp những

lời khai này sẽ tạo thành hệ thống những tài liệu, chứng cứ có ý nghĩa rất quan trọng

để xác định phương hướng của hoạt động điều tra và chứng minh sự thật khách quan

của vụ án.

Trước khi lấy lời khai của người làm chứng hoặc người đại diện cơ quan chủ

quản của người phạm tội, ĐTV phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án và tìm hiểu đặc điểm

nhân thân của người làm chứng (nhất là mối quan hệ giữa người làm chứng với đối

tượng phạm tội), tìm hiểu thông tin về người đại diện; vị thế, các mối quan hệ giữa

người đại diện với người phạm tội; quan điểm của cơ quan chủ quản đối với việc xử lý

người phạm tội (bao che hay yêu cầu xử lý nghiêm khắc đối với người phạm tội), từ

đó quyết định lựa chọn địa điểm và phương pháp, chiến thuật lấy lời khai phù hợp.

Để người khai khó có điều kiện thay đổi lời khai của mình, ĐTV cần chú trọng

công tác lập kế hoạch lấy lời khai thật cụ thể, chi tiết, đồng thời chú trọng chuẩn bị các

công cụ, phương tiện cần thiết như máy ghi âm, ghi hình. Trong quá trình lấy lời khai,

nếu lời khai không chính xác là do người khai nhầm lẫn thì ĐTV cần giúp đỡ để họ

sửa chữa, khắc phục những nhầm lẫn đó.

Trong trường hợp người khai vì sợ bị liên lụy, vì nể nang hoặc sợ ảnh hưởng

đến thành tích, uy tín của đơn vị hay do mâu thuẫn cá nhân mà khai báo gian dối, khai

báo không đầy đủ, bao che cho người phạm tội thì ĐTV phải kiên trì và có những biện

pháp tác động, loại bỏ những rào cản tâm lý, gợi mở để người khai xác định đúng

nghĩa vụ khai báo và khai báo đúng sự thật.

Kết thúc cuộc lấy lời khai, Điều tra viên chú ý lập biên bản ghi lời khai đúng

quy định của pháp luật. Trong một số trường hợp, để phòng ngừa người khai có thể

thay đổi lời khai, ĐTV phải yêu cầu họ tiếp tục viết bản tự khai, trong bản tự khai yêu

cầu họ viết rõ về những tình tiết đó.

Thứ sau, đối với hoạt động trưng cầu giám định.

Trong điều tra vụ án LSLHSVAVV, xuất phát từ sự cần thiết phục vụ cho hoạt

động điều tra mà CQĐT VKSND tối cao thường trưng cầu giám định để xác định các

tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án, vụ việc có bị thêm bớt, tẩy xóa, viết thêm, chèn

thêm, sửa chữa, đánh tráo, hủy hoại… Để đảm bảo hiệu quả của hoạt động trưng cầu

giám định, đảm bảo cho cơ quan giám định trả lời đúng yêu cầu, đúng tiến độ thì khi

tiến hành trưng cầu giám định, CQĐT của VKSND tối cao cần chú ý một số vấn đề

như sau:

- Lựa chọn cơ quan, người giám định phù họp với yêu cầu giám định;

- Phải cung cấp đầy, bảo đảm về số lượng, chất lượng tài liệu, mẫu vật cần thiết

cho yêu cầu giám định để cung cấp cho cơ quan, người giám định;

- Các quyết định trưng cầu giám định phải thực hiện đúng hình thức, nội dung

theo quy định Bộ luật TTHS và Luật giám định tư pháp. Những yêu cầu trưng cầu

giám định được đưa ra phải rõ ràng, khách quan, đúng với bản chất về truy nguyên

hình sự.

- Phối hợp chặt chẽ với cơ quan giám định để kịp thời bổ sung những tài liệu

cần thiết và nắm bắt các thông tin về quá trình giám định; yêu cầu cơ quan giám định

trả kết quả đúng thời hạn hoặc phối hợp đề giải quyết những khó khăn, vướng mắc nảy

sinh trong quá trình giám định.

- Khi nhận được kết luận giám định, cần nghiên cứu kỳ để đánh giá tính hợp

pháp, khách quan, khoa học của kết quả giám định; nội dung kết luận giám định cỏ

vấn đề nào cầm giám định bổ sung hoặc giám định lại không? Từ đó xác định giá trị sử

dụng của bản kết luận gi ám định và quyết định việc sử dụng kết luận giám định một

cách hợp lý.

3.2.4. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo và nâng cao hiệu quả quan hệ

phối hợp giữa Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao với các cơ quan,

đơn vị hữu quan trong quá trình điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án vụ việc

thuộc thẩm quyền

3.2.4.1. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động điều tra vụ án làm sai

lệch hồ sơ vụ án vụ việc thuộc thẩm quyền

Trong điều tra vụ án LSLHSVAVV thì công tác lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động điều

tra là một yếu tố có vai trò hết sức trọng. Để hoạt động điều tra LSLHSVAVV đạt kết quả

cao, trong lãnh đạo, chỉ đạo hoạt dộng điều tra cần lưu ý một số vấn đề sau đây:

- Trong tổ chức lực lượng điều tra, Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT VKSND

tối cao cần phải lựa chọn và phân công những ĐTV trình độ pháp luật, nghiệp vụ cao, có

kinh nghiệm công tác điều tra lâu hơn so với đối tượng phạm tội. Luôn chỉ đạo ĐTV thận

trọng khi tiến hành các hoạt động điều tra, các bước tiến hành thủ tục tố tụng; luôn thấm

nhuần phương châm “Đánh chuột nhưng không làm vỡ bình quý” để giảm thiểu những tác

động xấu đến uy tín, hình ảnh của CQTP. ĐTV phải khiêm tốn, đúng mực, không dọa

dẫm, kiêu căng khi làm việc, tiếp xúc với người tham gia tố tụng thuộc cơ quan tư pháp

phải có thái độ tôn trọng, lắng nghe các ý kiến của họ. Đề nghị nào của họ đúng quy định

của pháp luật thì đáp ứng, nếu trái pháp luật thì giải thích cho họ và kiên quyết từ chối.

Khi đã thu thập được đầy đủ tài liệu, chứng cứ chứng minh tội phạm, cần thuyết phục cơ

quan chủ quản của người phạm tội: Nếu không truy cứu trách nhiệm hình sự đối với

người phạm tội thì uy tín của cơ quan, đơn vị còn bị xấu đi nhiều hơn. Không nên khởi tố

vụ án, khởi tố bị can khi chứng cứ chưa thuyết phục, vì dễ gây dư luận không tốt về mối

quan hệ giữa Cơ quan điều tra và cơ quan chủ quản của người phạm tội.

- Để công tác lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động điều tra vụ án được sâu sát, thường

xuyên, liên tục, Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT VKSND tối cao cần phải căn cứ vào

kế hoạch điều tra trong từng giai đoạn và trong từng hoạt động điều tra cụ thể. Thông qua

các bản kế hoạch điều tra (bao gồm kế hoạch điều tra trong từng giai đoạn và kế hoạch đối

với từng hoạt động điều tra cụ thể như kế hoạch hỏi cung, lấy lời khai, kế hoạch bắt...),

Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT VKSND tối cao có thể kiểm tra, theo dõi các hoạt

động điều tra, các giai đoạn điều tra để nắm được và chỉ đạo sát sao từng hoạt động

nghiệp vụ trong quá trình điều tra, đồng thời phát hiện những thiếu sót, bất cập, hạn chế

trong quá trình điều tra vụ án để chấn chỉnh, uốn nắn kịp thời.

- Công tác chỉ huy, chỉ đạo cần chú ý: Không được để lộ, lọt thông tin, tài liệu

trong quá trình điều tra. Tuyệt đối giữ bí mật tài liệu thu thập được. Nghiêm cấm cung cấp

thông tin cho báo chí và cho những người không có trách nhiệm. Khi có dấu hiệu lộ lọt

thông tin, cần phải xác minh và xử lý ngay, không để hậu quả xấu xảy ra.

3.2.4.2. Nâng cao hiệu quả quan hệ phối hợp giữa Cơ quan điều tra Viện kiểm sát

nhân dân tối cao với các cơ quan, đơn vị hữu quan

- Cần xây dựng quy chế phối hợp giữa CQĐT VKSND tối cao với các CQĐT khác

và với Lực lượng Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng

Căn cứ vào quy định của pháp luật thì quan hệ giữa CQĐT VKSND tối cao với

các CQĐT khác của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và những cơ quan được giao nhiệm vụ

tiến hành một số hoạt động điều tra là mối quan hệ phối hợp trong công tác điều tra tội

phạm.

Tuy nhiên, CQĐT VKSND tối cao hoạt động điều tra trong điều kiện hoàn toàn

khác với các CQĐT khác, đó là, không có những điều kiện, phương tiện để đảm bảo cho

hoạt động điều tra có hiệu quả như: Không có đơn vị quản lý tàng thư, căn cước; không có

lực lượng điều tra trinh sát, các cơ quan bảo vệ và hỗ trợ tư pháp; không có hệ thống nhà

tạm giữ, trại tạm giam, trại giam... Do đó, mỗi khi tiến hành hoạt động tố tụng liên quan

đến công tác bắt, giữ, giam đối tượng, CQĐT VKSND tối cao đều phải dựa vào sự hỗ trợ

của các CQĐT của Bộ Công an hay cùa Bộ Quốc phòng.

Trên thực tế, những năm qua, trên cơ sở sự phối hợp, hỗ trợ của các CQĐT này mà

CQĐT VKSND tối cao mới có thể hoàn thành được nhiệm vụ của mình. Nhưng cho đến

nay, Bộ Công an - VKSND tối cao - Bộ Quốc phòng vẫn chưa có thông tư liên tịch thống

nhất hướng dẫn thi hành quy định về mối quan hệ phối hợp này, giữa các CQĐT cũng

chưa xây dựng được các quy chế phối hợp nên sự phối hợp này có lúc, có nơi thiếu chặt

chẽ, thống nhất và còn xảy ra tình trạng “quyền anh - quyền tôi”. Vì vậy, CQĐT VKSND

tối cao cần phải nghiên cứu để xây dựng quy chế phối hợp với các CQĐT của Bộ Công

an, Bộ Quốc phòng. Nội dung của các quy chế này cần xác định rõ phạm vi điều chỉnh,

nội dung các hoạt động phối hợp (đặc biệt chú ý đến hoạt động phối hợp trong việc tiếp

nhận, xác minh tố giác, tin báo về tội phạm thuộc thẩm quyền điều tra của mỗi CQĐT. Vì

đây là “đầu vào” của công tác điều tra tội phạm); trách nhiệm, quyền hạn của từng cơ

quan trong quá trình phối hợp.

Đối với các Lực lượng Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp của Bộ Công an, Bộ

Quốc phòng thì cần phải xây dựng quy chế phối hợp trong hoạt động bắt, dẫn giải các đối

tượng, bị can phạm tội xâm phạm HĐTP thuộc thẩm quyền điều tra của CQĐT VKSND

tối cao và phối hợp trong công tác giam, giữ những người bị CQĐT VKSND tối cao áp

dụng biện pháp tạm giữ, tạm giam trong quá trình điều tra.

- Tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa VKSND tối cao với VKSND các địa phương

Trong điều kiện CQĐT VKSND tối cao không có cơ quan đại diện tại địa phương,

bộ máy tổ chức biên chế mỏng, lại phải tiến hành điều tra ở xa trụ sở cơ quan, nên rất cần

sự phối hợp, hỗ trợ của VKSND địa phương, nơi xảy ra tội phạm. Thông qua công tác

kiểm sát hoạt động tư pháp, VKSND địa phương nắm được nhiều thông tin liên quan đến

tội phạm, nắm được thái độ, quan điểm của cơ quan tư pháp chủ quản của người phạm tội.

Do vậy, VKSND địa phương có thể giúp CQĐT đánh giá, định hướng và có biện pháp

hữu hiệu để thu thập tài liệu, chứng cứ xử lý các mối quan hệ phức tạp phát sinh trong quá

trình giải quyết vụ án. Viện kiểm sát nhân dân địa phương nơi xảy ra tội phạm cũng

chính là đơn vị sẽ thực hành quyền công tố đối với vụ án trong giai đoạn truy tố, xét xử.

Do vậy, sự phối hợp chặt chẽ giữa CQĐT VKSND tối cao với VKSND địa phương nơi

xảy ra tội phạm sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát hiện, thu thập thông tin, xác minh,

điều tra và xử lý vụ án. Mặt khác, hoạt động điều tra của CQĐT VKSND tối cao tại địa

phương cũng góp phần giúp VKSND địa phương hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ pháp

chế XHCN trong phạm vi địa bàn quản lý, nâng cao vị thế của VKSND trong khối các cơ

quan tư pháp.

Trong mối quan hệ phối hợp này, CQĐT VKSND tối cao phải giữ vai trò chủ

động, tích cực; đồng thời, phải quan tâm đến việc góp phần bảo vệ, nâng cao uy tín của

VKSND địa phương khi điều tra, xử lý vụ án. Tuy nhiên, cũng cần cảnh giác việc đối

tượng phạm tội thông qua cán bộ của VKSND địa phương để tác động tiêu cực đến Điều

tra viên của CQĐT VKSND tối cao .

3.2.5. Tăng cường và thực hiện thật tốt công tác sơ kết, tổng kết hoạt động điều

tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân

dân tối cao

Sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm là cách để CQĐT VKSND tối cao, ĐTV nhìn

nhận lại công tác của mình, trong đó có công tác điều tra các tội phạm thuộc thẩm

quyền điều tra nói chung, điều tra vụ án LSLHSVAVV nói riêng. Thông qua sơ kết,

tổng kết mà nhìn nhận lại được những việc đã làm được, những hạn chế, thiếu sót để

khắc phục, từ đó rút kinh nghiệm trong công tác. Thực tiễn trong những năm qua,

VKSND tối cao nói chung, CQĐT VKSND tối cao nói riêng chưa quan tâm tới công

tác sơ kết, tổng kết hoạt động điều tra các tội phạm thuộc thẩm quyền điều tra nói

chung, điều tra vụ án LSLHSVAVV nói riêng. Do đó, để góp phần nâng cao hiệu quả

hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV, trong những năm tới cần tăng cường công tác

sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm. Theo đó, việc sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm có

thể tiến hành như sau:

CQĐT VKSND tối cao có thể định kỳ tiến hành sơ kết hoạt động điều tra vụ án

LSLHSVAVV và tổng kết theo năm. Có thể tiến hành sơ kết, tổng kết theo chuyên đề

như khởi tố, điều tra, truy tố vụ án LSLHSVAVV. Ngoài ra, việc tiến hành sơ kết,

tổng kết, rút kinh nghiệm cũng cần được tổ chức sau khi kết thúc điều tra vụ án

LSLHSVAVV phức tạp. Từ mỗi vụ án cụ thể đó, CQĐT VKSND tối cao sẽ tập hợp

những vấn đề bất cập trong điều tra để hàng tháng, hàng quý, hàng năm tổ chức rút

kinh nghiệm chung.

Việc sơ kết, tổng kết phải hệ thống lại những kết quả đã đạt được, những hạn chế,

nguyên nhân và những bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn hoạt động điều tra vụ án

LSLHSVAVV, đồng thời phải tìm ra và xây dựng những giải pháp cho thời gian tới.

Kết quả sơ kết, tổng kết được gửi cho lãnh đạo VKSND tối cao, Thủ trưởng,

Phó Thủ trưởng CQĐT VKSND tối cao để có những chỉ đạo, kiểm tra và quan tâm

hơn nữa tới công tác này. Đồng thời gửi tới các ĐTV, cán bộ điều tra cùng các phòng

ban có liên quan để học tập, rút kinh nghiệm.

Kết luận chương 3

Trong chương 3 của luận văn, trên cơ sở xác định những hạn chế, thiếu sót và

nguyên nhân trong thực tiễn hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT

VKSND tối cao ở chương 2, trên cơ sở những dự báo về tình hình tội phạm

LSLHSVAVV và những yếu tố tác động, ảnh hưởng đến hoạt động điều tra vụ án vụ

án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao trong thời gian tới, tác giả luận văn đã

xây dựng hệ thống gồm năm giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt

động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao trong thời gian tới.

Các giải pháp được xây dựng và đề xuất trong chương 3 được dựa trên những

cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn gắn với quá trình nghiên cứu của tác giả luận văn. Tác

giả luận văn tin rằng nếu các giải pháp này được áp dụng một cách đồng bộ sẽ góp

phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động điều tra vụ án

LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao trong thời gian tới.

KẾT LUẬN

Từ kết quả nghiên cứu, luận văn đã giải quyết một cách khoa học, bám sát

những vấn đề lý luận và thực tiễn hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT

VKSND tối cao mà luận văn đã đặt ra. Trong đó, luận văn đã đi sâu tập trung giải

quyết những nội dung cơ bản sau đây:

1. Trên cơ sở nghiên cứu hệ thống lý luận về hoạt động điều tra, các quan điểm

về cải cách tư pháp, về đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm phạm HĐTP của Đảng,

Nhà nước, của các nhà khoa học; nghiên cứu hệ thống pháp luật quy định về chức

năng, nhiệm vụ, quyền hạn của CQĐT VKSND tối cao; trên cơ sở kế thừa những

nghiên cứu trước đó có liên quan tới hoạt động điều tra các vụ án xâm phạm HĐTP

nói chung, vụ án LSLHSVAVV nói riêng của CQĐT VKSND tối cao, luận văn đã làm

rõ những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT

VKSND tối cao. Trong đó, có các vấn đề chủ yếu: Khái niệm, đặc điểm, nội dung hoạt

động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao; công tác lãnh đạo, chỉ

đạo và quan hệ phối hợp trong hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT

VKSND tối cao.

2. Qua trực tiếp trao đổi, tọa đàm, phỏng vấn trực tiếp và kế thừa kết quả nghiên

cứu của các công trình có liên quan tới hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của

CQĐT VKSND tối cao; qua nghiên cứu, phân tích các báo cáo tổng kết của CQĐT

VKSND tối cao, nghiên cứu hồ sơ các vụ án LSLHSVAVV giai đoạn từ năm 2016

đến 6/2020, tác giả luận văn đã đánh giá các vấn đề có liên quan và thực trạng hoạt

động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao. Trên cơ sở đó luận văn

đã đưa ra những nhận xét, đánh giá về những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế

và làm rõ nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế để làm cơ sở cho việc đề xuất các

giải pháp cụ thể nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV

của CQĐT VKSND tối cao trong thời gian tới.

3. Luận văn làm rõ những dự báo về tình hình tội phạm và các yếu tố ảnh

hưởng tới hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao trong

thời gian sắp tới trên cơ sở những phân tích khách quan, khoa học. Trong đó có chỉ rõ

những yếu tố thuận lợi, những yếu tố khó khăn.

4. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động điều tra vụ án

LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao giai đoạn từ năm 2016 đến 6/2020, trên cơ

sở dự báo về các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của

CQĐT VKSND tối cao trong thời gian tới, tác giả luận văn đã xây dựng hệ thống giải

pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra vụ án LSLHSVAVV của CQĐT

VKSND tối cao trong thời gian tới.

Với những kết luận trên, tác giả luận văn tin tưởng rằng kết quả nghiên cứu của

sẽ góp phần vào việc bổ sung, hoàn thiện lý luận về hoạt động điều tra vụ án

LSLHSVAVV của CQĐT VKSND tối cao và là tài liệu có giá trị tham khảo hữu hiệu

cho CQĐT VKSND tối cao, ĐTV, cán bộ điều tra của CQĐT VKSND tối cao trong

điều tra vụ án LSLHSVAVV nhằm nâng cao hiệu quả tiến hành hoạt động này.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Thế Anh (2013), Tình hình tội phạm gia tăng về số vụ và tính chất nguy hiểm,

http: //www.Công an Backan.vn.

2. Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản việt Nam (2007), Chỉ

thị số 15-CT/TW ngày 7/7/2007 của Bộ Chính trị về sự lãnh đạo của Đảng đối

với các cơ quan bảo vệ pháp luật trong công tác điêu tra, xử lý các vụ án và

công tác bảo vệ Đảng, Hà Nội.

3. Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam [2005],

Nghị quyết số 49 - NQ/TW ngày 2/6/2005 về Chiến lược cải cách tư pháp đến

năm 2020, Hà Nội.

4. Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (2015), Chỉ

thị số 46/CT-TW ngày 22/6/2015 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với

công tác bảo đảm an ninh, trật tự trong tình hình mới, Hà Nội.

5. Bộ Chính trị “Chỉ thị số 48-CT/TW ngày 22/10/2010 Về tăng cường công tác

phòng, chống tội phạm trong tình hình mới”, Hà Nội.

6. Bộ Chính trị Chỉ thị số 48-CT/TW ngày 22/6/2015 của Bộ Chính trị “Về tăng

cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác đảm bảo trật tự trong tình hình

mới”, Hà Nội.

7. BCA-BQP-BTC-BNN&PTNN-VKSNDTC (2017), Thông tư liên tịch số

01/2017/TTLT-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNN-VKSNDTC ngày 29/12/2017

quy định việc phối hợp giữa các cơ quan có thẩm quyền trong việc thực hiện

một số quy định của BLTTHS năm 2015 về tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin

báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, Hà Nội.

8. Bộ Công an (2005), Từ điển bách khoa Công an nhân dân 2005, NXB CAND.

9. Cơ quan điều tra VKSND tối cao (2016, 2017, 2018, 2019), Báo cáo Tổng kết

công tác năm 2016, Hà Nội.

10. Cơ quan điều tra VKSND tối cao (2020), Báo cáo Sơ kết công tác 6 tháng đầu

năm 2020, Hà Nội.

11. Cục Thi hành án Dân sự tỉnh Bắc Ninh (2013), Những vi phạm phổ biến và

những vướng mắc, khó khăn trong công tác thi hành án dân sự,

http://thabacninh.vn.

12. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ

VIII, Nhà xuất bản (Nxb) Chính trị quốc gia, Hà Nội.

13. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08 ngày 02 tháng 01 năm 2002

của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trong tâm công tác tư pháp trong thời gian

tới, Hà Nội.

14. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49 ngày 02/6/2005 của Bộ

Chính trị về Chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.

15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ

XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

16. Nguyễn Văn Hải (2012), Một số kinh nghiệm điều tra các tội xâm phạm hoạt

động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ cơ quan tư pháp, Tạp chí Kiểm sát

số 11, tháng 6/2012

17. Học viện Cảnh sát nhân dân (2003), Giáo trình luật Tố tụng hình sự Việt Nam

(dành cho hệ đào tạo sau đại học), Hà Nội.

18. Học viện Cảnh sát nhân dân (2013), Giáo trình luật Tố tụng hình sự Việt Nam,

Hà Nội.

19. Học viện Cảnh sát nhân dân (2010), Khoa học hình sự Việt Nam, Tập 4: Chiến

thuật điều tra, Hà Nội.

20. Nguyễn Ngọc Điệp, Hồ Thị Nệ (2001), Tìm hiểu các tội xâm phạm hoạt động

tư pháp trong Bộ luật hình sự năm 1999, Nhà xuất bản Công an nhân dân, Hà

Nội.

21. Mai Văn Minh (2013), Sự cần thiết phải tiếp tục tổ chức Cơ quan điều của Viện

kiểm sát nhân dân theo yêu cầu Cải cách tư pháp, Tạp chí Kiểm sát, Số 19,

trang 18.

22. Nguyễn Tiến Nghĩa, Tham nhũng, Nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa, http:

// www.tapchicongsan.org.vn. Tra

23. Đỗ Ngọc Quang (2008), Giáo trình Tội phạm học (Đào tạo cao học – chuyên

ngành Tội phạm học và điều tra tội phạm, Đại học Cảnh sát nhân dân, TP. Hồ

Chí Minh.

24. Đinh Văn Quế (2012), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự, tập IV, Nxb Lao

động, Hà Nội.

25. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1985), Bộ luật hình sự,

Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.

26. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1999), Bộ luật hình sự,

Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.

27. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2003), Bộ luật tố tụng

hình sự, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

28. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2018), Bộ luật tố tụng

hình sự năm 2015, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

29. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2018), Bộ luật hình sự

năm 2015, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

30. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2018), Luật tổi chức cơ

quan điều tra hình sự năm 2015, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

31. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2014), Luật tổ chức Viện

kiểm sát nhân dân, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

32. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2014), Luật tổ chức Tòa

án nhân dân, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

33. Quốc hội Khóa XIII (2014), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt

Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

34. Quốc hội Khóa VII (1985), Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Nxb Chính

trị quốc gia, Hà Nội.

35. Quốc hội khóa X (2002), Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Nxb Chính trị

quốc gia, Hà Nội.

36. Quốc hội Khóa XIII (2012), Nghị quyết về công tác phòng chống vi phạm pháp

luật và tội phạm, công tác của Viện kiểm sát nhân dân của Tòa án nhân dân và

công tác Thi hành án năm 2013, Hà Nội.

37. Quốc hội khóa XIII (2013), Nghị quyết về tăng cường đấu tranh phòng chống

tội phạm, Hà Nội.

38. Quốc hội nước Khóa XI (2004), Pháp lệnh Tổ chức điều tra hình sự, Nxb

Chính trị quốc gia, Hà Nội.

39. Lê Hữu Thể (2008), Thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư

pháp trong giai đoạn điền tra, Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội. Nguồn: Văn

phòng VKSND tối cao - Báo cáo tổng kết.

40. Viện VKSND tối cao (2015), Quy chế tổ chức và hoạt động của CQĐT VKSND

tối cao ban hành kèm theo quyết định số 18/QĐ-VKSTC-C1 ngày

20/11/2015 của Viện trưởng VKSND tối cao, Hà Nội.

41. Viện VKSND tối cao (2019), Quy chế tổ chức và hoạt động của CQĐT VKSND

tối cao ban hành kèm theo quyết định số 208/QĐ-VKSTC-C1 ngày

28/5/2019 của Viện trưởng VKSND tối cao, Hà Nội.

42. Viện VKSND tối cao (2017), Quyết định số 565/QĐ-VKSTC ngày 29/12/2017

ban hành Quy chế tiếp nhận, thu thập, quản lý, xử lý và giải quyết nguồn tin về

tội phạm thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối

cao, Hà Nội.

Luận văn Thạc sĩ Luật học: Điều tra vụ án làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc từ thực tiễn Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN SƠN

ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC TỪ THỰC

TIỄN CƠ QUAN ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội, năm 2020

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN SƠN

ĐIỀU TRA VỤ ÁN LÀM SAI LỆCH HỒ SƠ VỤ ÁN, VỤ VIỆC TỪ THỰC

TIỄN CƠ QUAN ĐIỀU TRA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 8.38.01.04

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHẠM CÔNG NGUYÊN

Hà Nội, năm 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của

riêng tôi. Các số liệu đã sử dụng trong luận văn là trung

thực. Những kết luận nêu trong luận văn chưa có công bố

ở bất kỳ công trình khoa học nào.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Nguyễn Văn Sơn

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS:

Bộ luật hình sự

CAND:

Công an nhân dân

CQĐT:

Cơ quan điều tra

CQTP:

Cơ quan tư pháp

CQTHA:

Cơ quan thi hành án

HĐTP :

Hội đồng thẩm phán

LSLHSVAVV:

Làm sai lệch hồ sơ vụ án, vụ việc

TAND :

Toà án nhân dân

TTHS:

Tố tụng hình sự

TNHS:

Trách nhiệm hình sự

VKSND :

Viện kiểm sát nhân dân

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa

PHỤ LỤC

Bảng 2.1

THỐNG KÊ VỤ ÁN XÂM PHẠM HĐTP VÀ SỐ VỤ ÁN XÂM PHẠM HĐTP DO CQĐT VKSND TỐI CAO

KHỞI TỐ, ĐIỀU TRA THEO THẨM QUYỀN GIAI ĐOẠN 2016 – 6/2020

Số vụ án, bị can phạm tội xâm phạm

Số vụ án, bị can phạm tội xâm phạm

Số vụ án

HĐTP do các CQĐT VKSND

Số bị can

HĐTP do các CQĐT khởi tố

hình sự đã

tối cao khởi tố

đã khởi tố

Năm

khởi tố

(2)

Vụ án

Bị can

vụ án

Bị can

(1)

% (3/1)

% (4/2)

% (5/3)

% (6/4)

(3)

(5)

(6)