Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

289
lượt xem 66
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời các bạn tham khảo luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương sau đây để nắm bắt một số nội dung về cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp của việc quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Ánh Thu THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG THPT THỊ XÃ DĨ AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Ánh Thu THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG THPT THỊ XÃ DĨ AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN TUẤN LỘ Thành phố Hồ Chí Minh – 2014
LỜI CẢM ƠN Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục với đề tài “Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương” cơ bản đã hoàn thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến: - PGS.TS. Trần Tuấn Lộ, người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ cho tác giả hoàn thành luận văn này. - Quý Thầy Cô đã tham gia giảng dạy lớp Cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục khóa 22 tại Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. - Lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương, Ban Giám hiệu và giáo viên các trường trung học phổ thông thị x Dĩ An, tỉnh Bình Dương đã động viên, tạo điều kiện và có những đóng góp quý giá trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Do thời gian và khả năng nghiên cứu còn nhiều hạn chế nên luận văn chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý, bổ sung của quý Thầy Cô để góp phần hoàn thiện luận văn. Bình Dương, ngày 15 tháng 2 năm 2014 Tác giả Nguyễn Thị Anh Thu
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ............................................................................................. - 3 - MỤC LỤC ................................................................................................... - 4 - NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ........................... - 7 - DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ ..................................................... - 8 - MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG THPT .................. 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .............................................................................7 1.2. Lý luận về năng lực sư phạm của người giáo viên trường THPT hiện nay 8 1.2.1. Khái niệm năng lực ................................................................................8 1.2.2. Khái niệm năng lực sư phạm của người giáo viên, cấu trúc của nó trong nhân cách người giáo viên ......................................................................8 1.2.3. Những yêu cầu về năng lực sư phạm của người giáo viên trường THPT trong giai đoạn đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục của nước ta hiện nay ............................................................................................................18 1.3. Lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT hiện nay ........................................................................................22 1.3.1. Khái niệm bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ......................22 1.3.2. Hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên THPT ...........24 1.3.3. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên THPT ..........................................................................................................................24 1.3.4. Khái niệm quản lý .................................................................................24 1.3.5. Khái niệm quản lý giáo dục ..................................................................26 1.3.6. Khái niệm quản lý trường học ..............................................................28 1.3.7. Khái niệm quản lý đội ngũ giáo viên trong trường học ......................29 1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến sự quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT hiện nay ..................................................30
1.4.1. Sự chỉ đạo của Sở giáo dục và đào tạo về bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT hiện nay ..................................................30 1.4.2. Năng lực và phẩm chất của hiệu trưởng trường THPT trong quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên .................................30 1.4.3. Năng lực và phẩm chất của giáo viên trường THPT trong việc bồi dưỡng để đổi mới và nâng cao năng lực sư phạm của bản thân, để đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục của nước ta hiện nay .........32 1.4.4. Các điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và tài chính ..................33 Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG THPT THỊ XÃ DĨ AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG....................................................... 36 2.1. Khái quát tình hình kinh tế – xã hội và giáo dục THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương..........................................................................................................36 2.1.1. Khái quát tình hình kinh tế – xã hội của thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương ..............................................................................................................36 2.1.2. Khái quát tình hình giáo dục thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương ............37 2.2. Thực trạng năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên THPT các trường thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương .................................................................................42 2.2.1. Thực trạng về những nhân tố ảnh hưởng tới năng lực sư phạm của giáo viên của các trường THPT ở thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương ..............42 2.2.1.2. Cơ cấu đội ngũ giáo viên....................................................................43 2.2.2. Kết quả khảo sát năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương .......................................................................46 2.3. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương qua kết quả khảo sát ý kiến của CBQL ....................................................................................................................56 2.3.1. Thực trạng về những nhân tố ảnh hưởng tới sự quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương .....................................................................................................57 2.3.2. Những hình thức bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương ...............................................59
2.3.3. Những nội dung bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương ...............................................61 Chương 3 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG THPT THỊ XÃ DĨ AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG ........................ 64 3.1. Các nguyên tắc cơ bản của việc đề xuất các biện pháp ..............................64 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu quản lý trường THPT ..................64 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện ......................................................64 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................64 3.1.4. Nguyên tắc tính khả thi .........................................................................65 3.2. Các cơ sở khoa học, pháp lý và thực tiễn của việc đề xuất các biện pháp ..........65 3.2.1. Cơ sở khoa học ......................................................................................65 3.2.2. Cơ sở pháp lý .........................................................................................65 3.2.3. Cơ sở thực tiễn .......................................................................................65 3.3. Các biện pháp đề xuất việc nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương .............................................65 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ..................87 3.4.1. Ý kiến của CBQL ...................................................................................87 3.4.1. Ý kiến của đội ngũ giáo viên .................................................................89 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 93 PHỤ LỤC
NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN STT VIẾT TẮT THUẬT NGỮ VIẾT TẮT 1 BGH Ban giám hiệu 2 CBQL Cán bộ quản lý 3 CBQL - GV Cán bộ quản lý, giáo viên 4 CNV Công nhân viên 5 CNH - HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa 6 CNTT Công nghệ thông tin 7 GV Giáo viên 8 HS Học sinh 9 NXB Nhà xuất bản 10 SL Số lượng 11 TB Trung bình 12 THPT Trung học phổ thông 13 TW Trung ương 14 XHCN Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ Bảng 2.1. Mạng lưới trường, lớp, giáo viên và học sinh THPT của 3 trường thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương, năm học 2013 – 2014 của thị xã Dĩ An .............................................................. 39 Bảng 2.2. Thống kê kết quả xếp loại hạnh kiểm của 3 trường THPT thị xã Dĩ An trong 3 năm học .................................................. 40 Bảng 2.3. Thống kê kết quả xếp loại học lực của 3 trường THPT thị xã Dĩ An trong 3 năm học........................................................ 40 Bảng 2.4. Thống kê kết quả tốt nghiệp THPT của 3 trường THPT thị xã Dĩ An trong 3 năm học ........................................................ 41 Bảng 2.5. Tổng hợp số lượng GV – CNV – HS của 3 trường trong 3 năm gần đây ............................................................................. 43 Bảng 2.6. Cơ cấu tuổi của đội ngũ giáo viên năm học 2013 – 2014 ....... 43 Bảng 2.7. Cơ cấu giới tính của đội ngũ giáo viên .................................... 44 Bảng 2.8. Thâm niên công tác của đội ngũ giáo viên .............................. 44 Bảng 2.9. Trình độ đào tạo của đội ngũ giáo viên ................................... 44 Bảng 2.10. Trình độ ngoại ngữ của đội ngũ giáo viên ............................... 45 Bảng 2.11. Trình độ tin học của đội ngũ giáo viên ................................... 45 Bảng 2.12. Đánh giá của GV về năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên của nhà trường ................................................................. 47 Bảng 2.13. Tổng hợp ý kiến của học sinh về sự giảng dạy của thầy cô trên lớp ............................................................................................. 51 Bảng 2.14. Đánh giá của CBQL về năng lực sư phạm của giáo viên ........ 53 Bảng 2.15. Cơ cấu tuổi của CBQL năm học 2013 – 2014 ....................... 57 Bảng 2.16. Cơ cấu giới tính của CBQL năm học 2013 – 2014 .................. 57 Bảng 2.17. Thâm niên công tác của CBQL năm học 2013 – 2014............. 58
Bảng 2.18. Trình độ đào tạo của CBQL năm học 2013 – 2014 .................. 58 Bảng 2.19. Trình độ ngoại ngữ của CBQL năm học 2013 – 2014 ............. 58 Bảng 2.20. Trình độ tin học của CBQL năm học 2013 – 2014 ................. 59 Bảng 2.21. Đánh giá của CBQL về nhận thức và mức độ thực hiện các hình thức bồi dưỡng năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên của nhà trường ........................................................................... 60 Bảng 2.22. Đánh giá của CBQL về nhận thức và mức độ thực hiện các nội dung bồi dưỡng năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên của nhà trường ........................................................................... 61 Bảng 3.1. Thống kê kết quả đánh giá của CBQL về tính khả thi của các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên .................................................................. 87 Sơ đồ 1.1. Cấu trúc nhân cách của người giáo viên .................................. 18 Sơ đồ 1.2. Năng lực sư phạm trong cấu trúc nhân cách của người giáo viên ........................................................................................... 18
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 đã khẳng định phấn đấu đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại; chính trị – xã hội ổn định, dân chủ, kỷ cương, đồng thuận; đời sống vật chất và tinh thần được nâng lên rõ rệt; độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ được giữ vững; vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao; tạo tiền đề vững chắc để phát triển cao hơn trong giai đoạn sau. Chiến lược cũng xác định rõ một trong ba đột phá là phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục quốc dân, gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ. Sự phát triển của đất nước trong giai đoạn mới sẽ tạo ra nhiều cơ hội và thuận lợi to lớn, đồng thời cũng phát sinh nhiều thách thức đối với sự nghiệp phát triển giáo dục. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế. Trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là then chốt”. Giáo viên giữ vai trò quyết định trong quá trình giáo dục. Sản phẩm của giáo viên tích hợp cả nhân tố tinh thần và vật chất, đó là nhân cách và sức lao động. Sứ mệnh của đội ngũ giáo viên có ý nghĩa cao cả đặc biệt. Giáo viên là bộ phận lao động tinh hoa của đất nước. Lao động của họ trực tiếp và gián tiếp thúc đẩy sự phát triển đất nước, cộng đồng đi vào trạng thái phát triển bền vững. Trong quá trình dạy học giáo viên không chỉ là người truyền thụ kiến thức mà còn là người hướng dẫn, người cố vấn, người mẫu mực của người học.
2 Ban Bí thư TW có chỉ thị 40 về xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Từ chỉ thị này ngày 11/01/2005 Thủ tướng chính phủ ra quyết định phê duyệt đề án “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005 – 2010” đó là: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Mặc dù tình hình giáo dục trong giai đoạn vừa qua có quy mô giáo dục và mạng lưới cơ sở giáo dục phát triển, đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập của nhân dân. Song nền giáo dục vẫn còn nhiều bất cập và yếu kém, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục trong thời kỳ mới. Thời kỳ đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Theo Chỉ thị của Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo về nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục thường xuyên và giáo dục chuyên nghiệp năm học 2013 – 2014 là tập trung thực hiện công tác quản lý giáo dục; tổ chức hoạt động giáo dục; phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục và tăng nguồn lực đầu tư và đổi mới cơ chế tài chính giáo dục. Trong đó phát triển đội ngũ nhà giáo và nâng cao năng lực sư phạm là khâu quan trọng nhất trong tình hình hiện nay. Thực tiễn nhiều năm qua cho thấy, trong giáo dục THPT ở thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương có những thành tựu nhất định trong lĩnh vực nâng cao năng
3 lực sư phạm của đội ngũ giáo viên, song cũng còn nhiều bất cập. Đó là một số giáo viên chưa đạt trình độ đào tạo chuẩn hoặc đào tạo mang tính chấp vá; trình độ chuyên môn, nghiệp vụ còn hạn chế, chưa theo kịp với việc đổi mới phương pháp dạy học, chưa sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, chưa phát huy tính tích cực, sáng tạo trong giảng dạy; chưa tâm huyết với nghề, chạy theo lợi nhuận đánh mất đạo đức; thiếu năng lực ứng xử, kỹ năng, kỹ xảo sư phạm … Để giải quyết những vấn đề bất cập trên, đồng thời để đáp ứng yêu cầu của giáo dục tỉnh Bình Dương, nhà quản lý giáo dục trường THPT phải nghiên cứu thực trạng và biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng nâng cao năng lực sư phạm nói chung và năng lực giảng dạy nói riêng. Đây là những vấn đề cấp bách và có ý nghĩa quyết định tạo sự chuyển biến chất lượng giáo dục hiện nay. Vì vậy, việc nâng cao năng lực sư phạm ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương là vô cùng quan trọng, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục nói chung, giáo dục THPT nói riêng của nước ta hiện nay. Xuất phát từ lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương”. 2. Mục đích nghiên cứu Khảo sát và đánh giá được thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục nói chung, giáo dục THPT nói riêng của nước ta hiện nay.
4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Giáo viên, CBQL và học sinh ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Thực trạng hiệu trưởng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương. 4. Giả thuyết khoa học Việc quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương đã có một số thành tựu về việc bồi dưỡng định kỳ và bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên, nhưng vẫn còn hạn chế về mặt quản lý hoạt động tự bồi dưỡng của giáo viên và quản lý bồi dưỡng các nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên. Nếu xác định những nguyên nhân và đề ra được biện pháp phù hợp thì sẽ nâng cao được hiệu quả của việc quản lý bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên THPT. 5.2. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở ba trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương. (Trường THPT Bình An, trường THPT Dĩ An và trường THPT Nguyễn An Ninh)
5 7. Phương pháp luận nghiên cứu 7.1. Cơ sở phương pháp luận nghiên cứu 7.1.1. Quan điểm hệ thống – cấu trúc Tiếp cận hệ thống – cấu trúc, giúp người nghiên cứu tìm hiểu được cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên. Từ đó, tìm hiểu chính xác thực trạng hiệu trưởng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên. 7.1.2. Quan điểm lịch sử – logic Quan điểm lịch sử – logic giúp cho người nghiên cứu tìm thực trạng có tính logic từ trước đến nay, phát hiện sự nảy sinh, phát triển của công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên trong những khoảng thời gian và không gian cụ thể với những điều kiện và hoàn cảnh cụ thể ở trường THPT. Từ đó, người nghiên cứu có được những nhận xét, đánh giá chính xác mang tính khách quan quá trình lịch sử vận động và phát triển nhằm đề ra những biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên một cách cụ thể. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Quan điểm thực tiễn đòi hỏi người nghiên cứu phải bám sát thực tiễn vì thực tiễn nghiên cứu là tiêu chuẩn để đánh giá kết quả nghiên cứu. Vì khảo sát thực trạng sẽ giúp chúng ta có thể phát hiện những mặt mạnh, mặt yếu cùng những nguyên nhân của vấn đề. Từ đó, đề ra các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều ra bằng phiếu hỏi Đề tài sẽ tiến hành bằng điều tra bằng phiếu hỏi thông qua các cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh ở ba trường THPT Bình An, trường THPT Dĩ
6 An và trường THPT Nguyễn An Ninh, để phát hiện thực trạng năng lực sư phạm của giáo viên THPT và thực trạng về những hình thức và nội dung bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên THPT. 7.2.2. Phương pháp quan sát Được sử dụng để tiếp cận và thu thập thông tin của CBQL và giáo viên về thực tế năng lực sư phạm của giáo viên THPT. Quan sát hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Trực tiếp trao đổi với các hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng, tổ phó chuyên môn và giáo viên để tìm hiểu thực trạng hoạt động bồi dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương và tham khảo tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. 7.2.4. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu của phiếu hỏi.
7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC SƯ PHẠM CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG THPT 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Năng lực sư phạm ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng và hiệu quả giảng dạy và giáo dục của giáo viên. Do đó, việc hình thành và nâng cao năng lực sư phạm đã được nhiều nhà nghiên cứu trong nước và ngoài nước quan tâm. Ở Việt Nam, công trình nghiên cứu của tác giả Lê Văn Hồng với đề tài: “Một số vấn đề về năng lực sư phạm của người giáo viên Xã hội chủ nghĩa”. Có thể nói đây là công trình nghiên cứu đầu tiên về năng lực sư phạm. Trong đề tài này, tác giả đã nêu lên khá cơ bản về năng lực sư phạm cần phải có của người giáo viên Xã hội chủ nghĩa. Cục Đào tạo – Bồi dưỡng giáo viên của Bộ giáo dục đã ban hành tài liệu: “Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên cho sinh viên các trường sư phạm” vào năm 1982. Đây là tài liệu hướng dẫn có tính chỉ đạo nhằm đưa việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thành nội dung quan trọng trong việc hình thành năng lực sư phạm cho sinh viên. Năm 1987, tác giả Nguyễn Quang Uẩn có công trình nghiên cứu: “Vấn đề rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên cho sinh viên”. Tuy nhiên, công trình chỉ dừng lại ở chỗ định hướng về lý luận về việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên. Năm 1995, tác giả Nguyễn Hữu Dũng có đề tài: “Hình thành kỹ năng sư phạm cho giáo sinh sư phạm”, trong đề tài này, tác giả đã làm rõ cơ sở lý luận về kỹ năng sư phạm và vị trí của nó trong việc hình thành năng lực sư phạm cho sinh viên. Năm 2007, đề tài khoa học cấp Bộ do tác giả Nguyễn Ngọc Hợi chủ nhiệm: “Các giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên” (Mã số B2004- CTGD-07). Đề tài đã làm sáng tỏ một số khái niệm, thực trạng vấn đề và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo viên. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu đã giải quyết một số vấn đề lý luận cơ bản và những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Tuy nhiên, các lý luận còn mang tính chung chung, chưa có giải pháp nổi trội để giải quyết các vấn đề đặt ra. Vì vậy việc nghiên cứu sâu hơn về lý luận, về thực trạng và đề xuất những giải pháp phù hợp nhằm nâng cao năng lực sư phạm hiện có cho giáo viên ở các trường THPT thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương. Qua đó nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục của thị xã Dĩ An là việc làm quan trọng và cấp thiết.
8 1.2. Lý luận về năng lực sư phạm của người giáo viên trường THPT hiện nay 1.2.1. Khái niệm năng lực Năng lực là tổ hợp các thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định, đảm bảo cho hoạt động đó có kết quả. Năng lực có các mức độ như sau: + Năng lực là mức độ nhất định của khả năng con người, biểu thị khả năng hoàn thành có kết quả một hoạt động nào đó. + Tài năng là mức độ cao của năng lực hoàn thành xuất sắc những hoạt động trong một hay một số lĩnh vực nhất định. + Thiên tài là mức độ rất cao của năng lực, có tính sáng tạo độc đáo và có ảnh hưởng lớn. Năng lực được phân ra hai loại cơ bản: + Năng lực chung là loại năng lực cần thiết cho nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau (những thuộc tính về thể lực, trí tuệ, …). + Năng lực riêng biệt (còn gọi là năng lực chuyên môn chuyên biệt) thể hiện sự độc đáo của các phẩm chất riêng biệt có tính chuyên môn, nhằm đáp ứng nhu cầu của một lĩnh vực hoạt động chuyên biệt với kết quả cao. 1.2.2. Khái niệm năng lực sư phạm của người giáo viên, cấu trúc của nó trong nhân cách người giáo viên 1.2.2.1. Khái niệm năng lực sư phạm của người giáo viên Năng lực sư phạm trước hết là khả năng thực hiện các hoạt động dạy học và giáo dục đạt kết quả ở một mức độ nào đó. Là tổ hợp hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ xảo thể hiện năng lực sư phạm, khả năng lĩnh hội và vận dụng sáng tạo tri thức, kỹ năng, kỹ xảo đó trong những trường hợp cụ thể, kể cả những xu hướng nghề nghiệp sư phạm tích cực, bao gồm:
9 - Khả năng định hướng, hướng dẫn, tổ chức, điều khiển, điều chỉnh, vận động, cổ vũ cho người học và quá trình học tập, rèn luyện của người học. - Khả năng truyền đạt, sử dụng ngôn ngữ, quan sát, phán đoán, đánh giá, … - Khả năng giao tiếp, kiềm chế, tự chủ, khéo léo sư phạm, ám thị, … - Yêu nghề, có hứng thú giảng dạy và giáo dục cho người học, tích cực cải tiến đổi mới hoạt động dạy học. Năng lực sư phạm là một bộ phận khăng khít tồn tại và không thể thiếu trong cấu trúc nhân cách của người giáo viên. Sự hình thành và phát triển năng lực sư phạm trước hết phải dựa trên nền tảng nhân cách chung của người dạy. Năng lực sư phạm là tổng hợp những đặc điểm tâm lý của cá nhân đáp ứng những yêu cầu của hoạt động sư phạm và quyết định sự thành công trong việc nắm vững hoạt động ấy. Năng lực sư phạm tựa như là “Hình chiếu của hoạt động sư phạm ở nhân cách”. Năng lực sư phạm là một phạm trù tâm lý phức tạp, nhiều mặt nhưng trong cấu trúc của năng lực sư phạm có thể phân biệt được một loạt các thành tố cơ bản có bản chất là những năng lực riêng. 1.2.2.2. Cấu trúc năng lực sư phạm của người giáo viên Hiện nay, việc xem xét cấu trúc của năng lực sư phạm của giáo viên cũng có nhiều cách khác nhau. Chẳng hạn, có tác giả sắp xếp các năng lực sư phạm dựa vào các yếu tố chủ đạo, hỗ trợ, điểm tựa và từ đó chia thành nhóm các năng lực sư phạm giữ các vai trò chủ đạo, nhóm các năng lực sư phạm giữ vai trò hỗ trợ và nhóm các năng lực sư phạm giữ vai trò điểm tựa. Cách phân chia trên có mặt hợp lý và mặt chưa hợp lý. Cách phân chia này giúp ta thấy mức độ ý nghĩa và hiệu quả khác nhau của năng lực trong hoạt động sư phạm. Nhưng cách làm đó cũng bộc lộ một nhược điểm lớn là
10 việc sắp xếp năng lực này hay năng lực kia vào nhóm năng lực giữ vai trò chủ đạo hay hỗ trợ hoặc điểm tựa thiếu cơ sở thuyết phục lớn. Còn một cách khác, tuy “Chiết trung”, nhưng trong đó có hạt nhân hợp lý của nó. Đó là cách nêu ra một số các năng lực điển hình của hoạt động sư phạm (theo cách làm của Ph.N. Gônôbôlin). Ph.N. Gônôbôlin cho rằng, việc đưa ra những năng lực sư phạm không phải xếp theo thứ tự quan trọng khác nhau. Trong số những năng lực đó, có những năng lực “đặc hiệu” cho hoạt động này (chẳng hạn năng lực cảm hóa học sinh cần cho công tác giáo dục, hoặc năng lực truyền đạt tài liệu thì lại đặc trưng cho công tác dạy học), nhưng cũng có những năng lực “Đặc hiệu” cho cả hai hoạt động dạy học và giáo dục. Hơn nữa, trong số những năng lực đó, có năng lực được sử dụng hiệu quả ở những giáo viên khác nhau trong cùng một hoạt động do đó có những đặc điểm cá nhân khác nhau. Chẳng hạn, cả hai giáo viên đều thành công trong công tác dạy học và giáo dục nhưng người thì chủ yếu do truyền đạt tri thức, nhưng có người thì lại nhờ tài khéo léo đối xử sư phạm; cũng có người có tất cả các năng lực nhưng chỉ là một giáo viên trung bình, nếu ở họ không có những phẩm chất nhân cách chung. Những phẩm chất này, có thể không gọi là năng lực sư phạm được, (chẳng hạn niềm tin sâu sắc vào sức mạnh của giáo dục, tính mục đích, tính nguyên tắc, …) nhưng thiếu nó thì cũng không thể trở thành một giáo viên có tài. Cũng có tác giả dựa vào chức năng đặc trưng của người giáo viên là dạy học và giáo dục để xác định cấu trúc của năng lực sư phạm. Để thực hiện có hiệu quả các chức năng đặc trưng đó phải có một hệ thống các năng lực tương ứng, do đó tạo thành các nhóm năng lực như nhóm năng lực dạy học, nhóm năng lực giáo dục và nhóm năng lực tổ chức các hoạt động sư phạm.
11 Tuy nhiên cách chia này cũng có một nhược điểm khác là không hẳn một năng lực cụ thể nào đó là bộ phận cấu thành của nhóm năng lực này chứ không phải là của nhóm năng lực kia. Chẳng hạn, năng lực hiểu học sinh không những cần có trong nhóm năng lực dạy học mà cả trong nhóm năng lực giáo dục cũng không thể thiếu sự có mặt của nó. Dù sao, xét về mặt thực tiễn, cách phân chia này giúp chúng ta thấy những năng lực cần thiết, cơ bản ứng với từng loại hoạt động đặc trưng của người giáo viên. Sau đây, chúng ta sẽ xét một số năng lực điển hình trong các nhóm năng lực sư phạm.  Nhóm năng lực dạy học - Năng lực hiểu học sinh trong quá trình dạy học và giáo dục được xem là chỉ số cơ bản của năng lực sư phạm. Đó là năng lực “Thâm nhập” vào thế giới bên trong của người học, sự hiểu biết tường tận về nhân cách của chúng, cũng như năng lực quan sát tinh tế những biểu hiện tâm lý của người học trong quá trình dạy học và giáo dục. Thông qua đó, giúp cho người học có điều kiện lĩnh hội tri thức văn hóa xã hội. - Tri thức và tầm hiểu biết của giáo viên là năng lực cơ bản của năng lực sư phạm, một trong những năng lực trụ cột của nghề dạy học. Người giáo viên có nhiệm vụ phát triển nhân cách học sinh nhờ một trong những phương tiện đặc biệt là tri thức, quan điểm, kỹ năng, thái độ, … mà loài người khám phá ra, nhất là tri thức khoa học thuộc lĩnh vực giảng dạy của mình. - Năng lực chế biến tài liệu học tập là năng lực gia công về mặt sư phạm của giáo viên đối với tài liệu học tập làm cho nó phù hợp tối đa với đặc điểm lứa tuổi, đặc điểm cá nhân người học, trình độ, kinh nghiệm của các em và đảm bảo lôgic sư phạm.