Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

115
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh trình bày về cơ sở lý luận; thực trạng và giải pháp của việc giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Võ Thị Tình LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Võ Thị Tình Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ĐỨC DANH Thành phố Hồ Chí Minh - 2012
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính tôi làm ra dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Đức Danh, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, được nghiên cứu và thu thập từ thực tiễn và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Một lần nữa, tôi xin khẳng định về sự trung thực của lời cam đoan trên. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2012 Tác giả luận văn Võ Thị Tình
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Đức Danh, người đã nhiệt tình hướng dẫn và đồng hành cùng tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn: - Quý Thầy/Cô khoa Tâm lý – Giáo dục đã tận tình giảng dạy lớp Quản lý giáo dục khoá 21 trong suốt 02 năm học vừa qua; - Quý Thầy/Cô cùng các anh/chị phòng Sau Đại học; - Quý Thầy/Cô trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh; - Các anh chị lớp quản lý giáo dục khoá 21. Tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè của tác giả, những người luôn đồng hành, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2012 Tác giả Võ Thị Tình
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC ..........10 1.1. Tổng quan về quản lý hoạt động dạy học .......................................................10 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến quản lý hoạt động giảng dạy ...........13 1.2.1. Khái niệm quản lý ....................................................................................13 1.2.2. Khái niệm về quản lý giáo dục .................................................................13 1.2.3. Các chức năng quản lý giáo dục ...............................................................14 1.2.4. Các phương pháp quản lý giáo dục ..........................................................17 1.2.5. Khái niệm về quản lý trường học .............................................................17 1.2.6. Khái niệm về hoạt động giảng dạy ...........................................................18 1.2.7. Khái niệm về quản lý hoạt động giảng dạy ..............................................18 1.3. Khái quát về sứ mạng của trường trung cấp chuyên nghiệp trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam .................................................................................19 1.3.1. Vị trí .........................................................................................................19 1.3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn ............................................................................19 1.3.3. Mục tiêu của giáo dục nghề nghiệp ..........................................................20 1.3.4. Yêu cầu về nội dung, phương pháp giáo dục nghề nghiệp ......................21 1.4. Nội dung quản lý hoạt động giảng dạy ...........................................................21 1.4.1. Quản lý việc chuẩn bị hoạt động dạy học ................................................21 1.4.2. Quản lý việc lên lớp .................................................................................22 1.4.3.Quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ...................27 1.4.4. Quản lý việc sinh hoạt chuyên môn .........................................................28
Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................34 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP NGOÀI CÔNG LẬP Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..............................................................................35 2.1. Khái quát tình hình kinh tế, xã hội và giáo dục ở thành phố Hồ Chí Minh ...35 2.2. Khái quát tình hình giáo dục trung cấp chuyên nghiệp tại TP.HCM .............36 2.2.1. Quy mô đào tạo ........................................................................................36 2.2.2. Chất lượng đào tạo TCCN ........................................................................36 2.2.3. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên ......................................37 2.3. Giới thiệu về 2 trường TCCN trong mẫu khảo sát .........................................37 2.3.1. Trường Trung cấp Âu Việt .......................................................................37 2.3.2. Trường Trung cấp Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh .............................38 2.3.3. Số liệu thống kê khái quát về mẫu khảo sát .............................................38 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh .................................................39 2.4.1. Nhận định của CBQL và GV về mức độ quan trọng của các nội dung quản lý HĐGD....................................................................................................40 2.4.2. Thực trạng quản lý việc chuẩn bị hoạt động dạy học...............................43 2.4.3. Thực trạng quản lý việc lên lớp ................................................................49 2.4.4. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS ........55 2.4.5. Thực trạng quản lý việc sinh hoạt chuyên môn .......................................58 2.5. Những yếu tố gây khó khăn trong quản lý hoạt động giảng dạy ....................67 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................70 Chương 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP NGOÀI CÔNG LẬP Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..............................................................................................72 3.1. Cơ sở đề xuất các biện pháp ...........................................................................72 3.1.1. Cơ sở lý luận.............................................................................................72 3.1.2. Cơ sở pháp lý ............................................................................................72
3.1.3. Cơ sở thực tiễn .........................................................................................73 3.2. Một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường TCCN ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh ......................73 3.2.1. Biện pháp 1: Bồi dưỡng, duy trì và phát triển đội ngũ CBQL phù hợp với nhiệm vụ và quy mô đào tạo ..............................................................................73 3.2.2. Biện pháp 2: Bồi dưỡng, duy trì và phát triển đội ngũ GV phù hợp với nhiệm vụ và quy mô đào tạo ..............................................................................76 3.2.3. Biện pháp 3: Nâng cao nhận thức cho CBQL (nhất là Hội đồng quản trị) và GV về giáo dục nghề nghiệp .........................................................................78 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường động viên, giám sát, kiểm tra việc thực hiện đổi mới phương pháp, phương tiện dạy học .............................................................80 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường quản lý việc sinh hoạt chuyên môn của Khoa, tổ bộ môn ............................................................................................................81 3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị kỹ thuật phục vụ cho hoạt động dạy học ........................................................................................83 3.3. Kết quả khảo nghiệm ý kiến của cán bộ quản lý và giáo viên về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất .........................................................85 Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................89 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................93 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết đầy đủ Viết tắt Cán bộ quản lý CBQL Cơ sở vật chất CSVC Giáo viên GV Hoạt động giảng dạy HĐGD Học sinh HS Phương pháp dạy học PPDH Phương tiện dạy học PTDH Thiết bị dạy học TBDH Trung cấp chuyên nghiệp TCCN Thành phố Hồ Chí Minh TP.HCM
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thống kê tổng quát số liệu của 2 trường khảo sát .................................38 Bảng 2.2. Nhận định mức độ quan trọng của các nội dung quản lý HĐGD .........40 Bảng 2.3. Thực trạng quản lý việc chuẩn bị hoạt động dạy học ............................43 Bảng 2.4. Thực trạng quản lý việc thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học .........................................................................................................49 Bảng 2.5. Thực trạng quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp, PTDH .........51 Bảng 2.6. Thực trạng quản lý kết quả dạy học ......................................................53 Bảng 2.7. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS .....55 Bảng 2.8. Thực trạng quản lý việc tổ chức thao giảng, dự giờ ..............................58 Bảng 2.9. Thực trạng quản lý việc tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ .61 Bảng 2.10. Thực trạng quản lý hoạt động nhóm, trao đổi chuyên môn và phối hợp ...............................................................................................................63 Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL và GV về những yếu tố gây khó khăn trong quản lý hoạt động giảng dạy ..........................................................................67 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...............................................................................................................85
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay, đặc biệt là sự hội nhập về kinh tế, đội ngũ nhân lực là nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế xã hội của một quốc gia. Để kích thích và duy trì sự phát triển, đặc biệt là sự lớn mạnh về kinh tế, các quốc gia phải nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của công tác giáo dục. Tức là, nền giáo dục quốc gia phải được đầu tư hợp lý để tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu của sự tiến bộ khoa học công nghệ, đưa đất nước bước vào nền kinh tế tri thức và hội nhập với thế giới. Cùng hòa chung xu thế toàn cầu hóa, Việt Nam đã và đang bước vào hội nhập với khu vực và quốc tế, Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn xem “Giáo dục là quốc sách”. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục khẳng định quan điểm chỉ đạo: “Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển” [38]. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI xác định một trong những mục tiêu, nhiệm vụ phát triển đất nước giai đoạn 2011-2015 là: “Phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức” [24] và chỉ tiêu phấn đấu của Đại hội giai đoạn 2011-2015 là “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế của đất nước” [38]. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch phát triển nhân lực Việt Nam giai đoạn 2011-2020 là: “tăng nhanh tỷ lệ nhân lực qua đào tạo trong nền kinh tế dưới các hình thức, trình độ khác nhau từ mức 40,0% năm 2010 lên mức 70,0% năm 2020…; Phát triển đồng bộ đội ngũ nhân lực với chất lượng ngày càng cao, đủ mạnh ở mọi lĩnh vực…; Xây dựng được đội ngũ giáo viên có chất lượng cao để đào tạo nhân lực có trình độ cho đất nước” [29]. Đại hội Đại biểu Đảng bộ thành phố Hồ Chí Minh lần thứ IX cũng đã xác định: “Phát triển giáo dục – đào tạo, khoa học công nghệ” là một trong những
2 nhiệm vụ trọng tâm xây dựng và phát triển thành phố, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là một trong sáu chương trình đột phá của Đảng bộ thành phố giai đoạn 2011-2015 “xây dựng nhanh nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển hội nhập kinh tế quốc tế” [39]. Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo tại Hội nghị tổng kết thực hiện nhiệm vụ Giáo dục chuyên nghiệp năm học 2010-2011, cả nước có đến 581 cơ sở đào tạo trung cấp chuyên nghiệp và số người học lên đến 673.196 người [7]. Mục tiêu của Giáo dục nghề nghiệp là “đào tạo người lao động có kiến thức, kỹ năng thực hành cơ bản của một nghề, có khả năng làm việc độc lập và có tính sáng tạo, ứng dụng công nghệ vào công việc” [10]. Giáo dục nghề nghiệp có chức năng phục vụ trực tiếp sản xuất xã hội và mang tính thực hành cao, nó là khâu quan trọng thúc đẩy trình độ lực lượng sản xuất không ngừng nâng cao. Từ những số liệu trên và bản chất của giáo dục nghề nghiệp cho thấy, trong những năm qua giáo dục nghề nghiệp đã cung ứng cho xã hội một lực lượng lớn lao động được qua đào tạo, góp phần rất lớn trong việc giải quyết tình trạng khủng hoảng thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước. Theo thống kê của Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hồ Chí Minh, tính đến tháng 6/2011 có 32 trường Trung cấp chuyên nghiệp do thành phố quản lý với tổng số 63.112 học viên (không tính 59 trường Cao đẳng, Đại học có đào tạo trung cấp chuyên nghiệp). Trong số 32 trường Trung cấp chuyên nghiệp do thành phố quản lý có 26 trường ngoài công lập (chiếm 81,3%), tổng số có 52.418 học viên (chiếm 83,1%) và chiếm gần 7,8% số học viên cả nước [30]. Như vậy chỉ tính riêng 26 trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập do thành phố quản lý mỗi năm đã góp phần rất lớn trong việc cung ứng nguồn nhân lực được qua đào tạo cho thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và cho cả đất nước. Hội nghị tổng kết Giáo dục chuyên nghiệp năm học 2010-2011cũng đã nêu rõ, ngoài những kết quả đạt được trong năm học qua, Giáo dục chuyên nghiệp thành phố Hồ Chí Minh luôn đi đầu trong cả nước về quy mô và chất lượng tuy vẫn còn một số tồn tại và hạn chế trong công tác quản lý cần được sớm khắc phục. Những tồn tại và
3 hạn chế này chủ yếu ở các trường ngoài công lập, cụ thể: (1) Việc đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy chưa theo kịp đòi hỏi của xã hội. (2) Việc biên soạn giáo trình, sử dụng giáo trình chưa được quan tâm đúng mức, trình độ chuyên môn và nghiệp vụ của một bộ phận giáo viên chưa cao nhất là đội ngũ giáo viên giảng dạy thực hành nên chưa đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới về nội dung và phương pháp, đội ngũ giáo viên cơ hữu còn thiếu về số lượng, sinh hoạt chuyên môn còn nhiều hạn chế, nhiều mặt công tác chưa được thực hiện đầy đủ theo kế hoạch đề ra. (3) Cơ sở vật chất trang thiết bị kỹ thuật một số trường vẫn còn trong tình trạng chấp vá, thiếu thốn chưa tương thích với chương trình, quy mô đào tạo [30]. Cũng tại Hội nghị này, nhiều ý kiến cho rằng nguyên nhân chính làm ảnh hưởng khá nhiều đến chất lượng đào tạo và kéo theo hiệu suất đào tạo thấp (64,28%) [30] của các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập là công tác quản lý hoạt động giảng dạy. Nhưng cho đến nay, việc nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh vẫn chưa được thực hiện. Từ những lý do trên, chúng tôi nghiên cứu đề tài: “Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh”. 2. Mục đích nghiên cứu Xác định thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh.
4 3.2. Đối tượng nghiên cứu Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh có thể đã đạt hiệu quả tốt trên các mặt: quản lý việc chuẩn bị hoạt động dạy học, quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh. Tuy nhiên, công tác quản lý vẫn còn những hạn chế trên các mặt như: quản lý việc lên lớp, quản lý việc sinh hoạt chuyên môn. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp (TCCN). - Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM). - Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường TCCN ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh. 6. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của 2 trường TCCN ngoài công lập tại TP.HCM: Trường trung cấp Âu Việt và Trường trung cấp Tổng hợp TP.HCM. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận Các quan điểm phương pháp luận được vận dụng ở đề tài này là: 7.1.1. Quan điểm hệ thống – cấu trúc Quan điểm hệ thống – cấu trúc được vận dụng trong nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết và nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn của đề tài. Việc tiếp cận quan điểm hệ thống – cấu trúc giúp người nghiên cứu tìm hiểu được mối quan hệ chặt chẽ giữa quản lý hoạt động giảng dạy với quản lý các hoạt động khác trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh,
5 cũng như xem xét công tác quản lý nhà trường là một hệ thống, trong đó công tác quản lý hoạt động giảng dạy là một hệ thống con bao gồm các yếu tố hợp thành như quản lý việc chuẩn bị hoạt động dạy học, quản lý việc lên lớp, quản lý việc sinh hoạt chuyên môn…. Từ đó, quan điểm hệ thống – cấu trúc giúp người nghiên cứu tìm hiểu chính xác thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong một số trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh. 7.1.2. Quan điểm lịch sử Quan điểm này giúp người nghiên cứu xác định phạm vi không gian, thời gian và điều kiện hoàn cảnh cụ thể, để điều tra thu thập số liệu chính xác, đúng với mục đích nghiên cứu đề tài, trình bày công trình nghiên cứu theo một trình tự hợp lý. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Quan điểm này giúp phát hiện những mâu thuẫn, tồn tại trong công tác quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy phù hợp với thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy trong một số trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Phân tích, tổng hợp các tài liệu lý luận phục vụ cho vấn đề nghiên cứu đề tài như lý luận về quản lý, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động giảng dạy... - Phân loại hệ thống hóa các tài liệu lý luận có liên quan đến công tác quản lý hoạt động giảng dạy, đặc biệt là trong các trường TCCN . 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Người nghiên cứu sử dụng kết hợp 2 phương pháp nghiên cứu thực tiễn để thu thập số liệu bao gồm phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và phương pháp phỏng vấn. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và phương pháp phỏng vấn thường được sử dụng với nhau trong các nghiên cứu có sự kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu để điều tra về kết quả các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục. Trong khi điều tra
6 bằng bảng hỏi có thể thu được số liệu về thực trạng trên một mẫu dân số lớn, số liệu phỏng vấn định tính thường đem lại những hiểu biết sâu hơn về thái độ, suy nghĩ, và hành động của người tham gia. Trong điều tra bằng bảng hỏi, những người tham gia trả lời bằng cách chọn câu trả lời xác định trước (đáp ứng nhiều lựa chọn), những dữ liệu này thường được phân tích mang tính định lượng. Trong phỏng vấn, người phỏng vấn bắt đầu với các câu hỏi mở, nhưng dành thời gian đáng kể để khơi gợi người tham gia trả lời, khuyến khích họ cung cấp thông tin chi tiết và rõ ràng; những dữ liệu này thường được phân tích theo hướng định tính. [42] 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi - Mục đích điều tra: Người nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra để thu thập số liệu, dữ liệu về thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy nói chung, đặc biệt là các biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường TCCN ngoài công lập ở TP.HCM nhằm chứng minh cho giả thuyết nghiên cứu khoa học. - Nội dung điều tra: Thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy tại một số trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh theo các nội dung quản lý hoạt động giảng dạy: Quản lý việc chuẩn bị hoạt động dạy học, quản lý việc lên lớp, quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh và quản lý việc sinh hoạt chuyên môn. - Cách thức điều tra: Người nghiên cứu sử dụng 2 loại phiếu điều tra: Phiếu trưng cầu ý kiến về thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong một số trường TCCN ngoài công lập ở TP.HCM. Trên cơ sở thực trạng thu được, chúng tôi thiết kế phiếu thăm dò ý kiến thứ 2 để khảo nghiệm các nhóm biện pháp được đề xuất. - Cấu trúc của phiếu điều tra: + Phiếu trưng cầu ý kiến về thực trạng để tìm hiểu thực trạng về quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường trung cấp chuyên nghiệp ngoài công lập ở thành phố Hồ Chí Minh, được thiết kế theo 4 nội dung cơ bản: Quản lý việc chuẩn bị hoạt
7 động dạy học; quản lý việc lên lớp; quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh; quản lý việc sinh hoạt chuyên môn. Phiếu điều tra 1 gồm có 8 câu: Câu 1 tìm hiểu về tầm quan trọng của các nội dung quản lý, gồm có 4 mức: Rất quan trọng, quan trọng, ít quan trọng, không quan trọng. Câu 2 tìm hiểu về mức độ thực hiện và kết quả thực hiện của quản lý việc chuẩn bị hoạt động dạy học gồm có 8 nội dung. Câu 3 tìm hiểu về mức độ thực hiện và kết quả thực hiện của quản lý việc lên lớp gồm có 9 nội dung. Câu 4 tìm hiểu về mức độ thực hiện và kết quả thực hiện của quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh gồm có 5 nội dung. Câu 5 tìm hiểu về mức độ thực hiện và kết quả thực hiện của quản lý việc sinh hoạt chuyên môn gồm có 15 nội dung. Mức độ thực hiện gồm có 4 mức: Thường xuyên, thỉnh thoảng, ít khi, không thực hiện. Kết quả thực hiện gồm có 4 mức: tốt, khá, trung bình, yếu. Câu 6 tìm hiểu về mức độ gây khó khăn của các yếu tố trong quản lý hoạt động giảng dạy. Mức độ khó khăn: nhiều, vừa, ít, không. Câu 7 tìm hiểu về những thuận lợi, khó khăn trong thực tiễn quản lý hoạt động giảng dạy. Câu 8 tìm hiểu về những đề xuất đối với cấp quản lý giáo dục nhằm thực hiện tốt công tác quản lý hoạt động giảng dạy. + Phiếu thăm dò ý kiến 2 để khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường TCCN ngoài công lập ở TP.HCM. Tính cần thiết của các biện pháp được khảo sát theo 3 mức: Rất cần thiết, cần thiết, chưa cần thiết. Tính khả thi có 3 mức: Rất khả thi, khả thi, chưa khả thi. - Đối tượng điều tra: nhóm CBQL và nhóm GV ở 2 trường TCCN: Trường trung cấp Âu Việt và Trường trung cấp Tổng hợp TP.HCM.
8 + Nhóm CBQL gồm Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng phụ trách đào tạo, Trưởng phòng đào tạo, Phó phòng đào tạo, Trưởng khoa, Phó khoa, Trưởng bộ môn trực thuộc trường, Trưởng bộ môn trực thuộc khoa. + Nhóm GV: đội ngũ GV cơ hữu đang tham gia giảng dạy tại hai trường. Mẫu điều tra: toàn bộ giáo viên đang tham gia quản lý và giảng dạy của 2 trường là 35 CBQL và 226 GV. Cụ thể: Trường trung cấp Âu Việt có 20 CBQL và 171 giáo viên; Trường trung cấp Tổng hợp TP.HCM có 15 CBQL và 55 giáo viên. Người nghiên cứu đứng độc lập, không tham gia vào mẫu điều tra. 7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn Phương pháp này được sử dụng để phỏng vấn một số CBQL và một số GV trong mẫu điều tra nhằm khẳng định những vấn đề được trả lời trong phiếu điều tra và thu thập thêm thông tin cho những vấn đề còn chưa được trả lời rõ ràng trong số liệu điều tra viết. Cụ thể, tại mỗi trường, chúng tôi chọn ra 3 đại diện để phỏng vấn: một đại diện trong BGH, một đại diện của phòng đào tạo và một đại diện trong ban chủ nhiệm khoa/ tổ bộ môn trực thuộc trường. Về phía GV, tại mỗi trường, chúng tôi chọn ra 5 GV để tham gia vào mẫu phỏng vấn. Việc chọn mẫu phỏng vấn, chúng tôi áp dụng hình thức chọn mẫu ngẫu nhiên bằng cách bốc thăm. Sau khi bốc thăm được số lượng CBQL và GV theo yêu cầu của mẫu phỏng vấn. Chúng tôi liên hệ với các CBQL và GV để xin ý kiến và thu xếp thời gian cho buổi phỏng vấn. Nếu có CBQL hoặc GV nào được chọn để phỏng vấn nhưng không thể tham gia thì chúng tôi sẽ tiến hành bốc thăm trong số CBQL và GV còn lại để lấy đủ số lượng cho mẫu phỏng vấn. 7.2.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phần mềm xử lý thống kê SPSS for Windows, phiên bản 17.0 để xử lý các thông tin thu thập được trong quá trình nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn: Luận văn gồm 3 phần: - Mở đầu: Lý do chọn đề tài, mục đích nghiên cứu, khách thể và đối tượng nghiên cứu, giả thuyết khoa học, nhiệm vụ nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu. - Nội dung: gồm 3 chương:
9 + Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giảng dạy + Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường TCCN ngoài công lập ở TP.HCM + Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy trong các trường TCCN ngoài công lập ở TP.HCM Kết luận và kiến nghị Tài liệu tham khảo Phụ lục
10 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1.1. Tổng quan về quản lý hoạt động dạy học Hoạt động dạy học là hoạt động đặc trưng nhất trong nhà trường, bao gồm hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Trong hoạt động dạy học, giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn, điều khiển nhằm giúp học sinh tự giác nắm vững hệ thống kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, phát triển năng lực nhận thức, hình thành thế giới quan và nhân sinh quan đúng đắn. Quản lý hoạt động dạy học chủ yếu tập trung vào quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên, thông qua hoạt động dạy của thầy, quản lý hoạt động học của trò [15], [18], [35]. Cho đến nay, có nhiều tác giả trong và ngoài nước nghiên cứu về công tác quản lý hoạt động giảng dạy, những nghiên cứu này đã góp phần đáng kể vào việc đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. Các nghiên cứu ở nước ngoài về lĩnh vực quản lý giáo dục, quản lý trường học, quản lý quá trình đào tạo, quản lý các hoạt động dạy học trong nhà trường: - Cẩm nang về phát triển các chương trình đào tạo theo năng lực thực hiện (Handbook for Developing Competency – Based Training Programs) của tác giả William E. Blank (1982) đã nêu các chuẩn đầu ra của quá trình đào tạo làm cơ sở để lập kế hoạch, thực hiện quá trình đào tạo và đánh giá kết quả học tập. - Lãnh đạo nhà trường thế kỷ 21 (School Leadership for the 21st Century) của tác giả Brent Davies and Linda Ellison (2001) đã nêu được hoạch định chiến lược phát triển nhà trường, quản lý sự thay đổi, lãnh đạo và quản lý chất lượng, vai trò của người hiệu trưởng trong việc quản lý và phát triển trường học, quản lý việc giảng dạy và học tập, vai trò của giáo viên trong việc tổ chức học tập, sử dụng công nghệ thông tin trong việc đổi mới phương pháp dạy học. Ở Việt Nam, có các nghiên cứu về quản lý giáo dục: quản lý trường học, quản lý cơ sở vật chất, phát triển đội ngũ giáo viên… Có thể kể đến một số tác giả sau:
11 Tác giả Trần Kiểm (1997) đã đi sâu nghiên cứu những nhiệm vụ cụ thể của Hiệu trưởng về quản lý hoạt động dạy và học trong giáo trình: “Quản lý giáo dục và trường học”. Tác giả đã nêu ra những nhiệm vụ cụ thể của cán bộ quản lý đối với công tác quản lý hoạt động dạy học và ông cũng đã xây dựng mô hình quản lý hoạt động dạy và học. Ngoài ra, tác giả còn nghiên cứu đến các lĩnh vực khác thuộc khoa học quản lý giáo dục như quản lý các hoạt động giáo dục trong nhà trường, nghiệp vụ quản lý trường học... Có thể nói giáo trình “Quản lý giáo dục và trường học” là cơ sở khoa học quan trọng cho các tác giả nghiên cứu về công tác quản lý trong nhà trường. Tác giả Nguyễn Đức Trí (2011) cũng đã nghiên cứu về phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức dạy học và tổ chức hướng dẫn thực hành trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong giáo trình: “Giáo dục học nghề nghiệp”. Tác giả đã hệ thống các nhóm phương pháp dạy học và đã chỉ ra cách lựa chọn phương pháp, phương tiện dạy học phù hợp cho từng bài giảng, đồng thời ông cũng đưa ra các hình thức tổ chức dạy học, tổ chức hướng dẫn thực hành và cách lựa chọn, vận dụng các hình thức này vào thực tế. Ngoài ra tác giả còn nghiên cứu về các vấn đề giáo dục nghề nghiệp như quá trình dạy học, nội dung dạy học... Vì vậy giáo trình này là một tài liệu rất quan trọng cho nghiên cứu về giáo dục nghề nghiệp. Bộ tài liệu “Những vấn đề cơ bản về công tác quản lý trường trung cấp chuyên nghiệp” của Dự án phát triển giáo viên trung học phổ thông và TCCN, Cục Nhà giáo và CBQL cơ sở giáo dục, Vụ Giáo dục chuyên nghiệp - Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn (2010). Bộ tài liệu đã cập nhật những thành tựu lý luận quản lý của thời đại và phản ánh thực tiễn giáo dục chuyên nghiệp của đất nước. Với 11 chuyên đề quản lý liên quan trực tiếp đến công tác quản lý trường TCCN như quản lý quá trình đào tạo, quản lý chất lượng, quản lý phát triển nhân lực, quản lý tài chính và cơ sở vật chất... nên đây là bộ tài liệu quan trọng giúp cho cán bộ quản lý tự học để nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý nhà trường.