Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Vận dụng phương pháp dạy học khám phá trong dạy học môn Công nghệ 9 trường THCS Trường Thọ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:183

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Vận dụng phương pháp dạy học khám phá trong dạy học môn Công nghệ 9 trường THCS Trường Thọ" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu và vận dụng phương pháp dạy học khám phá vào dạy học môn Công nghệ 9 tại trường THCS Trường Thọ, nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Công nghệ 9. Từ đó, rèn luyện được các kỹ năng tư duy-sáng tạo, kỹ năng tổ chức khi làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình...của HS.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Vận dụng phương pháp dạy học khám phá trong dạy học môn Công nghệ 9 trường THCS Trường Thọ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ NGUYỄN THỊ THÙY VÂN VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC KHÁM PHÁ TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 9 TẠI TRƯỜNG THCS TRƯỜNG THỌ NGÀNH: LL&PPDH CÔNG NGHỆ -1820305 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 5 / 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ NGUYỄN THỊ THÙY VÂN VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC KHÁM PHÁ TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 9 TẠI TRƯỜNG THCS TRƯỜNG THỌ NGÀNH: LL&PPDH CÔNG NGHỆ -1820305 Hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN VĂN TUẤN Tp. Hồ Chí Minh, tháng 5 / 2020
i
ii
iii
iv
v
vi
vii
LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƯỢC Họ và tên: NGUYỄN THỊ THÙY VÂN Giới tính: Nữ Ngày sinh: 07/12/1987 Nơi sinh: Hà Nam Quê quán: Cương-Kim Bảng-Hà Nam Dân tộc: Kinh Địa chỉ liên lạc: 704B, Chung cư C6, phường Tăng Nhơn Phú A, Quận 9 Điện thoại liên hệ: 0949511358 Đơn vị công tác: Trường THCS Trường Thọ, quận Thủ Đức, Tp. HCM E-mail: vannguyenthuy8712@gmail.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO 1. Đại học Hệ đào tạo: Chính quy Nơi đào tạo: Trường ĐHSP Kỹ Thuật Nam Định Chuyên ngành: Công nghệ kỹ thuật điện Năm tốt nghiệp: 2011 Trình độ ngoại ngữ: Anh văn B 2. Thạc sĩ: Hệ đào tạo: Chính quy Thời gian đào tạo từ 4/2018 đến 6/ 2020 Nơi học (trường, thành phố): Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP.HCM Ngành học: Lý luận và phương pháp dạy học công nghệ Tên luận văn: Vận dụng phương pháp dạy học khám phá trong dạy học môn công nghệ 9 trường THCS Trường Thọ. Ngày & nơi bảo vệ luận văn: 30/05/2020 tại Viện Sư phạm kỹ thuật TP.HCM Người hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Văn Tuấn III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC viii
Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm 11/2013-8/2014 Trường THCS-THPT Hoa Sen Giáo viên 8/2014 đến nay Trường THCS Trường Thọ Giáo viên TP.HCM, ngày 30 tháng 5 năm 2020 Người khai Nguyễn Thị Thùy Vân ix
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan: - Đây là công trình nghiên cứu của tôi. - Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là từ thực tế nghiên cứu. - Tôi xin đảm bảo tính trung thực của đề tài - Những kết quả trên chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Tp Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 5 năm 2020 Người cam đoan Nguyễn Thị Thùy Vân x
LỜI CẢM ƠN Xin chân thành gửi lời cảm ơn đến: PGS-TS. Nguyễn Văn Tuấn – Người trực tiếp hướng dẫn trong suốt đề tài luận văn. Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Viện Sư phạm kỹ thuật cùng với Quý Thầy Cô Trường ĐH SPKT Tp Hồ Chí Minh. Ban Giám hiệu, Quý Thầy Cô, các em học sinh Trường THCS Trường Thọ. Đã tận tình hướng dẫn, động viên, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi để người nghiên cứu hoàn thành luận văn. Tp Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 5 năm 2020 Người thực hiện đề tài Nguyễn Thị Thùy Vân xi
TÓM TẮT Ngày nay, với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ thì tri thức của nhân loại thay đổi từng giờ từng phút, vì vậy phương pháp dạy học truyền thụ một chiều đã không phù hợp nữa. Chính vì thế việc đổi mới phương pháp dạy học ở nhà trường là một trong những nhiệm vụ cấp bách của đổi mới giáo dục Việt Nam. Phương pháp dạy học khám phá là một trong những phương pháp dạy học tích cực có hiệu quả và dễ vận dụng trong nhà trường trung học cơ sở. Với phương pháp này, con người đi tới kiến thức mới được xây dựng trên cơ sở kiến thức có sẵn của người học, thông qua các hoạt động tích cực của người học, dưới sự định hướng giúp đỡ của người dạy sẽ được tìm ra. Điều đó sẽ làm cho người học cảm thấy hứng thú và sẽ kích thích được sự tìm tòi kiến thức mới của người học từ đó hình thành nên phương pháp tự học cho học sinh. Chính vì thế người nghiên cứu tiến hành thực hiện đề tài "Vận dụng phương pháp dạy học khám phá trong dạy học môn Công nghệ 9 trường THCS Trường Thọ" Luận văn gồm 3 phần, trong đó: Phần mở đầu: Nêu rõ lý do, mục tiêu, nhiệm vụ, đối tượng nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu. Phần nội dung: Trình bày trong 3 chương gồm những nội dung chính sau: Chương 1. Cơ sở lý luận về phương pháp dạy học khám phá Chương 1 trình bày tổng quan các nghiên cứu về dạy học khám phá trên thế giới và tại Việt Nam. Trình bày các nội dung cơ bản của dạy học khám phá và dựa vào đặc điểm của phương pháp DHKP đề xuất quy trình tổ chức hoạt động DHKP theo hai dạng là phát hiện và phát minh. Chương 2. Thực trạng dạy học môn Công nghệ 9 tại trường THCS Trường Thọ. Chương 2 nghiên cứu thực trạng dạy học môn Công nghệ 9 tại trường THCS Trường Thọ, quận Thủ Đức, Tp. Hồ Chí Minh. Chương 2 cho thấy, quá trình dạy học môn Công nghệ 9 các GV chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình một chiều, các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực và rèn luyện kỹ năng xii
cho học sinh đã được áp dụng nhưng chưa thường xuyên. Chính vì vậy, hiệu quả học tập của học sinh chưa cao, chưa phát huy được tính tích cực cho học sinh. Chương 3. Vận dụng phương pháp dạy học khám phá trong dạy học môn Công nghệ 9 tại trường THCS Trường Thọ. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng dạy học môn Công nghệ 9 tại trường THCS Trường Thọ thì chương 3 tập trung đề xuất và tổ chức dạy học khám phá. Chương 3 đề xuất các chủ đề DHKP: “Dạy học khám phá phát hiện nội dung cấu tạo, phân loại”, “Dạy học khám phá phát minh nội dung vẽ sơ đồ nguyên lý”. Soạn giáo án dạy thực nghiệm và sau đó đánh giá kết quả đạt được. Phần kết luận và kiến nghị: trình bày những kết quả đạt được của quá trình nghiên cứu như: đánh giá được thực trạng dạy và học môn Công Nghệ 9, xây dựng được các bài giảng điển hình, cùng các bài kiểm tra, tiến hành dạy thực nghiệm và đánh giá kết quả của việc vận dụng phương pháp dạy học khám phá. Bên cạnh đó, để việc áp dụng phương pháp dạy học khám phá đạt hiệu quả cao hơn, đề tài cũng nêu lên những khuyến nghị cần quan tâm thực hiện từ phía lãnh đạo nhà trường cũng như từ phía giáo viên. xiii
ABSTRACT Today, with the rapid development of science and technology, the knowledge of humanity changes every hour and every minute, so the one-way teaching method is no longer appropriate. Therefore, innovating teaching methods in schools is one of the urgent tasks of educational innovation in Vietnam. The exploratory teaching method is one of the effective and easy-to-manipulate active teaching methods in junior high school. With this method, people come to new knowledge built on the basis of available knowledge of learners, through the active activities of learners, under the guidance of the instructor.This will make learners feel excited and will stimulate new learners' knowledge to form a self-study method for students. Therefore, the researcher carried out the project "Applying discovery teaching method in teaching Technology subject at Truong Tho Secondary School" The thesis consists of 3 parts, in which: Introduction: Stating reasons, objectives, tasks, subjects, research hypotheses and research methods. Content: Presenting in 3 chapters with the following main contents: Chapter 1. Theoretical foundations for the method of teaching discovery Chapter 1 presents an overview of research studies on discovery teaching around the world and in Vietnam. Present the basic contents of discovery teaching and based on the characteristics of teaching methodology to propose the process of organizing teaching activities in two forms: discovery and invention. Chapter 2. Current situation of teaching Technology 9 at Truong Tho Secondary School. Chapter 2 studies the current situation of teaching Technology 9 at Truong Tho Secondary School, Thu Duc District, Ho Chi Minh City. Ho Chi Minh. Chapter 2 shows that in the Technology 9 teaching process, teachers mainly use one-way presentation method, teaching methods that promote positive and skill training for students have been applied but not yet regularly. Therefore, the learning effectiveness of students is not high, not promoting the positive for students. xiv
Chapter 3. Applying discovery teaching method in teaching Technology 9 at Truong Tho Secondary School. Based on theoretical research and the reality of teaching Technology subject at Truong Tho Secondary School, chapter 3 focuses on proposing and organizing discovery teaching. Chapter 3 proposes the teaching topics: "Teaching discovering discovering content structure, classification", "Teaching discovery discovery content drawing principle diagram". Prepare lesson plans and then evaluate the achieved results. Concluding remarks and recommendations: presenting the results of the research process such as evaluating the current situation of teaching and learning Technology 9, building typical lectures, along with tests, progressing. practice teaching and assess the results of applying discovery teaching method. Besides, in order to apply the discovery teaching method to be more effective, the topic also raised recommendations that need to be implemented from the school's leaders as well as from the teachers. xv
MỤC LỤC Quyết định giao đề tài................................................................................................i Lý lịch cá nhân.........................................................................................................viii Lời cam đoan.............................................................................................................ix Cảm ơn.......................................................................................................................x Tóm tắt.......................................................................................................................xi Mục lục.................................................................................................................... xv Danh sách các chữ viết tắt.....................................................................................xviii Dách sách các bảng..................................................................................................xix Danh sách các hình..................................................................................................xx MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 2 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 3 5. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................................. 3 6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 4 8. Kế hoạch nghiên cứu ............................................................................................... 5 9. Cấu trúc của luận văn .............................................................................................. 6 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌCKHÁM PHÁ ............... 7 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu về dạy học khám phá ............................... 7 1.1.1.Trên thế giới ....................................................................................................... 7 1.1.2. Trong nước ..................................................................................................... 11 1.2. Khái niệm phương pháp dạy học khám phá ....................................................... 15 1.2.1. Khái niệm phương pháp dạy học .................................................................... 15 1.2.1.1. Phương pháp ................................................................................................ 15 1.2.1.2. Dạy học.... .................................................................................................... 15 1.2.1.3. Phương pháp dạy học .................................................................................. 16 1.2.2. Hình thức tổ chức dạy học .............................................................................. 16 1.2.3. Khái niệm phương pháp dạy học khám phá.................................................... 17 1.3. Nội dung cơ bản về phương pháp dạy học khám phá ........................................ 18 xvi
1.3.1. Bản chất của phương pháp dạy học khám phá ................................................ 18 1.3.2. Đặc trưng của dạy học khám phá .................................................................... 19 1.3.3. Đặc điểm của dạy học khám phá .................................................................... 20 1.3.4. Cấu trúc dạy học khám phá ............................................................................. 21 1.3.5. Các hình thức của dạy học khám phá..............................................................20 1.3.6. Các cấp độ dạy học khám phá ......................................................................... 22 1.3.7. Những điểm cần lưu ý khi vận dụng phương pháp dạy học khám phá...........21 1.3.8. Ưu, nhược điểm của phương pháp dạy học khám phá .................................... 24 1.4. Mối liên hệ giữa dạy học khám phá và dạy học nêu vấn đề .............................. 26 1.5. Quy trình thiết kế hoạt động khám phá .............................................................. 27 1.6. Quy trình tổ chức hoạt động dạy học khám phá ............................................... 30 1.7. Đặc điểm về tâm lí của học sinh THCS ............................................................. 33 1.7.1. Đặc điểm về sự phát triển thể chất .................................................................. 34 1.7.2. Điều kiện sống và hoạt động ........................................................................... 35 1.7.3. Đặc điểm hoạt động nhận thức và sự phát triển trí tuệ ................................... 36 1.7.4. Những đặc điểm nhân cách chủ yếu của học sinh THCS ............................... 37 1.8. Cơ sở khoa học của phương pháp dạy học khám phá ........................................ 39 1.8.1. Cơ sở tâm lý học ở lứa tuổi học sinh THCS ................................................... 39 1.8.2. Cơ sở giáo dục học .......................................................................................... 40 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.......................................................................................... 41 Chương 2: THỰC TRẠNG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 9 TẠI TRƯỜNG THCS TRƯỜNG THỌ ......................................................................................................... 42 2.1. Một vài nét khái quát về quận Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh. ................... 42 2.1.1. Vị trí địa lý quận Thủ Đức .............................................................................. 42 2.1.2. Giáo dục - đào tạo ........................................................................................... 43 2.1.3. Tổng quan về trường THCS Trường Thọ ....................................................... 44 2.2. Giới thiệu môn công nghệ 9 ............................................................................... 45 2.2.1. Mục tiêu môn học............................................................................................ 45 2.2.2. Vai trò, nhiệm vụ của môn Công nghệ lớp 9 ở trường THCS hiện nay. ........ 46 2.2.2.1. Vai trò của môn Công nghệ lớp 9 hiện nay ................................................. 46 2.2.2.2. Nhiệm vụ của môn Công nghệ lớp 9 hiện nay. ............................................ 47 2.2.3. Giới thiệu khung chương trình môn Công nghệ lớp 9 .................................... 47 2.3. Thực trạng dạy học môn công nghệ 9 tại trường thcs trường thọ ...................... 51 xvii
2.3.1. Thực trạng hoạt động học môn Công nghệ 9 của học sinh trường THCS Trường Thọ. ........................................................................................................................... 52 2.3.1.1. Thực trạng nhận thức về nội dung môn Công nghệ 9 của học sinh trường THCS Trường Thọ ..................................................................................................... 52 2.3.1.2. Thực trạng thái độ học tập môn Công nghệ 9 của học sinh trường THCS Trường Thọ............................. .................................................................................. 54 2.3.1.3. Tính tích cực học tập của học sinh đối với môn Công nghệ 9 tại trường THCS Trường Thọ........... .................................................................................................... 57 2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy môn Công nghệ 9 tại trường THCS Trường Thọ . 60 2.3.2.1.Thực trạng việc sử dụng phương pháp dạy học môn Công nghệ 9 .............. 60 2.3.2.2.Thực trạng việc kiểm tra - đánh giá môn Công nghệ 9 ................................ 63 2.3.2.3.Thực trạng về sử dụng phương tiện dạy học đối với môn Công nghệ 9 ....... 65 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.......................................................................................... 69 Chương 3: VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC KHÁM PHÁ TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 9 TẠI TRƯỜNG THCS TRƯỜNG THỌ .................... 71 3.1. Tổ chức dạy học môn công nghệ 9 theo hướng khám phá ................................ 71 3.1.1. Cách vận dụng dạy học khám phá trong dạy học môn Công nghệ 9 .............. 71 3.1.2. Nội dung cấu trúc chương trình môn Công nghệ 9 theo dạy học khám phá .. 72 3.1.3. Các chủ đề dạy học khám phá trong dạy học môn Công nghệ lớp 9 .............. 73 3.1.3.1. Dạy học khám phá phát hiện khi dạy học nội dung cấu tạo, phân loại ....... 73 3.1.3.2. Dạy học khám phá phát minh khi dạy học nội dung vẽ sơ đồ nguyên lý ..... 74 3.2. Thiết kế giáo án để tổ chức dạy học khám phá môn công nghệ 9. ................... 75 3.3. Thực nghiệm sư phạm ........................................................................................ 91 3.3.1. Mục đích thực nghiệm, đối tượng thực nghiệm .............................................. 91 3.3.2. Nội dung thực nghiệm ..................................................................................... 91 3.3.3. Tổ chức thực nghiệm....................................................................................... 92 3.3.4. Kết quả thực nghiệm ....................................................................................... 92 3.3.4.1. Tổ chức kiểm tra và khảo sát ....................................................................... 92 3.3.4.2. Kết quả phân tích định lượng ....................................................................... 93 3.3.4.3. Kết quả thực nghiệm định tính ..................................................................... 98 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3....................................................................................... ...............................................................................................................................105 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................. 109 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 112 xviii